Politechnika Gdańska Wydział Budownictwa Lądowego
Katedra Geodezji Rok akademicki 1997/98
Laboratorium z geodezji
Lp. |
Temat ćwiczenia |
Ocena |
Podpis |
Data |
1. |
Rektyfikacja niwelatora |
|
|
|
2. |
Rektyfikacja teodolitu |
|
|
|
3. |
Pomiar kątów |
|
|
|
|
Kolokwium I |
|
|
|
|
Zaliczenie semestru I |
|
|
|
4. |
Pomiar sytuacyjno-wysokościowy |
|
|
|
5. |
Obliczenia powierzchni |
|
|
|
6. |
Pomiary inżynierskie |
|
|
|
|
Kolokwium II |
|
|
|
|
Zaliczenie semestru II |
|
|
|
Sekcja nr 10 Aleksander Semczuk
Politechnika Gdańska Wydział Budownictwa Lądowego
Katedra Geodezji Rok akademicki 1997/98
Ćwiczenie nr 1
Rektyfikacja niwelatora
Sekcja nr 10 Aleksander Semczuk
Załącznik 1
Katedra Geodezji Gdańsk, dnia 10.11.97
Politechniki Gdańskiej
Protokół z rektyfikacji niwelatora
Firma instrumentu PZO Warszawa Nr fabr. NI42 1757
Czy został wykryty błąd krzyża nitkowego ? Tak
Wyznaczenie błędu nierównoległości / c II l /
O1 = 1442 O3 = 1505
O2 = 1470 O4 = 1520
d'' = 26 200
Δh1 = O1 - O2 = -28 Ox = O3 * Δh1 = 1533
Δh2 = O3 - O4 = -15
Δα = ρ'' ≈ -102,345''
ρ'' ≈ 206265''
ρcc ≈ 636620 cc
Sekcja nr 10 Aleksander Semczuk
Załącznik 2
Katedra Geodezji Gdańsk, dnia 10.11.97
Politechniki Gdańskiej
Sekcja nr 10 Aleksander Semczuk
Katedra Geodezji Gdańsk, dnia 10.11.97
Politechniki Gdańskiej
Rektyfikacja niwelatora
Budowa niwelatora libelowego - urządzenia do pomiaru różnicy wysokości pomiędzy punktami.
spodarka (3 śruby poziomujące)
limbus (kąty poziome)
alidada (część obracalna)
luneta
libela (rurkowa, okrągła)
śruby:
zaciskowa - unieruchomienie alidady
elewacyjna - pochylanie lunety, libeli w płaszczyźnie poziomej
korekcyjne - libeli okrągłej, niwelacyjnej i krzyża nitek
ustawcze (poziomujące)
Warunki geometryczne niwelatora libelowego.
Niwelator jest zrektyfikowany jeżeli spełnione są następujące warunki :
oś libeli niwelacyjnej „l” jest prostopadła do osi instrumentu „i” („l”⊥ „i”)
płaszczyzna główna libeli okrągłej „Ql” jest prostopadła do osi instrumentu „i” („Ql”⊥ „i”)
pozioma nitka siatki celowniczej „n1” jest prostopadła do osi instrumentu „i” („n1”⊥„i”) i do pionowej nitki siatki celowniczej „n2” („n1”⊥ „n2”)
oś libeli niwelacyjnej „l” równoległa do osi celowej „c” („l” II „c”)
Rektyfikacja niwelatora libelowego.
Pionujemy oś obrotu „i” w przybliżeniu za pomocą libeli okrągłej (przyjmując że jest zrektyfikowana).
Następnie pionujemy oś instrumentu „i” precyzyjnie przy jednoczesnej rektyfikacji libeli niwelacyjnej.
Ustawiamy lunetę równolegle do dwóch śrub poziomujących np. u1 i u2 i unieruchamiamy alidadę śrubą zaciskową. Kręcimy nimi w przeciwnych kierunkach poziomując libelę rurkową (oba końce stykają się w jednym punkcie).
Następnie obracamy o 180°, zakręcamy śrubą zaciskową - i istnieją wówczas dwie możliwości :
libela jest w poziomie - („l”⊥ „i”) spełnione
nastąpiło odchylenie bańki - libela nie zrektyfikowana
Aby zrektyfikować libelę należy połowę odchyłki usunąć śrubą elewacyjną, gdy nie ma śruby elewacyjnej używamy śrub rektyfikacyjnych libeli niwelacyjnej. Resztę usuwamy śrubami ustawczymi u1 i u2.
Dalej aby ustawić oś obrotu „c” w płaszczyźnie pionowej obracamy libelę o 90° na trzecią śrubę ustawczą u3 i kręcimy tą śrubą. Jeżeli w dowolnym położeniu alidady libela nie jest w poziomie to czynności należy powtórzyć.
Uzyskaliśmy w ten sposób markę śruby elewacyjnej czyli takie jej położenie w którym „l” ⊥ „i”. Przy poziomowaniu instrumentu ze śrubą elewacyjna ustawiona na marce, korzystamy tylko z trzech śrub poziomujących. Małe odchylenia libeli usuwamy śrubą elewacyjną.
Jeżeli teraz warunek „Ql” ⊥ „i” nie jest spełniony to należy libelę okrągłą zrektyfikować jej śrubami korekcyjnymi (nie wykonywaliśmy na ćwiczeniach).
Warunek „n1” ⊥ „i” sprawdzamy obierając jeden punkt na wysokości osi celowej i obracamy lunetę. Jeżeli punkt pokrywa się z nitką na całej jej długości to warunek jest spełniony, w przeciwnym razie błąd usuwamy zwalniając śrubki pierścienia siatki celowniczej.
W celu sprawdzenia „l” II „c” należy np. dokonać podwójnej niwelacji (między dwoma stałymi punktami). Trzeba zatem ustawić niwelator w takiej samej odległości od dwóch łat ustawionych na podstawkach (żabkach), poziomujemy instrument i dokonujemy odczyty z każdej z łat (O1 i O2). Ewentualne wychylenie libeli niwelacyjnej usuwamy śrubą elewacyjną. Ponieważ odległość niwelatora od łat jest taka
sama zatem różnica wysokości między A i B jest pozbawiona błędu:
Δh1 = O1 - O2
Następnie ustawiamy niwelator blisko jednej łaty (2 - 3 m) i ponownie po poziomowaniu dokonujemy odczytów (O3 i O4). Obliczamy różnicę wysokości między punktami A i B .
Δh2 = O3 - O4
Jeżeli Δh1=Δh2 to nie ma błędu nierównoległości osi celowej do osi libeli. W przeciwnym razie błąd należy usunąć. Ze względu na małą odległość od łaty O3 przyjmujemy za bezbłędne i wyliczamy Ox (odczyt jaki być powinien zamiast O4)
Ox = O3 * Δh1
(+) dla Δh1>0
(-) dla Δh1<0
Aby usunąć błąd nierównoległości trzeba nastawić oś celową na odczyt Ox (śrubą elewacyjną lub jeżeli jej nie ma śrubkami korekcyjnymi krzyża nitek). Następnie należy ponownie spoziomować libelę niwelacyjną (śrubki rektyfikacyjne).
Wartość kątową błędu nierównoległości osi celowej do osi libeli obliczamy ze wzoru:
Δα = ρ''
gdzie: ρ'' ≈ 206265''
Sekcja nr 10 Aleksander Semczuk
O4 - Ox
d''
Oś libeli rurkowej „l”
Libela rurkowa
Oś celowa „c”
Przegub
Okular
Spodarka
Śruba elewacyjna
Śruby poziomujące
ustawcze
Płaszczyzna główna libeli okrągłej
Libela okrągła
Głowica statywu
Oś pionowa „i”
O4 - Ox
d''