Prof. UMK. dr hab. Maciej Zastempowski
SEKTOR MSP WE WSPÓA
CZESNEJ
GOSPODARCE
Rozwój sektora MSP w Polsce -
lata 1945-2004
Rozwój sektora MSP w Polsce
Prof. zw. dr hab. Bogdan Piasecki
Etapy i fazy rozwoju sektora MSP
Øð Dwa etapy rozwoju sektora MSP w Polsce:
żð lata 1945-1979,
żð lata 1980  do chwili obecnej.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Okres poczÄ…wszy od 1980 roku B. Piasecki dzieli na cztery fazy:
1) przedtransformacyjna faza przedsiębiorczości  1980-1988,
2) eksplozja przedsiębiorczości  1989-1991,
3) faza zwolnionego rozwoju  1992-1994,
4) faza przedakcesyjna  1995-2004.
Rozwój sektora MSP w Polsce
4.1. Rozwój sektora MSP w latach 1945 1979
Øð Od 1946 r. wÅ‚adze rozpoczęły realizować politykÄ™ stopniowej eliminacji
prywatnego sektora.
Øð Oparto jÄ… o program Hilarego Minca pt.  bitwa o handel 
celem propagandowym było  ukrócenie szerzącej się
spekulacji cenowej ze strony prywatnych kupców .
Øð WÅ›ród głównych czynników warunkujÄ…cych takÄ… politykÄ™, wymienić
należy:
vð chęć eliminacji lub ograniczenia klasy Å›redniej,
vð przekonanie o wyższoÅ›ci dużych uspoÅ‚ecznionych podmiotów,
vð przeciwdziaÅ‚anie odrodzeniu siÄ™ przedwojennego kapitalizmu.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Polityka ta realizowana byÅ‚a w różny sposób i z różnym stopniem
nasilenia.
Øð Najczęściej stosowane narzÄ™dzia hamujÄ…ce rozwój prywatnej
inicjatywy:
vð progresywny podatek dochodowy, opÅ‚aty skarbowe, koncesje, domiar, obowiÄ…zek
gromadzenia oszczędności w specjalnym funduszu,
vð odbieranie rzemieÅ›lnikom praw do Å›wiadczeÅ„ spoÅ‚ecznych,
vð nie wydawanie kart rejestracyjnych,
vð odbieranie lokali,
vð administracyjne, pozarynkowe ustalanie cen.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Efekty tej polityki najbardziej odczuÅ‚y:
żð Handel:
Rok 1947 1949
Liczba sklepów 104 tys. Około 50 tys.
żð prywatne przedsiÄ™biorstwa przemysÅ‚owe:
Rok 1947 1949
Liczba przedsiębiorstw 18 tys. bd
Zatrudnienie 141,3 tys. 60 tys.
żð rzemiosÅ‚o:
Rok 1947 1950
Liczba zakładów 138 tys. 92,7 tys.
Zatrudnienie 311,4 tys. 157,7 tys.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Efekty tej polityki byÅ‚y zastraszajÄ…co negatywne:
vð eliminacja prywatnych przedsiÄ™biorstw produkcyjnych i ograniczenie
rzemiosła  spadek wytwarzania dóbr charakterystycznych dla tych
podmiotów  stan permanentnej nierównowagi rynkowej (popyt
wielokrotnie przewyższał podaż).
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Okres odwilży postalinowskiej sprzyjaÅ‚ zÅ‚agodzeniu polityki (Stalin
umiera w 1953 r.)
Øð Prowadzone dziaÅ‚ania hamowaÅ‚y dalszy rozwój MSP, ale nie
eliminowały podmiotów już istniejących na rynku.
Øð KonsekwencjÄ… tych dziaÅ‚aÅ„ byÅ‚o praktycznie zerowe tempo wzrostu
MSP przez kolejne 20 lat.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Pierwsze dziaÅ‚ania stymulujÄ…ce rozwój MSP pojawiÅ‚y siÄ™ dopiero pod
koniec lat 70-tych.
Øð Wprowadzono nieznaczne zmiany w systemie podatkowych  m.in.
LikwidujÄ…c tzw. domiar (stanowiÄ…cy dodatkowe opodatkowanie
nakładane w sposób arbitralny przez urzędy skarbowe na
przedsiębiorstwa prywatne).
Rozwój sektora MSP w Polsce
4.2 Wstępna faza przedsiębiorczości 
lata 1980-1988
Øð Widoczny przeÅ‚om w warunkach funkcjonowania sektora MSP w Polsce
nastąpił na początku lat 80-tych.
Øð ZapoczÄ…tkowane wówczas reformy przyczyniÅ‚y siÄ™ do znacznego
wyeliminowania doktrynalnych i administracyjno-prawnych barier
wejścia na rynek, skorzystały z tego głównie MSP.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Główne dziaÅ‚ania reformatorskie dotyczyÅ‚y zmiany uwarunkowaÅ„
prawnych funkcjonowania:
1) ustawa o przedsiębiorstwach państwowych  (czerwiec 1981),
2) ustawa o cenach  (luty 1982),
3) ustawa o przedsiębiorstwach zagranicznych drobnej wytwórczości
(lipiec 1982),
4) dopuszczenie prawnej możliwości upadłości przedsiębiorstwa
państwowego i określenie sposobów zagospodarowania powstałej w ten
sposób masy upadłościowej (czerwiec 1983),
Rozwój sektora MSP w Polsce
5) otwarcie prywatnym przedsiębiorstwom dostępu do kredytów
dewizowych na zakup maszyn i urządzeń oraz materiałów (wrzesień
1983),
6) nowe prawo pozwalające tworzyć spółki z udziałem podmiotów
zagranicznych (kwiecień 1986)
7) liberalizacja przepisów dotyczących działalności gospodarczej
przedsiębiorstw prywatnych w handlu zagranicznym (paz
dziernik
1987).
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð W efekcie tych reform doprowadzono do:
vð częściowej dekoncentracji przemysÅ‚u paÅ„stwowego,
vð rozwoju sieci współpracy kooperacyjnej pomiÄ™dzy przemysÅ‚em
państwowym a prywatnym,
vð uruchomiono drzemiÄ…ce w spoÅ‚eczeÅ„stwie polskim pokÅ‚ady
indywidualnej przedsiębiorczości.
Øð Wyrazem tych procesów byÅ‚ w latach 1981-1988 wzrost liczby MSP o
52,6% oraz podwojenia się wielkości zatrudnienia.
Rozwój sektora MSP w Polsce
4.3. Faza eksplozji przedsiębiorczości 
lata 1989-1991
Øð W sferze gospodarczej najwiÄ™kszÄ… rolÄ™ odegraÅ‚y dwie ustawy, w opinii
B. Piaseckiego o zasadniczym znaczeniu dla rozwoju MSP:
vð ustawa o dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej, która wprowadziÅ‚a zasadÄ™, iż każdy
podmiot gospodarczy może wykonywać w ramach prowadzonej przez
siebie działalności wszelkie czynności i działania, które nie są
sprzeczne z obowiÄ…zujÄ…cym prawem, oraz znoszÄ…ca wszelkie limity
dotyczÄ…ce sektora prywatnego,
vð ustawa o dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej z udziaÅ‚em podmiotów
zagranicznych, która umożliwiła inwestowanie kapitałów zagranicznych
w Polsce.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Oprócz wprowadzenia powyższych ustaw z
ródeł gwałtownego
rozwoju upatruje się także w czterech obszarach:
1. wprowadzenie nowych zasad prowadzenia działalności
gospodarczej i zlikwidowanie istniejÄ…cych do tej pory barier
utrudniających wejście nowych przedsiębiorstw na rynek,
2. istnienie ogromnej nierównowagi rynkowej,
3. istnienie stosunkowo niewielkiej konkurencji na poszczególnych
rynkach,
4. wystÄ…pienie na skutek zmian ustrojowych i realizowanej polityki
gospodarczej, głębokiej recesji transformacyjnej oraz wystąpienie
tzw. recesyjnego bodz
ca.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð W efekcie tych zmian w lawinowy sposób zaczęły powstawać nowe
MSP  zazwyczaj będące własnością osób fizycznych.
Øð Wielkość zarejestrowanych przedsiÄ™biorstw prywatnych wzrosÅ‚a z 872
451 w 1989 r. do 1 496 797 w 1991.
Rozwój sektora MSP w Polsce
4.4. Faza zwolnionego rozwoju (stabilizacja) 
lata 1992-1994
Øð Faza ta trwajÄ…ca okoÅ‚o 3 lat okreÅ›lana jest również mianem
samoregulacji rynkowej.
Øð Charakterystyczne tendencje tego okresu to:
vð spadek liczby nowo rejestrowanych przedsiÄ™biorstw,
vð wzrost liczby likwidowanych przedsiÄ™biorstw.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Zmiana tempa rozwoju sektora MSP w latach 1989-1994
Rok 1989 1990 1991 1992 1993 1994
Ogólna liczba
przedsiębiorstw
857 1 202 1 494 1 733 1 943 2 036
sektora MSP
(w tys.)
Dynamika zmian
w relacji do roku
- 40 24 15 12 4,7
poprzedniego
(w %)
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Dwa rodzaje czynników decydujÄ…cych o pojawieniu siÄ™ tendencji
spadkowej w zakresie tempa rozwoju ilościowego sektora MSP:
vð czynniki zewnÄ™trzne,
vð czynniki wewnÄ™trzne.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð WÅ›ród czynników zewnÄ™trznych wymienia siÄ™:
vð pogarszajÄ…cy siÄ™ stan polskiej gospodarki,
vð zmiany w strukturze i rozmiarach współpracy gospodarczej Polski z
zagranicÄ…,
vð zmiany w systemie podatkowym,
vð bardzo niekorzystny wysoki koszt kredytu.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð Głównym czynnikiem wewnÄ™trznym okazaÅ‚a siÄ™ gwaÅ‚townie rosnÄ…ca
konkurencja pomiędzy MSP będąca efektem:
1) napływu importowanych z zagranicy produktów i usług,
2) wzrost liczby przedsiębiorstw funkcjonujących w poszczególnych
segmentach.
Øð W konsekwencji istniejÄ…ca od poczÄ…tku lat 90-tych nierównowaga
rynkowa uległa stopniowemu zmniejszeniu
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð B. Piasecki uważa, iż faza ta miaÅ‚a trzy charakterystyczne cechy:
1) nasilajÄ…cÄ… siÄ™ tendencjÄ™ do likwidacji istniejÄ…cych MSP zachodzÄ…ca
równocześnie z słabnącą tendencją do powstawania nowych
przedsiębiorstw,
2) stosunkowo krótki przeciętny okres życia MSP,
3) istnienie luki w rozkładzie liczebności przedsiębiorstw z uwagi na ich
wielkość, przejawiającej się niewielką liczbą przedsiębiorstw średniej
wielkości.
Rozwój sektora MSP w Polsce
4.5. Faza przedakcesyjna  lata 1995-2004
Øð Rok 1995 ważny jest z co najmniej trzech powodów:
vð poczÄ…wszy od tego roku aż do 1998 (kryzys w Rosji) nastÄ…piÅ‚a
widoczna poprawa sytuacji makroekonomicznej Polski,
vð zapoczÄ…tkowano wówczas intensywne dziaÅ‚ania na rzecz integracji
z UniÄ… EuropejskÄ…,
vð rozpoczÄ™to realizować politykÄ™ wobec MSP.
Rozwój sektora MSP w Polsce
Øð ZachodzÄ…ce wówczas zmiany miaÅ‚y charakter zdecydowanie
bardziej jakościowy niż ilościowy, wynikający z faktu, iż:
vð w pierwszej poÅ‚owie lat 90-tych wyczerpane zostaÅ‚y proste rezerwy
przedsiębiorczości,
vð przedsiÄ™biorstwa, które wówczas powstaÅ‚y i przetrwaÅ‚y osiÄ…gnęły
zdecydowanie wyższy poziom rozwoju, a poprzez to zdolność do
kreowania silnych barier wejścia do poszczególnych sektorów.