9003499575

Poza tym, niewątpliwym osiągnięciem Husserla było odkrycie intencjonalności świadomości, która była pewną propozycją pokonania tradycyjnego dualizmu ciała i umysłu.

W rezultacie fenomenologia jest pewną formą kontynuacji filozofii transcendentalnej z kilku względów. Po pierwsze, jest analizą warunków możliwości doświadczenia. Po

drugie, czyni ona podmiot i jego świadomość centralnym miejscem swej krytyki, będącej

✓ • ■ ^ 22

w istocie próbą „odnalezienia rodowodu uświadamianych przez nas sensów” . Po trzecie, czyni filozofię nauką pierwszą, zdolną odsłaniać najbardziej podstawowe dane naszego poznania.

Poza fenomenologią w obrębie filozofii kontynentalnej rozwinęły się inne ważne kierunki, jak egzystencjalizm czy interesująca nas tu najbardziej filozofia hermeneutyczna, które równie wiele zawdzięczają Kantowi, co właśnie fenomenologii. Jednym z wybitnych uczniów Husserla a jednocześnie, dodajmy, jednym z wielu wybitnych filozofów, będących pod wpływem idei fenomenologii, był M. Heidegger, który początkowo kontynuował dzieło swego nauczyciela, potem jednak znacząco jego idee przekształcił. Jak podkreślają komentatorzy pism Husserla, w swoich późniejszych pismach rozwinął on tylko pewną, jedną z możliwych, interpretację projektu fenomenologii zarysowaną w Badaniach logicznych . Na podobnym stanowisku stał Heidegger, który formułując w Byciu i czasie podstawy swojej ontologii fundamentalnej nawiązał właśnie do Badań i rozwinął fenomenologię w innym niż Husserl kierunku. Ważne miejsce w Byciu i czasie zajął język i jego filozoficzna funkcja, co stało się początkiem obszernych spekulacji dotyczących natury języka i jego miejsca w ludzkim poznaniu, zwłaszcza na gruncie filozofii hermeneutycznej.

Obok fenomenologii rozwijał się także nurt koncentrujący się wokół pojęcia rozumienia i hermeneutyki, którego najbardziej znaczącymi postaciami byli np. H. Rickert, F.D.E. Schleiermacher, W. Dilthey oraz przedstawiciele właściwej filozofii hermeneutycznej: H. G. Gadamer i P. Ricoeur oraz np. J. Habermas czy O. Marąuard. Szczegółowe informacje dotyczące filozofii hermeneutycznej przedstawię poniżej, tu chciałbym natomiast wspomnieć o fundamentalnym problemie, który niejako konstytuuje ten nurt filozofii. Otóż problem rozumienia wpisuje się w szerszy problem epoki końca XIX i początku XX wieku, w kwestię stosunku nauki i historii a także tożsamości samej filozo-

²²    K. Michalski: Heidegger..., s. 22.

²³    Ibidem, s. 30.

i

“ A. Przyłębski: Hermeneutyczny zwrot filozofii. Poznań 2005, s.191.

17