9621686569

150 Wymiany fonematów samogłoskowych w oświetleniu histor.

intonacja przeciągła dwuwierzchołkowa, zwana nowoakutową sprzyjała utrzymaniu się pralechickiej starej długości; pod in-nemi intonacjami odziedziczone samogłoski długie uległy w języku pralechickim skróceniu.

Przemiana dawnej intonacji cyrkumfleksowej na nowoakutową, która tak doniosły wpływ wywarła na stosunki iloczasowe w zakresie samogłosek pralechickich, dokonała się stopniowo w dwóch różnych epokach. W pierwszej epoce dawna intonacja cyrkumfleksowa rozwijała się w nowoakutową w pozycji przed zgłoską przyciskową akutową. Prawo to było tylko szczególnym wypadkiem wpływu, jaki w owej epoce wywierała zgłoska akutowana na poprzedzającą cyrkumfleksową: zgłoska akutowa-na przyciskowa zmieniała cyrkumfleksową intonację zgłoski poprzedzającej na nowoakutową, a zgłoska akutowa pierwotnie bezprzyciskowa ściągała na siebie przycisk z poprzedzającej lub następującej zgłoski cyrkumfleksowej, nie powodując jednak me-tatonji. Uwidocznia się to jeszcze dzisiaj w języku rosyjskim, który naogół wiernie zachował pierwotne miejsce prasłowiańskiego przycisku. Naprzykład, w deklinacji rzeczowników żeńskich na -a końcówka biernika liczby pojed. miała intonację cyrkumfleksową; otóż jeżeli pierwotny przycisk padał na zgłoskę końcową, miejsce jego pozostało bez zmiany w obu przytoczonych przypadkach, np. zve\zda(/zve\zdu, tra\va!ltra\vu, re\/caf fre\ku, sve\ca/fsve\cu; w takich, jak te wypadkach, końcowa zgłoska mianownika akutowa i pierwotnie akcentowana powodowała metatonję cyrkum-fleksowanej zgłoski rdzennęj, przekształcając jej intonację w nowoakutową; dlatego w takich razach mamy w języku polskim długość, dzisiejsze pochylenie samogłoski w zgłosce rdzennej, np. polskie gwar. góazdct, trava, rśka, ćoćca. Jeżeli natomiast pierwotny przycisk padał na cyrkumfleksową zgłoskę rdzenną, to w mianowniku 1. poj. przerzucał sio na niegdyś akutową zgłoskę końcówki, w bierniku zaś 1. poj. pozostał na swojem miejscu pier-wotnem, t. j. na zgłosce rdzennej, bo zgłoska końcowa, jako pierwotnie cyrkumfleksowana, przesunięcia przycisku nie wywoływała: np. ros. golo\ca U \qolovu    *\gdlud // \*golco; boro\da // \borodu