7648594442

Rozdział piqty

Filozofia pierwszej połowy dziewiętnastego wieku

Problem, jaki należy teraz rozważyć, to problem filozofii po Heglu, a zwłaszcza filozofii współczesnej — bynajmniej nie w niniejszym ujęciu, ale właśnie w takim kształcie, jaki nadano jej w większości podręczników z zakresu historii filozofii. Zostało to już zasygnalizowane we Wstępie, w odwołaniu do zdania autorstwa Thomasa Langana, które brzmi: „Z chwilą gdy odrzuciliśmy jedyną pewną definicję filozofii współczesnej — mianowicie, że jest to filozofia tworzona przez ludzi, którzy aktualnie żyją — trudno ustrzec się przed powrotem wprost do Talesa”¹. W przypadku takiej różnorodności stanowisk można by mówić o wachlarzu stanowisk interpretacyjnych odnoszących się do rozumienia terminu „filozofia współczesna”, rozpiętego od najszerszego jej rozumienia (reprezentowanego właśnie przez Langana) do rozumienia najwęższego. Reprezentantami tego ostatniego można nazwać tych wszystkich, którzy mówią, że filozofia współczesna to filozofia uprawiana przez ludzi aktualnie żyjących. Z pewnością brak jednoznaczności terminu „filozofia współczesna” tkwi w istocie samej filozofii współczesnej, w jej różnorodności. Warto więc zaakcentować fakt, na który zwraca uwagę Schnadelbach w swym studium dotyczącym Hegla: „He-gel, co zrozumiałe samo przez się, żywił jeszcze tradycyjne wyobrażenie, które pielęgnowali wszyscy filozofowie przed nim, a mianowicie,

1

T. Langan: Filozofia niemiecka. W: E. Gilson, T. Langan, A.A. Maurer: Hi-stońa filozofii współczesnej od Hegla do czasów najnowszych. Tłum. B. Chwedeń-czuk i S. Z ale wski. Warszawa 1977, s. 7.