Czym różnią się gruczoły wewnątrzwydzielnicze (endokrynowe) od zewnątrzwydzielniczych (egzokrynowych)?

Gruczoły wewnątrzwydzielnicze nie mają swoich przewodów odprowadzających i wydzielają do krwi, płynu tkankowego, chłonki lub płynu mózgowo-rdzeniowego. Zaś gruczoły zewnątrzwydzielnicze mają te przewody i ich wydzielina wydostaje się na zewnątrz organizmu lub do światła narządów rurowych organizmu.

Jak możemy podzielić gruczoły endokrynowe?

- oddzielne narządy zwarte jak przysadka, szyszynka, tarczyca, przytarczyce, nadnercza

- gruczoły amfikrynowe tj. zgrupowania komórek endokrynowych wstępujące w gruczołach zewnątrzwydzielniczych jak trzustka, jądro, jajnik, mózg, nerka czy łożysko

- pojedyncze komórki endokrynowe występujące w przewodzie pokarmowym czy oddechowym

Co to jest hormon i jak działa?

Jest to substancja chemiczna (cząsteczka sygnałowa), która reguluje czynność innych komórek. Regulacja ta odbywa się poprzez związanie hormonu z receptorami komórki, aktywację genów, transkrypcję i syntezę białka.

Jak klasyfikujemy hormony?

- steroidy

- analogi kwasów tłuszczowych

- analogi aminokwasów i ich pochodnych

- peptydy, białka, glikoproteiny

Podaj 3 przykłady hormonów steroidowych i nazwy narządów przez jakie są one uwalniane.

- testosteron - komórki śródmiąższowe jądra

- estrogeny - komórki śródmiąższowe jajnika

- aldosteron - warstwa kłębkowata kora nadnerczy

Podaj 3 przykłady hormonów pochodzenia aminokwasowego i nazwy narządów, przez które są one uwalniane?

- tyroksyna - komórki pęcherzykowe tarczycy

- adrenalina - komórki chromochłonne rdzenia nadnerczy i ciałek przyzwojowych

- noradrenalina - komórki chromochłonne rdzenia nadnerczy i ciałek przyzwojowych

Podaj 2 przykłady hormonów o pochodzeniu białkowym i nazwy narządów, przez które są wydzielane?

- adrenokortykotropina (ACTH) - przysadka gruczołowa

- tyreotropina (TSH) - przysadka gruczołowa

Jakie elementy składają się na układ podwzgórzowo-przysadkowy?

- neurony wydzielnicze podwzgórza

- przysadka mózgowa

Co syntetyzują neurony wydzielnicze podwzgórza?

- liberyny i statyny

- antydiuretynę (wazopresynę, ADH)

- oksytocynę (OT)

Jaka jest funkcja: a) antydiuretyny, b) oksytocyny?

a) zwiększa resorpcję wody w nerce, przyczynia się do zwiększenia ciśnienia krwi

b) wywołuje skurcze mięśni gładkich macicy i gruczołu mlekowego, wywołuje bóle porodowe

Z jakich dwóch części składa się przysadka?

- przysadka gruczołowa

- przysadka nerwowa

Z jakich części składa się przysadka: a) gruczołowa, b) nerwowa?

a) płat przedni (część dalsza), część guzowa, część pośrednia

b) płat tylny (wyrostek lejka), trzon lejka, wyniosłość przyśrodkowa

Wymień wszystkie komórki części gruczołowej przysadki, które nie są komórkami wydzielniczymi.

- komórki tkanki łącznej właściwej luźnej

- komórki śródbłonka naczyń krwionośnych włosowatych zatokowych

- komórki mięśniowe gładkie naczyń krwionośnych włosowatych

Wymień elementy strukturalne płata przedniego przysadki. Podkreśl te, których czynność jest regulowana przez gonadoliberyny podwzgórza.

- tkanka łączna właściwa luźna

- naczynia krwionośne włosowate zatokowe

- komórki endokrynowe, a wśród nich komórki gonadotropowe

Co to jest neurofizyna, jaka jest jej funkcja? Gdzie jest wytwarzana?

Jest to białko transportujące hormony podwzgórza do przysadki nerwowej, gdzie są uwalniane. Wytwarzana jest w neuronach wydzielniczych podwzgórza.

Gdzie leżą prekursory komórek wydzielających hormony części nerwowej przysadki?

W podwzgórzu.

Gdzie usytuowane są komórki wytwarzające hormony uwalniane w części nerwowej przysadki? Wymień nazwy tych hormonów.

Usytuowane są w podwzgórzu i produkują liberyny, statyny, wazopresynę (adiuretynę) i oksytocynę.

Z jakiego listka zarodkowego pochodzi przysadka mózgowa?

Pochodzi z ektodermy.

Z jakich elementów zbudowana jest przysadka gruczołowa?

- tkanka łączna właściwa luźna z włóknami siateczkowymi

- naczynia krwionośne włosowate typu zatokowego

- komórki endokrynowe

Jaką wspólną nazwą określamy hormony produkowane przez przysadkę gruczołową?

Są to hormony tropowe (tropiny).

Jakie hormony wydziela przysadka gruczołowa i jaka jest ich funkcja?

- somatotropina (hormon wzrostu, STH), wpływa na komórki wątrobowe pobudzając je do wydzielania somatomedyn, które stymulują wzrost chrząstki, kości i całego organizmu

- adrenokortykotropina (ACTH), pobudza komórki endokrynowe kory nadnerczy do wytwarzania hormonów steroidowych

- tyreotropina (TSH), pobudza komórki pęcherzyków tarczycy to wytwarzania hormonów komórek pęcherzykowych

- folitropina (FSH), pobudza u samic dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych oraz wytwarzanie i uwalnianie estrogenów. U samców oddziałuje na komórki podporowe kanalików nasiennych i stymuluje spermatogenezę

- lutropina (luteotropina, hormon luteinizujący, LH), u samic stymuluje owulację, formowanie się ciałka żółtego i wpływa na wytwarzanie i uwalnianie progesteronu. U samców wpływa na wytwarzanie i uwalnianie testosteronu.

- prolaktyna (PRL) lub (hormon laktogenny, laktotropina, LTH), zapoczątkowuje wzrost gruczołu mlekowego, pobudza wydzielanie mleka oraz podtrzymuje takie wydzielanie. Wpływa również na wytworzenie stereotypu zachowań macierzyńskich

- lipotropina (LPH), działa na komórki tłuszczowe pobudzając w nich lipolizę, jest także prekursorem endorfin

- melanotropina (MSH), ma słaby wpływ na melanocyty, powoduje niekiedy przebarwienia skóry

Jak klasyfikujemy komórki wydzielnicze przysadki gruczołowej?

- komórki somatotropowe zawierające STH

- komórki tyreotropowe zawierające TSH

- komórki kortykotropowe zawierające ACTH, MSH i LPH

- komórki gonadotropowe typu I zawierające FSH

- komórki gonadotropowe typu II zawierające LH

- komórki laktotropowe

Które komórki wydzielnicze przeważnie spotyka się w części guzowej przysadki?

Spotyka się tam komórki gonadotropowe.

Co to jest proopiokortyna?

Jest to prohormon (duża cząsteczka białka), która jest cięta przez proteazę na trzy fragmenty, które są hormonami: ACTH, MSH i LPH oraz czwarty, który jest β-endorfiną.

Co to są liberyny i statyny? Gdzie są produkowane?

Są to hormony kontrolujące aktywność wydzielniczą komórek przysadki gruczołowej. Produkowane są przez neurony podwzgórza.

Jaki szczególny rodzaj naczyń występuje w przysadce? Podaj ich lokalizację?

Są to naczynia krwionośne włosowate zatokowe zlokalizowane w części gruczołowej przysadki.

Gdzie syntetyzowane są hormony, które uwalnia przysadka nerwowa?

Syntetyzowane są one w podwzgórzu.

Co to jest neurosekrecja?

Jest to wydzielanie hormonów przez neurony wydzielnicze podwzgórza.

Co składa się na przysadkę nerwową?

- pęczek aksonów neuronów wydzielniczych podwzgórza

- pituicyty

Co to są pituicyty i jak je się dzieli?

Są to komórki neurogleju wchodzące w skład przysadki nerwowej dzielące się na protoplazmatyczne i włókniste.

Jakie funkcje spełnia szyszynka?

- wraz z układem podwzgórzowo-przysadkowym reguluje funkcje wewnątrzwydzielnicze

- reguluje czynności organizmu, w których występuje cykliczność (rytmiczność)

- wywołuje sen i senność

- hamuje rozwój gonad

- u ssaków reaguje na bodźce świetlne przekazywane przez siatkówkę oka

Z jakiego listka zarodkowego powstaje szyszynka i w jakim wieku u zwierząt osiąga największy stopień rozwoju? Co się z nią później dzieje?

Powstaje z ektodermy i najlepiej rozwinięta jest u zwierząt młodych. Później ulega stopniowej inwolucji.

Wymień elementy strukturalne szyszynki.

- torebka łącznotkankowa

- tkanka łączna międzypłacikowa

- liczne naczynia krwionośne włosowate

- pinealocyty

- mało liczne komórki śródmiąższowe i komórki tuczne

Jakie hormony wydzielane są przez pinealocyty?

- melatonina

- wazotocyna

Jakie zmiany zachodzą w szyszynce wraz z wiekiem?

- zwiększa się ilość tkanki łącznej właściwej

- pojawia się piasek szyszynki

- stopniowa inwolucja

Przez co wydzielana jest melatonina?

Wydzielana jest przez szyszynkę.

Czym są ziarna piasku szyszynki? Co oznacza się jego pojawienie?

Są one złogami hydroksyapatytu. Oznacza to degenerację szyszynki.

Kiedy pinealocyty wydzielają najwięcej, a kiedy najmniej melatoniny?

Najwięcej wydzielają jej w nocy, a najmniej w dzień.

Jakie są funkcje: a) melatoniny, b) wazotocyny?

a) wywołuje senność i sen

b) działa jako antygonadotropina, hamując rozwój gonad

Z jakiego listka zarodkowego wywodzi się tarczyca?

Wywodzi się z endodermy.

Z czego składa się: a) zrąb, b) miąższ tarczycy?

a) z odnóg tkanki łącznej właściwej wnikającej do narządu z torebki łącznotkankowej i biegnących w nich naczyń krwionośnych włosowatych zatokowych, limfatycznych oraz włókien nerwowych

b) z pęcherzyków tarczycy oraz komórek C (komórek jasnych)

Jakie elementy występują: a) między pęcherzykami tarczycy, b) między komórkami wydzielającymi hormon zwiększający poziom wapnia w osoczu?

a) tkanka łączna właściwa luźna, naczynia krwionośne włosowate zatokowe, naczynia limfatyczne, włókna nerwowe, komórki C

b) tkanka łączna właściwa, naczynia krwionośne włosowate zatokowe

Sprecyzuj, gdzie leżą w tarczycy komórki C? Jak nazywa się substancja czynna wydzielana przez te komórki?

Komórki te leżą w tkance łącznej właściwej luźnej pomiędzy pęcherzykami tarczycy. Głównym ich hormonem jest kalcytonina. Wydzielają też bardzo małe ilości katecholamin.

Jakie struktury w tarczycy wydzielają hormony? Podaj nazwy tych hormonów.

- komórki nabłonka pęcherzyków wydzielają trijodotyroninę (T₃) oraz tetrajodotyroninę (T₄, tyroksynę)

- komórki C wydzielają kalcytoninę oraz bardzo małe ilości katecholamin

Co to są tyreocyty?

Są to komórki nabłonka jednowarstwowego płaskiego lub walcowatego (w zależności od stanu czynnościowego gruczołu) pęcherzyków tarczycy.

Jaką funkcję pełnią komórki główne pęcherzyka tarczycy?

Wydzielają trijodotyroninę i tyroksynę.

Czym szczególnym w porównaniu z innymi gruczołami dokrewnymi charakteryzuje się sposób wydzielania komórek nabłonkowych tarczycy?

Wydzielają one w dwóch kierunkach - do światła pęcherzyka i do krwi.

Co znaczy, że komórki tarczycy wydzielają w dwóch kierunkach?

Oznacza to, że wydzielają do światła pęcherzyka i do krwi.

Pod wpływem jakiego hormonu i gdzie produkowanego komórki pęcherzykowe tarczycy wydzielają T₃ i tyroksynę?

Pod wpływem tyreotropiny (TSH) produkowanej przez przysadkę gruczołową.

Co to jest tyreoglobulina?

Jest to inaczej koloid tarczycy wypełniający jej pęcherzyki.

Podaj dokładnie nazwę i lokalizację komórek, których hormon reguluje pracę tarczycy.

Są to komórki tyreotropowe zlokalizowane w przysadce gruczołowej.

Wymień składniki koloidu tarczycy.

- ciałka białkowe związane z jodem (tyreoglobulina)

- ciała czynne (tyroksyna i trijodotyronina)

Jakie są cechy komórek pęcherzykowych tarczycy?

Mają dobrze rozwiniętą szorstką siateczkę śródplazmatyczną, aparat Golgiego i liczne pęcherzyki wydzielnicze. Na ich wolnej powierzchni znajdują się mikrokosmki.

Jakie są charakterystyczne cechy komórek C tarczycy?

- mają duże, owalne, pęcherzykowate jądra

- mają dobrze rozwiniętą szorstką siateczkę śródplazmatyczną, aparat Golgiego i liczne pęcherzyki wydzielnicze

Przez jakie komórki wydzielane są: a) wazotocyna, b) aldosteron, c) tyroksyna?

a) pinealocyty szyszynki

b) komórki warstwy kłębkowatej kory nadnerczy

c) komórki nabłonka pęcherzyków tarczycy (tyreocyty, komórki główne tarczycy)

Przez jakie komórki wytwarzana jest kalcytonina? Gdzie znajdują się dla niej receptory i jakie funkcje spełnia?

Wytwarzana jest przez komórki C tarczycy. Receptory dla niej znajdują się na powierzchni osteoklastów. Jej zadaniem jest hamowanie niszczenia kości i uwalniania z niej jonów wapnia. Obniża również wchłanianie wapnia i fosforanów w jelicie, a zwiększa ich wydalanie z moczem. Obniża poziom wapnia we krwi.

Jak nazywa się obniżenie stężenia jonów wapnia we krwi?

Jest to hipokalcemia.

Który hormon działa silniej - tyroksyna czy trijodotyronina?

Silniej działa trijodotyronina.

Jaką funkcję w organizmie spełniają trijodotyronina i tyroksyna?

Zwiększają tempo przemiany materii wpływając na mitochondria różnych komórek organizmu i doprowadzając do:

- zwiększenia liczby mitochondriów

- zwiększenia liczby grzebienie mitochondrialnych

- zwiększenia syntezy białek mitochondrialnych

Zwiększają absorpcję węglowodanów w jelicie, regulują metabolizm tłuszczów, pobudzają wzrost organizmu.

Jaki hormon używany jest w leczeniu osteoporozy?

Jest nim kalcytonina.

W jaki sposób regulowana jest czynność tarczycy?

Regulowana jest przez układ podwzgórzowo-przysadkowy, który wydziela tyreoliberynę, która pobudza przysadkę gruczołową do wydzielania tyreotropiny, a ta z kolei pobudza komórki nabłonkowe pęcherzyków tarczycy do wytwarzania jodotyronin. Regulacja wydzielania kalcytoniny odbywa się przez zmianę stężenia jonów wapnia we krwi.

Co składa się na: a) zrąb, b) miąższ gruczołów przytarczycznych?

a) odnogi tkanki łącznej wnikające do narządu od torebki łącznotkankowej, naczynia krwionośne włosowate zatokowe

b) komórki endokrynowe główne i oksyfilne

Jaka jest ultrastruktura komórek głównych przytarczyc?

Są to komórki wieloboczne mające okrągłe, pęcherzykowate jądra, dobrze rozwiniętą szorstką siateczkę śródplazmatyczną, aparat Golgiego i liczne pęcherzyki wydzielnicze.

Jak dzielimy komórki główne przytarczyc? Które z nich wydzielają parathormon, a które są komórkami spoczynkowymi?

- komórki główne ciemne - wydzielają parathormon

- komórki główne jasne - spoczynkowe

Które komórki i jakie hormony zwiększają poziom wapnia we krwi?

Są to komórki główne ciemne gruczołów przytarczycznych, które produkują parathormon.

Które komórki syntetyzują hormon zwiększający poziom Ca²⁺ w osoczu krwi? Wymień komórki docelowe posiadające receptory dla tego hormonu.

Tymi komórkami są komórki główne ciemne gruczołów przytarczycznych. Receptory dla tego hormonu (PTH) znajdują się na powierzchni osteoblastów.

Jaki hormon wydzielają gruczoły przytarczyczne i jaka jest jego funkcja? Czy są one niezbędne do życia?

Wydzielają one parathormon (PTH), który pobudza niszczenie kości, uwalnianie wapnia i fosforanów do krwi i zwiększenie stężenia wapnia w krwi. Zwiększa absorpcję wapnia i fosforanów w jelicie, zwiększa resorpcję zwrotną wapnia w nerce. Usunięcie przytarczyc prowadzi do śmierci.

Gdzie znajdują się receptory dla parathormonu?

Na powierzchni osteoblastów.

Co to są wyspy trzustki? Jak są inaczej nazywane?

Są to zgrupowania komórek endokrynowych wśród zewnątrzwydzielniczej części trzustki. Nazywane są inaczej wyspami Langerhansa.

Co stanowi: a) zrąb, b) miąższ wysp Langerhansa trzustki?

a) tkanka łączna właściwa luźna podtrzymująca naczynia krwionośne włosowate zatokowe oraz zakończenia nerwowe

b) komórki endokrynowe A, B, D, PP oraz komórki układu APUD: P, EC, S i C

Których komórek endokrynowych jest najwięcej w wyspach trzustki? Jaka jest ultrastruktura tych komórek?

Najwięcej jest komórek B. Mają one okrągłe, pęcherzykowate jądra, rozwiniętą szorstką siateczkę śródplazmatyczną, aparat Golgiego i liczne pęcherzyki wydzielnicze.

Co wydzielają komórki B wysp trzustki? Przez co jest regulowane ich wydzielanie?

Wydzielają insulinę. Ich wydzielanie jest regulowane przez:

- stężenie glukozy we krwi

- hormony osi jelitowo-insulinowej

- aminokwasy (arginina, leucyna)

- glikokortykoidy, somatotropina

- adrenalinę, która jest inhibitorem wydzielania insuliny

Przedstaw ultrastrukturę komórek A wysp trzustki. Co one wydzielają?

Są to komórki większe od komórek B, mają rozwiniętą szorstką siateczkę sródplazmatyczną, aparat Golgiego i liczne pęcherzyki wydzielnicze. Wydzielają glukagon.

Jakie hormony wydzielają poszczególne komórki wysp Langerhansa trzustki i jaka jest ich funkcja?

- komórki A - glukagon, zwiększa stężenie glukozy we krwi, przyspiesza glikogenolizę w komórkach wątrobowych. Pobudza także wydzielanie insuliny i somatostatyny

- komórki B - insulina, obniża stężenie glukozy we krwi, przyspiesza glikogenezę, pobudza wydzielanie glukagonu

- komórki D - somatostatyna, hamuje ona wydzielanie insuliny, glukagonu oraz somatotropiny

- komórki PP - wydzielają polipeptyd trzustkowy, pobudza on wytwarzanie HCl przez komórki okładzinowe gruczołów żołądka oraz glikogenolizę

- komórki P, EC, S i C - sekretyna, VIP, serotonina

---