7648594484

Filozofia pierwszej połowy dziewiętnastego wieku 167

to z przekonaniem, że świat charakteryzuje się zarazem empiryczną realnością i transcendentalną idealnością¹¹⁶. W związku z tym uznaje dwa rodzaje doświadczenia: „Ponadto źródłem poznania metafizycznego nie jest tylko doświadczenie zewnętrzne, lecz równie dobrze wewnętrzne [...]”¹¹⁷.

Wszelka wiedza pochodzi z dwóch źródeł. Jej podstawa tkwi w doświadczeniu. Zarazem jednak jest Schopenhauer wyznawcą idealizmu transcendentalnego, w myśl którego wiedza dotyczy tylko przedmiotów, które istnieją jedynie dla podmiotu i — w myśl filozofii Kanta

—    są uwarunkowane subiektywnie. Ta modyfikacja filozofii Kanta w punkcie wyjścia zgodna jest z założeniem stanowiącym cechę charakterystyczną preneokantyzmu Schopenhauera. Założenie to brzmi: „Dlatego w podejmowanej tu polemice z Kantem mam na oku wyłącznie jego błędy i słabości, zwalczam je i toczę z nimi wojnę na śmierć i życie, mając stale na względzie, by nie przesłaniać ich wyrozumiale, lecz przeciwnie, oświetlić najjaskrawiej po to, aby je z tym większą pewnością zniszczyć”¹¹⁸. Założenie to — o czym jeszcze będzie mowa

—    współbrzmi z podstawową zasadą neokantyzmu, który nie był filozofowaniem zgodnym z literą filozofii Kanta, ale zgodnym z jej krytycznym duchem.

Wszelka wiedza rozpoczyna się — zdaniem Schopenhauera — wraz z przedstawieniem, które jest jednością podmiotu i przedmiotu¹¹⁹. A skoro tak, to filozofia musi dokonać analizy poznania, musi zbadać jego treść i jego strukturę. Schopenhauer daje wyraz przekonaniu, że istnieje tylko rzecz sama w sobie, natomiast my mamy do czynienia jedynie ze zjawiskiem. Zależność jest tu następująca: istnieje tylko rzecz sama w sobie, przedmiot zaś — z jakim mamy do czynienia

—    zakłada istnienie podmiotu. „[...] świat obiektywny, tak jak go poznajemy, nie należy do istoty rzeczy samych w sobie, lecz jest tylko ich zjawiskiem, uwarunkowanym przez te właśnie formy, które tkwią a priori w intelekcie ludzkim (tj. w mózgu), i dlatego świat ten nie może obejmować niczego poza zjawiskami”¹²⁰. Wypadnie zatem stwierdzić, że filozofia Schopenhauera — jako jednego z nielicznych myślicieli — stanowi próbę pogodzenia transcendentalnej idealności form umysłu z ich empiryczną realnością. Próbę tę poświadcza również fakt, że jest on pierwszym myślicielem, który uchwycił różnice między pierwszym

¹¹⁶    Zob. ibidem, T. 1..., s. 48.

¹¹⁷    Ibidem, T. 2..., s. 259—260.

¹¹⁸    A. Schopenhauer: Krytyka filozofii Kanta..., s. 627.

¹¹⁹    Zob. A. Schopenhauer: Świat jako wola i przedstawienie. T. 1..., s. 64; 77.

¹²⁰    A. Schopenhauer: Krytyka filozofii Kanta. , s. 633—634.