Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Demografia i procesy osadnicze
Zakres podstawowy. Grupa A
Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedz
Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów
E
Za poprawne uzupełnienie:
C A
 3 kolejnych elementów ............ 1 p. 2
1.
 wszystkich elementów ............. 2 p.
B
Przykładowe konsekwencje:
 gwałtowny przyrost liczby ludności,
Za wymienienie:
 młody wiek społeczeństwa,
 2 konsekwencji ........................ 1 p. 2
2.
 wzrost bezrobocia,
 3 konsekwencji ........................ 2 p.
 wzrost wydatków na edukację,
 problemy wyżywienia ludności.
Przykładowe cechy:
 zmniejsza się liczba ludności w wieku przedproduk- Za przedstawienie:
cyjnym,  2 cech ..................................... 1 p. 2
3.
 wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym,  3 cech ..................................... 2 p.
 najwięcej ludności jest w wieku produkcyjnym.
Japonia, Francja, Ukraina Za podkreślenie 3 krajów............ 1 p. 1
4.
W miarę wzrostu poziomu rozwoju gospodarczego
Za sformułowanie zależności....... 1 p. 1
5.
maleje zatrudnienie w rolnictwie kraju.
Przykładowe przyczyny:
 mechanizacja i automatyzacja produkcji w przemyśle
Za podanie:
i rolnictwie powoduje zmniejszenie zatrudnienia,
 1 przyczyny............................. 1 p. 2
6.
 likwidowanie zakładów pracy z powodu np. restruk-
 2 przyczyn .............................. 2 p.
turyzacji przemysłu,
 recesja gospodarcza.
c), d) Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p. 1
7.
Przykładowe czynniki:
 przewaga nizin,
 duży udział żyznych gleb, Za podanie:
8.  sprzyjający umiarkowany ciepły klimat,  2 czynników ............................ 1 p. 2
 występowanie licznych surowców mineralnych,  3 czynników ............................ 2 p.
 długotrwałe procesy osadnicze,
 wysoki poziom rozwoju gospodarczego.
A. Kolejno od góry: 2 (2,5), 2 (1,6), 3 (2,6) w nawiasach Za poprawne wykonanie polecenia:
podano wynik bez zaokrąglenia  A ............................................ 1 p.
3
9.
B. Kolejno od góry: Namibia, Mongolia, Australia  B ............................................ 1 p.
C. Bariera wodna  C ............................................ 1 p.
53
Przykładowe cechy:
 kraje są wysoko rozwinięte gospodarczo, Za podanie:
10.
 duża liczba inwestycji przyciągających siłę roboczą,  1 cechy ................................... 1 p. 2
 stabilizacja polityczna,  2 cech ..................................... 2 p.
 brak konfliktów i wojen.
Przykładowe skutki pozytywne:
 wzrost liczby ludzi w młodym wieku,
 wpływy z podatków oraz wydatków na konsumpcję,
Za wymienienie:
 wzrost dochodów firm z powodu niższych płac dla
 2 skutków pozytywnych .......... 1 p.
obcokrajowców,
 2 skutków negatywnych .......... 1 p. 2
11.
 wzrost liczby młodych, często dobrze wykształconych
 1 skutku pozytywnego
pracowników.
i 1 negatywnego ..................... 1 p.
Przykładowe skutki negatywne:
 konflikty społeczne,
 wzrost bezrobocia.
1 wiersz:
 rozbudowa połączeń komunikacyjnych (dworce,
lotniska), lokalizacja obiektów użyteczności publicznej
 np. stolice krajów
2 wiersz:
12.  funkcja komunikacyjna (miasto portowe) Za uzupełnienie 1 wiersza .......... 1 p. 3
 wszystkie porty
3 wiersz:
 ośrodek nauki, funkcja usługowa,
 lokalizacja miasteczek akademickich, uczelni, akade-
mików, bibliotek itp.
Za podanie:
Typ fizjonomiczny: miasto średniowieczne
 typu miasta ............................ 1 p. 2
13.
Funkcje miasta: obronna, handlowa, administracyjna.
 2 funkcji ................................. 1 p.
Za wykonanie poprawnego rysunku
............................................... 1 p. 2
14.
Za podanie przykładu ................. 1 p.
Przykład: Zagłębie Rury, Zagłębie Donieckie
54
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Demografia i procesy osadnicze
Zakres podstawowy. Grupa B
Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedz
Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów
F
Za poprawne uzupełnienie:
D C
 3 kolejnych elementów ............ 1 p. 2
1.
 wszystkich elementów ............. 2 p.
A
Przykładowe konsekwencje:
 zahamowanie tempa wzrostu liczby ludności,
 wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym,
Za wymienienie:
 spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym,
 2 konsekwencji ........................ 1 p. 2
2.
 wzrost wydatków na świadczenia socjalne,
 3 konsekwencji ........................ 2 p.
 wzrost wydatków na opiekę medyczną ludzi star-
szych.
Przykładowe cechy:
 mała liczba ludności w wieku poprodukcyjnym,
Za przedstawienie:
 duży udział liczby ludności w wieku przedprodukcyj-
 2 cech ..................................... 1 p. 2
3.
nym,
 3 cech ..................................... 2 p.
 krótka długość trwania życia,
 liczebna przewaga mężczyzn nad kobietami.
Indie, Etiopia, Tanzania Za podkreślenie 3 krajów............ 1 p. 1
4.
W miarę wzrostu poziomu rozwoju gospodarczego
Za sformułowanie zależności....... 1 p. 1
5.
kraju rośnie zatrudnienie w usługach.
Przykładowe przyczyny:
 mechanizacja i automatyzacja produkcji w przemyśle
i rolnictwie powoduje zmniejszenie zatrudnienia,
 likwidowanie zakładów pracy z powodu ich nieren- Za podanie:
towności (wprowadzenie gospodarki rynkowej),  1 przyczyny............................. 1 p. 2
6.
 likwidacja miejsc pracy z powodu przyrostu zatrud-  2 przyczyn .............................. 2 p.
nienia (zwłaszcza w administracji),
 napływ konkurencyjnych towarów z rynków wschod-
nich.
c), d) Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p. 1
7.
Przykładowe czynniki:
 przewaga nizin,
 duży udział żyznych gleb, Za podanie:
8.  sprzyjający ciepły klimat monsunowy,  2 czynników ............................ 1 p. 2
 występowanie licznych surowców mineralnych,  3 czynników ............................ 2 p.
 długotrwałe procesy osadnicze,
 wysoki przyrost naturalny.
55
A. Kolejno od góry: 3 (2,9), 12 (11,9), 3 (3,2) w nawia- Za poprawne wykonanie polecenia:
sach podano wynik bez zaokrąglenia  A ............................................ 1 p.
3
9.
B. Kolejno od góry: Islandia, Norwegia, Kanada  B............................................. 1 p.
C. Bariera termiczna (świetlna)  C............................................. 1 p.
Przykładowe cechy:
 kraje są słabo rozwinięte gospodarczo,
 niskie płace, Za podanie:
10.
 mało inwestycji dających zatrudnienie,  1 cechy ................................... 1 p. 2
 brak stabilizacji politycznej,  2 cech ..................................... 2 p.
 toczą się w nim konflikty i wojny,
 duże bezrobocie.
Przykładowe skutki pozytywne:
 zmniejszenie bezrobocia,
 wzrost dochodów ludności w wyniku napływu
Za wymienienie:
pieniędzy od rodzin przebywających na emigracji
 2 skutków pozytywnych .......... 1 p.
zarobkowej,
 2 skutków negatywnych .......... 1 p. 2
11.
 zmniejszenie przyrostu naturalnego.
 1 skutku pozytywnego
Przykładowe skutki negatywne:
i 1 negatywnego ..................... 1 p.
  drenaż mózgów ,
 destabilizacja rodzin.
1 wiersz:
 lokalizacja zakładów przemysłowych, rozbudowa
połączeń komunikacyjnych (dworce, linie komunika-
cyjne)
 np. Donieck, Fushun
2 wiersz:
Za uzupełnienie 1 wiersza .......... 1 p. 3
12.
 funkcja administracyjna (stolica regionu)
 wszystkie stolice
3 wiersz:
 ośrodek kultu religijnego, funkcja usługowa
 lokalizacja klasztorów, sanktuariów, domów dla
pielgrzymów itp.
Za podanie:
Typ fizjonomiczny: miasto przemysłowe.
 typu miasta ............................ 1 p. 2
13.
Funkcje miasta: przemysłowa, komunikacyjna.
 2 funkcji .................................. 1 p.
Za wykonanie poprawnego rysunku
............................................... 1 p. 2
14.
Za podanie przykładu ................. 1 p.
Przykład: paryska, londyńska itp.
56
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Demografia i procesy osadnicze
Zakres rozszerzony. Grupa A
Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedz
Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów
1 wiersz:
 I faza  niewielki, ale rosnący przyrost naturalny,
 II faza  zwiększający się i na końcu fazy bardzo
wysoki,
 IV faza  niewielki, ale dodatni, Za poprawne uzupełnienie:
1.  V faza  ujemny przyrost naturalny.  1 wiersza................................. 1 p. 2
2 wiersz:  2 wierszy................................. 2 p.
 I faza  społeczeństwo młode,
 II faza  społeczeństwo młode,
 III faza  społeczeństwo młode,
 V faza  społeczeństwo starzejące się.
Przykładowe konsekwencje:
 gwałtowny wzrost liczby ludności,
 duży udział ludności w wieku przedprodukcyjnym,
Za wymienienie 1 konsekwencji .. 1 p. 3
2.
 mała liczba ludności w wieku poprodukcyjnym,
 wzrost wydatków na świadczenia, edukację,
 wzrost bezrobocia.
b), d) Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p. 1
3.
Włochy, Rumunia Za wybór 2 krajów ..................... 1 p. 1
4.
Przykładowe konsekwencje:
 wzrost wydatków z budżetu państwa na emerytury
i opiekę socjalną,
 zmniejszanie się bezrobocia,
Za podanie 1 konsekwencji ......... 1 p. 3
5.
 mniej młodych, kreatywnych osób,
 zmniejszenie współczynnika urodzeń, bo jest coraz
mniej młodych kobiet,
 regres demograficzny.
Przykładowe konsekwencje:
 różny poziom wykształcenia ludności,
 zróżnicowanie zapotrzebowania na usługi, np.
turystyka, edukacja, służba zdrowia,
 w krajach słabo rozwiniętych dużo osób pracuje
Za wymienienie 1 konsekwencji .. 1 p.
w rolnictwie i przemyśle, bo są to kraje słabo zme- 3
6.
chanizowane i zautomatyzowane,
 względnie duże zatrudnienie w usługach mają kraje
słabiej rozwinięte gospodarczo, ale atrakcyjne
turystycznie (dobrze rozwinięta infrastruktura
turystyczna), np.: Egipt.
Do grupy romańskiej należą: Hiszpania, Włochy, Za zakreskowanie:
Portugalia, Rumunia, Francja.  2 krajów.................................. 1 p.
W tabeli kolejno wierszami:  4 krajów.................................. 2 p. 4
7.
A  chorwacki  grupa słowiańska Za podanie języka i grupy
B  węgierski grupa ugrofińska językowej dla 1 kraju.................. 1 p.
57
c) Za poprawne zaznaczenie ........... 1 p. 1
8.
Przykładowe wpływy:
 rozmieszczenie kierunków hodowli, np. owiec
w krajach muzułmańskich,
9.  liczba dni wolnych od pracy  święta kościelne, Za podanie 1 przykładu .............. 1 p. 3
 rozwój miejsc kultu religijnego,
 poszanowanie pracy w krajach znajdujących się pod
wpływem filozofii buddyjskiej.
Anekumena  np. Sahara, Kotlina Kongo.
Przykładowe przyczyny zróżnicowania zaludnienia:
 mała gęstość zaludnienia na obszarach występowania
suchego klimatu (bariera wodna),
Za zakreskowanie anekumeny .... 1 p.
 niewielka żyzność gleb na pustyniach,
Za podanie:
10.
 koncentracja ludności w miejscach eksploatacji 3
 2 przyczyn .............................. 1 p.
surowców mineralnych, np. RPA,
 4 przyczyn .............................. 2 p.
 duża gęstość zaludnienia delty i doliny Nilu, gdzie
występują żyzne gleby aluwialne i istnieje możliwość
nawadniania terenów rolniczych,
 kolonizacja kontynentu od strony wybrzeży.
Wyjaśnienie:  drenaż mózgów to efekt emigracji
ludności o wysokich kwalifikacjach z krajów o niższym
poziomie rozwoju gospodarczego, który ponosi koszty
Za podanie wyjaśnienia .............. 1 p.
związane z wykształceniem tych osób. Kraj traci także 2
11.
Za podanie kierunku................... 1 p.
najlepiej wykształconych specjalistów, którzy mogliby
przyczynić się do rozwoju gospodarczego.
Przykład kierunku: Z Indii do USA.
1 wiersz:
 zwarta zabudowa, mury obronne.
2 wiersz:
 lokalizacja portów morskich, lotnisk, powstawanie
Za uzupełnienie 1 wiersza .......... 1 p. 3
12.
dróg i linii kolejowych.
3 wiersz:
 lokalizacja obiektów uzdrowiskowych, noclegowych,
parki zdrojowe.
Charakterystyka: gwałtowny rozwój miast, duża
migracja ludności ze wsi do miast, rozrastają się
dzielnice wokół centrum miasta; często są to dzielnice Za charakterystykę procesu ........ 2 p.
3
13.
biedy (slumsy), ponieważ rozwój miasta nie nadąża za Za podanie nazwy fazy............... 1 p.
napływem ludności.
Faza: suburbanizacja.
C Za podanie fazy ......................... 1 p. 1
14.
Lagos  7
Kalkuta  11
Rio de Janeiro  6
Za przyporządkowanie cyfr do:
Los Angeles  4
 6 miast.................................... 1 p. 2
15.
Seul  13
 8 miast.................................... 2 p.
Teheran  9
Tokio  14
Pekin  12
Los Angeles, Tokio Za wybór 2 miast ....................... 1 p. 1
16.
58
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Demografia i procesy osadnicze
Zakres rozszerzony. Grupa B
Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedz
Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów
1 wiersz:
 I faza  wysoki współczynnik zgonów,
 II faza  zmniejszający się współczynnik zgonów,
 IV faza  niski współczynnik zgonów,
Za poprawne uzupełnienie:
 V faza  niski współczynnik zgonów.
 1 wiersza................................. 1 p. 2
1.
2 wiersz:
 2 wierszy................................. 2 p.
 I faza  niewielki przyrost liczby ludności,
 II faza  duży przyrost liczby ludności,
 III faza  duży przyrost liczby ludności,
 V faza  regres liczby ludności.
Przykładowe konsekwencje:
 zahamowanie tempa wzrostu liczby ludności,
 wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym,
Za wymienienie 1 konsekwencji .. 1 p. 3
2.
 spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym,
 wzrost wydatków na świadczenia socjalne,
 zrost wydatków na opiekę medyczną ludzi starszych.
b), c) Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p. 1
3.
Brazylia, Meksyk Za wybór 2 krajów ..................... 1 p. 1
4.
Przykładowe konsekwencje:
 duże nakłady finansowe na edukację młodego
społeczeństwa,
5.  dużo osób w wieku produkcyjnym  wzrost bezrobo- Za podanie 1 konsekwencji ......... 1 p. 3
cia,
 małe nakłady finansowe na opiekę socjalną  mało
ludności w wieku poprodukcyjnym.
Przykładowe konsekwencje:
 różny poziom wykształcenia ludności,
 zróżnicowanie zapotrzebowania na usługi, np.
turystyka, edukacja, służba zdrowia,
Za wymienienie 1 konsekwencji .. 1 p.
6.  w krajach słabo rozwiniętych dużo osób pracuje 3
w rolnictwie i przemyśle, bo są to kraje słabo zme-
chanizowane i zautomatyzowane,
 duże zatrudnienie w usługach występuje w krajach
atrakcyjnych turystycznie, np. Bahamy.
Do grupy germańskiej należą: Niemcy, Anglia, Norwe- Za zakreskowanie:
gia, Islandia, Szwecja, Dania, Holandia.  2 krajów.................................. 1 p.
W tabeli kolejno wierszami:  4 krajów.................................. 2 p. 4
7.
A  rumuński  grupa romańska; Za podanie języka i grupy
B  estoński  grupa ugrofińska, językowej dla 1 kraju.................. 1 p.
b) Za poprawne zaznaczenie ........... 1 p. 1
8.
59
Przykładowe wpływy:
 rozmieszczenie kierunków hodowli, np. owiec
w krajach muzułmańskich,
9.  liczba dni wolnych od pracy  święta kościelne, Za podanie 1 przykładu .............. 1 p. 3
 rozwój miejsc kultu religijnego,
 poszanowanie pracy w krajach znajdujących się pod
wpływem filozofii buddyjskiej.
Anekumena  np. pustynie na Wyżynie Zachodnioau-
stralijskiej.
Przykładowe przyczyny zróżnicowania zaludnienia:
Za zakreskowanie anekumeny.... 1 p.
 wilgotność klimatu największa w Górach Wododziało-
Za podanie:
10.
wych, 3
 2 przyczyn .............................. 1 p.
 niewielka żyzność gleb we wnętrzu kontynentu,
 4 przyczyn .............................. 2 p.
 występowanie surowców mineralnych w Górach
Wododziałowych,
 kolonizacja kontynentu od strony wybrzeży.
Wyjaśnienie:  uchodz
stwo to przymusowa migracja
ludności. Występuje w obszarach dotkniętych wojnami,
Za podanie wyjaśnienia .............. 1 p.
konfliktami lub klęskami żywiołowymi, w których są 2
11.
Za podanie kierunku .................. 1 p.
trudne warunki życia.
Przykład kierunku: Z Sudanu do Czadu.
1 wiersz:
 rozbudowa różnego typu połączeń komunikacyjnych,
lokalizacja urzędów, ambasad, przedstawicielstw
firm.
2 wiersz: Za uzupełnienie 1 wiersza .......... 1 p. 3
12.
 lokalizacja zakładów przemysłowych, rozbudowa
połączeń komunikacyjnych.
3 wiersz:
 kościoły, klasztory, baza noclegowa dla pielgrzymów.
Charakterystyka: ludność przenosi się z centrów miast,
w których bardzo pogarszają się warunki życia, na obrze-
ża miasta i do strefy podmiejskiej, gdzie rozrastają się
Za charakterystykę procesu ........ 2 p.
dzielnice zabudowy jednorodzinnej (willowe). Śródmie- 3
13.
Za podanie nazwy fazy............... 1 p.
ścia wyludniają się (kryzys śródmieścia) i przekształcają
w centra usługowo-rekreacyjne (tzw. city).
Faza: dezurbanizacja.
B Za podanie fazy ......................... 1 p. 1
14.
Kair  8
Delhi  10
Nowy Jork  3
Za przyporządkowanie cyfr do:
Buenos Aires  5
 6 miast.................................... 1 p. 2
15.
Szanghaj  15
 8 miast.................................... 2 p.
Dżakarta  16
Moskwa  1
Tokio  14
Nowy Jork, Tokio Za wybór 2 miast ....................... 1 p. 1
16.
60