9693892705

0

C wiczenia w mówieniu i pisaniu powinny pełnić funkcję usługową nie tylko wobec innych działów języka polskiego, ale również wobec wszystkich innych przedmiotów nauczania. Bogate słownictwo bowiem, obfity zasób struktur gramatycznych, umiejętność konstruowania wypowiedzi ułatwiają uczenie się każdego przedmiotu. Poza tym od umiejętności rzeczowego i sugestywnego formułowania myśli w znacznym stopniu zależeć będzie udział absolwenta szkoły w życiu społecznym.

B. NAUKA O JĘZYKU Uwagi ogólne

Nauka o języku jest przydatna praktycznie, jeśli budzi świadomość językową i kształci umiejętność wypowiadania się w mowie i piśmie. Ten praktyczny cel zdecydował o wyborze i odpowiednim układzie zagadnień programowych z nauki o języku. Główną zasadę porządkowania stanowi tu obserwacja aktów mowy i dochodzenia do wiedzy o budowie i funkcjach języka w toku ich analizy. W analizie uwzględnia się znaczenie, formę i funkcję każdego elementu języka.

Wiedza językowa została usystematyzowana w programie nie według działów gramatyki opisowej (wyodrębnionych i stanowiących zamknięte całości), lecz według zespołów zagadnień powtarzających się w kolejnych klasach.

Za pierwszoplanowe — najbliższe i najpotrzebniejsze uczniowi — uznaje się zagadnienia składniowe, bardzo ściśle skorelowane z zagadnieniami fleksyjny-mi. W strukturze gramatycznej zdania na plan pierwszy wysuwa się czasownik jako wyraz organizujący stosunki składniowe; rozpatruje się go samoistnie oraz w związku z innymi wyrazami, np. z rzeczownikiem (w mianowniku i w przypadkach zależnych),z wyrażeniem przyimkowym, z przysłówkiem. Podobnie każdą inną część mowy analizuje się na tle związków, w które wchodzi z innymi częściami mowy.

W pewnych typach zagadnień programowych dominują problemy składniowe, w innych morfologiczne. Są także wprowadzone tematy o charakterze syntetyzującym i uogólniającym. Taki układ wiadomości powinien prowadzić z jednej strony do uświadomienia sobie odrębności zjawisk opisywanych w różnych działach nauki o języku, a z drugiej strony — do dostrzegania wzajemnych związków między tymi zjawiskami.

Treści programu nauki o języku zostały ułożone w sposób spiralny. Już od klasy IV zakres omawianych zagadnień systematycznie się rozszerza w kilku działach jednocześnie. W układzie pionowym treści programowych stosuje się zasadę przechodzenia: od zagadnień prostszych do bardziej złożonych; od obserwacji aktów mowy (coraz bardziej skomplikowanych) do wiedzy o tych aktach.

W programie uwzględnia się zarówno wiadomości teoretyczne o budowie i funkcjonowaniu języka, jak i łączące się z nimi zagadnienia normatywne.

Nauczanie języka powinno prowadzić ucznia do przyswajania sobie nowych pojęć (znajomości, rozumienia, stosowania — bez konieczności definiowania), rozpoznawania i analizy zjawisk językowych, a co najważniejsze — do formułowania poprawnych wypowiedzi ustnych i pisemnych.

49