Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
KRYTERIA OCENIANIA  MODEL ODPOWIEDZI
ZdajÄ…cy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiÄ…zania, precyzyjnie odpowiadajÄ…ce poleceniom zawartym w zadaniach. Odpowiedzi
niezgodne z poleceniem (nie na temat) są traktowane jako błędne. Komentarze wykraczające poza zakres polecenia nie podlegają
ocenianiu.
" Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi ( jedną prawdziwą, inne nieprawidłowe), to nie otrzymuje punktów za żadną
z nich.
" Jeśli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji& , to w odpowiedzi zdający powinien napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej
schemat.
" Niewłaściwy dobór lub brak współczynników w równaniu reakcji powoduje utratę 1 punktu za zapis tego równania.
" W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie wyniku z jednostką. Błędny zapis jednostki
lub jej brak przy ostatecznym wyniku liczbowym wielkości mianowanej powoduje utratę 1 punktu. W obliczeniach wymagane jest
poprawne zaokrąglanie wyników liczbowych.
" Poprawne rozwiązania zadań, uwzględniające inny tok rozumowania niż podany w schemacie punktowania, są oceniane zgodnie
z zasadami punktacji.
" Za poprawne obliczenia, będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody, zdający nie otrzymuje punktów.
" Za poprawne spostrzeżenia i wnioski, będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego doświadczenia, zdający nie otrzymuje
punktów.
" Elementy umieszczone w nawiasach nie sÄ… wymagane.
Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje się punktów.
Zapis   ,  Ä™!
ę! w równaniach reakcji nie jest wymagany.
Ä™!
Ä™!
W równaniach reakcji, w których ustala siÄ™ stan równowagi, brak  Ä!
Ä! nie powoduje utraty punktów.
Ä!
Ä!
1
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
Lp. Kryteria oceniania Uwagi Punktacja
Model odpowiedzi za czynności sumaryczna
1. - za prawidłowe uzupełnienie tabeli: 1 1
Nazwa Numer Numer Symbol bloku
pierwiastka okresu grupy energetycznego
jod 5 lub V 17 lub XVII p
2. - za metodÄ™ Å‚Ä…czÄ…cÄ… dane z szukanymi: 1 2
- za obliczenia i podanie wyniku z jednostkÄ… w zaokrÄ…gleniu do trzech miejsc po przecinku: 1
0,047 mg
Przykładowy sposób rozwiązania:
276,6 (dni)
= 2
138,3 (dni)
2
1
ëÅ‚ öÅ‚
Å"0,064mg = 0,016mg
ìÅ‚ ÷Å‚
2
íÅ‚ Å‚Å‚
Rozpadowi uległo: 0,064mg  0,016mg = 0,048mg 210Po
210 · 103 mg (210Po) 206 · 103 mg (206Pb)
0,048 mg x
                                          
x = 0,047 mg 206Pb
2
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
3. - za uzupełnienie tabeli: 1 1
Liczba wiązań à Liczba wiązań Ą
1 2
4. 1 2
a)  za ustalenie liczby moli wiązań: 6 1
b) - za określenie typu hybrydyzacji: sp3
5. a) - za prawidłowe uzupełnienie elektronowego wzoru kreskowego cząsteczki H3NBCl3: (ważne jest 1 2
prawidłowe
zaznaczenie
kierunku
wiÄ…zania
od donora
do akceptora)
b) - za prawidłowe uzupełnienie zdań:
1
Pomiędzy atomem azotu a atomem boru występuje wiązanie donorowo-akceptorowe
lub koordynacyjne.
W cząsteczce H3NBCl3 atom azotu pełni rolę donora a atom boru pełni rolę akceptora.
3
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
6.
- za prawidłowe uzupełnienie zdań: - za 2
I. Strzałka A ilustruje kierunek zmian fizykochemicznych w grupie pierwszej. prawidłowe
Wraz ze wzrostem liczby atomowej: uzupełnienie
zdania I. 
a) elektroujemność maleje. 1 pkt
b) wartość energii jonizacji maleje. - za
c) ilość elektronów walencyjnych nie zmienia się. prawidłowe
uzupełnienie
II. Strzałka B ilustruje kierunek zmian fizykochemicznych w okresie czwartym. zdania II. 
Wraz ze wzrostem liczby atomowej: 1 pkt
a) elektroujemność rośnie.
b) ilość powłok nie zmienia się.
c) promień atomowy maleje.
7.
- za napisanie równania reakcji procesu autodysocjacji metanolu: 1 1
CH3OH + CH3OH CH3OH2+ + CH3OåÅ‚
kwas 1 zasada 2 kwas 2 zasada 1
4
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
8. - za metodÄ™ Å‚Ä…czÄ…cÄ… dane z szukanymi: 1 2
- za obliczenia i podanie wyniku z jednostkÄ… w zaokrÄ…gleniu do czwartego miejsca
po przecinku: 0,0026 (mol2 . dm-6) 1
Przykładowy sposób rozwiązania:
LiF Li+ + FåÅ‚
1mol 1mol 1mol
IR = [Li+] . [FåÅ‚]
W nasyconym roztworze stężenie molowe LiF jest równe stężeniu molowemu
jonów Li+ i stężeniu jonów FåÅ‚.
0,132 g soli           100 g H2O
x           1000 g roztworu (1 dm3)
                                        
x = 1,32g soli
1 mol LiF           26 g
y           1,32 g
                                        
y = 0,0508 mol LiF
[LiF] = [Li+] = [FåÅ‚] = 0,0508 mol . dm-3
IR = 0,0508 mol . dm-3 . 0,0508 mol . dm-3 = 0,0026 (mol2 . dm-6).
5
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
9.
a) - za napisanie równania reakcji w formie jonowej całkowitej: 1 2
Na+ + ClåÅ‚ + Ag+ + NO3åÅ‚ AgCl( ) + Na+ + NO3åÅ‚
b) - za uzupełnienie modelu budowy miceli: - za trzy
prawidłowe
uzupełnienia
 1,
- za dwa,
jedno
AgCl
............
lub brak
prawidłowych
Cl-
.............
uzupełnień 
Na+
.............
0
granula
micela
6
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
10. - za metodÄ™ Å‚Ä…czÄ…cÄ… dane z szukanymi: 1 2
- za obliczenia i podanie wyniku z jednostkÄ… w zaokrÄ…gleniu do trzeciego miejsca
po przecinku oraz za sformułowanie odpowiedzi: Różnica objętości wynosi: 63,784 cm3.
Doszło do kontrakcji roztworu. 1
Przykładowy sposób rozwiązania:
Obliczenie sumarycznej objętości rozpuszczalnika i substancji rozpuszczonej:
1000 cm3 +1000 cm3 = 2000 cm3
Obliczenie masy alkoholu:
malkoholu = 1000 cm3 . 0,791 g .cm-3 = 791 g
Obliczenie masy roztworu:
1 dm3 wody tj. 1000cm3 . 1 g . cm3 = mH O = 1000g
2
mr = 1000g + 791g = 1791g
Obliczenie objętości roztworu:
Vr = 1791g : 0,925 g .cm-3 = 1936,216 cm3.
Obliczenie różnicy objętości:
"V = 2000 cm3 - 1936,216 cm3= 63,784 cm3.
Odpowiedz
: Różnica objętości wynosi: 63,784 cm3. Doszło do kontrakcji roztworu.
7
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
11. a) - za napisanie w formie jonowej całkowitej równania reakcji hydrolizy chlorku 2 x 1 2
żelaza(III):
Fe3+ + 3ClåÅ‚ + 3H2O Fe(OH)3 ( ) + 3H+ + 3ClåÅ‚
b) - za napisanie w formie jonowej skróconej sumarycznego równania reakcji zachodzącej
pomiędzy jonami obydwu soli:
2Fe3+ + 3CO32- + 3H2O 2Fe(OH)3 ( ) + 3CO2( )
12. - za poprawne uzupełnienie tabeli: - za 1
prawidłowe
Substancje chemiczne Substancje chemiczne Substancje chemiczne uzupełnienie
nie zmieniające pH obniżające pH podwyższające pH trzech
kolumn
wzorami  1,
Al2O3(s), HBr(g),
Na2O(s),
- za
BeO(s), SeO3(s),
NH3(g),
prawidłowe
SiO2(s) Cl2O7(c),
uzupełnienie
dwóch, jednej
lub brak
prawidłowego
uzupełnienia
kolumn
wzorami  0
13. - za prawidłowe podanie wszystkich par wzorów: 1
1
Para wzorów w probówce I.: NH4Br, NaOH
Para wzorów w probówce II.: Ca(NO3)2, K3PO4
Para wzorów w probówce III.: K2CO3, HCl
8
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
14. a)  za uzupełnienie zdania: 3
Ze względu na zawartość ołowiu spełniona jest norma polska, nie spełniona jest norma 1
Unii Europejskiej.
b)  za dokończenie oraz uzupełnienie zdań:
pH badanej wody wynosi 8. Pod względem pH badana woda spełnia normy polskie 1
i Unii Europejskiej.
c) za podanie twardości wody w jednostkach zgodnych z normami polskimi: 150 mg/l 1
15. a) - za podanie numeru zlewki: II. 2
1
b) - za wyjaśnienie dlaczego reakcja nie zachodzi:
Żelazo nie reaguje z roztworem siarczanu(VI) manganu(II) ponieważ układ Mn%Mn2+ 1
ma niższy potencjał standardowy niż układ Fe%Fe2+. Żelazo jako mniej aktywne
niż mangan i nie może wypierać manganu z jego soli.
lub inne prawidłowe wyjaśnienie.
16. a) - za napisanie w formie jonowej skróconej sumarycznego równania reakcji, zachodzącej 1 1
w pracującym ogniwie galwanicznym zbudowanym z opisanych półogniw:
Cr2O72-- + 3 SO32- + 8 H+ 2 Cr3+ + 3 SO42- + 4 H2O
9
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
17. - za uzupełnienie tabeli: - za 2
prawidłowe
Wzory cząsteczek uzupełnienie
Wzory czÄ…steczek
lub jonów, które dwóch
lub jonów, które
w reakcjach redoks kolumn  2,
w reakcjach redoks mogÄ…
mogą być tylko - za
być tylko reduktorami.
utleniaczami. prawidłowe
uzupełnienie
NH2åÅ‚,
jednej
NH4+,
kolumny  1
HNO3
Mg3N2,
- za brak
NaNH2
prawidłowego
uzupełnienia
kolumn -0
18. - za uzupełnienie tabeli: trzy prawidłowo 1 1
uzupełnione
Półogniwo Potencjał wiersze  1,
M|Mn+ standardowy E° [V] dwa, jeden
lub brak
- 2,077
Sc|Sc3+
prawidłowo
uzupełnionych
- 1,970
Be|Be2+
wierszy-
0,
- 0,338
In|In3+ zamieniony zapis
na
Mn+|M
uznawany jest za
poprawny
10
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
19. - za metodÄ™ Å‚Ä…czÄ…cÄ… dane z szukanymi: 1 2
- za obliczenia i podanie wyniku z jednostkÄ… w zaokrÄ…gleniu do drugiego miejsca 1
po przecinku:
21,25 grama
Przykładowy sposób rozwiązania:
400 cm3:2 = 200 cm3 tj. 0,2 dm3 każdego z roztworów,
0,50 mol (zarówno roztworu AgNO3 jak i Bi(NO3)3)  1dm3
x - 0,20 dm3
x = 0,10 mol jonów Ag+ i Bi3+,
Najpierw procesowi redukcji ulegnÄ… jony srebra:
Ag+ + 1 eåÅ‚ Ag0
wydzielenie 1 mola Ag wymaga - 1F
wydzielenie 0,10 mol Ag wymaga x
x = 0,10 F
1 mol Ag - 108g
0,10 mol Ag - m1
m1 = 10,8 g wydzielonego na katodzie srebra.
0,25F  0,10F = 0,15F zostaje na wydzielenie bizmutu.
Bi3+ + 3 eåÅ‚ Bi0
wydzielenie 1 mola Bi wymaga - 3F
wydzielenie 0,10 mol Bi wymagałoby 0,30 F
a zatem:
1 mola Bi - 3F
x - 0,15F
x = 0,05 mol Bi
1 mol Bi  209g
11
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
0,05mol Bi - m2
m2 = 10,45 g wydzielonego na katodzie bizmutu.
m1 + m2 = 10,8g + 10,45g = 21,25g
Odpowiedz
: Przyrost masy katody wynosi 21,25 grama.
20. - za ustalenie wzorów substancji, których roztwory wodne znajdowały się w elektrolizerach pięć 2
I-V: prawidłowych
elektrolizer I - KNO3 uzupełnień 
elektrolizer II - HNO3 2
elektrolizer III - KCl cztery
elektrolizer IV - AgNO3 prawidłowe
elektrolizer V - HCl uzupełnienia
 1
trzy, dwa,
jedno lub
brak
prawidłowych
uzupełnień
 0
12
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
21. a) - za napisanie w formie jonowo-elektronowej równań reakcji procesów utleniania i 1 2
redukcji:
Równanie procesu utleniania:
Równanie procesu redukcji:
b) - za dobranie współczynników stechiometrycznych w równaniu reakcji:
5 åÅ‚OOC-COOåÅ‚ + 2 MnO4åÅ‚ + 16 H+ 10 CO2 + 2 Mn2+ + 8 H2O
1
22. - za napisanie dwóch objawów możliwych do zaobserwowania podczas reakcji: 1 1
Fioletowy roztwór odbarwia się i następuje wydzielenie (bezbarwnego) gazu.
23. - za dokończenie zdań: (jeśli 2 x 1 2
Aby zwiększyć wydajność otrzymywania produktów reakcji A., należy chłodzić układ. w odpowiedzi
dotyczÄ…cej
Aby zwiększyć wydajność otrzymywania produktów reakcji B., należy ogrzać układ reakcji A.
i przesunąć tłok do góry. znajdzie się
informacja
o zmianie
pozycji tłoka  0)
13
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
24. - za uzupełnienie rysunku: 1 1
lub
każde inne rozmieszczenie: H, Br, CH3, C2H5
(lub CH3CH2) tak aby rysunek prezentował odbicia zwierciadlane związków.
25. - za uzupełnienie tabeli: - za 2
prawidłowe
uzupełnienie
dwóch
Numer równania
Typ reakcji Mechanizm reakcji
kolumn
reakcji
w tabeli
 2,
I. polimeryzacja                
- za
prawidłowe
II. addycja                
uzupełnienie
jednej
III. substytucja elektrofilowy
kolumny
w tabeli
IV. substytucja wolnorodnikowy
 1,
- za brak
prawidłowych
uzupełnień
kolumn
w tabeli  0
14
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
26. - za dokończenie zdania: 1 1
- posiada nazwÄ™ systematycznÄ… 2-metylopropan-2-ol: IV
- daje w wyniku reakcji z tlenkiem miedzi(II) keton: II
- jest alkoholem, z którego w wyniku utleniania otrzymujemy kwas karboksylowy
o rozgałęzionym łańcuchu węglowym: III.
27. a) - za wybór pary związków organicznych: 1 2
Para związków III.
b) - za dokończenie zdań: 1
(brak opisu
Podczas identyfikacji związku organicznego oznaczonego symbolem e) nie następują objawów
zmiany możliwe do zaobserwowania lub brak zmian. w przypadku
jednego
Podczas identyfikacji zwiÄ…zku organicznego oznaczonego symbolem f) pojawia siÄ™ zwiÄ…zku
fioletowe zabarwienie. organicznego
e) lub f) 
0,
brak symboli
literowych
przy opisach
objawów -
0)
15
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
28. - za dokończenie każdego z równań reakcji: 1 2
a)
1
b)
16
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
29. - za napisanie w formie cząsteczkowej równań reakcji oznaczonych numerami: 1. i 3.: 2 x 1 2
30. - za dokończenie równania reakcji przez wpisanie wzoru produktu reakcji kopolimeryzacji: 1 1
17
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
31. - za uzupełnienie równania reakcji wzorem: 1 1
32. - za uzupełnienie równań reakcji: 2 x 1 2
18
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
33. - za uzupełnienie schematu: 2 x 1 2
CHO
CH3 CH2Cl
CH2-OH
CuO
Cl2 NaOH
światło
H2O temp.
34. - za uzupełnienie tabeli: 1 1
mentol B
tymol A
35. 2 x 1 2
a)  za uzupełnienie tabeli:
Liczba asymetrycznych
Maksymalna liczba
atomów węgla w
stereoizomerów
czÄ…steczce izoleucyny
2 4
b) - za podanie numerów cząsteczek będących enancjomerami: I i III
19
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materiał ćwiczeniowy z chemii 2013
Poziom rozszerzony
36. a) - za podanie masy czÄ…steczkowej brakujÄ…cego elementu w tripeptydzie: 1 2
Masa czÄ…steczkowa brakujÄ…cego elementu w tripeptydzie wynosi: 103 u.
b) - za uzupełnienie wzoru tripeptydu:
1
20