9576709511

wi jakiejś wcześniejszej tradycji, paraboli kulturowej czy legendy na I iczyity znak. Tę wcześniejszy tradyqę odkrywamy w protoherbie (Wschowy, przedstawionym na pieczęci miejskiej z epoki piastowskiej. Z precyzją fotografii protoherb wyobraża uroczystość koronacji Matki I | Bożej, ten moment, w którym Niepokalana jaśnieje już w koronie, a Icelehrans koronuje jeszcze siedzącego na rękach Marii małego Jezusa. Mówi o tym całe wymodelowanie postaci, ułożenie ramion i dłoni {zwłaszcza, chociaż na znanej wersji protoherbu nie ma postaci ¹ Dzieciątka ani drugiej korony, w czym domyślać się trzeba przejawu protestanckiego ikonoklazmu. obrazoburstwa. Tajemnicza jest sama | I osoba koronującego, reprezentuje ona jakąś zwierzchność, ale czy monarszą bo dzierży jaMko królewskie, czy kościelną bo nosi infułę , biskupią, me wiadomo Mimo tej zagadki protoherb nie przedstawia | przecież postaci królowej Jadwigi i Władysława Jagiełły ani też Kazimierza Wielkiego i Jadwigi Żagańskiej, jak sprzeczali się długo i wschowscy regionaliści, pieczęć miejska pochodzi z 1310 roku i nie może | wyobrażać skądinąd szczodrych dla miasta Jagiellonów, a ułożenie postaci nie przypomina o jakimkolwiek rozdziale obrzędu, który i .miałoby symbolizować, ślubu ostatniego na tronie polskim Kastowicza I |z córką Henryka V w 1365 roku we Wschowie.

Wyobrażające Matkę Boską w pełnym majestacie ikony często dają I początek herbom miast zachodniego i północnego pogranicza. Głogo-Iwa. Wolsztyna, Lubina, Iławy, Barda Śląskiego. Kołobrzegu. Sztumu czy Fromborka. We Wschowie tradycja maryjna tłumaczy nie tylko I I treść protoherbu, ale także niebieako*bialą barwę chorągwi miejskiej i I biało-niebieski wystrój wnętrza starego kościoła w pobliskiej Szlichtyn-gowie. Biel i błękit symbolizują obecność Madonny. Nazwa Frauatadt I Iw odróżnieniu od inaczej znaczącej nazwy Frauenstadt zachowywana jest przez tradycję języka dla siedzib Pani. Niepokalanej. Na grobie pastora Herbergera z pietyzmem dla ostatniej woli zmarłego zasadzono | I też lipę a nie dąb, lipę, która jako Arbor Vitae. drzewo żyda i oś świata, uchodzi w tej części Europy za prastary symbol mieszkania Matki , Bożej. Inne znaki maryjne, lilie i róże, w hermetycznej symbolice | średniowiecznej utożsamiające Niepokalaną, tłoczono na bitych w mennicy Wachowskiej monetach. W najważniejszym chyba punkcie i miasta, w szczycie fasady ratusza, wyobrażony jest przekład protoherbu | | na abstrakcyjny znak, relief protoherbu z wpisanym weń małym kartuszem z nowym już. jagiellońskim ujęciem dawnej treści. Biały i I okrąg, pradawny symbol macierzyństwa, uobecnia w nowym herbie I | Matkę Boską, a krzyż Jagiellonów, dynastyczna Boje za. jest nąjczytd-niejszym w chwili przekładu protoherbu wyrazem pierwiastka męskiego. I i władzy ziemskiej. Zdumiewająca jednia przeciwieństw, nadprzyrodzone-1 I go i doczesnego, sacrum i profanum, opatrzności i władzy ziemskiej, pierwiastka żeńskiego i męskiego, w heraldyce jest wyjątkiem na skalę I i europejską, lecz w ikonosferze zachodniego pogranicza kultur me jest¹ I osobliwością. Drzeworyt znawcy embłematyki sakralnej. Antoniego Jana Gołębniaka. wykonany w roku 1965 i wiszący nad moim burkiem. I I przedstawia trzynastowieczny protoherb dolnośląskiego Lubinia, no*

I carnego orla. którego szyję i głowę zastępuje postać delikatnie.

tajemniczo uśmiechniętej Madonny z Dzieciątkiem Nauczającym.

I dzierżącym księgę przedwiecznej mądrości. Pierś ptaka zdobi znamienny ¹ dla orłów piastowskich półksiężyc, w herbie Lubina zasiada na nim. Madonna z Dzieciątkiem i treść lej ikony w nieoczekiwanie naturalny| I sposób łąc2y nów jako pogański znak płodności i dzieworództwa z biblijnym symbolem maryjnym: Polem wielki znak się ukazał na niebie:i Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na Jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu (Apokalipsa Św. Jana 12.1).

Trwa więc jakiś w istocie swej metafizyczny bój o niewinność tcgoi miejsca na pograniczu światów, nadający odcień eschatologiczny calejl przestrzeni, czasoprzestrzeni miasta. To tutaj właśnie przebiega oś

świata przechodząca przez niebo, ziemię i podziemia w postaci słupa, którego górny koniec widnieje na nieboskłonie Gwiazdą Polarną, a do, końca podziemnego przykuty jest szatan, usiłujący wstrząsnąć nierdzew-| ną osią życia. Wiara w przebywanie mieszkańców tej ziemi w środku I świata przetrwała do dziś w niedalekiej Święciechowie i wyraziła się wi osobliwym symbolu, kiedy to podczas uroczystości siedctnscilecial I miasteczka mieszkańcy położyli w jego centrum koło od wozu i przytwierdzili do jego osi model globu. We Wschowie lęk przed I potrząsającym fundamentami bytu szatanem musiał być pow*zechny,l gdyż domostwa starówki wzniesione zostały z konieczności na wbitych w bagnistą otchłań palach, niebezpiecznie przeciągających oś świata w I podziemia. Nasuwa to wyobraźni obraz miasta stojącego niepewnieJ | zagrożonego w każdej chwili zagładą, toteż substancja z jakiej wykonano fundamenty, skamieniały od długiego tkwienia w wilgoci! I czarny dąb. cieszyła się w mieście i okolicy czcią szczególną i znacznego | dostąpiła uświęcenia, gdy w stojącej na dębowych palach bazylice cysterskiej w Przemęcie wprowadzono ją do wnętrza kościelnego pod i postacią wykutych w tym niecodziennym tworzywie konfesjonałów,

I stall, law i gdy we Wschowie wyniesiono ją na ołtarze pod postacią, potężnej, przejmujące] figury Chrystusa Mistycznego, wyrzeźbionej w | I czarnym dębie i umieszczonej w ołtarzu kaplicy $w. Krzyża, u I bernardynów Tak całkowite uświęcenie miało chronić tę życiodajną dla i miasta substancję przed mocami zła i rzeczywiście wiele okaże się tutaj | I wcześniej czy później, po przejmującej walce z przywiązanym do osi ¹ kosmosu szatanem, odkupione, wyrównane, powtórzone w wymiarze i czlowiecznym.    I

I Mistyczne promieniowanie wschowskięj Aais Mundi poświadczają niezliczone przykłady i przypadki, często fascynujące naszą współczesną I wyobraźnię. Zastanawiający los Andreasa Gryphiusa, który koronowa- ! ny w 1637 roku na zamku wschowskim przez grafa cesarskiego Georga von Schónborna wieńcem nadwornego poety, po wielu wojażach i I .zatrudnieniach nie przyjmuje wysokich godności i urzędów, by wrócić ¹ | do Wschowy i Głogowa i tu prawować się z przemijaniem i absurdem wcielonego w historię bytu. Wzruszające powołanie Abrahama Cybona, i który po studiach w Toruniu i Frankfurcie sprawuje urząd prawnika na I zamku wschowskim. tam więc. gdzie dwanaście lat wcześniej, w 1680 . roku. niesprawiedliwie osądzono i ścięto jego ojca Daniela, starszego | Icechu sukienników i chrześniaka Jana III Sobieskiego. Przypadek I pastora Lauterbacha. gdy pełniąc posługę duchowną podczas wielkiej . parady dżumy w mieście w latach 1709-1710 doświadcza teratogenii | {człowieka, a doznaje epifanii mocy Bożej, co sprawia, że połączenie w I Lauterbachowym Dzienniku zarazy (Pestchronik) konkretności szcze- i gółu z napięciem metafizycznym staje się tak niebywałe, jak dąjmy na to I {uznanie dziś. że napisana w 1928 roku Czarna maska (Dle schwar2e Maskę) dolnoślązaka Gerharta Hauptmanna i wydany w 1934 roku we | Wrocławiu Wschowski taniec śmierci (Der Frausladler Tolentanz) Ruth I von Ostau mogłyby okazać się jednym i tym samym dziełem, łączącym ostrość realistycznego widzenia z realnością metafizycznego przeżycia. { ,Albo przypowieść inna, skruszony osąd życia pełnego okrucieństwa i ¹ {sarmackiej prywaty, wydany tu publicznie przez ostatniego kasztelana poznańskiego i starostę Wschowy Rafała Gurowskiego w epitafiach i | [medytacjach biblijnych nad grobami żony. trzech córek, syna, przyja-Iciól. a zwłaszcza nad huczącą jeszcze pustką własną mogiłą, do której położył się na koniec bez serca, polecając serce odesłać do Obry. Czy | {wreszcie przypadek wojskiego wschowskiego Jana Suchorzewskiego. Iktóry oprotestował Konstytucję 3 Maja i zagroził zamordowaniem i swego sześcioletniego syna w razie jej uchwalenia, nie mogąc przecież {wiedzieć, że synowi temu. Franciszkowi, rzeczywiście pisana była śmierć ^gwałtowna, w powstaniu listopadowym!    i

Lecz dziwnie splecione z pograniczną Axis Mundi ponadczasowe I

46