8265159179

W artykule podejmuje się próbę syntetycznej oceny stanu i kierunków badań w zakresie problematyki kapitału intelektualnego, odwołując się w tym celu do literatury światowej - publikacji oraz artykułów w najbardziej prestiżowych czasopismach poświęconych tym zagadnieniom, wydanych w języku angielskim w latach 1997-2005². Na podstawie przeprowadzonego badania literaturowego wyodrębniono 5 współczesnych nurtów badań kapitału intelektualnego: teoretyczny, pojęciowo-defmicyjny, aplikacyjny, prezentacyjny i empiryczny. Wyniki badań tych nurtów sformułowane będą w formie końcowych wniosków.

Wprowadzenie

W literaturze i praktyce gospodarczej dla określania innych niż materialne aktywów stosuje się zamiennie różne terminy: „wartości niewymierne”, „aktywa intelektualne”, „aktywa niematerialne”, „kapitał intelektualny”, „aktywa ukryte" bądź też inne kombinacje rzeczowników: aktywa, kapitał, wartość oraz przymiotników: intelektualny, niematerialny³. W publikacji przyjęliśmy, że zamiennie dla określania innych niż materialne aktywów, posługiwać się będzie-my pojęciem „kapitał intelektualny" (intellectualCapital, IC) i „aktywa niematerialne” (intangible assets).

Liczba wydanych w ostatnich piętnastu latach publikacji dotyczących tematyki kapitału intelektualnego wzrasta w szybkim tempie, można wręcz powiedzieć, że lawinowo. Powoduje to jednak, że łatwo można zagubić się w tak dużej ilości informacji. Dlatego też, autorzy postawili sobie za zadanie badawcze przeprowadzenie szczegółowych studiów literaturowych, które pozwoliłyby na określenie obecnego stanu wiedzy i poglądów oraz wskazanie obszarów i tematyki prowadzonej w literaturze dyskusji dotyczącej koncepcji kapitału intelektualnego.

Na wstępie zostanie przedstawiona metodologia zastosowana przez autorów w badaniu (studium literatury). W przypadku każdego studium literatury wyzwaniem jest zidentyfikowanie najbardziej znaczącej oraz aktualnej literatury. Poszukiwania autorów skoncentrowały się na literaturze w języku angielskim⁴ i obejmowały zarówno opublikowane książki oraz artykuły, jak i materiały konferencyjne. Badanie zostało przeprowadzone w okresie od czerwca roku do września 2005 roku i składało się z kilku etapów.

W pierwszym etapie, pojęcia intellectual Capital i intangible assets zostały przez autorów użyte jako kluczowe terminy podczas wyszukiwania w elektronicznych bibliograficznych bazach danych. Aby zawęzić wyszukiwanie, wykorzystano tylko te dwa terminy odnoszące się do szerokiego rozumienia zasobów nieokreślonych, nie zaś terminy związane z określonymi podkategoriami, takimi np. jak marka, znaki towarowe czy kapitał ludzki. Elektroniczne wyszukiwania zostały uzupełnione poprzez „ręczne” wyszukiwanie w następujących periodykach: „Journal of Intellectual Capital” (JoIC), „Academy of Management Journal” (AMJ), „European ManagementJoumal" (EMJ), „Academy of Management Review” (AMR), „Administrative Science Quarterly” (ASQ), „Harnrd Business Review” (HBR), „Journal of International Business Studies" (JIBS) oraz „Strategie Management Journal” (SMJ). Łączna liczba zidentyfikowanych publikacji w pierwszym etapie wyniosła 328.

W następnym kroku autorzy starali się z tej grupy wyodrębnić te pozycje, które w ich opinii powinny

' Artykuł jest oparty na tezach referatu wygłoszonego podczas konferencji naukowej pt. Efektywność bogactwem narodów, organizowanej przez Akademię Ekonomiczną we Wrocławiu w styczniu 2006 r.

²    Charakterystykę polskojęzycznej literatury przedstawiliśmy w: S. Kasiewicz, M. Kicińska, W. Rogowski, Kapitał intelektualny. Spojrzenie z perspektywy interesariuszy. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006, s. 109-114.

³    D. Dobija, Metodyka szacowania wiedzy, [w:| B. Wawrzyniak (red.), Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2003, s. 283.

⁴    Oparcie się na literaturze angielskiej wynika z dwóch ważnych powodów. Nie będzie zaskoczeniem stwierdzenie, że najważniejsze pozycje poświęcone roli, znaczeniu oraz wykorzystaniu i mierzeniu kapitału intelektualnego zostały opublikowane w tym języku. Ponadto, jak już wspomniano, szczegółowa analiza publikacji wydanych w Polsce została przedstawiona w przywoływanej książce autorstwa S. Kasiewicza, M. Kicińskiej, W. Rogowskiego.

7

czerwiec 2006