MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Teresa Lange
Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac
fotograficznych
313[05].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Edward Habas
dr hab. inż. Piotr Nowak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Teresa Lange
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].Z1.02
 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu fotograf.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 7
3. Cele kształcenia 8
4. Materiał nauczania 9
4.1. Obsługa i zastosowanie aparatów fotograficznych 9
4.1.1. Materiał nauczania 9
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Dobór obiektywów do aparatów fotograficznych 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 16
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 18
4.3 Dobór materiałów zdjęciowych 19
4.3.1. Materiał nauczania 19
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.3.3. Ćwiczenia 21
4.3.4. Sprawdzian postępów 22
4.4. Dobór i stosowanie sprzętu oświetleniowego 23
4.4.1. Materiał nauczania 23
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.4.3. Ćwiczenia 26
4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Stosowanie filtrów fotograficznych 29
4.5.1. Materiał nauczania 29
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.5.3. Ćwiczenia 31
4.5.4. Sprawdzian postępów 33
4.6. Dobór i stosowanie sprzętu do makrofotografii 34
4.6.1. Materiał nauczania 34
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 35
4.6.3. Ćwiczenia 35
4.6.4. Sprawdzian postępów 36
4.7. Dobór i stosowanie sprzętu pomocniczego: 37
4.7.1. Materiał nauczania 37
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 38
4.7.3. Ćwiczenia 38
4.7.4. Sprawdzian postępów 40
4.8. Użytkowanie sprzętu ciemniowego 41
4.8.1. Materiał nauczania 41
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 42
4.83. Ćwiczenia 42
4.8.4. Sprawdzian postępów 43
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.9. Dobór i użytkowanie sprzętu komputerowego i programów
do cyfrowej obróbki obrazu. 44
4.9.1. Materiał nauczania 44
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 46
4.9.3. Ćwiczenia 46
4.9.4. Sprawdzian postępów 48
5. Sprawdzian osiągnięć 49
6. Literatura 53
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Jesteś w posiadaniu  Poradnika dla ucznia , który będzie Ci pomocny w przyswajaniu
wiedzy i podstawowych umiejętności dotyczących zasad dobierania sprzętu fotograficznego
i pomocniczego oraz materiałów światłoczułych do prac fotograficznych z wykorzystaniem
technik klasycznych oraz cyfrowych.
Wybór sprzętu fotograficznego i pomocniczego oraz materiałów światłoczułych zleży
głównie od rodzaju zdjęć jakie mamy wykonać i od przeznaczenia tych zdjęć. Od tych
czynników zależeć będzie wybór aparatu fotograficznego. Do aparatu musimy dobrać
obiektyw ale także i sprzęt dodatkowy. Nie bez znaczenia jest rozpoznanie warunków
terenowych i oświetleniowych w jakich przyjdzie nam fotografować, od tego zależy dobór
czułości materiału światłoczułego czy dobór dodatkowego sprzętu oświetleniowego. Mam
nadzieję, że niniejszy poradnik będzie Ci pomocny w uzyskaniu podstawowych umiejętności
z zakresu dobierania sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych, które w przyszłości
dadzą ci szansę na osiągnięcia mistrzostwa w tej dziedzinie
Zapoznaj się dokładnie z treścią rozdziału Wprowadzenie ponieważ umożliwi Ci to
skuteczne korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w nauce, w ramach jednostki
modułowej  Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych dla
zawodu Fotograf 313[05] (patrz pozycja 8 w załączonej tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp. Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
1. 313[05].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska
2. 313[05].O1.02 Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań zawodowych
3. 313[05].O1.03 Posługiwanie się terminologią zawodową
4. 313[05].O1.04 Rozróżnianie materiałów fotograficznych
5. 313[05].O1.05 Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
6. 313[05].O1.06 Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
7. 313[05].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy
8. 313[05].Z1.02 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
9. 313[05].Z1.03 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
10. 313[05].Z1.04 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami cyfrowymi
11. 313[05].Z1.05 Wykonywanie zdjęć portretowych
12. 313[05].Z1.06 Wykonywanie zdjęć plenerowych
13. 313[05].Z1.07 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
14. 313[05].Z1.08 Wykonywanie zdjęć reportażowych
15. 313[05].Z1.09 Wykonywanie zdjęć reklamowych
16. 313[05].Z1.10 Wykonywanie zdjęć technicznych
Poradnik składa się z pięciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia, Materiał
nauczania, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które
powinieneś posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej. Jeśli po
analizie uznasz, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez Ciebie opanowane, wówczas
powinieneś ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty w poradnikach z poprzednich
jednostek modułowych. W dotarciu do właściwego poradnika pomoże Ci załączona powyżej
lista jednostek modułowych, która obejmuje swym zakresem cały program nauczania dla
zawodu. W przypadku trudności skonsultuj się z nauczycielem w celu trafnego wyboru
poradnika.
W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności jakie będziesz posiadał po
zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie, czy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
rzeczywiście takie umiejętności opanowałeś, pomogą Ci załączone w poradniku sprawdziany
postępów oraz sprawdzian osiągnięć.
Materiał nauczania jest podstawowym składnikiem poradnika i zawiera kompendium
informacji, które powinieneś starannie przyswoić, aby przystąpić do wykonania zaplanowanych
ćwiczeń oraz zaliczenia sprawdzianu osiągnięć. Przykład takiego sprawdzianu jest zawarty na
końcu poradnika. Ponadto materiał nauczania zawiera Pytania sprawdzające stan Twojej
wiedzy, która jest wymagana do realizacji danego ćwiczenia. Każde z Ćwiczeń zawartych w
poradniku opisane jest w formie polecenia co należ wykonać. Natomiast uszczegółowieniem
tego polecenia jest lista działań (czynności) określająca Sposób wykonania ćwiczenia.
Ćwiczenia będziesz realizował indywidualnie lub pracując w zespole z innymi uczniami.
Ponadto każde z ćwiczeń zawiera Wskazówki do realizacji poszczególnych ćwiczeń
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest również Lista wyposażenia stanowiska
pracy. Lista ta umożliwia sprawdzenie czy stanowisko ćwiczeniowe jest wyposażone
w środki dydaktyczne niezbędne do prawidłowego wykonania ćwiczenia. W celu dokonania
samooceny, (określenia jaki jest efekt nabycia wiedzy i umiejętności z danego zakresu
materiału nauczania) możesz posłużyć się narzędziem, które nazywa się Sprawdzian
postępów. Jest to lista kontrolna, którą powinieneś wypełnić odpowiadając na pytanie  tak
lub  nie , co jest równoznaczne z oceną, że potrafisz wykonać daną czynność lub jeszcze jej
nie potrafisz. W tym drugim przypadku powinieneś powtórzyć trening wykonując ponownie
odpowiednie ćwiczenie. Zasadne jest również to, abyś wówczas jeszcze raz przestudiował
zakres materiału nauczania potrzebny do realizacji tych ćwiczeń. Pomoże Ci w tym Twój
nauczyciel, do którego powinieneś zwracać się z pytaniami i wątpliwościami.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwia sprawdzenie
poziomu Twoich wiadomości i umiejętności po zakończeniu realizacji programu jednostki
modułowej. Pozytywnie rozwiązany przez Ciebie sprawdzian osiągnięć oraz załączony do
oceny w formie  portfolio efekt realizacji ćwiczeń będzie stanowił dowód, że potrafisz
zrealizować zdanie zawodowe polegające na dobieraniu sprzętu i materiałów do wykonania
prac fotograficznych. W przypadku sprawdzianu osiągnięć powinieneś również wiedzieć,
że ma on formę testu podobnego do tych, jakie występują w części teoretycznej egzaminu
zewnętrznego dla potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie. Dlatego też istotne jest to, żebyś
nabrał wprawy w rozwiązywaniu tego typu testów, co z pełnością będzie procentować
w przypadku Twojego egzaminu zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy w zakresie tej jednostki modułowej
możesz również skorzystać z listy materiałów z
ródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej Literatura. Jednakże wymaga to od Ciebie inicjatywy aby dotrzeć
do rekomendowanego zastawu literatury. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach
biblioteki szkolnej lub innych bibliotek publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji
możesz również uzyskać korzystając z zasobów internetowych. Jeśli będziesz miał
jakiekolwiek trudności ze zrozumieniem treści materiału nauczania lub ćwiczeń to poproś
nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienie i pomoc.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających
z prowadzonych prac. Przepisy te już wcześniej poznałeś lub poznasz w trakcie nauki.
W czasie pracy poza terenem szkoły koniecznie musisz stosować się do przepisów ruchu
drogowego oraz dbać o ochronę środowiska naturalnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
313[05].Z1
Technologia prac fotograficznych
313[05].Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.02
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.03
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.04
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.07
313[05].Z1.05 313[05].Z1.06 313[05].Z1.08 313[05].Z1.09 313[05].Z1.10
Wykonywanie
Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie
zdjęć
zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć
architektonicznych
portretowych plenerowych reportażowych reklamowych technicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- scharakteryzować podstawowe właściwości światła,
- wyjaśnić pojęcia: ognisko, odległość ogniskowa, przedmiotowa, obrazowa,
- rozróżnić z
ródła światła stosowane w fotografii,
- znać pojęcie temperatury barwowej,
- ustalać warunki ekspozycji,
- kontrolować powstawanie obrazu optycznego, jego cech i skali odwzorowania,
- rozróżnić barwy podstawowe i dopełniające,
- rozróżnić rodzaje obiektywów fotograficznych,
- rozróżnić rodzaje, kierunki i funkcje oświetlenia,
- określić elementy budowy aparatu fotograficznego,
- rozróżnić aparaty fotograficzne pod względem stosowanego materiału światłoczułego,
- określić zastosowanie aparatów fotograficznych,
- rozróżnić tryby pracy aparatu fotograficznego,
- wyjaśnić jak działa autofokus,
- znać budowę materiałów światłoczułych,
- rozróżnić rodzaje oraz określić właściwości użytkowe materiałów światłoczułych,
- sklasyfikować rodzaje materiałów światłoczułych ze względu na zastosowanie,
- sklasyfikować rodzaje materiałów światłoczułych ze względu na sposób obróbki,
- wyjaśnić mechanizm cyfrowego zapisu obrazu,
- sklasyfikować metody obrazowania według właściwości i przeznaczenia,
- wyjaśnić znaczenie pojęć, definicji i terminologii stosowanej w dziedzinie cyfrowego
przetwarzania obrazów,
- zastosować tradycyjne i cyfrowe techniki rejestracji obrazów,
- określić zasady cyfrowego zapisu obrazu, kompresji, przenoszenia i wizualizacji,
- obsługiwać sprzęt komputerowy,
- posługiwać się komputerem w zakresie obróbki obrazu cyfrowego,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- organizować stanowiska pracy,
- wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- posługiwać się terminologią zawodową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozpoznać i oceniać jakość oraz przydatność materiałów światłoczułych do prac
fotograficznych,
- rozróżnić i dobrać sprzęt fotograficzny do prac fotograficznych,
- dobrać sprzęt pomocniczy do określonych prac fotograficznych,
- dobrać rodzaj obiektywu do określonych sytuacji zdjęciowych,
- przedstawić zasady stosowania filtrów fotograficznych,
- korzystać z filtrów zdjęciowych w fotografii czarno-białej,
- korzystać z filtrów zdjęciowych w fotografii barwnej,
- dobrać sprzęt do makrofotografii,
- dobrać rodzaj z
ródła światła do sytuacji zdjęciowych,
- dobrać oświetlenie do efektu oświetleniowego,
- dobrać rodzaj materiału fotograficznego do określonego zadania fotograficznego
w zależności od przeznaczenia,
- dobrać rodzaj materiału fotograficznego do określonego zadania fotograficznego
w zależności techniki zdjęciowej,
- dobrać rodzaj materiału fotograficznego do określonego zadania fotograficznego
w zależności warunków oświetleniowych,
- dobrać kontrastowość papieru fotograficznego czarno-białego w zależności
od kontrastowości negatywu,
- określić szacunkowo ilość potrzebnego materiału;
- dobrać wymienne nośniki pamięci do aparatu cyfrowego;
- dobrać parametry obrazu cyfrowego w zależności od przeznaczenia i warunków
zdjęciowych;
- dobrać skanery i parametry skanowania,
- dobrać drukarki i określać parametry drukowania,
- dobrać wyposażenie studia fotograficznego,
- dobrać oprogramowanie graficzne,
- użytkować narzędzia, urządzenia i sprzęt zgodnie z instrukcją obsługi,
- zastosować narzędzia , sprzęt i urządzenia zgodnie z przeznaczeniem,
- porozumieć się ze współpracownikami i przełożonymi,
- wykonać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Obsługa i zastosowanie aparatów fotograficznych.
4.1.1. Materiał nauczania
Nie istnieją uniwersalne aparaty nadające się do realizacji wszystkich zadań
fotograficznych. Obecne aparaty fotograficzne są w pełni zautomatyzowane, jeśli jednak
chcemy aby aparat spełniał wszystkie nasze wymagania i oczekiwania, należy poznać jego
funkcje i nauczyć się je stosować w określonych warunkach, by uzyskać zamierzony efekt.
Aparaty małoobrazkowe. Zarówno wśród amatorów jaki i profesjonalistów najbardziej
popularne są aparaty na film o szerokości 35mm. Wśród nich podstawowe typy to: aparaty
kompaktowe z zamontowanym na stałe obiektywem, o stałej lub zmiennej ogniskowej oraz
aparaty lustrzane jednoobiektywowe z obiektywami wymiennymi. Główną zaletą aparatu
lustrzanego jest precyzja ujęcia, brak błędu paralaksy (obraz zarejestrowany na materiale jest
taki sam jak widziany w celowniku). Lustrzanka jednoobiektywowa (SLR) to aparat
fotograficzny wyposażony w jeden obiektyw i wbudowane w korpus lustro, które kieruje
światło padające przez obiektyw na matówkę gdzie tworzy się obraz fotografowanego obiektu
a następnie przez pryzmat pentagonalny, do wizjera.
Rys. 1. Zasada działania aparatu lustrzanego. Bieg promienia świetlnego podczas obserwowania obrazu
w wizjerze, lustro odbija światło . Po zwolnieniu migawki lustro podnosi się do góry i światło dociera do
materiału światłoczułego.
y
ródło: Ailsa McWhinnie, Fotografia podręcznik, Arkady 2004, s.10
Wybierając aparat fotograficzny musimy wziąć pod uwagę kilka jego głównych funkcji:
- Sposób pomiaru światła. Większość lustrzanek jednoobiektywowych ma kilka systemów
pomiaru światła pomagających w uzyskaniu jak najlepszego naświetlenia w różnych
warunkach.
- Wbudowany mechanizm automatycznego transportu filmu pozwalajÄ…cy na fotografowanie
do kilku klatek na sekundę. Do aparatów nie wyposażonych w tę funkcje można dokupić
silnik, jest on przydatny do fotografowania obiektów poruszających się .
- Migawka powinna mieć zakres czasów od 1 do 1/1000 sek. lub więcej i czas B, umożliwia
on fotografowanie w różnych warunkach oświetlenia i uzyskanie efektów specjalnych.
- Większość lustrzanek wyposażona jest w funkcje automatycznego odczytywania czułości
filmu z kodem DX. [Poz. 8, s.10]
Lustrzanki małoobrazkowe możemy podzielić na mechaniczne i elektroniczne. Lustrzanki
elektroniczne dają możliwość wyboru trybu fotografowania. W trybie automatycznym
korzystamy z wbudowanego autofokusa, automatycznego pomiaru światła.
W trybie manualnym ustawiamy ręcznie ostrość i warunki ekspozycji. Możemy też skorzystać
z programów, czyli definiowanych przez producenta ustawień: np. program zdjęć sportowych,
krajobrazowych, portretowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Mają wszechstronne zastosowanie, nadają się do fotografowania z ręki, umożliwiając
podążanie za fotografowanym obiektem: reportażowe, sportowe, wykorzystywane są do zdjęć
portretowych, krajobrazowych, makro.
Do lustrzanek produkowana jest duża ilość sprzętu dodatkowego takich jak: wymienne
wizjery, matówki, soczewki powiększające do wizjerów, osłonki na okular, silniki
automatycznego przesuwania filmu, wymienne ścianki tylnie.
Aparaty średnioformatowe
Większy format negatywu pozwala na uzyskanie większych powiększeń,
a w zastosowaniach cyfrowych przewaga średniego formatu wynika z większej ilości danych
poddawanych skanowaniu, co pozwala uzyskać lepsze rezultaty końcowe.
Jedną z cech systemów średnioformatowych są wymienne kasety na film. Niektóre typy
aparatów średnioformatowych przystosowane są do obiektywów z migawką centralną.
W przypadku systemów małoobrazkowych z migawką szczelinową synchronizacja z lampa
błyskową jest możliwa w zakresie 1/60 do 1/250 sek. Obiektywy z migawką centralną
pozwalają na pełną synchronizację czasów migawki do 1/400 lub 1/500 sek. z każdym typem
lampy. Praca z wizjerami aparatów średnioformatowych jest prostsza i mniej męcząca niż
z lustrzankami małoobrazkowymi; pozwala też na uchwycenie większej ilości detali, które
w małym wizjerze mogą być niewidoczne. Lustrzanki średnioformatowe pod względem
automatyki i osprzętu dorównują lustrzankom małoobrazkowym. Są również modele
aparatów średnioformatowych, w których obraz odwrócony stronami na matówce obserwuje
się bezpośrednio z góry, bez pryzmatu i wizjera - utrudnia to fotografowanie obiektów
poruszających się. Wyposażenie w celownik z pryzmatem pentagonalnym rozwiązuje ten
problem.
Ponadto do tych aparatów dostępne są przystawki cyfrowe. Modele studyjne pozwalają na
uzyskanie bardzo wysokiej rozdzielczości, można je również podłączyć do komputera.[Poz.
1,s24-29]. Aparaty te znajdujÄ… zastosowanie w fotografii studyjnej, portretowej, reklamowej.
Aparaty wielkoformatowe
W celu uzyskania obrazów o jak największej ostrości i jak najmniejszym ziarnie niezbędne
są aparaty wielkoformatowe. Mają zastosowanie głównie do pracy w studio, do otrzymania
zdjęć o maksymalnej ostrości w takich dziedzinach jak fotografia: reklamowa, architektury,
katalogowa, krajobrazowa, makrofotografia. W wielu innych, jak fotografia portretowa lub
artystyczna daje rezultaty niemożliwe do osiągnięcia na małym obrazku.
Ze względu na duże rozmiary i ciężar nie znajdują zastosowania w fotografii sportowej,
reportażowej, czyli ogólnie w sytuacjach szybkiej akcji.
Aparaty wielkoformatowe umożliwiają precyzyjne kontrolowanie: zbieżności pionów,
perspektywy oraz głębi ostrości. Kontrolę tę uzyskujemy dzięki tzw  ruchom aparatu
Aparatem wielkoformatowym możemy zrobić zdjęcie ustawiając wszystkie ruchy
w pozycjach zerowych, czyli współosiowo i równolegle przód i tył. Równoległe podnoszenie
i opuszczanie czołówki z obiektywem pozwala na kadrowanie w górę i w dół z zachowaniem
równoległości linii pionowych. Przesuwanie poprzeczne czołówki na boki wykorzystuje się by
przesunąć pozornie na bok miejsce, z którego robimy zdjęcie.
Fot. 1. Pokłony kamery wielkoformatowej
y
ródło: Freeman M, Fotografia studyjna, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993, s.53
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 2. Zasada Scheimpfluga pokazuje jak można zmienić i obliczyć położenie płaszczyzny ostrości.
poprzez nachylenie płyty czołowej i tylnej ramy kamery można uzyskać płaszczyznę
y
ródło: Freeman M, Fotografia studyjna, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993, s.51
Aparat cyfrowy to aparat fotograficzny rejestrujÄ…cy obraz w postaci cyfrowej (tzw. mapy
bitowej). Układ optyczny tworzy obraz na przetworniku optoelektronicznym (CCD, CMOS), a
współpracujący z nim układ elektroniczny odczytuje informacje o obrazie i przetwarza na
postać cyfrową w układzie zwanym przetwornikiem analogowo-cyfrowym. Dane w postaci
cyfrowej są zapisywane w jednym z formatów zapisu obrazu (zazwyczaj JPEG/JPG, TIFF lub
RAW,) w cyfrowej pamięci aparatu albo przesyłane bezpośrednio do komputera. Najczęściej
wykorzystywanymi "trwałymi" pamięciami w aparatach cyfrowych są pamięci typu flash.
Rozróżnia się kilka typów aparatów cyfrowych:
- Aparaty kompaktowe - Należą do najprostszych pod względem konstrukcji,
o niewielkich rozmiarach. Oferują jednak duże ułatwienia w fotografowaniu i wiele
automatycznych funkcji. Dedykowane raczej dla amatorów.
- Hybrydy - obraz w wizjerze realizowany poprzez mały wyświetlacz LCD dokładnie
odpowiada obrazowi rejestrowanemu przez matrycę. Dzięki temu fotografujący może
obserwować zmiany, jakie następują przy różnych ustawieniach czasu, przysłony itp.
- Lustrzanki- sÄ… to najbardziej zaawansowane aparaty, skierowane do zaawansowanych
amatorów i profesjonalistów. W optycznym wizjerze widoczny jest obraz bezpośrednio
z obiektywu aparatu. Największą zaletą lustrzanek jest jednak możliwość wymiany
obiektywów. Przy zdjęciach reportażowych należy wziąć pod uwagę trzy właściwości
lustrzanek cyfrowych: liczbę zdjęć, jakie można zrobić jedno po drugim, pojemność karty
pamięci oraz czas potrzebny na zapisanie zdjęć. Pierwsza cecha określa liczbę zdjęć seryjnych,
na których wykonanie pozwoli elektronika aparatu. Pojemność to liczba zdjęć, jakie można
wykonać, zanim aparat zatrzyma się aby przetworzyć informację.
Dla aparatów z zapisem cyfrowym najbardziej istotnym parametrem rejestracji obrazu jest
element światłoczuły  matryca CCD. Aparaty cyfrowe wyposażone są najczęściej
w matryce: CCD lub CMOS, nowsze to matryca Foveon.
W aparatach cyfrowych zdjęcia zapisuje się na kartach pamięci. Są to najczęściej pamięci
typu FLASH, rzadziej miniaturowe dyski twarde. Powstało wiele formatów kart pamięci,
najczęściej niekompatybilnych między sobą. Do najpopularniejszych należą: Secure Digital
Card (SD), Compact Flash (CF-I and CF-II), Memory Stick, Multi Media Card (MMC),
SmartMedia, xD-Picture Card.
Jednym z głównych kryteriów przy doborze aparatu cyfrowego jest jego rozdzielczość.
Większość aparatów cyfrowych pod względem sposobu obsługi nie różni się od aparatów
analogowych . Mamy w nich dodatkowe funkcje cyfrowe:
- związane z zapisem zdjęć tj. korekcja balansu bieli, wybór formatu zapisu i stopnia
kompresji,
- związane z edycją: przeglądanie, kasowanie, kadrowanie i korekcja, przesyłanie.
Jedną z głównych zalet aparatu cyfrowego jest możliwość natychmiastowego podglądu
wykonanego przed chwilą zdjęcia. Nieudane zdjęcia można skasować. Aparaty cyfrowe
znajdują wiele zastosowań np: fotografia reklamowa, zdjęcia do katalogów wysyłkowych,
W fotografii prasowej aparaty cyfrowe wyparły prawie całkowicie aparaty analogowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak można podzielić aparaty małoobrazkowe?
2. Jakie sÄ… zalety lustrzanek?
3. Wymień sprzęt dodatkowy do aparatu małoobrazkowego?
4. Jakie fotografowanie umożliwia automatyczny transport filmu?
5. Jaka jest zaleta średniego formatu?
6. W jaką migawkę wyposażone są lustrzanki małoobrazkowe?
7. Do jakich aparatów stosuje się przystawki cyfrowe?
8. Jakie zalety ma obraz uzyskany aparatem wielkoformatowym?
9. Na jakÄ… kontrolÄ™ obrazu pozwala nam praca kamerami wielkoformatowymi?
10. Gdzie zapisywane sÄ… dane w aparatach cyfrowych?
11. Wymień rodzaje matryc stosowanych w aparatach cyfrowych.
12. Jakie czynniki wpływają na wybór aparatu cyfrowego do zdjęć reportażowych?
13. Jakie jest główne kryterium doboru aparatu cyfrowego?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj zestawienie aparatów, które nadają się do wykonania reportażu sportowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się ze sposobem wykonywania zdjęć sportowych,
2) zapoznać się z rodzajami aparatów fotograficznych i sposobem ich wykorzystania przy
wykonywaniu zdjęć w różnych warunkach oświetleniowych i terenowych,
3) zaplanować w formie pisemnej rodzaj aparatu fotograficznego,
4) wybrać z dostępnych katalogów przykłady aparatów,
5) uruchomić komputer i przeglądarkę internetową, wyszukać na stronach producentów
sprzętu fotograficznego zaplanowany wcześniej typ aparatu,
6) dokonać zestawienia i zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
7) uzasadnić wybór aparatu do wykonywania zadania,
8) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
10) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalogi aparatów fotograficznych,
- zestaw książek i czasopism zawodowych,
- komputer PC z dostępem Internetu ,
- arkusze A4, długopis.
Ćwiczenie 2
Wykorzystując zasadę Scheimpfluga uzyskaj na matówce aparatu wielkoformatowego
ostry obraz klawiatury komputerowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (3-5 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi kamery wielkoformatowej,
4) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny: kamerę wielkoformatową
z obiektywem,
5) zapoznać się z zasadą Scheimpfluga,
6) ustawić klawiaturę do fotografowania,
7) oświetlić fotografowany przedmiot,
8) ruchami pochyłu czołówki i matówki ustawić ostry na matówce obraz,
9) odczytać wielkość pokłonów,
10) zapisać uzyskane wyniki, narysować schemat ustawienia pokłonów aparatu,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
13) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- aparat wielkoformatowy z obiektywem,
- instrukcje obsługi aparatu wielkoformatowego,
- przedmiot do fotografowania- klawiatura,
- sprzęt oświetleniowy z instrukcją obsługi,
- arkusze A4, długopis.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić zastosowanie lustrzanek małoobrazkowych??
ðð ðð
2) omówić zasadę działania aparatu lustrzanego?
ðð ðð
3) omówić funkcje automatyczne w aparatach lustrzanych?
ðð ðð
4) wskazać zastosowanie aparatów cyfrowych?
ðð ðð
5) wskazać zastosowanie średnioformatowych?
ðð ðð
6) wskazać zastosowanie aparatów wielkoformatowych?
ðð ðð
7) rozróżnić elementy budowy kamery wielkoformatowej?
ðð ðð
8) wyjaśnić zasadę działania aparatu cyfrowego?
ðð ðð
9) wskazać różnice w użytkowaniu między aparatem cyfrowym analogowym
ðð ðð
10) wskazać zastosowanie aparatów cyfrowych?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Dobór obiektywów do aparatów fotograficznych
4.2.1. Materiał nauczania
Cały zakres obiektywów pozwala na wykonanie zdjęć, których nie udałoby się zrobić przy
użyciu obiektywu standardowego, umożliwia twórcze podejście poprzez stworzenie
fotografującemu szansy na ujęcie odległych obiektów, bardzo rozległych scen czy też detali.
Oprócz zmiennego odwzorowania skali obiektów wynikającego z punktu widzenia
i odległości, poszczególne obiektywy ze względu na swoją konstrukcją optyczna nadają
własny, różny charakter fotografowanym obiektom. Różnice w ogniskowej oraz budowie
optycznej powodują w zdjęciach zmiany zakresu głębi ostrości i perspektywy.
Posiadanie wymiennych obiektywów oznacza poszerzenie możliwości fotografowania
na różny sposób:
- poprzez zmianę skali powiększenia bez zmiany pozycji aparatu,
- poprzez wpływ na odwzorowanie perspektywy w zdjęciu,
- poprzez zmniejszanie lub zwiększanie głębi ostrości. [Poz.3,s.108,110]
Fot. 2. wpływ ogniskowej na skalę powiększenia obrazu i perspektywę
y
ródło: Daye D, Praktyczny kurs fotografii, Wyd.R Kluszczyński, Kraków 1995, s.13
Obiektyw standardowy
Standardowe obiektywy mają najbardziej uniwersalne zastosowanie, można nimi
fotografować dalekie krajobrazy, jak i portrety obejmujące górną część sylwetki modela. Pod
względem skali odwzorowania i perspektywy dają obraz podobny do kąta widzenia ludzkiego
oka.
Obiektyw długoogniskowy i teleobiektyw.
Obiektywy te charakteryzują się wąskim kątem widzenia i przy wykonywaniu zdjęcia
z tego samego punktu umożliwiają przedstawianie fotografowanego przedmiotu w większej
skali niż obiektyw standardowy. Obiektywy długoogniskowe stosowane są np. gdy nie ma
możliwości bezpośredniego podejścia do obiektu (fotografia krajobrazowa, sportowa,
reporterska) lub to podejście wiąże się; to z zagrożeniem życia (np. fotografia dzikich
zwierząt). Przy wykonywaniu zdjęć obiektywami długoogniskowymi należy pamiętać o dużo
większej niż przy krótszych obiektywach możliwości poruszenia zdjęcia, spowodowanego
ciężarem obiektywu oraz przeniesieniem drgania ręki na obiektyw. Z tego powodu czas
otwarcia migawki musi być adekwatny do długości ogniskowej (im dłuższa tym czas krótszy).
Obiektywy te mają wpływ na kompozycję fotograficzną, spłaszczają oddanie perspektywy
na zdjęciu, odwrotnie do obiektywu szerokokątnego, który wydobywa głębię i przestrzeń.
Obiektywy krótkoogniskowe (obiektywy szerokokątne)
Perspektywa tworzona przez obiektyw szerokokÄ…tny jest nienaturalna. Efekt jest tym
większy im krótsza ogniskowa są na zdjęciu. Obiektywy szerokokątne powiększają obiekty
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
znajdujÄ…ce siÄ™ na pierwszym planie, w zwiÄ…zku z czym stajÄ… siÄ™ dominujÄ…ce w obrazie
i nabierają dodatkowego znaczenia. Zjawisko to występuje tym wyraz
niej, im krótsza jest
ogniskowa obiektywu w stosunku do formatu zdjęcia. Znajduje to zastosowanie w zdjęciach
reklamowych, na których model wyciąga w stronę widza przedmiot nienormalnie powiększony
w jego ręku w porównaniu z resztą jego ciała i tła.
Duża głębia ostrości obiektów szerokokątnych umożliwia tworzenie obrazów, ostrych od
pierwszego planu aż do nieskończoności. Obiektyw o ogniskowej 18mm, nastawiony na 0,5m i
przymknięty do otworu przysłony f/22 rysuje ostro w zakresie od 30cm do nieskończoności.
Obiektywy szerokokątne stosuje się głównie do fotografowania pejzaży, grup ludzi,
panoram lub do zdjęć ukazujących efekty świetlne na niebie. Używane są do fotografowania w
ciasnych wnętrzach. Nie należy stosować ich do portretów z bliskiej odległości, chyba
że celowo pragniemy uzyskać efekt przerysowania, często niekorzystny dla modela.
Fot. 3. Obiektyw szerokokÄ…tny
y
ródło:Hedgecoe J, Fotografia-jak lepiej fotografować, ARKADY, Warszawa 1995,s.25
Obiektyw  rybie oko"
Obiektywy te charakteryzują się gwałtownym zmniejszeniem skali odwzorowania
fotografowanych przedmiotów w miarę ich oddalania od aparatu. Obiektywy te dają obraz
o perspektywie krzywoliniowej - linia prosta zostaje odwzorowana jako krzywa.
Używane w metrologii do kontrolowania stopnia zachmurzenia nieba , do uzyskania efektów
specjalnych. Rejestrują obrazy o specjalnie zniekształconych kształtach nadające się
do wykorzystania w kreatywnych pracach, zarówno dla użytku zawodowego, jak i domowego.
Obiektywy zmiennoogniskowe (zoom).
Obiektyw o zmiennej ogniskowej (zoom) pozwala na bardziej swobodne poruszanie siÄ™ po
planie zdjęciowym. Ogranicza ilość sprzętu zabieranego ze sobą, pozwala na zmianę odległości
ogniskowej w jednym obiektywie. Zmiana ogniskowej obiektywu powoduje,
że zmieniają się na zdjęciu proporcje między obiektami bliskimi i dalekimi.
Fot. 4. Obiektyw zmiennoogniskowy
y
ródło: Hedgecoe J, Fotografia-jak lepiej fotografować, ARKADY, Warszawa 1995, s 25
Obiektywy lustrzane
W obiektywach tych wiązka światła na drodze do materiału zdjęciowego napotyka na dwa
lustra, pierwsze to pierścieniowate lustro wklęsłe umieszczone w tylnej części obudowy,
drugie - to zwierciadło wypukłe umieszczonego w centralnej części pierwszego zespołu. Taki
przebieg wiązki świetlnej pozwala na znaczne skrócenie długości konstrukcyjnej
w porównaniu ze swoją ogniskową., a wiąże się to ze zmniejszeniem wagi takiego obiektywu.
Obiektywy lustrzane osiągają ogniskowe 500mm i więcej. W widoku z przodu obiektyw
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
lustrzany ma nieporównywalnie dużą średnicę z charakterystycznym, czarnym krążkiem
w środku. Obiektywy lustrzane maja stałą przesłonę, nie pozwalają na regulację głębi ostrości.
Rys. 3. Schemat biegu promienia w obiektywie lustrzanym
y
ródło: Kotecki A, Fotografia czarno-biała, HWiU Libra, Warszawa 1981, s.83
Obiektywy z możliwością zmiany perspektywy.
Obiektywy te zwane są obiektywami typu Shift znajdują głównie zastosowanie
w fotografii architektury, w sytuacjach kiedy nie ma możliwości odejścia z aparatem do tyłu
i wykonania zdjęcia obiektywem o dłuższej ogniskowej. Przy wykonywaniu zdjęć z bliska
wysokich obiektów nieuniknione jest pochylenie aparatu do góry - powstająca nierównoległość
płaszczyzny materiału zdjęciowego i płaszczyzny fotografowanego obiektu prowadzi do
zniekształceń geometrycznych. Obiektywy te umożliwiają skorygowanie tych zniekształceń,
majÄ… konstrukcjÄ™ pozwalajÄ…cÄ… na dodatkowe przesuwanie go w pionie,
a niektóre z nich pochylanie.
Fot. 5. Obiektyw z możliwością zmiany perspektywy Fot. 6. Zdjęcie wykonane normalnym obiektywem
i obiektywem typu Shift
y
ródło: Langford M, Fotografia od A do Z , Muza, Warszawa 1992, s 121
Obiektywy do makrofotografii
Obiektywy te skonstruowano tak, aby przy dużej skali powiększenia dawały obraz
o najwyższej jakości. Obiektywy do makrofotografii dają o wiele wyższa jakość obrazu niż
soczewki nasadkowe lub odwrócone obiektywy standardowe, są też specjalnie korygowane
w celu wyeliminowania zniekształceń na obrzeżach obrazu. Można je używać do normalnego
fotografowania.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zmiany w obrazie powoduje zmiana ogniskowej?
2. Jakie jest zastosowanie obiektywów standardowych?
3. Który obiektyw ma kąt widzenia zbliżony do kąta widzenia oka ludzkiego?
4. Jakie są właściwości obiektywu długoogniskowego?
5. Jakie jest zastosowanie obiektywów długoogniskowych?
6. Jak obiektyw długoogniskowy wpływa na perspektywę na zdjęciu?
7. Jak obiektywy krótkoogniskowe oddają perspektywę na zdjęciu?
8. Jaką głębię ostrości dają obiektywy krótkoogniskowe?
9. Co to sÄ… obiektywy  rybie oko ?
10. Co to sÄ… obiektywy zoom?
11. Jaka jest zasada działania obiektywu lustrzanego?
12. Który obiektyw daje możliwość przesunięcia osi optycznej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wskaż właściwości i zastosowanie obiektywów o różnych odległościach ogniskowej.
Zestawienie wykonaj na plakacie wg schematu:
kąt widzenia perspektywa przykłady zastosowania
Obiektyw krótkoogniskowy
Obiektyw standardowy
Obiektyw długoogniskowy
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić informacje na temat obiektywów krótkoogniskowych,
2) zgromadzić informacje na temat obiektywów standardowych,
3) zgromadzić informacje na temat obiektywów długoogniskowych,
4) zrobić zestawienie,
5) wykonać plakat według schematu,
6) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
7) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura, poradniki zawodowe,
- arkusze A4, mazaki.
Ćwiczenie 2
Dokonaj doboru obiektywu do wykonania zdjęcia krajobrazowego aparatem
małoobrazkowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) rozpoznać aparat fotograficzny do którego masz dobrać obiektyw,
2) rozpoznać obiektywy wykorzystywane w fotografii krajobrazu,
3) wyjaśnić zastosowanie obiektywów o różnej odległości ogniskowej przydatnych w fotografii
krajobrazowej,
4) dobrać obiektyw do wykonania zadania,
5) uzasadnić dokonany wybór,
6) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
7) dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia,
8) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura, poradniki zawodowe,
- arkusze A4, mazaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 3
MajÄ…c do dyspozycji aparat cyfrowy z obiektywem zoom zaobserwuj jak zmienia siÄ™ skala
powiększenia obrazu przy zmianie ogniskowej obiektywu, bez zmiany pozycji aparatu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane w
zespołach 2 - 3 osobowych,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni aparat fotograficzny z obiektywem zoom,
5) określić zakres fotografowanej przestrzeni,
6) ustawić odpowiednie warunki ekspozycji,
7) wykonać 3 zdjęcia tego samego motywu przy trzech różnych odległościach ogniskowych
nie zmieniając punktu z którego fotografujesz,
8) przenieść zdjęcia na komputer i na monitorze porównać uzyskane obrazy,
9) zanalizować i opisać jak zmienia się skala powiększenia w zależności od ogniskowej
obiektywu,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
11) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
12) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC ,
- lustrzanka cyfrowa,
- obiektyw zoom,
- zestaw lamp studyjnych,
- arkusze A4, długopis ,
- literatura, poradniki zawodowe.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dopasować rodzaj obiektywu do sytuacji zdjęciowej?
ðð ðð
2) wyjaśnić różnicę między obiektywem długoogniskowym a teleobiektywem?
ðð ðð
3) wyjaśnić zależność kąta widzenia od ogniskowej?
ðð ðð
4) dobrać obiektywy do fotografowania architektury?
ðð ðð
5) dobrać obiektywy do fotografowania z bliskiej odległości?
ðð ðð
6) dobrać obiektywy do fotografowania w ciasnych wnętrzach?
ðð ðð
7) wskazać zastosowanie obiektywów krótkoogniskowych?
ðð ðð
8) wyjaśnić jak ogniskowa wpływa na zmianę skali powiększenia?
ðð ðð
9) wyjaśnić jak zmiana ogniskowej wpływa na głębię ostrości obrazu?
ðð ðð
10) wymienić zalety obiektywu lustrzanego?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.3. Dobór materiałów zdjęciowych
4.3.1. Materiał nauczania
Wybór filmu fotograficznego
Decyzja o użyciu określonych materiałów ma ogromny wpływ na efekt końcowy. Nawet
w przypadku dysponowania najbardziej zaawansowanym technologicznie aparatem
fotograficznym nie uzyska się dobrych wyników, jeżeli zastosowana błona jest słabej jakości
lub jest nieodpowiednia dla wybranego typu fotografii. Jednym z kryteriów doboru materiału
światłoczułego jest rodzaj aparatu fotograficznego. I tak: fotografując aparatem
średnioformatowym potrzebny mam będzie materiał typu 120, dla aparatów małoobrazkowych
materiał typu 135, a dla kamer wielkoformatowych  błony arkuszowe. Ogólnie im większy
format filmu tym lepsza jakość ostatecznego obrazu. Główne rodzaje filmów: negatywowy
barwny, odwracalny barwny oraz negatywowy czarno-biały.
Film odwracalny czy negatywowy?
Barwne filmy negatywowe cechuje duża tolerancja naświetlenia, daje to fotografującemu
duże bezpieczeństwo uzyskania poprawnie naświetlonego obrazu. Dzięki temu że negatywy są
kopiowane można je używać do fotografowania w oświetleniu o różnej temperaturze
barwowej.
Filmy odwracalne są najczęściej bardziej kontrastowe niż filmy negatywowe,
Charakteryzują się mniejszą tolerancją naświetlenia, trudniej jest więc na nich uzyskać
poprawnÄ… ekspozycjÄ™. Filmy odwracalne pozwalajÄ… na uzyskanie dobrego odwzorowania barw
i dużego kontrastu. Jakość ich sprawia, że nadają się do reprodukcji zdjęć
w czasopismach oraz książkach.
Zdjęcia portretowe wymagają jednak mniejszego kontrastu i mniejszej liczby szczegółów,
co poprawia wygląd osoby portretowanej. Do takich zdjęć stosuje się więc filmy negatywowe,
pozwalają one na uzyskanie obrazu bez zbędnych szczegółów, a zredukowany kontrast
wygładza powierzchnię skóry. [Poz.8,s23]
Filmy czarno białe czy barwne ?
Na siłę oddziaływania fotografii czarno-białej wpływają duże możliwości graficzne oraz
zdolność do tworzenia nastroju i atmosfery. Film czarno-biały daje dużą możliwość
kształtowania wyglądu ostatecznej postaci odbitki. Pozwala na stosowanie szerokiej gamy
filtrów barwnych umożliwiających zmianę tonów obrazu. Znacznie łatwiejsze jest też
operowanie w ciemni materiałami cz-b niż barwnymi. Można stosować dodatkowe częściowe
doświetlanie dla zmiany miejscowej gęstości, lub kopiować na papierze, który daje ogólnie
zimno-niebieski, albo ciepło-brunatny obraz. Jednak szereg scen traci wiele w postaci
jednobarwnych obrazów, dotyczy to między innymi fotografii przyrodniczej i krajobrazowej,
do której materiały czarno- białe mniej się nadają. [Poz.5,s.52 ]
InnÄ… grupÄ… dajÄ…cÄ… cz-b obrazy sÄ… cz-b filmy chromogenne, przeznaczone
do wywoływania w procesie C-41. W porównaniu z tradycyjnymi filmami barwnymi cechują
się znacznie niższą ziarnistością obrazu i często większą tolerancja naświetlenia.
Fot. 7. Negatyw cz-b, odbitka cz-b, negatyw barwny, odbitka barwna.
Żródło Hedgecoe J, Fotografia-jak lepiej fotografować, ARKADY, Warszawa 1995, s.30
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Czułość filmów fotograficznych.
Wybierając czułość filmu musimy dobrać ją do warunków oświetleniowych. Wybór ten
zależy też od zdjęć, jakie zamierzamy wykonać, uwzględniając kontrast i nasycenie barw jakie
można na nich uzyskać.
Im czulszy jest film, tym większe jest ziarno. Postęp technologiczny sprawił, ze rozmiary
ziarna są mniejsze a filmy o wysokich czułościach lepiej również odwzorowują barwy, mają
lepszą ostrość, większą tolerancję na niedoświetlenie. [Poz.8,s.24]
Filmy niskoczułe o czułości pomiędzy ISO 25/150 a ISO 100/210 znajdują zastosowanie
do fotografowania jasno oświetlonych przedmiotów lub gdy chcemy uzyskać na zdjęciach
efekt ruchu lub rozmycia obiektu. Używamy jej gdy będziemy wykonywać duże powiększenia,
a chcemy uzyskać drobnoziarnisty, o dużej liczbie szczegółów i dużym kontraście obraz.
Uzyskanie nasyconych barw i drobnego ziarna na tych filmach, kiedy mamy słabsze warunki
oświetleniowe wymaga fotografowania z długim czasem otwarcia migawki i skorzystania ze
statywu. [Poz.2,s 32]. Polecane do zdjęć przyrodniczych, krajobrazowych, portretowych.
Filmy średnioczułe o ISO 200/240  o ogólnym zastosowaniu. Idealne do wielu
zastosowań, ich czułość nadaje się do wykonywania zdjęć z ręki przy świetle dziennym.
Przydatne przy zdjęciach portretowych , bo realistycznie oddają barwy skóry.
Filmy wysokoczułe ISO 800/300 i więcej, wykorzystywane do fotografowania przy
słabym oświetleniu, w czasie fotografowania we wnętrzach lub w sytuacjach, kiedy stosowanie
lampy błyskowej nie jest dozwolone. Uzyskuje się na nich efekt wyraz
nie zaznaczonego ziarna.
Nie należy jednak zapominać, że im czulszy jest film, tym słabsze jest nasycenie barw oraz
ostrość obrazu. [Poz.8,s24]
Możliwe jest użycie filmu tak aby jego czułość była większa niż w rzeczywistości
a póz
niej poddać procesowi obróbki forsownej. Forsowanie, czyli pozorne zwiększanie
światłoczułości poprzez wydłużenie wywoływania powiększa ziarno i pogarsza ostrość.
Film do światła dziennego czy żarowego
Jednym z czynników mających wpływ na wybór filmu jest rodzaj zastosowanego
oświetlenia Filmy przeznaczone do światła dziennego dają obrazy o zrównoważonych barwach
przy oświetleniu o Tc 5500K-w bezpośrednim oświetleniu słonecznym, czy świetle lamp
błyskowych. Filmy do światła sztucznego przeznaczone są do oświetlenia o Tc 3200K.
Dobranie właściwego zbalansowania (zrównoważenia) barwnego filmu i oświetlenia jest
szczególnie ważne przy filmach odwracalnych.
Przy połączeniu oświetlenia mieszanego np. światło żarówek połączonych ze światłem
dziennym dobrze jest stosować filmy negatywowe. [Poz.1,s.45]
Błona przeznaczona do światła
dziennego, przy zastosowaniu
światła żarowego wykaże
dominantę pomarańczową.
złe zastosowanie dobre zastosowanie
Błona przeznaczona do światła
żarowego , zastosowana dla światła
dziennego wykaże dominantę
błękitną.
dobre zastosowanie złe zastosowanie
Fot. 8.  błona zrównoważona na światło dzienne i żarowe.
Żródło Hedgecoe J, Fotografia-jak lepiej fotografować, ARKADY, Warszawa 1995, s.31
Filmy uczulone na promieniowanie podczerwone
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Filmy uczulone na podczerwień przeznaczone są do uzyskiwania efektów specjalnych,
mogą ona rejestrować obrazy za pomocą promieniowania, które jest niewidoczne dla oka
ludzkiego. Używa się je wraz z założonym na obiektyw filtrem przepuszczającym
promieniowanie czerwone (ciemno czerwonym albo czarnym), a zatrzymujÄ…cym
promieniowanie widzialne.
Załadowanie filmu uczulonego na podczerwień musi odbywać się w całkowitej ciemności,
aby uniknąć jego zadymienia. Stosowanie barwnego lub czarno-białego filmu uczulonego na
podczerwień wymaga wykonania kilku zdjęć przy prześwietleniu oraz niedoświetleniu błony o
dwa stopnie przesłony, ponieważ ustalenie prawidłowego naświetlenia jest trudne. [Poz.8.s25]
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Wymień rodzaje filmów fotograficznych.
2. Które filmy cechuje duża tolerancja naświetlenia ?
3. Który film jest mniej kontrastowy i ma mniejszą tolerancje na błędy naświetlenia?
4. Co to są czarno-białe filmy chromogenne?
5. Jaka jest zależność między czułością błony a ziarnistością?
6. Jakie jest zastosowanie filmów niskoczułych?
7. Jakie jest zastosowanie filmów średnioczułych?
8. Jakie jest zastosowanie filmów wysokoczułych?
9. Do jakiej temperatury barwowej dostosowane są materiały do światła dziennego?
10. Jakie jest przeznaczenie filmów uczulonych na podczerwień?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz film do wykonania reprodukcji czarno-białej mapy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) powtórzyć materiał dotyczący techniki wykonywania zdjęć reprodukcyjnych,
2) zaplanować w formie pisemnej wybór filmu uwzględniając:
- dobór formatu filmu do aparatu,
- dobór barwoczułość filmu,
- dobór czułość filmu do warunków oświetleniowych,
3) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
4) uzasadnić wybór,
5) przedstawić pracę nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalogi materiałów światłoczułych,
- zestaw książek i czasopism zawodowych,
- arkusze A4 ,długopis.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 2
Zrób rozpoznanie dostępnych na rynku materiałów światłoczułych z podziałem
na materiały: negatywowe cz.-b, negatywowe barwne, barwne odwracalne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przejrzeć dostępne ulotki informacyjne,
2) uruchomić komputer i przeglądarkę internetową, wyszukać na stronach producentów
materiałów fotograficznych i sklepów zaplanowany wcześniej typ materiału
światłoczułego,
3) dokonać zestawienia i zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
4) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
5) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
6) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
7) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- materiały informacyjne i katalogi materiałów fotograficznych,
- zestaw książek i czasopism zawodowych,
- komputer PC z dostępem Internetu i podstawowym oprogramowaniem,
- arkusze A4, długopis.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dobrać typ materiału światłoczułego wykorzystywanego w aparatach
ðð ðð
wielkoformatowych?
2) dobrać typ materiału światłoczułego wykorzystywanego w aparatach
ðð ðð
średnioformatowych?
3) dobrać typ materiału światłoczułego wykorzystywanego w aparatach
ðð ðð
małoobrazkowych?
4) rozróżnić materiały pod względem czułości?
ðð ðð
5) dobrać czułość filmu do fotografowania jasno oświetlonych scen?
ðð ðð
6) dobrać czułość filmu do fotografowania w słabych warunkach
ðð ðð
oświetleniowych?
7) wskazać zależność miedzy czułością filmu a ziarnistością?
ðð ðð
8) wskazać różnice w kontrastowości filmu odwracalnej i negatywowej?
ðð ðð
9) omówić podział filmu fotograficznych ze względu na dostosowanie do
ðð ðð
temperatury barwowej.
10) wyjaśnić różnice między filmem odwracalnym a negatywowym?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.4 Dobór oświetlenia i stosowanie sprzętu oświetleniowego
4.4.1. Materiał nauczania
Rodzaj światła i kierunek jego padania to elementy, które wpływające na twórcze
kształtowanie obrazu. Światło może podkreślić lub minimalizować fakturę i kształt
fotografowanego przedmiotu.
Rodzaje oświetlenia
Światło skierowane daje nam dość silne oświetlenie ogólne, wytwarza za przedmiotami
ostre i odcinające się cienie. Można w ten sposób podkreślić i uwidocznić nawet najmniejsze
nierównomierności powierzchni, zwłaszcza jeśli światło pada z boku. Wtedy nawet na
powierzchni matowej otrzymujemy odblaski. Nadaje się do oświetlania wszystkich
przedmiotów o powierzchniach błyszczących, zwłaszcza jeśli chcemy uzyskać na nich
specjalne efekty. Światło skierowane uwidacznia i podkreśla obrysy oraz formę. Jest to więc
rodzaj oświetlenia, który charakteryzuje się wzrostem kontrastu fotografowanego przedmiotu i
nadaje siÄ™ specjalnie do przedstawiania drobnych detali.
Światło rozproszone cechuje miękkość i słaba plastyczność, daje bardzo równomierne
oświetlenie na dość dużych powierzchniach nawet wtedy, jeśli ich luminancja jest niewielka.
Światło rozproszone nie zwiększa kontrastów, gdyż dochodzące ze wszystkich stron
promienie świetlne uniemożliwiają uzyskanie cienia i oświetlają równomiernie wszystkie części
przedmiotu. Jest to oświetlenie przydatne do ciemnych lub silnie błyszczących przedmiotów,
szczególnie w fotografii katalogowej, w której nie operujemy zbyt silnymi odblaskami. Światło
rozproszone zmniejsza kontrasty i "spłaszcza" przedmioty, wygładza nierówności powierzchni.
Jest to oświetlenie, w którym giną drobne szczegóły.
Światło bezpośrednie bardziej podkreśla kontrasty niż światło odbite i daje mniej lub
więcej dokładne rozgraniczenie cieni. Pozwala uzyskać refleksy na gładkich powierzchniach.
Światło odbite  to światło padające na obiekt po odbiciu się od innych przedmiotów.
Oświetlenie pośrednie jako odbite przyjmuje zawsze barwy otaczających przedmiotów.
Kierunki oświetlenia
W zależności od ustawienia z
ródła światła względem motywu decydujemy, które jego
fragmenty będą silniej oświetlone, które słabiej, a które znajdą się w cieniu.
W oświetleniu przednim przedmioty wydają się płaskie, mało plastyczne,
a oddziaływanie przestrzenne jest zmniejszone. W ogóle wrażenia głębi przestrzeni
za pomocą oświetlenia przedniego nie możemy uzyskać. Nie nadaje się ono również
do dokładnego oddania struktury powierzchni przedmiotów. Przy portretach oświetlenie
przednie zmniejsza plastyczność twarzy i wyrazistość skóry, czyni twarz bardziej płaską.
Oświetlenie boczne stosujemy gdy zależy nam na plastycznym przedstawieniu
fotografowanego przedmiotu. Wyostrza ono kontury i kształty, podkreśla szczegóły,
podwyższa kontrast, działa silnie dramatyzująco. Światło boczne skierowane jest stosowane
głównie w zdjęciach technicznych, architektury itp. Światło boczne rozproszone daje bardziej
miękką i wyrazistą plastykę i stosowane jest w zdjęciach portretowych lub w zdjęciach mody.
Oświetlenie konturowe podkreśla zarysy przedmiotu. W portretach i fotografiach osób
oświetlenie konturowe jest korzystne wtedy, gdy chcemy podkreślić zarysy głowy lub figury.
Oświetlenie konturowe dzięki wytworzeniu obramowania świetlnego oddziela przedmiot od
ciągłej przestrzeni tła i powiększa wrażenie głębi przestrzeni. Wszystkie przedmioty,
znajdujące się między światłem a aparatem, rzucają przy oświetleniu konturowym ostre długie
cienie, które podkreślają perspektywę. Oświetlenie konturowe nadaje zdjęciu specyficzny
nastrój.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Oświetlenie górne odpowiada naturalnemu oświetleniu słonecznemu, gdy prawie pionowe
promienie słoneczne w godzinach południowych oświetlają przedmioty. Dzieli dość ostro
przedmiot na dwie części oświetloną i zacienioną. Właściwość ta bywa wykorzystywana w
celu lepszego scharakteryzowania fotografowanych przedmiotów. Przy wykonywaniu zdjęć
osób oświetlenie górne bez dodatkowego, innego oświetlenia nie może być stosowane, gdyż
oczy oraz usta znajdą się w cieniu i portretowana osoba wyglądał sztywno, niesamowicie, bez
podobieństwa. Oświetlenie górne daje obrazy ciężkie i smutne.
Oświetlenie dolne. Portrety w których występuje oświetlenie dolne wyglądają
nieprzyjemnie i demonicznie, gdyż obserwator nie jest przyzwyczajony do oglądania twarzy, na
której cienie są skierowane ku górze. Może być stosowane w fotografii reklamowej, gdy jest
uzależnione od innych rodzajów oświetlenia lub efektów nastrojowych. Przy fotoreportażach z
zastosowaniem światła sztucznego (np. przy stanowisku pracy, w cyrku,
w teatrze) musimy się liczyć z występowaniem tego rodzaju oświetlenia.
Fot. 9. Efekty oświetlenia:
przednie, boczne, tylne, górne, dolne
y
ródło: Fedak J, Fotografia cyfrowa od A do Z, ,Muza S.A., Warszawa2004, s.64
Sprzęt oświetleniowy
Ponieważ nie zawsze wystarczające jest światło naturalne, dla celów fotograficznych
stosowane jest dodatkowe oświetlenie w postacie oświetlenia żarowego, lamp błyskowych,
lamp studyjnych. Wybór sprzętu oświetleniowego zależeć będzie od rodzaju zdjęć jakie
wykonujemy, warunków w jakich będziemy fotografować i efektów jakie chcemy uzyskać.
Lampy błyskowe
Rozróżnić możemy podstawowe typy lamp błyskowych:
- lampy samodzielne, które mocuje się na szynie lub specjalnej stopce u góry aparatu,
- lampy pierścieniowe montowane na obiektyw,
- lampy wbudowane w aparat fotograficzny, stanowiące integralne cześć aparatu,
- studyjne lampy błyskowe.
Praktycznie wszystkie nowoczesne lampy błyskowe posiadają elementy światłoczułe,
które dokonują pomiaru światła odbitego od przedmiotu i kontrolują czas błysku. Niektóre
lampy błyskowe dokonują pomiaru błysku światła odbitego od błony i przerywają błysk, kiedy
jest ona odpowiednio naświetlona. Po zamocowaniu ich w stopce od aparatu stają się
integralną częścią aparatu.
Oświetlenie studyjne.
W studio światło jest całkowicie zależne od fotografującego. Są dwa rodzaje oświetlenia
studyjnego: oświetlenie tradycyjne(żarowe i halogenowe) i oświetlenie błyskowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Studyjne lampy błyskowe.
Systemy studyjnych lamp błyskowych dzielą się na dwie główne kategorie: całkowicie
samodzielne z integralnymi głowicami, wymagające jedynie statywu i kabla zasilającego, oraz
korzystające z oddzielnych zasilaczy. W przypadku tej drugiej kategorii głowice zawierają
jedynie lampy pilotujące i palniki lampy błyskowej, wszystkie zaś części zasilające
(kondensatory itd.) umieszczone są w oddzielnym, stojącym na podłodze urządzeniu,
do którego przyłącza się głowice. Takie lampy na ogól mają większą moc.
Systemu studyjnych lamp błyskowych nie charakteryzuje liczba przewodnia, ponieważ
ta wielkość będzie całkowicie zależeć od zastosowanych akcesoriów. Wszystkie elementy
sterowania samodzielnej studyjnej lampy błyskowej znajdują się na jej tylnej płycie.
Jako lampy pilotującej używa się zazwyczaj żarówki fotograficznej umieszczonej blisko
palnika lampy błyskowej. Zadaniem jej jest zapewnienie ciągłego oświetlenia dającego
możliwość zorientowania się, jakiego efektu można spodziewać po świetle błyskowym.
Lampa błyskowa połączona jest z aparatem za pomocą kabla, który umożliwia
wyzwolenie błysku w chwili otwarcia migawki. Jednak w przypadku stosowania większej liczb
trzeba zsynchronizować błysk całego zestawu za pomocą fotokomórki. [Poz. 8, s.131-135].
Fot. 10. 1. reflektor do żarówek fotograficznych Fot. 11. urządzenia zmiękczające światło-
2. reflektor do lamp halogenowych parasolki odbijające i rozpraszające światło
y
ródło : Landgford M, Fotografia od A do Z, Muza s.a., Warszawa 1992, s 32
Większość głowic studyjnych lamp błyskowych wymaga, by dołączyć do nich
oprzyrządowanie, które ukierunkowuje błysk. Stosując właściwy osprzęt, można kontrolować
charakter światła. Do najpopularniejszych akcesoriów należą:
- dyfuzor (softbox) w kształcie skrzynki z transparentną ścianka przednią. Daje szeroki
strumień równomiernego, miękkiego światła;
- parasolki o różnym kształcie i powierzchni;
- reflektor, metalowa czasza okalajÄ…ca z
ródło światła w celu uzyskania dość
kontrastowego, kierunkowego światła. Mają różny kształt i rozmiary;
- strumienice dają wąski strumień światła i zazwyczaj odgrywają pomocniczą rolę;
- nasadki ogniskujące  które dzięki zastosowaniu soczewki Frensela pozwalają światło
zogniskować tak, aby tworzyło małe kółko o ostrych krawędziach. [Poz.8, s.131-135]
Jeżeli światło jest zbyt ostre i ukierunkowane lub zbyt rozproszone, można je skorygować
i dostosować do naszych potrzeb za pomocą są ekranów rozpraszających.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Wymień rodzaje oświetlenia.
2. Jakie oświetlenie daje za przedmiotami ostre cienie?
3. Jakie oświetlenie uzyskujemy przy użyciu światła rozproszonego?
4. Wymień kierunki oświetlenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5. Światło o jakim kierunku silnie oddziela przedmiot od tła?
6. Wymień rodzaje lamp błyskowych.
7. Jak można podzielić oświetlenie studyjne?
8. Jakie jest zadanie elementów światłoczułych w nowoczesnych lampach błyskowych?
9. Jakie jest zadanie lampy pilotujÄ…cej?
10. Jak połączone są studyjne lampy błyskowe z aparatem?
11. Co to jest dyfuzor?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaobserwuj efekty oświetleniowe przy różnych kierunkach oświetlenia. Ustaw dowolny
przedmiot i za pomocą jednego reflektora uzyskaj kolejno oświetlenie: przednie, boczne,
górne, dolne, tylne i przednio-górno-boczne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu oświetleniowego,
3) zaplanować w formie schematu jak uzyskasz oświetlenie: przednie, boczne, górne, dolne,
tylne i przednio-górno-boczne,
4) dobrać z zestawu wyposażenia reflektor ze światłem żarowym lub halogenowym,
5) ustawić model lub przedmiot trójwymiarowy,
6) ustawiać z
ródło światła kolejno zgodnie z zaplanowanym schematem,
7) zaobserwować i zapisać efekty oświetleniowe,
8) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
9) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
10) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sprzęt oświetleniowy,
- model lub przedmiot trójwymiarowy,
- stanowisko do fotografowania,
- tło,
- arkusze A4, długopis.
Ćwiczenie 2
Aparatem cyfrowym wykonaj 2 zdjęcia: na jednym oświetl fotografowany przedmiot
światłem skierowanym, na drugim oświetl światłem rozproszonym. Porównaj uzyskane efekty
oświetleniowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które ma być realizowane
w zespołach 3-5 osobowych,
2) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego i oświetleniowego,
3) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny i oświetleniowy
do wykonywania ćwiczenia (aparat, obiektyw, reflektor fotograficzny, płaszczyzna
rozpraszajÄ…ca lub parasolka),
4) ustawić model lub przedmiot trójwymiarowy,
5) oświetlić przedmiot światłem skierowanym,
6) dokonać pomiaru oświetlenia,
7) ustawić odpowiednie parametry naświetlania,
8) wykonać zdjęcie,
9) oświetlić przedmiot światłem rozproszonym,
10) dokonać pomiaru oświetlenia,
11) ustawić odpowiednie parametry naświetlania,
12) wykonać zdjęcie,
13) zaobserwować i efekty oświetleniowe przedstawić w postaci pisemnej,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
16) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sprzęt oświetleniowy,
- model lub przedmiot trójwymiarowy,
- stanowisko do fotografowania, tło,
- aparat cyfrowy lustrzany z obiektywem,
- kartki papieru i długopisy.
Ćwiczenie 3
Stosowanie ekranów rozpraszających - porównaj jak zmienia się charakter odbitego
światła w zależności od ustawienia i koloru ekranu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które ma być realizowane
w zespołach 4-5 osobowych,
2) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego i oświetleniowego,
3) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt oświetleniowy do wykonywania
ćwiczenia ( reflektor fotograficzny, ekrany rozpraszające :biały, srebrny, złoty),
4) ustawić model lub przedmiot trójwymiarowy,
5) oświetlić przedmiot światłem bezpośrednio padającym zaobserwować efekt,
6) oświetlić przedmiot światłem rozproszonym przez biały ekran, zaobserwować efekt,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7) oświetlić przedmiot światłem rozproszonym przez srebrny ekran, zaobserwować efekt,
8) oświetlić przedmiot światłem rozproszonym przez złoty ekran, zaobserwować efekt,
9) porównać efekty oświetleniowe i zapisać wnioski jak zmienia się charakter odbitego
światła w zależności od ustawienia i koloru ekranu,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
11) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
12) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sprzęt oświetleniowy,
- model lub przedmiot trójwymiarowy,
- stanowisko do fotografowania,
- ekrany rozpraszające: biały, srebrny, złoty,
- arkusze A4 ,długopis.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić działanie światła skierowanego?
ðð ðð
2) wyjaśnić działanie światła rozproszonego?
ðð ðð
3) określić różnice między światłem bezpośrednim a odbitym?
ðð ðð
4) przewidzieć efekty oświetlenia przedniego?
ðð ðð
5) przewidzieć efekty oświetlenia bocznego?
ðð ðð
6) przewidzieć efekty oświetlenia konturowego?
ðð ðð
7) przewidzieć efekty oświetlenia górnego?
ðð ðð
8) przewidzieć efekty oświetlenia dolnego?
ðð ðð
9) rozróżnić sprzęt oświetleniowy?
ðð ðð
10) rozróżnić urządzenia zmiękczające i rozpraszające światło?
ðð ðð
11) wymienić sprzęt dodatkowy do lamp studyjnych.
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5. Stosowanie filtrów fotograficznych
4.5.1. Materiał nauczania
Filtrem nazywamy element optyczny, który przepuszcza tylko część promieniowania
padającego na niego, a pozostałą część zatrzymuje. Każdy filtr barwny przepuszcza światło
o barwie filtru, a zatrzymuje pozostałą część o barwie dopełniającej do barwy białej.
Zastosowanie filtrów zdjęciowych może podkreślić jak i zmienić obraz i to bez względu na to,
czy fotografujemy na materiale barwnym, czy cz-b.
Filtry wykonuje się ze szkła lub tworzyw sztucznych.
Dostępne są w dwóch podstawowych kształtach. Filtry okrągłe przykręcane są do
obiektywu, filtry kwadratowe lub prostokÄ…tne wsuwane sÄ… do uchwytu mocujÄ…cego,
wkręcanego przez przejściówkę na obiektyw.
Filtry możemy podzielić na filtry:
- uniwersalne, do fotografii barwnej, do fotografii czarno-białej, do efektów specjalnych.
Rys.4 Zasada działania filtra
y
ródło: Opracowanie autorskie
Filtry uniwersalne
Filtrami uniwersalnymi są filtry które bezpośrednio nie zmieniają układu tonalnego
fotografii, a stosować je możemy bez obaw do wszystkich filmów fotograficznych, są to:
- Nasadki zmiękczające (zwane też dyfuzorami). Stosujemy je, gdy chcemy uzyskać
miękki lub rozmyty obraz. Generalnie używa się ich do słabszego lub silniejszego łagodzenia
kontrastów. Często stosowane w fotografii portretowej.
- Nasadki dyfrakcyjne. Światło przechodzące przez takie nasadki, ulega załamaniu.
W efekcie zamiast punktów świetlnych otrzymujemy gwiazdki. Ilość ramion takiej gwiazdki,
jest uzależniona od rodzaju użytej nasadki.
- Filtry polaryzacyjne. Ich zadaniem jest polaryzacja przechodzącego, przez nie światła.
Zasada działania, polega na wygaszeniu wszelkiego rodzaju odblasków, występujących
na różnych powierzchniach np. szkle, wodzie. Zastosowanie polaryzera w fotografii pejzażu
daje efekt przyciemnienia nieba i wydobycia chmur. Po założeniu filtru
na obiektyw, obracamy specjalnym pierścieniem, obserwując efekt działania w celowniku.
Filtry polaryzacyjne produkowane są w dwóch rodzajach - liniowe, stosowane przy wszystkich
aparatach manualnych oraz kołowe, potrzebne przy aparatach z autofokusem i matrycowym
pomiarem światła.
- Filtry UV- odcinają promieniowanie UV. Promieniowanie UV niekorzystnie wpływa
na naświetlane materiały. W przypadku materiałów barwnych objawia się to zaniebieszczeniem
całego obrazu, natomiast w fotografii czarno-białej daje się obserwować spadek kontrastu. UV
nie wpływa na reprodukcję barw. Na zdjęciach wykonanych z tymi filtrami uzyskamy mieli
nieco poprawiony kontrast, zostanie usunięta mgiełka, która często unosi się w powietrzu.
Dobrze wpływają na oddanie kolorów, są ochroną dla obiektywu.
- Filtry szare. Ich funkcją jest równomierne osłabienie światła na całej długości spektrum
światła widzialnego, bez naruszania sposobu odwzorowania barw i kontrastów. Często
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
stosujemy, aby przedłużyć czas naświetlania np. przy mocno otwartej przysłonie. Mogą być
przydatne przy robieniu zdjęć w dzień, kiedy będzie ostre, mocne słońce.
Filtry do fotografii barwnej
Filtry konwersyjne  służą do zmiany temperatury barwowej. Umożliwiają wykonywanie
zdjęć w świetle sztucznym na materiale do światła dziennego i odwrotnie. W fotografii
cyfrowej jego rolę pełni balans bieli.
Filtry kolorowe (korekcyjne) stosujemy, gdy chcemy świadomie deformować barwy
występujące w rzeczywistości. Wśród filtrów kolorowych mamy jeszcze podział na filtry
jednobarwne, połówkowe i wielobarwne. Filtry korekcyjne są podstawą procesu barwnego
negatywowo-pozytywowego.
Filtry do fotografii czarno-białej
Zadaniem filtru do fotografii czarno-białej jest przyciemnienie barwy dopełniającej,
a rozjaśnienie kolorów zbliżonych i identycznych z kolorem filtra. Dzięki stosowaniu filtrów
uzyskujemy lepsze zróżnicowanie odcieni, które w innym przypadku odwzorowałyby się jako
identyczne tony szarości. Siła działania filtra zależy od jego gęstości.
Filtry do fotografii czarno-białej dają najlepsze efekty, kiedy przy doborze filtra bierze się pod
uwagę także zabarwienie światła. Do tej grupy filtrów zaliczamy:
- Filtry żółte. Rozjaśniają żółte elementy, lekko przyciemniając niebieski. Wydobywają
subtelne różnice między odcieniami zieleni i podkreślają naturalną tonację nieba. Polecany
do pejzażu i przy fotografowaniu roślin- zwiększają kontrasty na zdjęciach roślin, likwidują
zamglenia. Tonują przebarwienia i defekty skóry na portretach przy świetle dziennym, niwelują
kontrasty i podkreślają jasny kolor włosów. Filtry ciemno-żółte. wyraz
ne oddajÄ… fakturÄ™ np.
śniegu lub piasku.
- Filtry zielone. Rozjaśniają zieleń, przyciemniając czerwień. Te filtry różnicują odcienie
zieleni, co przydaje się póz
ną wiosną i latem. Polecane do zdjęć roślin, różnicowania odcieni w
fotografii martwej natury oraz do korekcji czerwieni na portretach wykonywanych przy użyciu
filmów o wysokiej czułości.
- Filtry niebieskie. Rozjaśniają niebieski, przyciemniają zieleń i czerwień. Polecane są do
korekcji światła sztucznego z nadmiarem żółci i czerwieni np. przy zastosowaniu starszych
lamp fotograficznych lub zwykłego oświetlenia domowego. Przyciemniają skórę na portretach
i aktach w oświetleniu naturalnym. Filtry niebieskie akcentują naturalny wygląd nieba,
podkreślają mgłę i wydobywają promienie światła w mglistym pejzażu.
- Filtry czerwone. Zastosowane w fotografii pejzażu lub architektury dają surrealistyczne
efekty np. "burzowe chmury", przyciemniaja niebo i podwyższają kontrast między niebem
a chmurami. Niezbędne do różnicowania odcieni w fotografii martwej natury i przy reprodukcji
nieczytelnych dokumentów.
Filtry do efektów specjalnych
Filtry  maski. Stosujemy je, gdy chcemy zasłonić część kadru. Mogą mieć dowolne
kształty. Niektóre z nich mają zastosowanie w wielokrotnej ekspozycji.
Filtry pryzmatyczne- składają się one z kilku płaszczyzn pryzmatycznych o różnych
kształtach i ułożeniu. Dają na zdjęciu efekt wielokrotnego powtórzenia motywu; liczba
powtórzeń zależy od liczby pryzmatów. Położenie powtórzonych obrazów względem siebie
zależy od budowy filtra i może być modyfikowane poprzez obracanie filtra. Dodatkowe efekty
kolorystyczne można uzyskać łącząc filtry pryzmatyczne z innymi rodzajami filtrów.
Filtry do efektów specjalnych - np. efekt gwiazdek, może być efektem specjalnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest filtr optyczny i jakie jest jego działanie?
2. Jak możemy podzielić filtry?
3. Czy filtry uniwersalne zmieniają układ tonalny fotografii?
4. Jakie jest zadanie nasadek zmiękczających?
5. Do czego służą filtry polaryzacyjne?
6. Jakie jest zadanie filtrów UV?
7. Jakie jest działanie i zastosowanie filtru szarego?
8. Do czego służą filtry konwersyjne?
9. W jakim celu zastosujesz w fotografii czarno-białej filtr czerwony?
10. Jakie jest zadanie filtrów barwnych w fotografii czarno-białej?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sprawdzenie bez użycia aparatu fotograficznego jak działa filtr polaryzacyjny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) spośród filtrów fotograficznych wybrać filtr polaryzacyjny,
2) wybrać powierzchnię na której obserwujemy odbicia (np. szyby, blat stołu,
3) zaobserwować te powierzchnie poprzez filtr polaryzacyjne,
4) obracając pierścień filtru polaryzacyjnego doprowadzić do sytuacji kiedy wygaszenie
odbić będzie największe,
5) sprawdzić jaka jest skuteczność wygaszenie odbić na innych powierzchniach,
6) wyciągnąć wnioski: od czego zależy skuteczność wygaszania odbić,
7) zapisać wnioski z wykonania ćwiczenia,
8) podać inne przykłady zastosowania filtru polaryzacyjnego,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
10) przedstawić pracę nauczycielowi,
11) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- zestawy filtrów zdjęciowych do fotografii czarno białej oraz korekcyjnych do fotografii
barwnej w tym filtry polaryzacyjne,
- katalogi filtrów fotograficznych różnych firm,
- zdjęcia obrazujące efekt działania filtrów,
- kartki papieru i długopisy.
Ćwiczenie 2
Jakiego filtru użyjesz do wykonania zdjęcia cz-b krajobrazu, w celu uwydatnienia chmur
na niebie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) rozróżnić filtry stosowane w fotografii cz-b,
2) wybrać filtr który uwydatni chmury,
3) uzasadnić wybór, omawiając jego działanie,
4) zapisać wnioski z wykonania ćwiczenia,
5) podać inne przykłady zastosowania filtrów w fotografii cz-b,
6) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
7) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
8) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- katalogi filtrów fotograficznych różnych firm,
- kartki papieru i długopisy.
Ćwiczenie 3
W oparciu o dostępną literaturę i informacje w Internecie zrób zestawienie filtrów
wykorzystywanych w fotografii.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,
3) przejrzeć dostępne katalogi filtrów fotograficznych,
4) zaplanować jakie hasła będą wpisywane w celu poszukiwania stron internetowych
z filtrami fotograficznymi,
5) uruchomić komputer i przeglądarkę internetową, wpisać hasła do wyszukiwania,
6) wchodząc na strony www. dokonaj selekcji filtrów, przeanalizować ich działanie
i zastosowanie,
7) zrobić zestawienie filtrów wykorzystywanych w fotografii barwnej,
8) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
10) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
11) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stanowisko komputerowe podłączone do Internetu,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- zestawy filtrów zdjęciowych,
- kartki papieru i długopisy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podzielić filtry uniwersalne?
ðð ðð
2) określić działanie filtru polaryzacyjnego?
ðð ðð
3) wyjaśnić działanie filtru UV?
ðð ðð
4) wymienić sytuacje zdjęciowe kiedy zastosujesujemy filtr szary?
ðð ðð
5) podać zastosowanie filtrów barwnych w fotografii cz-b
ðð ðð
6) omówić filtry do efektów specjalnych ?
ðð ðð
7) wyjaśnić działanie filtru żółtego w fotografii czarno-białej?
ðð ðð
8) dokonać rozróżnienia zdjęć które były robione z użyciem filtrów?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.6. Dobór i stosowanie sprzętu do makrofotografii
4.6.1. Materiał nauczania
Do wykonywania zdjęć w zakresie makrofotografii w celu zwiększenia skali
odwzorowania należy zastosować sprzęt typowy dla makro.
Soczewki nasadkowe wkręca się je z przodu obiektywu tak jak filtry. Stanowią one
najprostszy i najtańszy sposób na fotografowanie z bliska. Dostępne są w różnych wielkościach
zdolności skupiającej. Im większa liczba dioptrii, tym silniejsze powiększenie uzyskuje się na
filmie. Soczewka nasadkowa działa na zasadzie załamania przechodzących przez nią promieni
świetlnych, dzięki czemu ich zogniskowanie następuje bliżej. Zaletą soczewek nasadkowych
jest to że nie zmniejszają ilości światła wpadającego do obiektywu, nie wymagają też
kompensacji ekspozycji. Ich główną wadą jest to że, pogarszają jakość obrazu, ponieważ
stanowią dodatkowy element optyczny na drodze światła. Możliwość uzyskania dzięki nim
dużego powiększenia jest ograniczona, chyba że połączy się kilka nasadek, ale wtedy
pogorszenie jakości będzie znaczne.
Pierścienie pośrednie montuje się między obiektywem a korpusem aparatu. To
zwiększenie odległości pomiędzy obiektywem a płaszczyzną błony pozwala na bliższe
podejście do fotografowanego przedmiotu niż przy zastosowaniu samego obiektywu.
Zazwyczaj sprzedaje się je jako komplet pierścieni o różnych grubościach. Podobnie jak
soczewki nasadkowe mogą być używane pojedynczo lub łącznie. Im większa będzie grubość
pierścieni, tym silniejsze można uzyskać powiększenie odwzorowania.
Pierścienie pośrednie dzięki temu, że nie mają żadnych elementów optycznych, nie
powodują pogorszenia ostrości obrazu. Zmniejszają jednak ilość światła docierającego do
filmu. Powoduje to konieczność szerszego otwierania przesłony lub używana czulszej błony.
Stosowanie większości pierścieni (chociaż nie wszystkich) zachowuje sprzężenie aparatu
z przesłoną obiektywu. Dzięki temu nie trzeba ustawiać przesłony ręcznie i działa pomiar
światła przez obiektyw. Może nie działać funkcja automatycznego nastawiania ostrości, ale ma
ona ograniczone zastosowanie w makrofotografii. [Poz.8, s.144].
Mieszek montuje się również pomiędzy korpusem a obiektywem. Działa w ten sam
sposób jak pierścienie pośrednie. Jeden koniec mieszka łączy się z gniazdem mocowania
obiektywu w korpusie aparatu, a w drugim mocuje się obiektyw (może co być obiektyw
standardowy, szerokokątny). Długość mieszka zazwyczaj reguluje się w sposób płynny
za pomocą dającej się blokować zębatki znajdującej się u jego podstawy, dzięki czemu skalę
odwzorowania można zmniejszać lub zwiększać obrotem pokrętła. Mieszki są bardziej
wszechstronne niż pierścienie.
Obiektywy makro to najwygodniejszy, ale i najdroższy sprzęt do makrofotografii.
Można tu wyróżnić dwie grupy - obiektywy makro i obiektywy zmiennoogniskowe
z funkcjÄ… makro. Obiektywy makro sÄ… optymalizowane pod kÄ…tem uzyskania najlepszych
właściwości optycznych przy minimalnych odległościach ostrzenia. Zazwyczaj umożliwiają
uzyskanie skali odwzorowania od 1:2 lub 1:1. Przy tych dających 1:2 często dołączana jest
dedykowana soczewka nasadkowa umożliwiająca uzyskanie skali 1:1. Obiektywy makro są
często używane do reprodukcji i zazwyczaj są projektowane tak, że powierzchnia ostrzenia
(czyli powierzchnia, na której leżą punkty tworzące ostry obraz na filmie) jest płaska (dla
zwykłych obiektywów powierzchnia ta jest zazwyczaj wycinkiem sfery). Konstrukcja taka
umożliwia uzyskanie ostrego obrazu całej reprodukowanej płaszczyzny przy pełnej jasności
obiektywu. Można je również wykorzystywać jako bardzo dobre obiektywy do innych celów,
niż makrofotografia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Obiektywy zmiennoogniskowe z funkcjÄ… makro sÄ… zazwyczaj tanimi obiektywami
amatorskimi, nie zapewniającymi zbyt dużych skal odwzorowania - najczęściej 1:4 lub 1:5,
czasami ok. 1:2.5, sporadycznie 1:2. Ich parametry optyczne z reguły bardzo ustępują
obiektywom makro, tym niemniej jeśli uzyskiwana skala odwzorowania jest wystarczająca,
a planowany format odbitki umiarkowany, mogą stanowić niezłe rozwiązanie
Telekonwertery stosuje się głównie w celu przedłużenia efektywnej odległości
ogniskowej obiektywu. Są to dodatkowe zestawy optyczne które umożliwiają uzyskanie
większego powiększenia przy najbliższym nastawieniu odległości. Można ich używać
w połączeniu z pierścieniami pośrednimi i mieszkami. [Poz.8, s.145]
Pierścienie odwracające są to cienkie metalowe pierścienie z gwintem do filtru po jednej
stronie i mocowaniem obiektywu po drugiej. Pierścień odwracający montuje się pomiędzy
korpusem aparatu a odwróconym obiektywem Dzięki nim można odwrotnie zamocować
obiektyw. Wadą jest całkowita utrata sprzężenia z obiektywem - łącznie z regulacją przesłony i
pomiarem światła. Uzyskiwana skala jest niezmienna, a zakres odległości ograniczony.
Pierścienie odwracające nie współpracują dobrze z obiektywami, których przesłona
umieszczona jest bliżej tylu obiektywu, ponieważ po odwróceniu znajdzie się z przodu,
powodując dyfrakcję i tym samym pewną stratę ostrości. [Poz.8, s.146]
Pierścienie sprzęgające są podobne do pierścieni odwracających, ale zamiast mocowania
obiektywu z jednej strony majÄ… po obu stronach gwint jak oprawa filtru. Pozwala to na
umocowanie odwróconego obiektywu na drugim, zamocowanym do aparatu. Odwrócony
obiektyw staje się w rezultacie skomplikowaną soczewką nasadkową, która pozwala na
uzyskanie znacznie lepszej jakości i większego powiększenia. Pierścienie te dają możliwość
uzyskania dużych powiększeń przy bardzo niskich kosztach. [Poz.8, s.147]
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Gdzie umieszcza siÄ™ soczewki nasadkowej?
2. Jaka jest wada soczewek nasadkowych?
3. Jaką odległość zwiększają pierścienie pośrednie?
4. Czy pierścienie pośrednie posiadają elementy optyczne?
5. Gdzie mocowany jest mieszek podczas wykonywania zdjęć makro?
6. W jaki sposób reguluje się długość mieszka?
7. Jaka skalę odwzorowania umożliwiają obiektywy makro?
8. W jakim celu stosujemy telekonwertery?
9. Jakie są wady zastosowania pierścieni odwracających?
10. Jaki jest przeznaczenie pierścieni sprzęgających?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W jaki sposób wielkość pierścieni pośrednich wpływa na skalę odwzorowania obrazu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-4 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny: aparat z obiektywem
standardowym, pierścienie pośrednie,
5) zamontować pierścień o najmniejszej wielkości i zaobserwować wielkość obrazu,
6) zamontować pierścień o średniej wielkości i zaobserwować wielkość obrazu,
7) zamontować pierścień o największej wielkości i zaobserwować wielkość obrazu,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- aparaty fotograficzne: lustrzanki analogowe lub cyfrowe,
- obiektywy standardowe do poszczególnych typów aparatów,
- statywy z głowicami, ,
- reflektory fotograficzne,
- pierścienie pośrednie, mieszki,
- kartki papieru i długopisy.
Ćwiczenie 2
Spośród dostępnych obiektywów wybierz obiektyw który zastosujesz do zdjęć z bliskich
odległości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
2) zapoznawać się z poszczególnymi obiektywami,
3) sprawdzić który z nich ma oznaczenie makro,
4) wybrać i omówić zastosowanie obiektywów makro,
5) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
6) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw obiektywów wśród nich obiektyw makro.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić sprzęt stosowany w makrofotografii?
ðð ðð
2) określić działanie i użytkować soczewki nasadkowej?
ðð ðð
3) określić działanie i użytkować pierścienia pośredniego?
ðð ðð
4) określić działanie i użytkować mieszka?
ðð ðð
5) określić działanie i użytkować telekonwertera?
ðð ðð
6) określić działanie i użytkować pierścienia odwracającego?
ðð ðð
7) omówić różnicę między użytkowaniem pierścieni pośrednich a mieszków?
ðð ðð
8) omówić różnicę między zwykłym obiektywem a obiektywem makro?
ðð ðð
9) dobrać sprzęt do makrofotografii?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.7. Dobór i stosowanie sprzętu pomocniczego
4.7.1. Materiał nauczania
Do współczesnych aparatów fotograficznych dostępna jest cała gama wyposażenia
dodatkowego, które ułatwiają i poszerzają możliwości fotografowania.
Statywy fotograficzne są niezbędnym sprzętem podczas pracy w studio - zdjęcia
portretowe, katalogowe, ale także i do pracy w terenie  krajobraz, makro. Statyw bywa
przydatny gdy czas otwarcia migawki jest dłuższy od 1/30 s. Statyw umożliwia również
uzyskiwanie dużej głębi ostrości, bo możemy sobie pozwolić na stosowanie długich czasów
naświetlania , a co za tym idzie stosować dużą liczbę przesłony. Używanie obiektywów
długoogniskowych ze względu na duża długość i wagę obiektywu zwiększa możliwość
poruszenia zdjęć, może powodować poruszenie na zdjęciu, nawet przy stosunkowo krótkich
czasach naświetlenia. Użycie statywu zwiększa szanse uzyskania poprawnego zdjęcia.
Przy wyborze statywu należy się kierować kilkoma podstawowymi właściwościami.
Statyw musi w sposób stabilny utrzymywać korpus aparatu wraz z obiektywem, lekkie statywy
nadają się do małych aparatów. Problemem wynikającym z niewielkiej wagi statywów jest fakt
występowania drgań podczas naciskania spustu migawki, wtedy przydatny jest wężyk
spustowy lub pilot.
Oprócz stabilności istotna jest również wygoda użytkowania. Bardziej profesjonalne
statywy mają wymienne głowice. Wyróżnia się głowice sterowane za pomocą pokręteł, oraz
głowice kulowe. Głowice kulowe posiadają płynny zakres ruchów a obrotowa tuleja pozwala
osiągać wiele kątów ustawień aparatu. Najczęściej statyw posiada tzw. płytkę
szybkowymienną, którą przykręca się do korpusu aparatu.
Fot. 12. statyw Fot. 13. GÅ‚owice fotograficzne 3-kierunkowe
Fot. 14. płytka szybkowymienna,
Żródło : http://www.foto7
Monopod jest to najprostszy rodzaj statywu fotograficznego, składający się tylko z jednej
nogi. Służy do podparcia aparatu w sytuacjach, kiedy fotograf jest ograniczony przestrzenią,
zaś waga i ilość sprzętu transportowanego powinna być zredukowana do minimum.
Przy zdjęciach sportowych (np. na trybunach, w tłumie) gdzie niewygodny może być
statyw , nieruchome trzymanie aparatu i długiego obiektywu ułatwi nam uchwyt pistoletowy
lub karabinowy.
Zdalne wyzwalanie migawki. Wężyk spustowy umożliwia wyzwolenie migawki bez
dotykania aparatu. Stosowany w celu uniknięcia poruszenia aparatu w czasie otwarcia
migawki. Wężyki pneumatyczne lub systemy bezprzewodowego wyzwalania migawki
(sterowane podczerwienią) pozwalają na zwolnienie migawki z większych odległości, znajdują
zastosowanie np. do fotografowania zwierzÄ…t z ukrycia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Światłomierze wbudowane w aparat z reguły pozwalają osiągać dobre wyniki przy
przednim oświetleniu sceny o wyrównanej jasności. Przy większych kontrastach w scenie lub
tylnym oświetleniu obiektów pokazywany pomiar może wprowadzać w błąd. Oddzielny
światłomierz pozwala na selektywny pomiar ilości światła zarówno w świetle odbitym,
jak i padającym. Można także łączyć te dwie metody.
UrzÄ…dzenia dodatkowe do studia.
Tła- które możemy podzielić na tła papierowe i płócienne.
Ekrany rozpraszające o różnych kolorach.
Namioty do fotografowania małych przedmiotów.
Kable synchronizacyjne.
Kolumny reprodukcyjne
Wyposażenie do zabezpieczenia sprzętu
Jak każdy sprzęt precyzyjny aparaty i ich dodatkowe wyposażenie wymaga dbałości
i ochrony. Powinno się używać pokrywki na obiektyw lub futerału. Obiektywy wymienne,
które nie są akurat w użyciu, powinny mieć pokrywki na obu swoich końcach i być
zapakowane w ochraniające je etui. Przy większej ilości sprzętu przydatna jest torba
fotograficzna.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki czas otwarcia migawki wymaga zastosowania statywu?
2. Jaki jest cel stosowania statywu?
3. Co to jest monopod?
4. Kiedy stosujemy uchwyt pistoletowy na aparat?
5. W jakim celu stosujemy wężyk spustowy?
6. W jakich sytuacjach zdjęciowych lepszy jest oddzielny światłomierz?
7. Wymień urządzenia dodatkowe wyposażenia studia.
8. Jak powinno się chronić obiektyw?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opierając się na dostępnej literaturze i informacjach z Internetu dobierz sprzęt pomocniczy
do wyposażenia studia fotograficznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 3-5 osobowych ,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,
3) zaplanować jakie podstawowe wyposażenie powinno się znalez
ć w atelier,
4) wybrać katalogi ze sprzętem pomocniczym,
5) zaplanować jakie hasła będą wpisywane w celu poszukiwania stron internetowych
z wyposażeniem atelier fotograficznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
6) uruchomić komputer i przeglądarkę internetową,
7) wpisać hasła do wyszukiwania i wchodząc na odpowiednie strony wyszukać potrzebne
informacje,
8) dokonać wyboru i sporządzić listę statywów,
9) dokonać wyboru i sporządzić listę wyposażenia dodatkowego aparatów fotograficznych,
10) dokonać wyboru i sporządzić listę urządzeń dodatkowych do studia,
11) dokonać wyboru i sporządzić listę sprzętu i akcesoriów oświetleniowych,
12) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
13) przedstawić listy dobranego sprzętu pomocniczy do wyposażenia studia fotograficznego
na forum grupy,
14) dołączyć listę do teczki zawierającej portfolio z pracami realizowanymi w ramach tej
jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z dostępem Internetu i podstawowym oprogramowaniem do eksploracji
Internetu,
- zestaw książek, katalogów sprzętu i czasopism z dziedziny fotografii,
- kartki papieru i długopisy.
Ćwiczenie 2
Porównaj budowę i sposób użytkowania statywu trójnożnego i jednonożnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane w
zespołach 3-5 osobowych ,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu,
4) dobrać z zestawu wyposażenia statyw trójnożny i jednonożny,
5) porównać budowę statywu trójnożnego i jednonożnego,
6) porównać sposób użytkowania statywu trójnożnego i jednonożnego,
7) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
8) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
9) dołączyć zestawienie do teczki zawierającej portfolio z pracami realizowanymi w ramach
tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalogi sprzętu pomocniczego,
- statywy trójnożne z głowicami i statywy jednonożne,
- kartki papieru i długopisy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić rodzaje statywów?
ðð ðð
2) dobrać statyw do prac atelierowych?
ðð ðð
3) wyjaśnić wykorzystanie wymiennych głowic?
ðð ðð
4) wyjaśnić działanie wężyka spustowego?
ðð ðð
5) dobrać sprzęt pomocniczy do zdjęć plenerowych?
ðð ðð
6) dobrać wyposażenie do zabezpieczenia sprzętu fotograficznego?
ðð ðð
7) dobrać wyposażenie w sprzęt pomocniczy do zdjęć studyjnych?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4. 8. Użytkowanie sprzętu ciemniowego
4.8.1. Materiał nauczania
Aby samodzielnie wywołać film i mieć pełną kontrolę nad końcowym wynikiem
potrzebny jest nam następujący sprzęt:
- koreks- tj. światłoszczelna puszka w której przeprowadzamy obróbkę chemiczną,
- menzurki, pozwalające na precyzyjny pomiar chemikaliów,
- termometr.
Proces kopiowania można przeprowadzić 2-oma metodami:
Kopiowanie stykowe - kiedy podczas kopiowania negatyw jest w styku z materiałem
pozytywowym. Otrzymujemy obraz o takiej samej wielkości jak negatyw. Urządzeniem
do kopiowania jest kopiarka.
Kopiowanie optyczne - na drodze negatyw- materiał pozytywowy znajduje się układ
optyczny. Proces ten podobny jest do procesu zdjęciowego. Powiększalnik - służy
do przeniesienia obrazu z negatywu na papier fotograficzny i powiększenia go do żądanych
rozmiarów odbitki.
Powiększalnik
Powiększalniki - składają się one z podstawy, kolumny i głowicy. Podstawę stanowi deska
do którego przykręcamy kolumnę. Kolumny mogą mieć różną konstrukcję. Głowica do
fotografii czarno-białej składa się z: korpusu, komory z układem oświetlającym, szufladki na
filtry, kondensora, ramek na negatywy, mieszka i pokręteł do ustawiania ostrości oraz uchwytu
na obiektyw.
Głowica do fotografii barwnej ponadto wyposażona jest w komplet filtrów korekcyjnych,
służących do uzyskania właściwej korekcji barw. Podczas wykonywania powiększeń
na papierach cz-b wielogradacyjnych używamy filtrów, które pomogą nam w uzyskaniu obrazu
o różnym kontraście. Kiedy kopiujemy na papierach stałogradacyjnych czarno-białych
kontrastowość papieru dobierana jest do kontrastu negatywu. Filtry w głowicy filtracyjnej
podczas pracy na papierach barwnych pozwalają na korekcję dominanty barwnej. Aby usunąć
dominantę barwną- zwiększamy gęstość filtrów o barwie dominanty lub zmniejszamy gęstość
filtrów o barwie dopełniającej do dominanty.
Powiększalnik ma możliwość zastosowania pokłonów czołówki z obiektywem oraz
pochylania całej głowicy. Ruchy te powodują korekcję zbieżności linii, co jest bardzo istotne
na przykład w fotografii architektury. Możliwość obracania głowicy do położenia poziomego
wykorzystuje się do rzutowania obrazu negatywowego na ścianę podczas wykonywania
wyjątkowo dużych powiększeń.
Najważniejsze wymagania stawiane obiektywom powiększalnikowym to: dobra korekcja
aberracji sferycznej i krzywizna pola obrazowego (aby obraz był równomiernie płasko
odwzorowany w płaszczyz
nie papieru fotograficznego), minimalna dystorsja oraz wysoka
zdolność przenoszenia kontrastu. Dobór ogniskowej obiektywu powiększalnikowego, zależy
ona od formatu stosowanego negatywu. (dla negatywu małoobrazkowego ~ 50mm, dla
negatywu średnioformatowego ~ 80mm). Nie należy stosować obiektywów o ogniskowych
krótszych, ponieważ obraz na brzegach kadru zostanie odwzorowany nieostro. Gdy
zastosujemy obiektyw o ogniskowej nieco większej niż wymagana nie będziemy
wykorzystywali pełnego pola obrazowego obiektywu lecz tylko jego centralną część.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Lampa ciemniowa
Abyśmy mogli swobodnie poruszać się po ciemni a jednocześnie nie zaświetlić papieru,
niezbędna będzie specjalna lampa ciemniowa, dająca światło które nie działa na materiał
światłoczuły. y
ródło światła ciemniowego powinno być umieszczone w odległości
co najmniej jednego metra od blatu powiększalnika. Jeżeli papier wystawiony na działanie
takiego światła przez okres 1-1,5 minuty ulega zadymieniu oznacza to, że powinniśmy odsunąć
lampę ciemniową na większą odległość. Najczęściej w przypadku obróbki cz-b stosuje się
światło czerwone lub oliwkowe.
Sprzęt pomocniczy-maskownica, lupka powiększalnikowa, stoper i zegar ciemniowy
Podczas wykonywania powiększeń papier powinien leżeć idealnie płasko na blacie
powiększalnika - zapewnia to maskownica.
Podczas nastawiania ostrości obrazu, który ma być utworzony z negatywu na papierze
fotograficznym, przydatna może się okazać specjalna lupka powiększalnikowa.
Do odmierzania czasu naświetlania  zegary powiększalnikowe, podłączane do z
ródła
światła w powiększalniku, dozujące czas naświetlania papieru według ustawionej wartości,
zapewniajÄ… powtarzalne wyniki.
Obróbka chemiczna materiałów barwnych wymaga bardzo ścisłego przestrzegania
warunków jej przeprowadzenia. Na większą skale w laboratoriach fotograficznych stosowany
jest sprzęt, który zapewnia automatyczną obróbkę materiałów zdjęciowych.
- procesory- przeznaczone do wywoływania filmów, stabilizują obróbkę pod względem
temperatury i czasu,
- minilaby są to urządzenia które wykonują odbitki na papierze fotograficznym
z nośników tradycyjnych i cyfrowych.
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Do czego służy koreks?
2. Wskaż urządzenie do kopiowania optycznego.
3. Do czego służy powiększalnik?
4. Do czego służą filtry korekcyjne w głowicy filtracyjnej
5. Od czego zależy dobór ogniskowej obiektywu powiększalnikowego?
6. Jakie światło stosujemy w lampach ciemniowych?
7. Jaki jest cel stosowania zegara ciemniowego?
8. Jakie jest przeznaczenie maskownicy?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzasadnij wybór barwy światła lampy ciemniowej do pomieszczenia w którym
przeprowadzana będzie obróbka chemiczna papierów czarno-białych o stałym kontraście.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wiedzieć na jakie światło uczulony jest materiał pozytywowy stałogradacyjny i wybrać
światło które nie zadziała na ten papier. Informacje takie znajdują się na opakowaniu
materiału lub w ulotce reklamowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
2) przejrzeć ofertę dostępnych lamp ciemniowych i wybrać odpowiednią,
3) uzasadnić wybór,
4) zaprezentować w formie pisemnej wybór koloru światła ochronnego,
5) dołączyć zestawienie do teczki zawierającej portfolio z pracami realizowanymi w ramach
tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartki papieru i długopisy,
- ulotki informacyjne,
- zestawy książek i czasopism fotograficznych.
Ćwiczenie 2
Wykonujesz barwną odbitkę pozytywową za pomocą powiększalnika wyposażonego w
głowicę filtracyjną. Uzasadnij jakie filtry należy zastosować, aby usunąć niebieską dominantę
na odbitce.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z subtraktywną metoda usuwania dominanty barwnej,
2) przeanalizować w których warstwach materiału barwnego powstał barwnik który daje
nam dominantÄ™,
3) wskazać filtry i uzasadnić dobór filtrów,
4) zaprezentować w formie pisemnej wybór barwy lampy ciemniowej,
5) opis dołączyć do teczki zawierającej portfolio z pracami realizowanymi w ramach tej
jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura zawodowa,
- kartki papieru i długopisy.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) porównać kopiowanie optyczne z kopiowaniem stykowym?
ðð ðð
2) wyjaśnić zasadę działania powiększalnika?
ðð ðð
3) rozróżnić elementy powiększalnika?
ðð ðð
4) Dobrać obiektyw do formatu negatywu?
ðð ðð
5) wyjaśnić jakie światło może być bezpiecznie używane w lampach
ðð ðð
ciemniowych?
6) sprawdzić czy światło lampy ciemniowej jest bezpieczne dla danego rodzaju
ðð ðð
materiału światłoczułego?
7) dobrać rodzaj światła ciemniowego do materiału światłoczułego?
ðð ðð
8) wymienić sprzęt użytkowany w ciemni fotograficznej?
ðð ðð
9) wymienić urządzenia do automatycznej obróbki materiałów zdjęciowych.?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.9. Dobór i użytkowanie sprzętu komputerowego i programów
do cyfrowej obróbki obrazu
4.9.1. Materiał nauczania
Wybór komputera.
Centrum dla zapisu cyfrowego stanowi komputer. Jest to ośrodek kontrolny, do którego
przyłącza się większość urządzeń cyfrowych i przez które przechodzą prawie wszystkie dane
cyfrowe na pewnym etapie. Chociaż niektóre drukarki pozwalają na bezpośrednie połączenie z
aparatem cyfrowym i tym samym ominięcie komputera, to w praktyce prawie zawsze zdjęcia
cyfrowe trzeba poddać pewnej obróbce (regulacja jasności, kontrastu, barwy, kadrowanie, itd.)
przed ich wydrukiem. [Poz.8, s.162].Trudno jest określić standardowe wymagania dla
cyfrowej obróbki obrazu. Należy zwrócić uwagę na : procesor (CPU), RAM, twardy dysk.
Monitor
Pracując z obrazem rozdzielczość ekranu powinna wynosić min. 1024 x 768 pikseli lub
więcej. Monitor powinien umożliwiać regulację wielkości obrazu na ekranie i zmianę takich
czynników, jak kształt i położenie obrazu. Monitory z lampą kineskopową dają obraz
o bardzo wysokiej jakości, jednak występują w nim pewne zagrożenia zdrowia związane
z emisją promieniowania oraz zmęczeniem operatora spowodowane migotaniem obrazu.
Migotanie to, chociaż nie jest widoczne, powoduje męczenie oczu. Monitory
ciekłokrystaliczne dają stabilny obraz o wysokiej jakości. [Poz.1,s.53]
Oprogramowanie
W uzupełnieniu oprogramowania użytkowego, które umożliwia komunikację między
komputerem, aparatem i skanerem, potrzebny jest też program do przetwarzania obrazu.
Najpowszechniejszym jest Adobe Photoshop. Instalując takie oprogramowanie należy zwrócić
uwagę na: wymagania dotyczące systemu operacyjnego, minimalną pamięć RAM i minimum
miejsca na dysku. Inne programy: Corel Photo-Paint, PhotoRetouch Program, Adobe
Photoshop Elements, Paint Shop Pro, Picture Publisher. [Poz.1,s.60].
Podstawowe funkcje w programach graficznych :
- regulacja jasności, kontrastu i barwy,
- zmiana wielkości , kadrowanie i obrót,
- renowacja starych, zniszczonych fotografii,
- tworzenie montażu z kilku oryginałów,
- dodawanie efektów, ramki, tekstu,
- stosowanie filtrów; wyostrzanie, ziarno, izohelia,
- tworzenie panoram,
- przygotowanie stron internetowych. [Poz.8,s.178]
Wprowadzanie zdjęć do komputera.
Istnieją dwa sposoby przenoszenia zdjęć wykonanych aparatem cyfrowym. Pierwszy
to podłączenie aparatu bezpośrednio do komputera kablem łącza USB, drugi  przeniesienie
karty pamięci z aparatu do czytnika kart, który np. łączem USB podłącza się do komputera.
Skanery
Obrazy negatywowe i pozytywowe wykonane tradycyjną fotografią można również
zamienić w postać cyfrową i przenieść do komputera za pomocą skanera.
Skanery działają podobnie jak aparat cyfrowy- czujniki zamieniają różnice wartości światła
na sygnały elektryczne. Główna różnica polega na tym, że skaner ma własne z
ródło światła
oświetlające obiekt, którym najczęściej jest odbitka pozytywowa lub film.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Wewnątrz obudowy znajduje się rząd czujników biegnących przez szerokość skanera,
na którym umieszczany jest skanowany przedmiot. W czasie skanowania czujniki przebiegają
całą długość przedmiotu. Aby skierować światło ze z
ródła  zazwyczaj z zimnej katody lub
zestawu diod święcących (LED)  na czujniki odczytujące wartość światła, używa się różnych
urządzeń optycznych, takich jak lustra i soczewki. Jakość skanera zależy od jakości tych
elementów optycznych. Ilość światła odbitego przez odbitkę lub przepuszczonego przez film
rejestruje czujnik, który wytwarza sygnał elektryczny. Sygnał ten zostaje przekształcony w
strumień informacji cyfrowych. [Poz.1,s.54-55].
Najczęściej w fotografii cyfrowej używa się skanerów płaskich i do filmów. Skanery
płaskie działają podobnie jak fotokopiarka zapisując dane w postaci cyfrowej na dysku
komputera. Pozwalają na skanowanie zdjęć, rysunków, tekstu do formatu A4.
Przy wyborze rozdzielczości powinniśmy wziąć pod uwagę jakie jest docelowe
przeznaczenie skanowanych materiałów. Jeżeli grafika będzie zamieszczona na stronie
internetowej można zastosować rozdzielczość 72 dpi. Kiedy skanujemy na użytek materiałów
drukowanych to rozdzielczość nie mniejszą niż 300 dpi., tekst też 300 dpi.
Podczas skanowania należy wybrać podstawowe opcje programu do skanowania:
- tryb skanowania,
- wielkość skanowanego obrazu,
- rozdzielczość w jakiej ma być zeskanowany obraz,
- skalowanie.
Skanery płaskie można dostosować do skanowania przezroczy dzięki przystawce.
Przezrocza wymagają wyższych rozdzielczości niż odbitki na papierze.
Wybór skanera do filmu zależy od rozdzielczości optycznej i formatu skanowanych
negatywów. Większość skanerów do filmów pozwala na skanowanie zarówno pociętych
pasków błon, jak i oprawionych przezroczy, dzięki zastosowaniu karetek do błon lub oprawek
do slajdów. Rozdzielczość powinna być duża, co najmniej 2700 dpi, do wydruków A3
z drukarki atramentowej lub A4 w poligrafii. Skaner podłączony jest do komputera łączem
USB, Fire Wire lub SCSI stosowanym w sprzęcie profesjonalnym.[ Poz.1,s.58,59]
Drukarki
Drukarka - urządzenie współpracujące z komputerem, służące do drukowania tekstu
i obrazu. Niektóre drukarki potrafią również pracować bez komputera, np. drukować zdjęcia
wykonane cyfrowym aparatem fotograficznym, po podłączeniu go do drukarki lub
po włożeniu karty pamięci z zapisanymi zdjęciami do wbudowanego w drukarkę slotu.
Drukarki można podzielić na: atramentowe, laserowe i termiczne. Drukarki kolorowe
dysponujÄ… zwykle czterema barwnikami w kolorach podstawowych: niebieskozielony(Cyjan),
purpurowym (Magenta), żółtym (Yellow), czarnym (Black). Niektóre drukarki oprócz
barwników CMYK dysponują jeszcze atramentami w innych barwach, umożliwiając uzyskanie
wysokiej jakości reprodukcji fotograficznych.
Rozdzielczość drukarki jest podawana w punktach na cal tzw. dpi (ang. dots per inch).
Znaczy to jaką ilość kropek drukarka stawia w linii prostej o długości jednego cala. Im większa
rozdzielczość to lepszej jakości wydruki, ponieważ większe jest zagęszczenie kropek na
odcinku długości jednego cala. Do fotografii cyfrowej drukarka powinna mieć rozdzielczości
minimum 300 dpi, jeszcze lepiej jak drukarka posiada rozdzielczość 1200 dpi
i drukuje w trybie fotograficznej jakości.
Drukarki mogą komunikować się z komputerem poprzez łącze LPT, USB, JrDA.
Po uruchomieniu programu drukujÄ…cego w oknie z podstawowymi parametrami
drukowania wybieramy między innymi: drukarkę , typ nośnika na którym drukujemy, z
ródło
papieru, jakość wydruku, ustawienia strony.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Inny przydatny sprzęt :
Tablet  urządzenie wejściowe pozwalające na precyzyjną i podlegającą modyfikacji
kontrolę wyglądu obrazu w programie do obróbki obrazu. Tabliczka graficzna jest naładowaną
elektrostatycznie płytą podłączoną do komputera. Praca odbywa się za pomocą pióra, które
współpracuje z komputerem dostarczając informacji o miejscu i sile nacisku końcówki.
Przenośne nośniki danych  obrazy przenoszone są z aparatu na dysk twardy komputera
a póz
niej zapisywane na nośnikach wymiennych: dyski ZIP, płyty CD, płyty DVD.
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zadanie w fotografii cyfrowej pełni komputer?
2. Jakie znasz rodzaje monitorów?
3. Wskaż program do obróbki cyfrowej obrazu.
4. Jakie jest przeznaczenie czytnika kart?
5. Jaka jest różnica między skanerem a aparatem cyfrowym?
6. Od czego zależy jakość skanera?
7. Jak można podzielić skanery?.
8. Od czego zależy wybór skanera do filmu?
9. Jak można podzielić drukarki?
10. Do czego służy tablet?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz format zdjęcia zapisanego z rozdzielczością 2560x1920 po wydruku na drukarce
atramentowej z rozdzielczością 300dpi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć szerokość obrazka w calach:
(2560:300) x 1 cal (czyli 2,54 cm)=21,6 cm
2) obliczyć długość obrazka w calach:
(1920:300) x 1 cal (czyli 2,54 cm) =16,2 cm
3) odbitka będzie miała rozmiar : 21,6 cm x16,2 cm przy rozdzielczości wydruku 300dpi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartki papieru i długopisy,
- kalkulator.
Ćwiczenie 2
Zmniejszanie obrazów wykonanych aparatem cyfrowym 3,2 megapikselowym ustawionym
na najwyższą jakość i rozdzielczość do wysyłania poczta elektroniczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Sposób wykonania ćwiczenia :
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,
3) uruchomić komputer ,
4) uruchomić program graficzny np .Adobe Photoshop,
5) otworzyć wskazany przez nauczyciela obraz o wielkości 2048x1536 pikseli, rozdzielczości
72 ppi,
6) ustalić jaka wielkość powinien mieć obraz przeznaczony do wysłania pocztą elektroniczną,
7) wybrać polecenie Obrazek/ wielkość obrazka,
8) w oknie dialogowym zaznaczyć opcję  Zachowaj proporcje i  Metoda ponownego
próbnikowania ,
9) wprowadzić nowe wartości, wpisać tylko jedną wartość długość albo szerokość drugi
parametr zostanie wpisany automatycznie,
10) zapisać obraz po zmniejszeniu pod zmodyfikowana nazwą w oknie dialogowym zapisu
wybrać format zapisu,
11) porównać objętość pliku przed i po zmianie wielkości,
12) zamknąć program graficzny, wyłączyć komputer,
13) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
14) opisać ćwiczenie i dołączyć do portfolio.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z odpowiednim oprogramowaniem,
- zdjęcia wykonane aparatem cyfrowym, 2048x1536 pikseli, 72 ppi,
- kartki papieru i długopisy.
Ćwiczenie 3
Kopiowanie obrazów wykonanych aparatem cyfrowym do komputera.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualne,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,
3) uruchomić komputer,
4) włączyć aparat i podłączyć go do komputera za pomocą dołączonego do aparatu
przewodu USB,
5) w oknie dialogowym zaznaczyć w polu wyboru obrazy które chcesz skopiować,
6) wybrać nazwę i miejsce docelowe zdjęć, skopiować,
7) po zakończonym kopiowaniu wyłączyć komputer,
8) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
9) opisać ćwiczenie i dołączyć do portfolio.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- komputer z odpowiednim oprogramowaniem,
- aparat cyfrowy,
- kabel USB,
- kartki papieru i długopisy.
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić cechy monitora stosowanego w fotografii cyfrowej?
ðð ðð
2) wymienić programy graficzne?
ðð ðð
3) podać podstawowe funkcje programów graficznych wykorzystywane w
edycji zdjęć?
ðð ðð
4) ustawić opcje skanowania?
ðð ðð
5) wskazać różnice między skanerem płaskim a skanerem do filmów?
ðð ðð
6) dobrać rodzaj skanera do typu skanowanego materiału?
ðð ðð
7) wskazać sposoby wprowadzania zdjęć do komputera?
ðð ðð
8) wyjaśnić pojęcie dpi?
ðð ðð
9) wskazać wielkość zdjęcia po wydruku?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytania o różnym stopniu trudności.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak  X lub
wpisując prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom
podstawowy, II część  poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi ci trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego gdy zostanie ci czas wolny.
9. Na rozwiÄ…zani testu masz 45 min.
Powodzenia.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
Część I  Poziom podstawowy
1) Aparat na Å‚awie optycznej to aparat:
a) miniaturowy,
b) małoobrazkow,
c) śednioformatowy,
d) wielkoformatowy.
2) Do przeglądania zdjęć w aparacie cyfrowym służy:
a) matówka,
b) migawka,
c) ekran LCD,
d) pryzmat.
3) Zadaniem płaszczyzny rozpraszającej jest :
a) wyrównanie i zmiękczenie światła,
b) spolaryzowanie światła,
c) stworzyć tło fotografowanemu przedmiotowi,
d) zasłonić część przedmiotu fotografowanego.
4) Który z podanych filtrów nie zmienia składu spektralnego światła:
a) konwersyjne,
b) kontrastujÄ…ce,
c) korekcyjne,
d) neutralnie szare.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
5) Który film ma najmniejsze ziarno:
a) wysokoczuły,
b) średnioczuły,
c) niskoczuły,
d) ziarno nie zależy od czułości.
6) Obiektyw typu zoom oznacza obiektyw:
a) stałoogniskowy,
b) stałej ostrości,
c) jednoogniskowy,
d) zmiennoogniskowy.
7) Które urządzenie pozwala na płynną zmianę odległości obrazowej?
a) soczewka nasadkowa,
b) mieszek,
c) telekonwerter,
d) pierścienie pośrednie.
8) Wyjaśnij co to jest monopod?
9) W jakiej rozdzielczości drukują drukarki atramentowe?
a) 95dpi,
b) 300 dpi,
c) 600 dpi,
d) 1200 dpi.
10) Oświetlenie dające efekt oddzielenia przedmiotu od tła to oświetlenie?
a) Przednie,
b) górne,
c) dolne,
d) konturowe.
11) Efekt w postaci czerwonych plamek w oczach fotografowanej osoby spowodowany jest
a) bezpośrednim odbiciem się promienia światła lampy błyskowej od siatkówki oka,
b) odbiciem się promienia światła lampy błyskowej od czerwonej ściany,
c) czerwonym oświetleniem studyjnym,
d) czerwonym światłem lampy błyskowej.
12) powiększenie obrazu negatywowego na papier fotograficzny umożliwia nam:
a) maskownica,
b) powiększalnik,
c) kopiarka,
d) luneta.
13) Wyjaśnij na czym polega kopiowanie stykowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
14) Jaki filtr zatrzymuje promieniowanie czerwone:
a) czerwony,
b) niebieski,
c) purpurowy,
d) żółty.
Część II  Poziom ponadpodstawowy
15) Jaki zastosujemy obiektyw przy fotografowaniu meczu piłkarskiego, gdy mamy
utrudniony dostęp na boisko a chcemy pokazać bramkarza w akcji ?
a) rybie oko,
b) krótkoogniskowy,
c) długoogniskowy,
d) szerokokÄ…tny.
16) Jaki należy zastosować obiektyw , aby przy wykonywaniu zdjęć krajobrazowych uzyskać
dużą głębię ostrości?
a) krótkoogniskowy.
b) standardowy.
c) długoogniskowy.
d) teleobiektyw
17) W celu uzyskania zdjęcia w promieniowaniu podczerwonym oprócz specjalnie uczulonych
filmów należy zastosować filtr:
a) zatrzymujÄ…cy( odcinajÄ…cy) promieniowanie widzialne,
b) przepuszczajÄ…cy promieniowanie widzialne,
c) zatrzymujÄ…cy promieniowanie podczerwone,
d) zatrzymujÄ…cy promieniowanie niewidzialne.
18) Filmy chromogenne cz-b przeznaczone są do obróbki w procesie:
a) czarno-białym,
b) C-41,
c) RA-4,
d) E-6.
19) Zaproponuj rodzaj filmu do aparatu średnioformatowego do wykonania zdjęcia barwnego
we wnętrzu, gdy nie możemy używać lampy błyskowej.
20) Uzasadnij dlaczego aby otrzymać efekt burzowych chmur na materiale cz-b zastosujesz
filtr czerwony.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz odpowiedzi .
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8.
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13.
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19.
20.
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
7. LITERATURA
1. Ang Tom: Fotografia cyfrowa-podręcznik. Arkady, Warszawa 2004
2. Daye D.: Praktyczny kurs fotografii. Wydawnictwo R. Kluszczyński, Kraków 1995
3. Fedak J.: Fotografia cyfrowa od A do Z. Muza S.A., Warszawa 2004
4. Freeman M.: Fotografia studyjna. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993
5. Hedgecoe J.: Fotografia-jak lepiej fotografować. Arkady, Warszawa 1995
6. Kotecki A.: Fotografia czarno-biała. HWiU Libra, Warszawa 1981
7. Langford M.: Fotografia od A do Z. Muza, Warszawa 1992
8. McWhinne A. (red.): Fotografia  podręcznik. Arkady, Warszawa 2004
9. http://www.foto7.com.pl; profesjonalny sprzet dla wymagających, dostępna 8.04.2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53