August Comte w B. Skarga „Comte”
1.CZYM JEST FILOZOFIA POZYTYWNA?
Jej głównym rysem charakterystycznym jest rozpatrywanie wszelkich zjawisk jako podległych niezmiennym prawom naturalnym. Celem jest dokładne wykrycie tych praw i ich redukcja do jak najmniejszej liczby.
W wyjaśnieniach pozytywnych nie szukamy przyczyn wywołujących zjawiska, tylko analizujemy okoliczności, w jakich zjawiska powstają i powiązać je stosunkiem następstwa i podobieństwa.
Na jakim etapie rozwoju znajduje się dziś filozofia pozytywna?
Różne gałęzie naszej wiedzy nie zdołały przejść przez trzy wielkie fazy rozwoju z jednakową szybkością i nie osiągnęły jednocześnie stanu pozytywnego. Determinowane to było stopniem ich ogólności, prostoty i wzajemnej niezależności. Do teorii pozytywnych sprowadzone zostały:
- zjawiska astronomiczne - jako najogólniejsze, najprostsze i najbardziej niezależne od innych,
- zjawiska fizyki ziemskiej,
- zjawiska chemiczne,
- zjawiska fizjologiczne.
Duch filozofii pozytywnej zaczął wyraźnie występować w świecie, przeciwstawiając się duchowi teologicznemu i metafizycznemu, pod wpływem Bacona, Kartezjusza i odkryć Galileusza.
Od tej pory ciągły rozwój filozofii pozytywnej. Ostatecznym przeznaczeniem inteligencji ludzkiej są badania pozytywne.
Czy filozofia pozytywna ogarnia zjawiska wszelkiego rodzaju? Jeszcze nie, ale trzeba nadać jej charakter powszechny.
Zjawiska społeczne - są najbardziej szczegółowe, złożone i uzależnione od innych, dlatego wolniej się udoskonala metoda ich badania, jeszcze nie należą do dziedziny filozofii pozytywnej, lecz używa się do nich metod teologicznych i metafizycznych. Jest to luka, której zapełnienie jest niezbędne, by ukonstytuować ostatecznie filozofię pozytywną, należy stworzyć fizykę społeczną - system nauk posługujących się obserwacją, na wzór fizyki niebieskiej, ziemskiej, organicznej.
Krytyka introspekcji
Koncepcja filozoficzna de Blainville - każda istota żywa może być badana z 2 punktów widzenia: statycznego (jako zdolna do działania) i dynamicznego (jako rzeczywiście działająca).
W odniesieniu do funkcji intelektualnych:
- statyczny punkt widzenia - określenie warunków organicznych, od których one zależą, badanie jest częścią anatomii i fizjologii,
- dynamiczny - studia nad efektywnym przebiegiem działania czynnego umysłu ludzkiego - to właśnie stanowi przedmiot filozofii pozytywnej.
Teorie naukowe to fakty logiczne - do poznania praw logiki niezbędna jest obserwacja tych faktów.
W badaniu zjawisk intelektualnych nie ma miejsca na psychologię.
Metafizycy próbowali obronić swoją naukę przed upadkiem poprzez wprowadzenie obserwacji zewnętrznej i wewnętrznej - ta druga mam badać zjawiska intelektualne.
Jednak kontemplacja bezpośrednia umysłu przez siebie samego jest niemożliwa. Nie można mówić o obserwacji, gdy organ obserwujący i obserwowany to jedno. Niemożliwa jest obserwacja zjawisk intelektualnych w czasie ich trwania.
Klasyfikacja nauk
Zależność pomiędzy różnego rodzaju badaniami naukowymi może wynikać tylko ze wzajemnej zależności odpowiednich zjawisk. Wszystkie zjawiska podlegające obserwacji można podzielić na nieliczne kategorie naturalne, ułożone tak, że racjonalne badanie każdej kategorii opiera się na znajomości praw kategorii poprzedzającej i staje się podstawą do badania kategorii następnej. O tym porządku decyduje stopień ogólności zjawisk. Należy zacząć od badania zjawisk najogólniejszych, czyli najprostszych, do szczegółowych, czyli najbardziej złożonych. Zjawiska najogólniejsze mogą być badane w sposób najbardziej racjonalny - ponieważ są najbardziej obce człowiekowi.
Podział zjawisk naturalnych na: dotyczące ciał martwych i dotyczące ciał ożywionych. Te drugie są bardziej szczegółowe i zależą od tych pierwszych. W ciałach ożywionych zachodzą wszystkie zjawiska co w ciałach martwych + pewne szczególne właściwe zjawiska życia, tzn. te, które zależą od organizacji. Trzeba oddzielić 2 nauki, studiować fizykę organiczną po ustaleniu odgórnych praw fizyki nieorganicznej.
Fizyka nieorganiczna - podział:
- fizyka niebieska - ogólne zjawiska wszechświata, prawa, które nimi rządzą wpływają na praca wszystkich innych zjawisk,
- fizyka ziemska - zjawiska bardziej złożone, podział na: fizykę właściwą i chemię, gdzie zjawiska chemiczne są bardziej złożone od fizycznych i zależą od nich.
Fizyka organiczna - podział:
- fizjologia właściwa - zjawiska odnoszące się do jednostki,
- fizjologia społeczna - zjawiska odnoszące się do gatunku, jest oparta na fizjologii.
Badanie zjawisk społecznych należy zacząć od poznania praw rządzących życiem indywidualnym.
2. STATYKA I DYNAMIKA
W każdym przedmiocie badań pozytywnych należy rozróżnić stany: statyczny i dynamiczny, także w socjologii. Podział: statyka społeczna i dynamika społeczna - dualizm naukowy odpowiada pojęciu porządku-postępu.
Badanie statyczne - powinno zbiegać się z pozytywną teorią porządku.
Badanie dynamiczne - stanowi teorię pozytywną postępu społecznego.
3. METODA SOCJOLOGII
Elementarna koncepcja zgodności społecznej (consensus).
Zjawiska społeczne są głęboko powiązane, nie można badać ich racjonalnie z osobna. Należy rozważać jednocześnie różne aspekty zjawisk społecznych, zarówno w statyce jak i dynamice.
- tylko koncepcje i badania całościowe mogą przyczynić się należycie do stworzenia socjologii pozytywnej,
- prace socjologiczne powinny dopiero później kierować się ku coraz większej szczegółowości.
Trzeba posuwać się od rzeczy znanych do nieznanych od całości do części.
W filozofii nieorganicznej przechodzimy od tego, co proste do tego, co złożone. Poszczególne elementy są lepiej znane niż całość.
W filozofii organicznej, która bada człowieka lub społeczeństwo przeciwnie - całość jest lepiej znana niż części, które są niedostępne. Należy przechodzić od całości do części.
4. PRAWO TRZECH STADIÓW
Wszystkie teorie rozwoju umysłu ludzkiego przechodzą przez 3 kolejne stadia:
- logiczne/ fikcyjne - prowizoryczne,
- metafizyczne/abstrakcyjne - całkowicie przejściowe,
- pozytywne / naukowe - definitywne.
Fikcyjna -wyjaśnia zjawiska jako wynik działania woli analogicznej do naszej, ale o wiele wyższej. Zakłada, że uczucia tej najwyższej woli wpływają w sposób istotny na nasz własny los, zarówno w tym, co dobre jak i złe. Prawa moralne służą rozumieniu faktów fizycznych, prawa właściwe faktom fizycznym są jeszcze nieznane. Jest to synteza złudna i przejściowa, fikcyjna, szuka przyczyny, a nie prawa. Jednak te złudzenia są cenne, bo utrzymują wytrwałość, zapał, postępy w badaniach naukowych. Jest ona w początkowych stadiach koniecznością zarówno moralną, jak i intelektualną.
Stadium metafizyczne - cechuje je kryzys, duch metafizyczny niszczy ducha teologicznego, nie zastępując go niczym. Próbuje też zniszczyć ducha pozytywnego. Ontologizm staje się źródłem przewrotów, ma niszczycielską moc, ale jest on użyteczny dopóki pozytywizm nie zostanie ujęty w system. Jednak potem duch metafizyczny staje się wsteczny, daremnie dąży do panowania w czasach przeznaczonych na jego całkowite wygaśnięcie.
2