7186604268

tużprzedwojennych, i wojenny epizod zamykający cykl Ku wolności, w którym dwaj bracia walczą w dwóch wrogich sobie armiach.

Staffa wojna zastała we Lwowie; ujawniał dystans i sceptycyzm do wojennych zapałów rodaków⁸¹, nie zaangażował się „w poczynania Narodowej Demokracji i jej procarski panslawizm, mimo że krąg ludzi, wśród których żył i z którymi był blisko zaprzyjaźniony, jak Jan Kasprowicz, Maryla Wolska, Kornel Makuszyński, Władysław Kozicki — był w te poczynania bezpośrednio zaangażowany”⁸². Lęk o los „straceńczego” pokolenia Legionistów, konfuzja pisarza, któremu tradycja narzuca romantyczne metafory „czynu”, „słowa” i „walki”, a rozsądek podpowiada umiar i powstrzymanie się od jasnych wyborów w sytuacji rozdarcia narodu przez linie frontu i sprzeczne polityczne orientacje. Oto dramatyczne wątpliwości, jakie nurtowały, rzecz jasna, nie tylko autora Snu o potędze — dość wymienić Bronisławę Ostrowską... Staff wszakże pozostawił interesujący poetycki „raptularz”, „pamiętnik wrażeń” swych politycznych rozterek, czyli tom Tęcza łez i krwi (opublikowany w Charkowie w 1918 roku).

W maju 1915 roku wojska austriackie zbliżają się do Lwowa, Staff wraz z tysiącami Polaków ewakuuje się na wschód; pod koniec czerwca jest już w Charkowie, przemysłowym ukraińskim mieście, ważnym ośrodku polskim w czasie wojny światowej (pierwszej). Trzy lata —jak pisze Maciejewska — „życia na niby”, życia-czekania. Ale przecież poza nasłuchiwaniem, co się dzieje w ojczyźnie, co dzieje się na frontach wojny, uczestniczył poeta aktywnie w pracach sekcji literacko-artystycznej, która działała w ramach Domu Polskiego; organizowano wieczory literackie ze Staffem w roli głównej (brała udział w tych spotkaniach z poezją również Bronisława Ostrowska⁸⁸); prowadzona przez Dom Polski działalność wydawnicza pozwoliła opublikować tom Tęcza łez i krwi— poetycki zapis doznań w tych właśnie wojennych latach; zaawansowane już były plany utworzenia nowego pisma; niestety, bez sukcesu. Powstałe w Charkowie kółko dramatyczne, świadec-

⁸¹    Brat Leopolda, Alfred, zaciągnął sic do Legionów i walczył w szeregach przez cały czas kampanii.

⁸²    I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości Warszawa 1973, s. 20—21.

⁸³    Poetka znalazła się w Charkowie wraz z mężem i córką: przez pewien czas mieszkała nawet w tym samym domu przy ulicy Puszkińskiej 51, co Staff.

46