LOGOPEDIA - 9.11.2009 R.
MECHANIZM POWSTAWANIA GŁOSU (ANATOMIA I FIZJOLOGIA KRTANI)
KRTAŃ
Narząd głosotwórczy, położony ok. 3 - 4 kręgu, u dzieci wyżej, później zstępuje. Efektem jest obniżanie głosu. Zbudowana jest z chrząstek, mięśni, więzadeł, nerwów i błony śluzowej. Znajduje się między kością gnykową i przechodzi w tchawicę.
CHRZĄSTKI:
Nieparzyste duże:
Tarczowata
Pierścieniowata
Nagłośni
Parzyste małe:
Nalewkowate
Rożkowate
Klinowate
Chrząstki nieparzyste duże:
tarczowata - dwie płytki stykające się pod pewnym kątem ( u kobiet kąt rozwarty), nieruchoma
pierścieniowata - nieruchoma, ma obwód zamknięty
nagłośnia - płatek listka koniczyny, szypuła przymocowana do tarczowatej, ruchoma, zamyka się, kiedy w jamie ustnej jest pokarm i ślina, otwiera się, gdy mówimy
Chrząstki parzyste małe:
nalewkowate - sześcienne piramidy, ruchome (ruchy wokół własnej osi), wyrostki do przyczepu strun głosowych, umiejscowione w chrząstce pierścieniowatej
rożkowate - nieruchome, na stełe osadzone w nalewkowatej
klinowate - żółte grudki, malutkie, niewidoczne, umiejscowione w więzadłach
MIĘŚNIE:
Powierzchowne - umocowują krtań i umożliwiają jej ruchy góra/dół
Głębokie - udział w fonacji i poruszanie chrząstkami; w fonacji działają antagonistycznie:
Przywodziciele (adduktory - 2):
Mięsień pierścienno - nalewkowy boczny
Mięsień nalewkowy poprzeczny
Odwodziciele (abduktory - 1):
Inaczej mięsień oddechowy - mięsień pierścienno - nalewkowy tylny (*konikotonia (warunki polowe), tracheotomia (warunki szpitalne) - cięcie poniżej zwarcia)
WIĘZADŁA - twory błoniaste:
Gnykowo - tarczowe
Tarczowo - pierścienne
Tarczowo - nagłośniowe
Pierścienno - tchawicze
Tarczowo - nalewkowe dolne
Nastawienia:
Prawidłowe:
Oddechowe:
Fonacyjne:
Patologiczne:
Chuchające (uszkodzona jedna gałązka nerwowa):
Twarde (u jąkających - głos beczący, struny bardzo mocno ze sobą sczepione):
NERWY:
Nerwy czaszkowe:
Nerw błędny - najważniejszy
Nerw dodatkowy
Nerw błędny:
Nerw krtaniowy górny:
Gałązka zewnętrzna - wprawia w ruch mięsień pierścieniowo - tarczowy
Gałązka wewnętrzna - unerwia czuciowo błonę śluzową wyścielającą krtań
Nerw krtaniowy dolny - unerwia ruchowo mięśnie głębokie krtani
BŁONA ŚLUZOWA - bogato unerwiona i unaczyniona, zapewnia środowisko wilgotne w krtani
MECHANIZM POWSTAWANIA GŁOSU:
Warunki:
Impuls z mózgu
Powietrze zgromadzone w płucach
Powietrze z płuc → podgłośnia (zamknięte struny głosowe), zaczyna się sprężać → wprawia struny głosowe w drganie → drganie (nawijanie i odwijanie = skracanie i wydłużanie strun) → chrząstki nalewkowate obracają się w stawach siodełkowatych dzięki pracy mięśni głębokich i unerwieniu tych mięśni → powstaje głos prymarny (In. głos pierwotny w szparze głośni, podobny dla kobiet i mężczyzn - struny głosowe u kobiet krótsze, lżejsze => głos cieńszy) → głos prymarny do przedsionka → do jam nasady, czyli gardłowej, ustnej i nosowej (tu głos nabiera cech osobniczych).
Jama ustna - pudło rezonansowe, z przodu ograniczone wargami, po bokach policzkami, od spodu dnem jamy ustnej, od góry podniebieniem miękkim i twardym.
Elementy:
Ruchome:
Policzki
Język - twór mięśniowy, mięśnie parzyste ułożone symetrycznie wzdłuż bruzdy pośrodkowej (rynienka ściekowa dla śliny - utrudnia przechodzenie infekcji z jednej strony języka na drugą)
Wargi
Żuchwa
Podniebienie miękkie
Nieruchome:
Podniebienie twarde
Dziąsła
Zęby
Szczęka górna
Mięśnie w języku:
Zewnętrzne - włókna trochę w i trochę na zewnątrz, łączą język z narządami sąsiadującymi, odpowiedzialny za wysuwanie i chowanie języka/ruchy w górę i w dół
Parzyste
Bródkowo - językowy
Gnykowo - językowy
Podniebienno - językowy
Rylcowo - językowy
Wewnętrzne - zaczynają i kończą się w języku:
Podłużne górne
Podłużne dolne
Poprzeczne
Pionowe - podwijanie brzegu języka, zwijanie w rulonik
Nerwy w języku - nerw podjęzykowy i nerw językowo - gardłowy
Wędzidełko podjęzykowe - twór błoniasty, łączący język z dnem jamy ustnej; gdy zbyt przerośnięte (ankyloglosia) - upośledzenie realizowania głosek wysokich: sz, ż, cz, dż, r)
Mięśnie podniebienia miękkiego wraz z językiem:
Parzyste dźwigacze
Parzyste naprężacze
Nieparzysty mięsień języczka
Funkcje krtani:
Obronna - zapewniona przez chrząstkę nagłośni i tarczowatą (chroni krtań od przodu przed urazami)
Oddechowa
Fonacyjna