9733773817

Kolejnym z analizowanych czynników środowiskowych oddziałujących na rozmieszczenie gatunków są warunki hydrograficzne. Wzrost wilgotności w dużym stopniu wiąże się ze spadkiem wysokości nad poziomem morza, dlatego niektóre zależności między natężeniem tego czynnika a liczebnością wybranych grup roślin (gatunki ciepłolubne, bardzo rzadkie i ustępujące) są przeciwne do poprzednio omówionych (tabela 20). Wraz z polepszaniem się warunków hydrograficznych zaobserwowano także wzrost liczby gatunków należących do wielu innych grup (wszystkie, natyfity, apollty, kenofity, inwazyjne). Dzieje się tak dlatego, że w jednostkach kartogramu o korzystnych warunkach hydrograficznych występuje większy udział gatunków wodnych i nadwodnych, który wpływa na wzrost ogólnego bogactwa fiorystycznego. Nie bez znaczenia jest także istotna rola cieków wodnych w rozprzestrzenianiu się niektórych taksonów. Według niektórych autorów, tereny zasobne w^; wodę są również trudniej dostępne dla archeofitów (Deutschewitz i in. 2(X)3), chociaż w przypadku badanego terenu takiej zależności nie zaobserwowano.

Występowanie różnych gatunków jest także w dużym stopniu uwarunkowane ich wymaganiami glebowymi. W jednostkach kartogramu. w których przeważały gleby bielicowe, odnotowano wyższe liczby gatunków bardzo rzadkich oraz ustępujących, a niższe archeofitów (tabela 20). O ile mniej liczne występowanie na glebach bieli-cowych archeofitów, które najczęściej są chwastami upraw, jest łatwe do wytłumaczenia, o tyle znacznie trudniej wyjaśnić, dlaczego rośnie tu więcej gatunków bardzo rzadkich i ustępujących. Wydaje się, że wynika to z Taktu, że obecność bielic jest dodatnio skorelowana z korzystnymi warunkami hydrograficznymi oraz większym udziałem lasów w jednostkach kartogramu (tabela 22) — co z kolei wyraźnie wpływa na zwiększanie się liczby gatunków należących do tych gmp. W przypadku gleb brunatnych opisane relacje mają kierunek przeciwny. Na rędzinach węglanowych występują głównie zbiorowiska mura-wowe lub tereny segetalne, dlatego też ten rodzaj gleby jest preferowany przez gatunki ciepłolubne oraz kalcyfilne chwasty pól uprawnych, należące głównie do archeofitów.

Innym rozpatrywanym czynnikiem siedliskowym była powierzchnia terenów leśnych w jednostkach kartogramu. Duży udział lasów związany jest z większym stopniem „naturalności” flory danego kwadratu i dlatego jego wzrost

wywiera wpływ na zwiększanie się liczb natylitów oraz gatunków z grup. w których dominują natyfity, czyli bardzo rzadkich, górskich, wskaźnikowych starych lasów, ustępujących i chronionych. Jednocześnie zbiorowiska leśne są trudniej dostępne dla antropofilów (tabela 20).

Wszystkie omówione czynniki odgrywają ważną rolę w kształtowaniu szaty roślinnej danego obszaru. Jednakże od czasów powstania pierwszych ośrodków cywilizacji coraz bardziej wzrasta w tym procesie znaczenie działalności człowieka. Wpływ trzech analizowanych aspektów antropopresji na rozmieszczenie gatunków na badanym terenie był zróżnicowany (tabela 20). Zaobserwowano, że ze wzrostem długości dróg i linii kolejowych w obrębie jednostek kartogramu zwiększa się liczba gatunków należących do prawie wszystkich analizowanych grup roślin (z wyjątkiem gatunków wskaźnikowych starych lasów). W kilku przypadkach jest to łatwe do wyjaśnienia, natomiast wzrost liczby gatunków ustępujących, górskich albo natylitów jest już trudniej wytłumaczyć. Wydaje się, że duże liczby gatunków z wielu grup występujące w jednostkach kartogramu o dużej gęstości sieci dróg są efektem kilku przyczyn. Przede wszystkim wzdłuż dróg łatwiej przenoszone są diaspory wielu gatunków roślin i z tego względu flora przydroży jest stosunkowo bogata. Wpływ na zwiększenie liczby gatunków ma także większa dostępność terenu o znacznym zagęszczeniu sieci dróg — badaczowi łatwiej jest dotrzeć na różne siedliska w obrębie jednostki kartogramu. dlatego też odnotowuje tam więcej gatunków.

W podobny sposób jak długość dróg, na liczebność wielu grup gatunków wpływa powierzchnia terenów zabudowanych, jednakże w przypadku gatunków chronionych, górskich oraz natylitów nie zaobserwowano już korelacji dodatniej. Zupełnie odmienne rezultaty otrzymano, badając wpływ wzrostu powierzchni terenów rolniczych i przemysłowych na liczby gatunków należących do analizowanych grup roślin. Dodatnie współczynniki korelacji stwierdzono jedynie w przypadku archeofitów, kenofitów i gatunków inwazyjnych, co wiąże się z ich częstszym występowaniem na siedliskach segetalnych i rude-ralnych. Natomiast liczba gatunków należących do większości innych grup (bardzo rzadkie, natyfity. górskie, wskaźnikowe starych lasów, ustępujące, chronione) była z tym czynnikiem skorelowana ujemnie. Wynika to z faktu, że ze wzrostem powierzchni siedlisk sztucznych maleje udział terenów o charakterze naturalnym (głów- ]]1