7648595345

448 SPRAWOZDANIE Z RUCHU REIJG-IJNEGO,

powołaniu musiał pozostawać w ciągłym zetknięciu z wyrobnikami fabryk , dochodzi do tego samego wniosku , gdy w liście omawiającym los pracy w stanie Connecticut, pisze:    „Dzieci, rozstrojone fizycznie

i wycieńczone pracą w fabrykach, nie mogą w późniejszych latach życia odpowiedzieć stanowisku w społeczeństwie zajmowanemu: wegetują więc nędznie i zniżają się do stanu machiny, niczego więcej już nie pragnąc^.

Taka jednomyślność w zdaniach, opartych na długich spostrzeżeniach i wypowiedzianych przez dwóch ludzi, zapatrujących się na świat i życie z innego punktu widzenia, wyświetla z wielką wiarogo-dnością opłakane moralne następstwa pracy dziecięcej.

Słusznie Le Play, bystry i przenikliwy badacz rozwoju nowożytnej ekonomii, twierdzi, że przywrócenie dobrych obyczajów w rodzinie jest podstawą polepszenia bytu klas robotniczych. W mowie, wygłoszonej w Manchesterze, lord Ashley, wielki obrońca prawodawstwa, opiekującego się losem robotników w Anglii, wskazuje jeszcze bardziej stanowczo, iż odrodzenie rodziny jest celem opiekuńczego nad robotnikami prawodawstwa.

Nic jednak we współczesnem życiu robotników nie przyczyniło się tak do zupełnego rozstroju w^T rodzinie, tej zasadniczej komórce całego społecznego organizmu, w której tkwi związek materyalnego do

jak praca kobiety

brobytu i moralnej wartości społeczeństwa,

w fabryce. Wszyscy ludzie inteligentni jednego są dzisiaj pod tym względem zdania. Przez oderwanie matki z łona rodziny, tą ostatnia pozbawia się swego środkowego punktu, traci swą najbliższą podporę, i dąży ku niechybnemu rozprzężeniu. Pioscher w swych „Poglądach na ekonomię polityczną^ (Ansichten der Yolkswirthschaft) w następujący wyraża się sposób :    „Najbardziej ujemną stronę obecnego pa

nowania fabryk i machin stanowi rozluźnienie rodzinnego życia, nieuchronnie zeń wypływająceTen pogląd znakomitego ekonomisty uioże być słusznie uważanym za wynik wszystkich spostrzeżeń co do pracy kobiet w fabrykach.

mówi

— jest uważaną przez każdego hygienistę za zło, wynikające z ustroju naszych współczesnych warunków. Miejsce kobiety jest przy domowem ognisku. Nadto liczne przyczyny sprawiają, iż kobieta o wiele łatwiej podlega niezdrowym wpływom fabryk. Śmiertelność wśród robotnic jest podług do-

Ciało kobiety daleko mniej jest zdolne do zniesienia wyczerpu-jącej pracy fabrycznej, niż ciało mężczyzny; w wielu też wypadkach praca ta niszczy jej organizm. „Praca kobiet w fabrykach, doktor Schuler, inspektor fabryk w Szwajcaryi, —