Polska będzie musiała poczekać na bum inwestycji w robotykę Czekając na robota Polska pod względem inwestycji w roboty przemysłowe wypada blado na tle zachodnich i południowych sąsiadów. Wykazywany w raportach wzrost inwestycji jest nieadekwatny do potencjału rynku polskich przedsiębiorstw produkcyjnych. czych może doprowadzić do sytuacji, w której oparta na taniej sile roboczej polska produkcja znajdzie się w dru- giej lidze europejskiego przemysłu. Producenci i dostawcy robotów jednym tchem wymie- niają przyczyny niskiej, jak na możliwości rynku, liczby Przemysław Ozga wdrożeń robotów przemysłowych w Polsce. Należą do nich: niskie koszty pracy, traktowanie inwestycji w robo- ty jako koszt, a nie narzędzie do wzrostu efektywności, jednej strony sytuacja napawa optymizmem rynek Znie jest nasycony, a dostawcy i producenci robotów oraz trwający kryzys. mają wiele na polskim rynku do zrobienia. Z drugiej strony niskie tempo automatyzacji procesów wytwór- Ó Nadal tańszy człowiek Podczas recesji ekonomicznej dominuje rynek pracodaw- cy, który z uwagi na wysokie bezrobocie może wybierać z oceanu ofert niewykwalifikowanych pracowników, czę- sto gotowych pracować w niebezpiecznych warunkach za niskie wynagrodzenie.W Niemczech koszty pracow- nicze są o wiele wyższe niż w Polsce, a ceny robotów kształtują się na zbliżonym poziomie. Dzieki temu dla wielu średnich i mniejszych firm u naszych zachodnich sąsiadów kupno robotów jest dużo bardziej rentowne. Efekt? Czechy i Niemcy odnotowują diametralnie więcej instalacji robotów niż Polska. Aby przedstawić sytuację sektora, najlepiej wczytać się w raport Międzynarodo- wej Federacji Robotyki. Sprzedaż w Polsce w 2011 roku wyniosła 686 robotów, 21 procent więcej niż w 2010, ale porównując te dane z Czechami które są trzy razy mniejsze niż Polska nie wyglądamy najlepiej. W Cze- chach instaluje się trzy razy (1600), a w Niemczech dwa- dzieścia osiem (19 500) razy więcej robotów przemysło- wych rocznie niż w Polsce mówi Michał Ochmański, Sales Manager w Comau Robotics. Czechy i Niemcy odnotowują diametralnie więcej instalacji robotów niż Polska Kolejne fale kryzysu nie sprzyjają inwestycjom, większe zakupy odkładane są na mniej ryzykowne czasy. Dodat- kowo bariera leży w sferze mentalnej:w Polsce roboty kojarzone są przeważnie z branżą Automotive. - Należy zauważyć, iż jest to sektor, który jest najbardziej otwarty na nowe technologie i pomimo widma kryzysu sys- tematycznie inwestuje w innowacyjność stwierdza Ja- nusz Jakieła, Inżynier Sprzedaży z firmy KUKA. Mówi Aukasz Wojtczak z Przemysłowego Instytutu Au- tomatyki i Pomiarów: Segment Automotive i firmy sze- roko z nim powiązane stanowią główny trzon odbiorców zrobotyzowanych stanowisk, w szczególności z obszaru spawalnictwa. W branży widoczna jest obecnie zmniej- szona dynamika zapotrzebowania na nowe inwestycje, Polska branża robotów przemysłowych czeka na boom w tym również oczywiście w zakresie robotyzacji proce- wdrożeniowy sów produkcji. Logistyka Produkcji www.logistyka-produkcji.pl 44 Utrzymanie Ruchu Ó Dywersyfikacja portfela klientów Ó Po co instalować? Automotive jest nadal jednym z głównych odbiorców Dlaczego firmy podejmują decyzję o inwestycji w robo- robotów przemysłowych w Polsce. Związane jest to tyzację? Powód jest prosty chcą powiększyć swój zysk. przede wszystkim z dużą seryjnością i wydajnością pro- W sektorze Automotive odbywa się to poprzez zwiększe- dukcji motoryzacyjnej stwierdza Marcin Kruczyński, nie wydajności wielkoseryjnej produkcji przy obniżeniu specjalista ds. zrobotyzowanego spawania w ABB. Dlate- ceny jednostkowej i zapewnieniu wysokiej jakości pro- go producenci robotów są uzależnieni w dużym stopniu duktu. Producenci zgodnie twierdzą, że roboty najczę- od koniunktury w tym segmencie. Zła sytuacja w moto- ściej wykorzystywane są do zrobotyzowanego spawania, ryzacji w dłuższej perspektywie może osłabić dynamikę zgrzewania, obsługi maszyn, handlingu, paletyzacji czy sprzedaży. Korelacja popytu jest w tym przypadku bez- pakowania. Przemysł spożywczy to wciąż rozwijające pośrednia. Aby uniknąć tego ryzyka i jednocześnie zwiększyć ry- nek odbiorców, producenci i dostawcy poszukują dróg Oby nie było za pózno dywersyfikacji portfela klientów. Na alternatywnych rynkach prowadzone są szeroko zakrojone akcje pro- mocyjne, mające na celu uświadomienie potencjalnym klientom korzyści z udanych instalacji. Niektórzy pro- Michał Ochmański, ducenci odnoszą na tym polu sukcesy. Ze względu na Sales Manager, coraz większą dostępność robotów przemysłowych dla Comau Robotics małych i średnich przedsiębiorstw stagnacja w segmen- cie motoryzacyjnym nie jest aż tak bardzo odczuwalna. Z naszej obserwacji wynika, że liczba robotów ABB, któ- Polska jest zaściankiem Europy w zakresie automatyzacji re instalujemy w małych i średnich przedsiębiorstwach, i robotyzacji produkcji, co niewątpliwie wynika z 20-letnie- z roku na rok rośnie. Przyczyniły się do tego niewątpli- go zapóznienia technologicznego spowodowanego sytuacją wie możliwości pozyskania finansowania na stanowiska historyczną naszego kraju. Świadomość klientów w Polsce, którzy postrzegają inwestycję w robotykę jako koszt , za- miast postrzegania poprzez pryzmat zwiększenia przycho- Niewielkie obniżenie cen robotów dów i poprawy efektywności przedsiębiorstwa, wciąż bardzo mogłoby nastąpić przy znacznym niskie koszty pracy, zatrudnianie pracowników na tzw. umo- wzroście popytu w skali co najmniej wy śmieciowe do realizacji najtrudniejszych i najbardziej szkodliwych prac to tylko niektóre z przyczyn. Kiedy przyjdzie europejskiej pora na nas? Oby nie za pózno, oby nie stało się tak, że nasz zrobotyzowane w ramach Funduszy Strukturalnych oraz przemysł produkcyjny oparty nadal na taniej sile roboczej coraz łatwiejsza obsługa i większa uniwersalność stano- stanie się mało konkurencyjny do naszych sąsiadów, którzy wisk zrobotyzowanych przekonuje Marcin Kruczyński okażą się bardziej przewidujący od nas. z ABB. Mimo że producenci samochodów stanowią nadal głów- ną grupę odbiorców, na robotyzację procesów wytwór- Zbyt dużo dla małych czych decydują się coraz częściej firmy należące do tzw. sektora ogólnego, czyli m.in. branże metalowa, chemii budowlanej, drzewna, meblarska, farmaceutyczna czy spożywcza. W bardzo dużym tempie rośnie liczba na- Aukasz Wojtczak szych robotów w takich gałęziach przemysłu jak produk- Przemysłowy Instytut Automatyki cja żywności, meblowy, rozrywkowy oraz wielu innych i Pomiarów stwierdza Janusz Jakieła z KUKA. Mówi Aukasz Wojtczak z PIAP: Zauważalne jest coraz większe zainteresowanie robotyzacją przez mniejsze fir- PIAP jest integratorem robotów przemysłowych różnych pro- my rodzime, czasem zatrudniające nawet kilka czy kilka- ducentów, w tym w szczególności robotów takich światowych naście osób, dla których robot stanowi trzon produkcji. marek jak KUKA, ABB i FANUC. Branże, w których jest obec- Coraz większa cenowa dostępność robotów przemysło- nie największe zainteresowanie inwestowaniem w robotyza- wych sprawia, iż stają się one osiągalnym obiektem po- cję, to tradycyjnie obszar Automotive i spawanie. Ponadto, żądania tych firm. w Automotive zadania automatyzacji i robotyzacji montażu Dla małych i średnich przedsiębiorstw jest to jednak zyskują na popularności. nadal duży wydatek, nie pomaga również kosztowe po- Na krajowym rynku największą barierą jest nadal wartość strzeganie inwestycji w roboty. Mówi Michał Ochmań- inwestycji wymaganej przy instalacji zrobotyzowanych sta- ski,Sales Manager z Comau Robotics: Niestety, mimo nowisk. Inwestycja taka w relacji do kosztów wynagrodzeń wielu kampanii promocyjnych, spotkań, akcji wychodzą- jest nadal, szczególnie dla mniejszych firm oraz produkcji cych dla klientów z tego sektora, roboty nie sprzedają się małoseryjnej, często nie do pokonania. W relacji do np. rynku tak jak w prognozach, a tym samym kanał zbytu robotów niemieckiego, gdzie koszty pracowników są niewspółmiernie przemysłowych będący alternatywą dla segmentu Auto- wyższe, a kwoty płacone za roboty są takie same, Polska ma motive działa w ograniczonym zakresie. przed sobą długą drogę do osiągnięcia znaczącej liczby wdro- żeń stanowisk zrobotyzowanych. www.logistyka-produkcji.pl Logistyka Produkcji 45 Utrzymanie Ruchu Polska będzie musiała poczekać na bum inwestycji w robotykę Roboty najczęściej wykorzystywane są do zrobotyzowanego spawania, zgrzewania, obsługi maszyn, handlin- gu, paletyzacji czy pakowania się aplikacje zrobotyzowanej paletyzacji, ale również, co- ludzi od stanowisk potencjalnie niebezpiecznych, np. ob- raz częściej, aplikacje pakowania. W wielu zakładach za sługi pras mówi Marcin Kruczyński z ABB. cel nadrzędny, m.in. ze względów higienicznych, posta- Odgrywającym coraz większą rolę aspektem jest rosną- wiono na wyeliminowanie kontaktu człowieka z nieza- cy koszt pracowniczy, zwłaszcza jeśli chodzi o specjali- pakowanym produktem. Obróbka metalu to z kolei stały stów. Firmom zajmującym się m.in. obróbką metalu co- rozwój zrobotyzowanego spawania, ale także odsunięcie raz trudniej znalezć wykwalifikowanych spawaczy, więc yródło raport Międzynarodowej Federacji Robotyki Logistyka Produkcji www.logistyka-produkcji.pl 46 Utrzymanie Ruchu oprócz wzrostu wydajności i jakości wytwarzanego pro- szkoleniowy KUKA College , co jest gwarancją dostar- duktu, w grę wchodzą odczuwalne braki kadrowe. czenia uczestnikom seminariów niezbędnej praktycznej Dodatkowym argumentem za instalacją nowoczesnego i fachowej wiedzy. Modułowy system seminariów jest robota w przemyśle ogólnym są, zmniejszające nakład dostosowany do zróżnicowanych potrzeb klientów, za- RAPORT WI / RAPPORT WI inwestycyjny poniesiony przez firmę, dotacje unijne. Nie- czynając od podstaw programowania i obsługi, a koń- rzadko firmy decydują się na zakup maszyny bez przy- cząc na specjalistycznych szkoleniach serwisowych. pisania jej określonego celu na produkcji. Następnie ro- botowi przypisuje się konkretne zadania do wykonania, Szereg korzyści podłączając go pod dedykowane procesy produkcyjne. Nie wolno zapominać również o czynniku wizerun- kowym firmy. Przedsiębiorstwo zrobotyzowane to w oczach potencjalnych partnerów biznesowych or- Marcin Kruczyński ganizacja nowoczesna. Mówi Aukasz Wojtczak z PIAP: Specjalista ds. zrobotyzowanego Ważny jest znaczący wzrost prestiżu przedsiębiorstwa spawania wyposażonego w roboty przemysłowe, który przekłada ABB się bezpośrednio na wzrost liczby zamówień, w szcze- Oprócz czysto ekonomicznych aspektów robotyzacji, takich gólności od odbiorców zagranicznych. jak czas zwrotu inwestycji, zmniejszenie jednostkowego kosztu wytworzenia przy jednoczesnym zwiększeniu parame- Ó Szkolenia i wparcie klienta trów wydajnościowych i jakościowych, nasi klienci dużą wagę Po instalacji robota producenci, dostawcy i integratorzy przywiązują do wsparcia po-sprzedażowego . Mając profe- oferują specjalne szkolenia. Oczywiście w zależności od sjonalny dział serwisu w trzech polskich lokalizacjach, bez treści umowy szkolenia z zakresu robotyki lub posprze- trudu wpisujemy się w oczekiwania naszych klientów. dażowe wsparcie techniczne mogą mieć charakter bez- Do grupy korzyści związanej bezpośrednio z produkowanymi płatny lub stanowić osobny koszt procesu instalacji ma- elementami w pierwszej kolejności zaliczyć należy wzrost jakości i powtarzalności produkowanych elementów. Znaczącym czyn- Wzrost wdrożeń robotów nikiem jest także zwiększenie wydajności produkcji, gdyż często operacje manualne lub pół-automatyczne stanowią wąskie gar- uzależniony jest w znacznym dło produkcji. W grupie czynników związanych z pracownikami stopniu od wzrostu kosztów pracy wyliczyć należy chęć odsunięcia ludzi od szkodliwych warunków pracy, brak wykwalifikowanej kadry oraz stale rosnące kosz- w Polsce ty osobowe. Należy zauważyć także, że coraz więcej klientów szyny. Oferty szkoleniowe są nierzadko wielostopniowe, zwraca uwagę na niemierzalne korzyści robotyzacji, takie jak na przykład wzrost prestiżu i lepsze, nowocześniejsze postrzegania wszystko po to, aby jak najlepiej wpisać się w możliwo- firmy na rynku. ści pracowników klienta odpowiedzialnych za gospodar- kę maszynową. Przeprowadzane przez nas szkolenie pozwala użytkownikowi samodzielnie programować stanowisko, do np. spawania czy przenoszenia nowych detali. W zakresie wsparcia technicznego w pełni opie- ramy się na fabrycznych zespołach dostawców robotów mówi Aukasz Wojtczak z PIAP. Równie ważne jak szkolenia jest w oczach klientów po- sprzedażowe wsparcie techniczne. Czas reakcji na awarię musi być błyskawiczny, gdyż wszelkie przestoje na linii Visual Boards produkcyjnej wiążą się z wysokimi kosztami. Robot ABB może być wyposażony w funkcję Remote Service z nieza- leżnym modułem GSM. Umożliwia to zdalne monitorowa- FiFo-Station, 5S nie i obsługę urządzenia. Dzięki temu, za pośrednictwem specjalnego portalu internetowego, zarówno serwis ABB, jak i użytkownik, już kilka sekund po pojawieniu się pro- Floor marking blemu są o nim informowani drogą mailową lub sms-em wyjaśnia Marcin Kruczyński z ABB i dodaje: Dodatko- HEIJUNKA-Boards wo system generuje raporty o stanie robota, uwzględnia- jące między innymi predykcję stanu mechaniki, ocenianą na podstawie systematycznie wykonywanych programów KANBAN in operational practice testowych przez robota. Firma ASTOR w ramach wsparcia technicznego oferuje swoim klientom m.in.: całodobowy serwis czy lokalny Lean Factory Equipment magazyn części zamiennych oraz kompleksowe ścieżki szkoleniowe z zakresu aplikacji, współpracy z osprzętem Wyłączny Przedstawiciel firmy Orgatex w Polsce i robotów przemysłowych Kawasaki i Epson SCARA do- ul. Rzemieślnicza 1, 30-363 Kraków stępnych podczas szkoleń dla uczestników. tel.: 12 263 77 55, fax: 12 263 77 56 W zakresie szkoleń KUKA wypracowała globalny model orgatex@automationstechnik.pl www.logistyka-produkcji.pl Logistyka Produkcji Wi 1 2 / 1 2 - 0 1 / 1 3 1 47 Utrzymanie Ruchu Polska będzie musiała poczekać na bum inwestycji w robotykę Ó Ceny będą stały Najnowocześniejsze rozwiązania Ceny robotów w Polsce są zbliżone do tych na zachodzie, będą oparte o rozwój systemów a na obniżkę nie ma co liczyć. Niewielkie obniżenie cen robotów mogłoby nastąpić przy znacznym wzroście po- sensorycznych oraz wizyjnych, mających pytu w skali co najmniej europejskiej. Kryzys zdaje się na celu eliminacje potrzeby obsługi wykluczać w tej chwili taką możliwość. Na popyt wpły- wa w dużym stopniu stereotypowe podejście klientów maszyny przez operatora do inwestycji w roboty jako w coś ekskluzywnego, czyli drogiego. Ważniejsza, zdaniem producentów, niż spadek przemysłowych nie są tak wysokie, jak wysokie wyobra- cen jest walka z mitem drogiego robota. Ceny robotów żenie o nich mają początkowo ich odbiorcy. Najczęściej po przedstawieniu kosztów w powiązaniu z korzyściami płynącymi z zatrudnienia robota sytuacja ta zmienia się diametralnie i zrobotyzowane stanowisko odbierane Bardziej świadomi klienci jest przez klientów w kategorii korzyści, a nie kosztów mówi Janusz Jakieła z KUKA. Agata Murzańska, Office Manager Ó Kierunki rozwoju rynku Roboty przemysłowe Wzrost wdrożeń robotów uzależniony jest w znacznym stopniu od wzrostu kosztów pracy w Polsce. Wywołane Do tej pory dla klientów liczyła się przede wszystkim cena utrzymującym się kryzysem wysokie bezrobocie wciąż stanowisk zrobotyzowanych im niższa, tym lepsza, byle za- utrzymuje płace na niskim poziomie. Duża podaż kapita- spokoić zaistniałe potrzeby. W ciągu ostatnich kilku miesięcy łu ludzkiego sprawia, że potencjalni pracownicy zgadza- można jednak zauważyć, że znaczenia zaczynają nabierać ją się na pracę na stanowiskach wiążących się z mono- inne czynniki: jakość sprzętu, okres gwarancji, możliwości tonnymi i nierzadko niebezpiecznymi operacjami. Póki rozbudowy lub przystosowania do innej produkcji w przy- na rynkach dominować będzie atmosfera kryzysu, koszty szłości, ale także zakres wsparcia i zasady współpracy z In- pracownicze będą stały w miejscu. Producenci robotów tegratorem, czyli naszą firmą. Taka zmiana cieszy, ponieważ liczą na wdrożenia robotów do obsługi procesów wy- pozwala nam rozmawiać z klientami o rozwiązaniach, które magających odpowiednich kwalifikacji. Niewątpliwie rzeczywiście mogą ich satysfakcjonować, stwarzając pole do firmy produkcyjne nawet w kryzysie nadal będą mieć dalszej, efektywnej współpracy. problemy z pozyskaniem pracowników dla aplikacji wy- W ostatnim czasie prowadziliśmy i nadal prowadzimy kilka magających szczególnych umiejętności procesowych projektów dla firm związanych pośrednio lub bezpośrednio takich jak spawanie stąd aplikacje wymagające od z branżą Automotive. Są to zarówno wiodące koncerny sek- robota nie tylko przemieszczania elementów, ale odpo- tora, jak i mniejsi poddostawcy. W rozmowach z ich przedsta- wiedzialności za jakość procesu, będą się nadal sprze- wicielami często pojawia się termin kryzys , ale najwyrazniej dawały, choć z pewnością wolumen zamówień spadnie. lekiem na stagnację są dla tych firm inwestycje w maszyny, co W 2013 roku producenci i dostawcy będą musieli się liczyć wydaje się być słusznym posunięciem. Szansa dla odważnych Robot to konkurencyjność Janusz Jakieła Inżynier sprzedaży Paweł Handzlik KUKA Dział Robotów Przemysłowych ASTOR Sp. z o.o. Generalnie rynek robotów przemysłowych w Polsce jest ryn- Polski rynek ciągle się rozwija, choć tempo rozwoju jest niższe kiem raczej stabilnym, delikatnie wzrostowym. Jeśli chodzi od tego przewidywanego kilka lat temu. Rozwój jest większy o rynek GI (General Industry), obserwujemy pewną grupę niż w Europie Zachodniej, lecz zbyt wolny, aby móc konkuro- przedsiębiorców znajdujących się w fazie wyczekiwania wać z rynkami zachodnimi. Co za tym idzie, konkurencyjność zmienne otoczenie, w którym działają, niepewność zbytu polskich zakładów produkcyjnych w stosunku do zachodnich dla swoich produktów oraz coraz częściej występujące zatory spada ze względu na brak automatyzacji i robotyzacji. Konku- płatnicze nie są z pewnością czynnikami przyśpieszającymi rencyjność względem zakładów ze wschodu spada ze względu decyzje inwestycyjne. Z drugiej strony taki czas i takie oto- na coraz wyższe koszty produkcji w Polsce. Można temu prze- czenie może być wielką szansą dla przedsiębiorców nie bo- ciwdziałać inwestując w robotyzację. jących się wyzwań i okazją na zdystansowanie konkurencji. Największą przeszkodą w robotyzacji polskich zakładów jest Zainteresowanie zdecydowanie wzrasta w gałęziach przemy- mała znajomość tematu robotyzacji oraz brak długodystan- słu, w których jednym z etapów produkcji jest paletyzacja, sowego planowania i traktowania zakupu robota jako inwe- przenoszenie. Nasze szybkie, precyzyjne roboty do paletyzo- stycji, która ma się zwrócić po pewnym czasie, najczęściej od wania spełniają oczekiwania klientów realizując ich zamie- 6 do 24 miesięcy. rzone cele. Logistyka Produkcji www.logistyka-produkcji.pl 48 Utrzymanie Ruchu z coraz silniejszą konkurencją. Będzie to korzystne zarówno dla klientów, jak i samego rozwoju poszczególnych ro- botów. Według producentów rozwój robotyki będzie szedł w kierunku wzrostu autono- miczności stanowisk zrobo- tyzowanych. Według Michała Ochmańskiego z firmy Co- mau, ze względu na młody rynek robotyzacji w Polsce, firmy powinny skupić się na promowaniu i wdrażaniu podstawowych instalacji zro- botyzowanych do paletyzacji, obsługi maszyn czy spawania łukowego. Wzrost funkcjonal- ności w ww. obszarach spra- wi, że zwiększy się dostęp- ność robotów dla średnich i małych przedsiębiorstw Zwiększenie dostępności związane będzie z rosnącą funkcjonalnością oraz z ła- twiejszą, bardziej intuicyjną obsługą prognozuje Marcin Kruczyński w ABB i dodaje: PRZYJAZNA ROBOTYKA? Jednocześnie następował bę- dzie dalszy rozwój gotowych, POZNAJ J Z ASTOREM! łatwych do instalacji cel zro- botyzowanych, które dzięki Oto robot Kawasaki najlepszy sposób na zwiększenie efektywności produkcji. kompaktowym wymiarom Ty też możesz mieć swojego. Pomożemy oraz dużej uniwersalności już Ci dobrać go do Twojej firmy. Będzie Twój, teraz znajdują szeroką rzeszę ale obsługę i pomoc techniczną powierz nam. klientów. Michał Ochmański z Comau Przecież nie zostawimy go bez opieki! www.astor.com.pl/kawasaki dodaje: Prognozy na 2013 rok nie napawają optymi- zmem. Nadzieją pozostaje przemysł General Industry, szczególnie silny w Polsce Polska jest trzecim producen- tem mebli na świecie jednak znaczny wzrost sprzedaży np. różnego położenia, wymiarów elementów, prędkości w tym przemyśle nie nastąpi dopóki nie wzrosną koszty ruchu itp. przewiduje Aukasz Wojtczak z PIAP. Ó pracy, a na to w kryzysie się nie zanosi stwierdza Mi- chał Ochmański z Comau. Najnowocześniejsze rozwią- Podział na aplikacje wdrożeń w Polsce: zania będą oparte o rozwój systemów sensorycznych oraz 31% 30% wizyjnych, mających na celu eliminacje potrzeby obsługi 25% 21% maszyny przez operatora. Kie- runkiem dalszego rozwoju wy- daje się być coraz mocniejsza humanizacja robotów, przez wyposażanie ich również w sys- temy czujników, kamer i innych elementów np. programowych, Spawanie Obsługa wtryskarek Automotive ogółem Plastiki / guma które pozwolą manipulatorom na dostosowywanie się do zmie- yródło raport IFR Międzynarodowej Federacji Robotyki niających warunków otoczenia, www.logistyka-produkcji.pl Logistyka Produkcji 49 Utrzymanie Ruchu