8658359955

98 recenzji: i PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

hasła proste (tzn. zawierające tylko nazwę przedmiotu, bez żadnego określnika — w 33% wobec 8—10%), rzadziej zaś hasła z jednym określnfkiem (51% wobec 62— —67%) lub dwoma (16% wobec 21—27%). Różnice między hasłami prostymi WKP i badanych bibliotek sprowadzają się do synonimii i inwersji, nie mają zatem istotnego znaczenia metodycznego. Poważniejsze rozbieżności stwierdzono w odniesieniu do haseł złożonych: o ile w hasłach WKP i GCNMB tematem jest zwykle— przedmiot, całość, organizm, zaś jego części lub aspekty występują w określniku, to GPB postępuje często odwrotnie, tworząc w rezultacie mniej wartościowe zespoły piśmiennictwa i przeciążając katalog odsyłaczami wiążącymi rozparcelowane całości.

Podobny efekt ma nadawanie dokumentom o przedmiotach w ich wzajemnej relacji jednego hasła złożonego (zamiast dwu lub więcej odrębnych, jak na ogół czyni to WKP). Znaczna liczba odsyłaczy zmusza do zastępowania odsyłaczy wyczerpujących orientacyjnymi, które informują tylko o kierunku poszukiwań, ale nie tworzą kompleksów przedmiotowych.

W rozpatrywanym zakresie problematyki metodyka WKP okazała się więc lepsza niż GPB. Zdaniem Fontalinej może ona stanowić podstawę dla tworzenia katalogów bibliotek o różnym profilu.

S. M. Maniewicz* przedstawiła interesującą próbę uporządkowania nie ustalonej jeszcze terminologii w zakresie o dużym znaczeniu praktycznym: głębokości, szczegółowości i kompletności (połnoty) indeksowania. Warto zauważyć, że terminy te używane są nie tylko w języku rosyjskim, lecz także w angielskim i polskim w różnych znaczeniach, a słowniki terminologiczne podają odmienne definicje. Autorka proponuje określanie głębokości indeksowania przez liczbę „wejść” do katalogu przedmiotowego dla danego dokumentu, a więc przez liczbę haseł przedmiotowych "w jego charakterystyce wyszukiwawczej. Do definiowania szczegółowości i kompletności służy pojęcie jednostki leksykalnej: elementu treści dokumentu wyrażonego przez słowo lub wyrażenie języka naturalnego. Otóż szczegółowość tematowania charakteryzuje stopień odzwierciedlenia treści dokumentu w danym haśle przedmiotowym, mierzony liczbą jednostek leksykalnych w nim występujących. Natomiast kompletność tematowania io stopień odbicia treści dokumentu w całej jego charakterystyce wyszukiwawczej (niezależnie od liczby haseł składających się na nią), mierzona zatem liczbą jednostek leksykalnych w danej charakterystyce wyszukiwawczej, czyli we wszystkich hasłach przedmiotowych charakteryzujących dane wydawnictwo.

Wprowadzone tu określenia rzucają nieco światła na dwa problemy metodyczne zasadniczej wagi. Po pierwsze, na problem adekwatności — nie hasła, jak zwykle rzecz się ujmuje, lecz charakterystyki wyszukiwawczej dokumentu. Z punktu widzenia adekwatności zakresów treści dokumentu i jego charakterystyki wyszukiwawczej nie ma bowiem znaczenia, czy posłużono się jednym hasłem, czy większą ich liczbą; chodzi jedynie o treść i liczbą użytych jednostek leksykalnych (oraz ewentualne środki syntaktyczne). Liczba haseł natomiast staje się sprawą pierwszorzędnej wagi z punktu widzenia heurystycznej wartości języka haseł przedmiotowych. Jest to problem — po drugie — przydziałów wielokrotnych. Na ogół ujmuje się go (w piśmiennictwie, nie w praktyce!) jako ograniczony do dokumentów traktujących o równorzędnych przedmiotach — obok siebie lub we wzajemnej relacji⁵. Dopuszcza się je ponadto wówczas, gdy słownictwo i metodyka danego języka nie pozwalają wyrazić wszystkich istotnych elementów treściowych w jednym haśle. Stosowanie jednak haseł złożonych, zwłaszcza typu opisowego (w Polsce nie używanych), oraz nieograniczony zasób określników (w języku

¹ S M. Manevl£: K voprosu o glubine indeksirovanlfa v predmetnom kataloge, s. 27-44. * Warto zauważyć, że u nas Już Łysakowski widział probiera nieco szerzej. Por. Jego Katalog przedmiotowy. Podręcznik. Warszawa 1946, s. 68-73.