Zróżnicowanie rozwojowe na świecie
18/19.12.2012
Tendencje w zakresie rozwoju i wzrostu
gospodarczego na świecie
wzrost gospodarczy mierzalnÄ… kategoriÄ… ekonomicznÄ…,
definiowaną w kategoriach przyrostu wartości rocznej
produkcji dóbr i usług w danym kraju
powszechnie stosowane miara  PKB
PKB realne (nie wynikajÄ…ce z inflacji) i nominalne (przyrost
związany również ze zmianami cen)
w krótkim okresie wzrost gospodarczy zależy głównie od
w krótkim okresie wzrost gospodarczy zależy głównie od
krajowego i zagranicznego popytu na towary (dobra i usługi)
konsumpcyjne
i inwestycyjne;
w długim okresie o wzroście gospodarczym decyduje
dostateczna podaż i efektywność czynników produkcyjnych
(ziemia, praca, kapitał rzeczowy a także kapitał ludzki, kapitał
społeczny, kapitał intelektualny, kapitał kulturowy, postęp
techniczny, postęp technologiczny, dyfuzję technologii, a także
instytucje;
Wzrost i rozwój gospodarczy
rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym od wzrostu
gospodarczego;
podstawą rozróżnienia wzrostu i rozwoju gospodarczego
jest przypisywanie rozwojowi gospodarczemu pewnych
cech zmian o charakterze jakościowym np. zmiany
systemu polityczno-prawnego;
systemu polityczno-prawnego;
rozróżnienie to, nie jest jednak dostatecznie ostre 
w efekcie trwa dyskusja dotycząca doboru właściwej
miary wzrostu gospodarczego;
Wzrost gospodarczy - miary
najczęściej stosowaną miarą wzrostu gospodarczego jest
PKB lub PKB per capita w ujęciu realnym;
zastrzeżenia wobec PKB, PKB per capita:
w wyniku globalizacji pojawiają się trudności
z lokalizacjÄ… miejsc powstawania produktu krajowego
poszczególnych państw;
poszczególnych państw;
miary te nie uwzględniają:
redystrybucji dochodów;
negatywnego wpływu wzrostu gospodarczego na środowisko
naturalne;
funkcjonowania nieformalnego sektora gospodarki;
jednÄ… z alternatywnych miar jest wskaz
nik rozwoju
społecznego (HDI);
Zmiany PKB w latach 1960-2011
Wzrost PKB (rocznie w %)
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
Unia Europejska Kraje z wysokimi dochodami Kraje ze średnimi dochodami
Kraje z niskimi dochodami Åšwiat
Zmiany PKB per capita w latach 1960-2011
PKB per capita
45000
40000
35000
30000
Unia Europejska
25000
25000
Kraje z wysokimi dochodami
Kraje ze średnimi dochodami
20000
Kraje z niskimi dochodami
15000
Åšwiat
10000
5000
0
Porównanie krajów wg PKB na osobę
w roku 1500 i 2015
Wskaz
nik rozwoju społecznego
syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego
rozwoju poszczególnych krajów;
opracowany w 1990 roku przez pakistańskiego ekonomistę Mahbuba ul
Haqa;
od 1993 roku wykorzystuje go w swoich corocznych raportach
oenzetowska agenda ds. rozwoju;
ocenia kraje na trzech płaszczyznach:
długie i zdrowe życie;
długie i zdrowe życie;
wiedza;
dostatni standard życia;
Od roku 2010 do ich pomiaru służą następujące wskaz
niki:
oczekiwana długość życia;
średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i
starszych;
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia;
dochód narodowy per capita w USD, liczony według parytetu nabywczego
waluty (PPP $);
Miejsce WRS Miejsce WRS
Porównując Państwo Porównując Porównując Państwo Porównując
2011 2011 2011 2011
do 2010 do 2010 do 2010 do 2010
1 Ź% Norwegia 0.943 ²% 0.002 Zjednoczone
Emiraty
2 Ź% Australia 0.929 Ź%
30 Ź% Arabskie 0.846 ²% 0.001
3 Ź% Holandia 0.910 ²% 0.001
Stany 31 Ź% Cypr 0.840 ²% 0.001
4 Ź% Zjednoczone 0.910 ²% 0.002 32 Ź% Andora 0.838 Ź%
Nowa 33 Ź% Brunei 0.838 ²% 0.001
5 Ź% Zelandia 0.908 Ź% 34 Ź% Estonia 0.835 ²% 0.003
6 Ź% Kanada 0.908 ²% 0.001 35 Ź% SÅ‚owacja 0.834 ²% 0.002
7 Ź% Irlandia 0.908 ²% 0.001 36 Ź% Malta 0.832 ²% 0.002
37 Ź% Katar 0.831 ²% 0.006
8 Ź% Liechtenstein 0.905 ²% 0.001
38 Ź% WÄ™gry 0.816 ²% 0.002
9 Ź% Niemcy 0.905 ²% 0.002
39 Ź% Polska 0.813 ²% 0.002
10 Ź% Szwecja 0.904 ²% 0.003
40 ²% (1) Litwa 0.810 ²% 0.005
11 Ź% Szwajcaria 0.903 ²% 0.002
41 ź% (1) Portugalia 0.809 ²% 0.001
12 Ź% Japonia 0.901 ²% 0.002
42 Ź% Bahrajn 0.806 ²% 0.001
13 ²% (1) Hongkong 0.898 ²% 0.004
43 Ź% A
otwa 0.805 ²% 0.003
43 Ź% A
otwa 0.805 ²% 0.003
14 ź% (1) Islandia 0.898 ²% 0.002
14 ź% (1) Islandia 0.898 ²% 0.002
44 Ź% Chile 0.805 ²% 0.003
Korea
45 ²% (1) Argentyna 0.797 ²% 0.003
15 Ź% PoÅ‚udniowa 0.897 ²% 0.003
16 Ź% Dania 0.895 ²% 0.002 46 ź% (1) Chorwacja 0.796 ²% 0.002
17 Ź% Izrael 0.888 ²% 0.002 47 Ź% Barbados 0.793 ²% 0.002
18 Ź% Belgia 0.886 ²% 0.001
19 Ź% Austria 0.885 ²% 0.002
20 Ź% Francja 0.884 ²% 0.001
21 Ź% SÅ‚owenia 0.884 ²% 0.002
22 Ź% Finlandia 0.882 ²% 0.002
23 Ź% Hiszpania 0.878 ²% 0.002
24 Ź% WÅ‚ochy 0.874 ²% 0.001
25 Ź% Luksemburg 0.867 ²% 0.002
26 Ź% Singapur 0.866 ²% 0.002
27 Ź% Czechy 0.865 ²% 0.002
Wielka
28 Ź% Brytania 0.863 ²% 0.001
29 Ź% Grecja 0.861 ²% 0.001
Oczekiwana długość życia
90
80
70
60
Unia Europejska
Unia Europejska
50
Kraje z wysokimi dochodami
Kraje ze średnimi dochodami
40
Kraje z niskimi dochodami
Åšwiat
30
20
10
0
Lata
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Liczba ludności (w mln)
8000
7000
6000
5000
4000
4000
3000
2000
1000
0
Unia Europejska Kraje z wysokimi dochodami Kraje ze średnimi dochodami
Kraje z niskimi dochodami Åšwiat
HDI 2011
Bezpośrednie przyczyny wzrostu
gospodarczego
Fundamentalne przyczyny wzrostu gospodarczego 
znaczenie czynników geograficznych,
instytucjonalnych i kulturowych
Pytania bez odpowiedzi na podstawie analizy samych
bezpośrednich czynników wzrostu:
1. Co decyduje o wyborze momentu wejścia danego kraju na
ścieżkę wzrostu gospodarczego?
Innymi słowy, dlaczego kraj w niektórych okresach swojej historii
skutecznie akumuluje kapitał i generuje bądz
absorbuje postęp
techniczny, a w innych okresach tego nie czyni?
techniczny, a w innych okresach tego nie czyni?
2. Dlaczego niektóre kraje skutecznie podtrzymują wzrost
gospodarczy, a inne nie?
Innymi słowy, skoro znane są bezpośrednie czynniki wzrostu, to
dlaczego są kraje skuteczne w akumulacji kapitału i generowaniu bądz

też absorpcji postępu technicznego, jak i są kraje w tych aspektach
nieskuteczne?
Płytkie i głębokie determinanty wzrostu
gospodarczego
płytkie determinanty wzrostu to czynniki będące wynikiem
dekompozycji wzrostu na jego części składowe w ramach tzw.
rachunkowości wzrostu:
akumulacja czynników produkcji  kapitału fizycznego, pracy, kapitału
ludzkiego i innych w zależności do przyjętej struktury funkcji
produkcji;
wartość rezydualna tzn. niewynikająca z procesu akumulacji
czynników produkcji;
czynników produkcji;
Element rezydualny, określany jako tzw. reszta Solowa, pokazuje całkowitą
produktywność czynników produkcji lub tzw. produktywność wieloczynnikową (TFP 
total factor productivity)
głębokie determinanty wzrostu:
geografia;
integracja;
instytucje;
Geografia
czynnikiem determinujÄ…cym wzrost o charakterze stricte
egzogenicznym;
rozumiana, jako zespół czynników powiązanych
z lokalizacją a tym samym związana m.in. z położeniem
geograficznym na kuli ziemskiej, wyposażeniem
w zasoby naturalne, dostępem do morza, uwarunkowaniami
klimatycznymi itp.;
klimatycznymi itp.;
najbardziej sprzyjajÄ…ce warunki:
położenie w umiarkowanych szerokościach geograficznych (klimat);
dostęp do wody;
tereny płaskie (nie górzyste) z bezpośrednim dostępem do morza
bÄ…dz
rzeki pozwalającej na efektywny transport śródlądowy;
położone na niewielkiej wysokości nad poziomem morza;
+ niski stopień ogólnego ryzyka związanego z zagrożeniami naturalnymi;
+ nie występowanie chorób zakaz
nych np. malarii czy cholery;
Geografia a otwarość
peryferyjność położenia w stosunku do innych
gospodarek oznacza znaczący wzrost kosztów transportu
i ma decydujący wpływ negatywny na intensywność
wymiany;
peryferyjność redukuje również zakres dyfuzji wiedzy
najbardziej efektywnie przebiegającej na bliską odległość;
najbardziej efektywnie przebiegającej na bliską odległość;
Geografia  klimat
Położenie w strefie klimatycznej a poziom PKB per capita w stosunku do średniej
dla świata
Geografia  wielość powiązań
lokalizacja w przestrzenni determinuje klimat;
klimat wpływa na jakość instytucji kolonialnych  historia
wydaje się więc wywierać piętno na współczesności:
tam gdzie warunki były sprzyjające osiedlali się Europejczycy
tworzÄ…c instytucje sprzyjajÄ…ce rozwojowi;
tam gdzie były niekorzystne kolonie podlegały mocnemu
tam gdzie były niekorzystne kolonie podlegały mocnemu
wyzyskowi;
po uzyskaniu niepodległości miały tendencję do utrzymania
wcześniejszych dobrych bądz
złych wzorców instytucjonalnych;
Integracja i instytucje
mają charakter częściowo endogeniczny;
różne definicje instytucji:
1. czynniki instytucjonalne: różne aspekty systemu prawnego
i egzekucji prawa, sposób funkcjonowania poszczególnych
rynków, instytucje polityczne, instytucje finansowe, ochrona
zdrowia czy instytucje rzÄ…dowe (Salai- Martin);
zdrowia czy instytucje rzÄ…dowe (Salai- Martin);
2. zakres liberalizacji przepływu dóbr oraz czynników produkcji
 ogólny poziom otwartości gospodarki na powiązania
zagraniczne w tym na wymianę handlową oraz przepływy
inwestycji zagranicznych (Rodrik)
Zależności między determinantami wzrostu
między poszczególnymi głębokimi jak i płytkimi
determinantami wzrostu
o charakterze endogenicznym i częściowo endogenicznym
zachodzi szereg współzależności;