20.10.2014 Co to jest uwaga? " Każdy wie, co to jest uwaga: jest to posiadanie przez umysł w jasnej i żywej postaci jednego z wielu jednocześnie Wykład 3 ujmowanych przedmiotów lub ciągów myśli (William James) Uwaga " Tajemnicza energia, czasem powiązana z ludzkim funkcjonowaniem, a czasem nie (Donald Broadbent) Uwaga - system redukcji Funkcje uwagi nadmiaru informacji " narządy zmysłów - dużo informacji " selektywność " świadomość - mało informacji " czujność " pole uwagi a pole świadomości " przeszukiwanie " procesy przeduwagowe " kontrola czynności jednoczesnych automatyczne " przełączanie nieświadome Selektywność Zadanie Stroopa " Przeczytaj! " Przeczytaj! " Wybór czerwony czerwony bodzca zielony zielony ciągu myśli żółty żółty zródła stymulacji " Nazwij kolor czcionki! " Nazwij kolor czcionki! " cocktail party phenomenon czerwony czerwony " odrzucamy informacje nieistotne zielony zielony " kryteria istotności żółty żółty 1 20.10.2014 Typowy wynik eksperymentu Zadanie Stroopa - wersja II " Przeczytaj! " Przeczytaj! 2, 7 red red 2, 5 green green blue blue 2, 3 2, 1 " Nazwij kolor czcionki! " Nazwij kolor czcionki! przł o zts ec yow aj (b ó os ) dp z j c n e e red red 1, 9 naz or wk iol j (b ó os ) dp z j c n e e green green przł o zts ec yow aj 1, 7 (b ó blue onj ) dip zee cs e n blue naz or wk iol j (b ó onj ) dip zee cs e n 1, 5 Zadanie Stroopa wersja kliniczna Czujność " długotrwałe oczekiwanie smutek krzesło " wydatkowanie energii żal filiżanka " reagowanie na SYGNAA cierpienie obrus (bodziec ważny) " ignorowanie SZUMU Hipoteza nadmiernej czujności: bodzce zakłócające automatycznie kierujemy uwagę ku " ignorowanie DYSTRAKTORÓW sygnałom zagrożenia bodzce nieważne, podobne do sygnału Możliwe sposoby zachowania w sytuacji, wymagającej czujności Przykłady czujności uwagi (teoria detekcji sygnałów) " Śledzenie urządzeń rejestrujących " Reakcje poprawne radar trafienie pulpit sterowniczy poprawne odrzucenie " Służba wartownicza Trzeba uważać, choć nic się nie dzieje " Błędy " Psychoterapia fałszywy alarm czujność na słowa, wypowiadane przez chybienie pacjent 2 a ekj s Czsraci() 20.10.2014 Przeszukiwanie a złożoność Przeszukiwanie sygnału " Czujność = bierne czekanie Sygnał: % / " Przeszukiwanie = aktywne badanie pola percepcyjnego @ # * & % $ ! @ ! * " Przykłady: ? @ ! # * * # * ? < inspekcja mapy # * & ^ # % * & % $ sprawdzanie, czy na kopercie jest właściwy < + : } * # + [ / % znaczek ; = * % ^ @ ! & * [ sprawdzanie, czy uczeń umie wszystko Kontrola czynności Typowy wynik eksperymentu jednoczesnych 900 " dwie lub więcej czynności 850 " ograniczone zasoby 800 750 " niemożność pogodzenia wymagań 700 " konieczność przerzucania uwagi 650 600 " koszt kontroli jednoczesnej 550 " koszt przerzucania uwagi 500 zad i ane poj e ez dync 450 zad i ane 400 podwne ój 3 4 5 Li a ó c le zet b w en m Co nie wymaga zasobów uwagi? " Czynności automatyczne automatyzacja = uwalnianie uwagi " Czynności limitowane danymi (Norman i Bobrow) np. słuchanie wykładu do pewnego momentu decyduje wysiłek ale gdy nie znamy terminów, decyduje wiedza 3 a ekj m) Czsraci(s 20.10.2014 Przełączanie uwagi Koszty przełączania uwagi Interakcja: F(1, 32)=5,5411, p=,02488 Co najmniej dwa zadania 850 W kolejności przewidywalnej 800 AA BB AA BB AA BB AA BB lub losowej 750 ABBBABAAABAABBBABABA 700 650 Koszt przełączania RT(zmiana) RT(powtórka) 600 AA BB BA AB 550 z A 500 z C Na A Na C Czy uwagą można kierować? " Michael Posner: trzy podsystemy uwagi mechanizm aktywacyjny mechanizm orientacyjny mechanizm zarządczy (executive) " Kierowanie uwagi: system zarządczy najpózniej rozwinięty w ontogenezie najwcześniej szwankuje w starości wymaga wysiłku ANT (Attentional Network Test) ANT (Attentional Network Test) + + 4 RT 20.10.2014 ANT (Attentional Network Test) ANT (Attentional Network Test) + + ANT (Attentional Network Test) ANT: warunki eksperymentalne " Wskazówka sygnalizująca * Brak + * Wskazówki " Wskazówka przestrzenna + Centralna + * peryferyczna " Strzałki boczne (flankery) Zgodne Niezgodne ANT: wskazniki Kontrola poznawcza System wzbudzeniowy Samokontrola umysłu RT(brak wsk.) RT(wsk) Zdolność do System orientacyjny Monitorowania RT(wsk. centr.) RT (wsk. peryf.) Regulacji Sterowania System zarządczy (własnymi procesami poznawczymi) RT(niezgodne) RT(zgodne) (Chuderski, 2006) 5 20.10.2014 Uwagowe koncepcje funkcji Funkcje zarządcze (EF) wykonawczych model Shallice Dwustopniowy model kontroli Shallice (1988; Baddeley, Della Sala, Papagno i Spinnler (1997): Norman i Shallice, 1986) syndrom przedni = dezorganizacja zachowania conten on scheduling system kontroli czynności lokalizacja funkcji zarządczych (Baddeley, 1986), automatycznych (wzbudzana ta, która najbardziej pasuje do nadzorczych (Shallice, 1988), zarządczych (Grafman, 1989) w sytuacji) przednich płatach czołowych SAS (Supervisory A en onal Subsystem) system kontroli czynności kontrolowanych SAS jest odpowiedzialny za: rekonfiguracja modułów zadaniowych (uwaga) tworzenie reprezentacji problemu ad hoc (pamięć) Kontrola poznawcza a Struktura funkcji zarządczych (EF) samokontrola " Hamowanie " Poziom behawioralny Dominującej reakcji, dystrakcji Obserwowalne funkcje i dysfunkcje " Przełączanie samokontroli Miyake et al., 2001 Z zadania na zadanie, z procesu na proces " Poziom poznawczy " Uaktualnianie zawartości WM Funkcje zarządcze " Koordynacja czynności jednoczesnych " Poziom neuronalny Cole e & van der Linden, 2002 Neuronalne mechanizmy hamowania, " Monitorowanie celu planowania i innych przejawów kontroli Duncan et al., 1996 6