1.Odrodzenie - okres w historii kultury europejskiej, obejmujący przede wszystkim XV i XVI wiek, określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" .
2.Kultura fizyczna w odrodzeniu (charakterystyka):
- włochy to kolebka odrodzenia
- nastapiło w tym okresie nawiązanie do wzorów z literatury i sztuki starożytnej Grecji
- w Polsce przypada na XVI wiek
- nowe prądy: umysłowe i religijne
Humanizm- to przede wszystkim głębokie zaintersowanie człowiekiem jako jednostką z uwzględnieniem jego potrzeb w zyciu doczesnym. Kształtował się ten prąd przede wszystkim dzięki coraz sielniej rozwijającymi się studiami nad językami i kulturą antyczną. Rozkwit we włoszech przez dynamikę wzrostu gospodarczego.
Reformacja- ruch religijny i społeczny mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Zapoczątkowany przez Marcina Lutra.
Kontreformacja- Prąd religijny powstały w Kościele katolickim, będący próbą zahamowania szerzącej się reformacji i odzyskania pozycji Kościoła rzymskokatolickiego. Zwolennik to np. T. Tasso, który w książce „jerozolima wyzwolona” nakreślił ideał rycerza i zamieścił wzmianki o grze w piłkę i szermierce.
- człowiek jest w centrum zainteresowania ANTROPOCENTRYZM
- hasło odrodzenia: „człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce” (Trencjusz)
3.Poglądy myślicieli włoskich:
- Bernardinus Scardaeonius - oczekiwał od gimnastyki nie tylko ogólny wzrost sprawności fizycznej ale podniesienie siły woli aby lepiej poskromić cielesne pożądania.
- Leon Battista Albert lansował typ ogólnie rozwiniętego człowieka, zalecając jako odpoczynek po pracy umysłowej biegi, skoki, rzuty, polowanie, łucznictwo, jeżdziectwo i grę w piłkę.
- Pico della Mirandola - zalecał kombinację ćwiczeń cielesnych i duchowych
- Peter Paulo Vergerio - chciał aby gimnastyka stala się częścią składową ogólnego wychowania. Uważał że przez ćwiczenia cielsne i duchowe osiągnie się wewnętrzną dyscyplinę, przygotowanie militarne.
- Maffeo Vegio - ćwiczenia fizyczne szczególnie konieczne dla studiujących
- Francesco Filelfo - zawody sportowe jako niezbędne w ogólnym procesie wychowania.
- Enea Silvo Pisccolomini - poźniej został papieżem Pisem II. Widział w ćwiczeniach cielesnych środek przeciwdziałający nadmiernemu rozpieszczeniu. Uważał że młodzieniec powinnien szkolić się w napinaniu łuku, rzutach z procy, pływaniu…
napisał „traktat o wychowaniu dzieci” dla 10letniego W.Pogrobowca.
- Baltazar Castiglione - ujmował wychowanie fizyczne jako element kultury ciała oraz kultury umysłu i uczuć. Napisał „dworzanin” poświecone wychowaniu dworskiemu.
4Nowe szkoły pionierskie:
W Ferrarze- kierował szkołą Guario de Verona , który uważał że polowania, jazda konna dają sprawność wojskową, a pływanie i taniec sprawność ogólną. Jego wycieczki dały początek krajoznawstwa.
W Mantui- kierował szkołą o nazwie „dom radości” Vittorino de Feltre, ćwiczeniom fizycznym przywiązywał właściwości zapobiegania chorobom. Brak kar cielesnych, ćwiczenia na wolnym powietrzu. Obie płci w szkole.
5.Poglądy przedstawicieli humanizmu i odrodzenia w krajach Europy zachodniej:
Hiszpania:
Juan Luis Vives - stawiał wychowanie fizyczne na równi z wychowaniem umysłowym i moralnym
Francja:
Francois Rabelais - napisał romas edukacyjny gdzie dał nowe ujęcue wychowania, wypowiadał się przeciw nadmiernemu teoretyzowaniu i uznawał ścisły związek między ciałem a duchem. Ćwiczeń nie wzbogacił.
Michael de Montaigne - związek między ciałem i duchem przyrównywał do dwu koni przy jednym zaprzęgyu, które zmuszone są to współdziałania.
Anglia:
Thomas More - w edukacji modzieży widział związek między cielesnym a umysłowym wykształceniem.
William Szekspir - w jego twórczości sprawność fizyczna była często poruszana. O szermierce pisał np. w „Makbecie” czy „Hamlecie”.
Szwecja:
Olaus Magnus - na uwagę zasługuje jego dzieło gdzie są opisane liczne sporty uprawiane w ówczesnej Skandynawii.
6.Humaniści przeciwni ćwiczeniom fizycznym:
- Jakob Wimpfeling - niemiec, uważał że należy chronić młodzież przed ćwiczeniami cielesnymi
-Erazm z Rotterdamu - wypowiada się za harmonijnym wychowaniem człowieka. Pierwszeństwo dla kształcenia umysłu.
7.Lekarze odrodzenia:
- Paracelsus - uważał że człowiek powinnien doskonalić ciało, ducha i duszę.
- Marcurialis - napisał „sztuka gimanstyczna” i napisał prezycyjniej o korzyściach płynących z uprawiania ćwiczeń fizycznych z punktu widzenia medycyny. podzielił gimazjum na 3 działy: wosjkową, lekarską i szkodliwą atletyczną.
8.Poglądy przedstawicieli reformacji:
- Marcin Luter- był zowlennikeiem uprawnień ćwiczeń cielesnych. Zalecał muzykę, zapasy i skoki gdyż uważał że przynoszą one radość i odprężenie oraz zapobiegają chorobom.
- Urlich Zwingli - uważał sprawność w biegach, skokach, rzutach, zapasach i szermierce za niezwykłe przydatną przy obronie ojczyzny. Nie narzucił włączenai ćwiczeń fizycznych do obowiązkowego planu zajęćw skzole.
- Jan Kalwin - pod wpływem jego osoby w Zurychu (gdzie za czasów U. Zwingla żołnierze mieli w czasie wolnym ćwiczyć ) zaniechano nie tylko te poczynania ale również ofiarą padło ulubione pływanie. Nie popierał kar cielesnych.
- Friendland Melanchton
- J. Camerarius
- V. Trotzendorf
- J. Sturm
KULTURY FIZYCZNE:
Dworska kultura fizyczna:
- nastąpiła ewolucja form turniejowych
- odbywały się turnieje szlacheckie - otwierane wielkim pochodem, program obejmował gonitwy do pierścienia , gdzie zawodnicy musieli nadziać na kopię pierścień zawieszony wysoko na sznurze; wyścigi do głów, trzeba było pędząc na koniu trafić w głowę figury; karuzela, popisy w toczeniu końmi, a na zawodach drużyn konnych ciskano na siebie nawzajem piłkami.
- wyścigi i kłucia
- szermierka (w szkole włoskiej bronią była szpada, a we francuskiej floret)
- grano w piłkę i tańczono.
Chłopska kultura fizyczna:
- proste formy ćwiczeniowe
- najbardziej odzwierciedlały tę kulturę obrazy P. Bruegla a przede wszystkim „zabawy dziecięce”. Proste formy ćwiczeniowe były odprężeniem po monotonnej cięzkiej pracy. Grano wkręgle, biegi w workach, jazda konno, skoki i gimnastyka.
Miesszczańska kultura fizyczna:
- rozwinęły się bractwa kurkowo-strzeleckie. Udział w zawodach mógł brać każdy kto uiścił składkę oraz cieszył się nienaganną opinią. Strzelano do ptaka w maju na Zielone Święta , kiedy to obchodzono rozczne święto miasta. Najlepszy strzelec był np. zwalniany z uiszczenia wszelkich powinności feudalnych. Były też święta strzeleckie gdzie zapraszano strzelców z innych miast, impreza trwała kilka dni. Podczas zawodów odbywały się tańce , biegi i inne zabawy ludowe.
- bractwa szermiercze. Członkiem mógł zostać każdy uczciwy mieszczenin, który nie wywodził się ze szlachty. Bractwa obierały sobie patrona. Nauka szermierki odbywała się według surowo ustalonych zasad i jej okres kończył się trudnym egzaminem mistrzowskim. Rozwój tych bractw wiązał się z jednej strony ze znaczenia szermierki dla obronności, a zdrugiej z chęci dorównania szlachcie. Zwycięsca w zawodach otrzymywał wieniec honorowy lub pieniądze. Pod koeniec XVII szermierka zaczynała przezywać kryzys.
- taniec przy muzyce na dudach i fujarkach
- gry w kręgle, piłkę gdzie budowano specjalne domy, pływanie rzadko uprawiane
- powstały łaźnie gdzie usługiwały kobiety a mężczuźni nosili wodę.
Wychowanie fizyczne w akademiach rycerskich:
- powstawały szkoły na pół wyższe lub średnie, gdzie przygotowywano młodzież do słuzby państwow-dwroskiej
- starano się by ich wychowankopwie odpowiadali stworzonemu ideałowi, niektóre przedmiooty jednak prowadzono fakultatywnie.
- wychowanie fizyczne uważane było za obowiązkowe. Uważano że daje ono odprężenie i zapobiega chorobom.
- jazda konna z woltyżerką
- szermierka, taniec
- gry w piłkę.
-ćwiczenia fizyczne górowały nad nauką teoretyczną i nauczycieli tego pierwszego mieli większe wynagrodzenie.
Wychowanie fizyczne u jezuitów:
-ćwiczenia cielesne miały duże znaczenie
- założenie zakonu miało na celu odzyskanie strat spowodowanych przez reformację. Chcieli pozyskać całe nogrody przez wpływ na młodzież. Zakładali seminaria duchowe, chcieli opanować niektóre uniwersytety.
- ćwiczenia fizyczne były ważne, uważano że dają one odprężenie po nauce.
Wychowania fizycvzne w gimnazjach:
- ograniczony zakres. Były w określonych godzinach dozwolone niektóre zabawy. Jak np. umiarkowane rzuty piłką.
- tańce dozwolone tylko dla uczniów szlacheckiego pochodzenia
- zalecano prace w ogrodzie lub w gospodarstwie
Wychowanie fizyczne w uniwersytetach:
-dostępne dla szlachty i zamożnego mieszczaństwa
- uprawiane ćwiczenia cielesne, gra w piłkę i szermierkę
- instruktor prowadził obok nauki jazdy konnej i szermierki ćwiczenia militarne
-pozniej zniesiono niektóry formy ćwiczeń i zostawiono te które uważano za odpowiednie dla uprzywilejowanego stanu
-specjalne formy zabaw jezdzieckich jak kadryle.
1.Oświecenie- okres w rozwoju kultury europejskiej, gdzie ideologia tego okresu wpłynęła na tworzenie się nowych obrazów świata.
2. Kultura fizyczna w oświeceniu (charakterystyka okresu):
- od XVII do XIX wieku
- ruch intelektualny
- wzmożenie prestiżu nauki i oświaty, uważano, że tylko przez wiedzę można świat ulepszyć
- ideologiem został F. Bacon autor powiedzenia „wiedza jest potęgą”
- eksplozja projektów reform wychowawczych
3.Przedstawiciele oświecenia:
- Jan Amos Komensky - pedagog, dążył do reformy wychowania, szkoły miały być dostępne dla wwszystkich dzieci, bez względu na pochodzenie. Jego dzieło „wielka dydaktyka” i to wnim określał on ciało jako mieszkanie i narzędzie rozsądnej duszy. Uważał, że aby utrzymać zdrowie należy mieć uregulowany tryb życia. Był za podzieleniem na 3 częsci doby z przeznaczeniem 8godzin na pracę umysłową, 8godzin na sen, 8godzin na ćwiczenia i pielęgnowanie ciała. Budynek szkolny miał sprawiać wrażenie z zewnątrz i wewnątrz miłe wrażenie. Powinnien być blisko ogród i boisko do codziennych ćwiczeń. Zalecał biegi, łyżwiarstwo, saneczkarstwo, gry w piłkę, pływanie i zabawy dziecięce.
- John Locke - swoje pogląde pedagogiczne zawarł w dziele „Myśli o wychowaniu”, gdzie były pierwszym programem nowego wychowania burżuazyjnego, świeckiego ale i prywatnego oraz utylitarnego. Według Lock'a gentelmen powinnien zajmować się głównie sprawami zapewniającymi mu udział w życiu publicznym. Koniczne do tego było zdrowie. Podstawą do ytrzymania zdrowia jest naturalny tryb życia z metodycznym hartowaniem ciała przez ćwiczenia cielesne, pływanie, kąpiel w zimnej wodzie. Człowiek musi umieć znosić cierpienia cielesne i duchowe jak i zrezygnować z osobistych pragnień na rzecz życia rozumnego i szlachetnego. Ideał wychowawczy to gentelmen, który tańczy, urpawia szermierkę, jazdę konną, zapasy.
- Jean Jacques Rousseau - działał głownie we Francji, zasłynął jako obrońca praw człowieka i jego swobodnego rozwoju. Dostał miano ojca rewolucji francuskiej 1789 roku przez radykalne poglądy. Poglądy na temat wychowania zawarł w dziele „Emil czyli o wychowaniu” gdzie ogłosił hasło powrostu do natury. Człowiek z natury jest dobry lecz został spaczony przez cywilizację i niesprawiedliwy ustrój społeczny. Przez wychowanie powinnien stać się praktycznym i użytecznym, skromnym i cnotliwym. Wychowanie powinno być zgodne z naturą ludzką. Uwazał za koniczne uprawienie ćwiczeń fizycznych. Zalecał od maleńkości hartowanie przez kąpiel w lodowatej wodzie, skoki i biegi. Jego fikcyjny wychowanek Emil ma zawsze być najszybszy w biuegach i najsilniejszy w zapasach, najzręczniejszy w pracy i najzwinniejszy w grze. Jednak jego metoda wychowawcza miała błedy bo Emil zył w izolacji, brak mu było współzawodnictwa. Błąd to także podział zycia na 3 okresy gdzie w pierwszym okresie od 12 roku zycia Emil poddany był wyłącznie wychowaniu fizycznemu, od 12-15 lat wychowaniu intelektualnemu, 15-20 lat moralnemu.
4.Filantropiści (Inaczej przyjaciele ludzkości. Wierzyli w skuteczność wychowania. Chcieli opracować taki system wychowawczy, który by uzwględniał potrzeby całego społecvzeństwa. Idea wszechstronnego rozwoju osobowości człowieka)
*Głownymi centrami pedagogi filantropijnej były szkoły:
1.w Dessau - twórcą filantropizmu był Bernhard Basedow, który otworzył ten pierwszy zakład wychowawczy w roku 1774. Propagował surowe wychowanie dzieci i młodziezy, ćwiczenai cielesne. Był za podziałem doby ucznia na 7godzin dla snu, 7 godzin na czynności popwszednie jak toaleta itp. I 10 godzin na zajęcia umysłowe i ćwiczenai cielesne. Połączone z muzyką. Uważał, że chłopeic w wieku 16 lat powinnien poznać warunki na wsi pracując u gospodarza, miał też przez 14 dni porzebywać w warunkacyh polowych, poznać pracę w kopalnii w porccie i handlu. Zalecal żeby chłopcy uczyli się pokonywać niebezpieczeństwa i przeciwieństwa by wyrośli na prawdziwych mężczyzn.
W praktyce szkoły w Dessau był:
-pięciobój (biegi, skoki, podnoszenie ciężarów, balansowanie, wspinanie się)
- 1 zakład gdzie regulanie prowadzone wychowanie fizyczne pod kierunkiem kwalifikowanych nauiczycieli.
- uzupełnieniem pięcioboju były ćwiczenia ludowe, zapasy i gry w piłkę
2. w Schnepfenthal - założył je pedagog Christian Sazmann w 1784 roku. Dlaniego najważniejsze było zdrowie i pogoda ducha wychowanków. Był za ćwieczenia cielesnymi.
W Schnepfenthal:
- przywiązywano wagę do jasnych pomieszczeń i pokoi sypilanych. Do odpowiedniej wody i prostego oraz zddrowego odzywiania.
- pomiędzy godzinami nauki stosowano 10min przerwy. W tym zażywano ruch na świeżym powietrzu.
- wprowadzona została przez założyciela praca na roli.
5.Christoph GutsMuths - był to nawybitniejszy współpracownik Salzmana i pionier wychowania fizycznego i sportu w Niemczech. Był rzecznikiem oświaty, wypowiadał się za nauczeniem ogólnokształcacym. Zakładał że ciwiczenia fizyczne będą stosowane jako podstawowy element zapewniający młodemu pokoleniu zdrowie, siłę i harmonijny rozwój. Opracował swój system nauczania w książce „Gimanstyka dla młodzieży”. Podzielił gimanstykę na: gim. Właściwą (skoki, biegi rzuty, ćwiczenia równowagi, mieszane, taniec, chód, ćw. Wojskowe, pływanie, ćw. Zmysłów, głośne czytanie i deklamację), pracę ręczą (czynności gospodarcze, rzejmiosło, pracę w ogrodzie), zabawy i gry ruchowe i umysłowe. Swój system uzupełnił w książce „gry i zabawy dla ćwiczenia i wypoczynku ducha i ciała”. Dzieło zawiera 100 gier , omawia niemieckie zabawy ruchowe. Napisał też książkę „sztuka pływania” , gdzie zmniejszała się dzięki niemu ilość utonięć. Stosował on zasadę stopniowania trudności.
6.Urlych Vieth - nauczyciel jednej ze szkół na terenie Dessau, wprowadził elastyczny, państwowy program szkolny jako pierwszy i jedyny w Niemczech. Napisał „próba encyklopedii ćwiczęn fizycznych”, która składała się z 3 częsci, gdzie dał się poznac jako doskonały analityk w częsci drugiej a część trzecia to dopełnmienie dwóch poprzednich. Przedstawił też pedagogiczne możliwości oddziaławyania wychowania fizuycznego. Jego projekty boisk, budowy sal gimnastycznych swiadczą op nim jako o doskonałym znawcy problemu. Chciał aby wszystkie dzieci wszystkich stanów były objete wychowaniem fizycznym. Jego znaczenie nie ogranicza się tylko do wychowania fizycznego, napisał również wiele cennych praw z zakresu matematyki, astronomii i geografii.
1.Kultura fizyczna we Włoszech:
- ruch alpinistyczny , zdobywanie szczytów Gran Sasso oraz alpejskich.
- powstanie klubu alpejskiego w 1863
- jeździectwo, pływanie, odegrał ważną rolę podręcznik pływania napisany przez Oronzio di Bernardi, który został tłumaczony na różne języki i wywarł bezpośredni wpływ na GutsMuthsa.
- w gimnastyce dominowały obce wpływy, niemieckie turnerstwo, którego przedstawicielami byli Rudolf Obermann i Baumann.
- rozwijał się skauting
- I wojna światowa zahamowała rozwój tej kultury
- Angelo Mosso - fizjolog, teoretyk wychowania fizycznego, dzieła „fizjologia człowieka w Alpach”, „zmęczenie”, „wychowanie fizyczne młodzieży”. Wśród gimnastycznych systemów cenił on gimnastykę szwedzką, ale zalecał przede wszystkim gry ruchowe i sport. Należał do współtwórców nowej nauki o wychowaniu fizycznym.
- Montessori - lekarka, twórczyni systemu wychowania przedszkolnego, wielką wagę kładła na wychowanie fizyczne poprzez zabawy, gry ruchowe i gimnastykę tez przyrządową
- Valletti - ruchliwy działacz, uprawiał historię, generalny inspektor wychowania fizycznego
2.Kultura fizyczna w Hiszpanii:
- jeździectwo, szermierka, corrida
- Jovellanos - opracował w 1790 memoriał o rozwoju i cechach dawnej kultury fizycznej w Hiszpanii wznawiając przez to zainteresowanie przedmiotem, proponował reformę wychowania fizycznego tak, aby mniej więcej zrównoważyć kształcenie ducha i ciała, zalecał ćwiczenia naturalne, jak chód, bieg, wspinanie, rzuty, zapasy ale kładł tez nacisk na szermierkę i ćwiczenia obronne, uznawał współzawodnictwo i nagrody jako środki pobudzające
- Amoros, Villalobos - stworzył instytut wychowawczy nauczycieli gimnastyki, napisał „rzut oka na gimnastykę”, od niego wychodziły starania o wprowadzenie obowiązkowych ćwiczeń cielesnych szkół.
- towarzystwa gimnastyczne
- słaby ruch sportowy
3.Kultura fizyczna w Portugalii:
- Monteiro - prowadził działalność nauczycielską w różnych instytutach i szkołach, tworzył zakłady gimnastyczne i kluby.
- sport i gry ruchowe pojawiły się późno i rozwijały się słabo
4.Kultura fizyczna w Belgii:
- najpierw była pod wpływem francuskim, działali uczniowie Amorosa i Cliasa
- wpływy niemieckie i szwedzkie
- ruch turystyczny
- wprowadzono gimnastykę szwedzką do szkół i armii
- wpływy angielskie, gry ruchowe i sport wyparły gimnastykę
- piłka nożna, gdzie poła krze stanowili prawię połowę wszystkich sportowców belgijskich, mecze cieszyły się dużym powodzeniem
- wioślarstwo, powstały liczne kluby, regaty, kolarstwo
-kształtowano fachowo nauczycieli i w Brukseli powstał Wojskowy Instytut Wychowania Fizycznego dla kształcenia nauczycieli
- Happel - podjął się on stworzenia w ośmiu językach uniwersalnej terminologii sportowej, uczeń Spiessa, propagator gimnastyki niemieckiej, był autorem publikacji z zakresu metodyki ćwiczeń fizycznych. Dzieło to „postawa i ruch zdrowego człowieka obojga płci i każdego wieku”, gdzie zestawił ważniejsze terminy gimnastyczne i sportowe, aby stworzyć płaszczyznę porozumienia zarówno dla teorii jak i dla praktyki wychowania fizycznego.
5.Kultura fizyczna w Rumunii:
-wcześnie wprowadzono wychowanie fizyczne w armii
- wpływy francuskie, które najsilniej przetrwały w szermierce
- wpływy niemieckie, szwedzkie i angielskie
- Moceau - wychowanek centralnego instytutu w Sztokholmie, zwolennik gimnastyki szwedzkiej, pedagog, autor licznych prac z zakresu wychowania fizycznego
- wioślarstwo, kolarstwo, strzelectwo, łyżwiarstwo, lekka atletyka
- towarzystwa i czasopisma sportowe
6.Kultura fizyczna w Grecji:
-obraz kultury fizycznej kształtował się najpierw pod wpływem, króla Ottona, gdzie zadomowiły się wpływy niemieckiego turnerstwa.
- Georg Pagon - jeden z głównych teoretyków i organizatorów wychowania fizycznego w Grecji odbył naukę w Niemczech, zorganizował igrzyska olimpijskie w Atenach, które były sfinansowane przez Zappasa.
- ćwiczenia w duchu turnerskim weszły do szkoły i armii, zakłady turnerskie
- gimnastyka szwedzka pojawiła się późno
- kult starożytności
- pierwsze igrzyska w 1896 w Atenach. Oprócz niektórych klasycznych konkurencji jak biegi, rzuty, skoki, zapasy pojawiły się tez wspinanie, pływanie, żeglarstwo. Na igrzyskach głównie wygrywano w konkurencjach lekkoatletycznych i Grecja zajęła 1 miejsce z 3 złotymi medalami.
7.Kultura fizyczna w Czechach:
-turnieje rycerskie, bractwa strzeleckie, łucznicze i szermiercze, Istniały szkoły fechtunku
-Duże znaczenie dla rozwoju myśli o wych.fiz. miały pisma Amosa Komenskiego.
-szermierka i jeździectwo, gim. turnerska. Jej głównymi propagatorami byli Niemcy, uczniowie Eiselena i Spiessa. powstanie narodowej gim. szkolnej.
-Twórcami Sokoła byli Miroslav Tyrš i Jindřich Fűgner .
Tyrš pochodził z rodziny niemieckiej , studiował na uniw. w Pradze - medycynę i historię sztuki, objął katedrę historii sztuki.
Fűgner był bogatym przemysłowcem, uprawiając czynnie szermierkę i wioślarstwo, Obu cechował patriotyzm czeski i obaj mieli na uwadze odrodzenie swego narodu, podobnie jak współcześni im twórcy narodowej czeskiej literatury, muzyki, teatry i sztuki. Powstała w ten sposób integracja narodowej kultury.
-W „Nasze zadanie, kierunek i cel” oraz ”Podsatwy gim” wyłożył Tyrš głowne zasady gim. sokolej, dobitnie podkreślając założenia narodowe Sokoła. Stał pod wyraźnym wpływem Jahna i innych teoretyków turnerstwa. Ćw. zostały usystematyzowane w4 działach: 1. ćw. porządkowe i wolne 2. ćw. z przyborami i na przyrządach 3. ćw z pomocą współćwiczących np. piramidy, 4. ćw. z oporem współćwiczących zapasy, mocowanie, szermierka.
- Sokół posiadał własne czasopismo, założone przez Tyrsa. Liczne biblioteki w poszew. Gniazdach, odpowiednie sale gim, oddzialy kobiece. Cieszyly się zagranicznym rozgłosem, zdobywając pierwsze miejsce na miedzynarodowych zadowach gim. w Paryżu.
- sokół stal się organizacja masowa, bardzo wazna w zyciu politycznym. W swych szeregach skupiał powazna liczbe kobiet, do czego wybitnie przycyznila się Klemeňa Hanušowă - autorka kilku książek o sokolej gim. żeńskiej. Teoretykami byli również Vilĕm Kurze i G.A.Linder.
- Prócz gim. , uprawianej w Sokole, rozwijały się w Czechac równoczesnie inne dziedziny sportu, jak szermierka, kolarstwo, lekka atletyka, sporty wodne oraz gry ruchowe.
-Powstawały Kluby i stowarzyszenia, odbywaly się mecze, wyrastalu wybitni działacze jak np. Jiři S. Guth-Jarkovsky- członek - założyciel Miedzynarodowego Komitetu Olimpijskiego
8.Kultura fizyczna w Słowenii:
-Już w 1863 powstało pod kierunkiem zasłużonego dla słoweńskiej KF Steven Mandiĉa pierwsze gniazdo Sokoła w Ljubljanie. Tworzyly się nowe gniazda na obszarze Słowenii, Było ich 13 i blisko 2000czlonkow. Szczegolne zasługi dla słoweńskiego Sokoła położył Victor Murnik członek Sokoła w Ljubljanie i reformator gim. sokolej.
- ruch turnerski, alpinistyka, szermierka, gry ruchowe i sporty
9.Kultura fizyczna w Chorwacji:
- tow. Turnerskie.
-pierwsze towarzystwi Sokól powstało dopiero w 1874 w Zagrzebiu. Do rozwoju Sokoła w Chorwacji przyczynił się Franciszek Hochman - wydal podręcznik gim. został współzałożycielem chorwackiego czasopisma „Gymnastica” i był jednym z glowynych inicjatorow wprowadzenia wych.fiz. do szkol zagrzebskich.
- Franjo Buĉar, wychowanek Centralnego Instytutu w Sztokholmie, zwolennik gim. szwedzkiej, która propagowal w swej ojczyznie, znakomity i wszczstronny pedagog , teoretyk i organizator. Był wybitnym twórcą towarzystw sokolich
10.Kultura fizyczna w Serbii i Bułgarii:
-znacznie slabiej przyjal się ruch sokoli w Serbii i Bułgarii
-Do najprężniejszych nalezały gniazda w Sofii i Russe. Bułgarzy stworzyli wlasna organizacje „JUNAK” pielegnujaca narodowa KF.Z politycznych względów najbardziej rozwinęly się rozne cw. wojskowe , dzialay tow. Strzeleckie. Z zewnatrz przyjeto gim. niemiecka, pozniej sporty i gry , dosc popularne były tez zapasy
11.Kultura fizyczna w Rosji:
-wpływy filantropizmu niemieckiego i teorii Rousseau
-W pierwszej polowei XIX w. wpływy niemieckie i szwedzkie . gimnastyke Jahna propagowal skrzetnie i z niemałym powodzeniem najpierw jego uczen Albert Hollandr , potem A . Schmidt
-Gimnastyka niemiecka znajdowala popracie w kolach rzadowych i wojskowych , była nieraz uprawiana w wojsku .
-gimnastyka szwedzka, propagowana glownie przez Gustawa Pauliego , ucznia P.Linga , który pierwszy zaczal ja wprowadzac do rosyjskich szkol wojskowych
-czeska gimnastyka Tyrsa. Pierwszym i najgłośniejszym jej propagatorem był działający w Tbilisi w Gruzji czeski nauczyciel gimnastyki Julius Grumlik
- jeździectwo, Yacht-klub zalozony w 1874r. w Petersburgu , który urządzał regaty .
-po klęsce w wojnie krymskiej Wychowanie fizyczne zaczeto wprowadzac do szkol , co rozszerzylo zainteresowanie cw. fiz. - Dr Klewazal opublikowal podrecznik gim. żeńskiej, a w rok pozniej podręcznik gim. zdrowotnej.
- Piotr Lesgaft - wybitny lekarz, fizjolog i pedagog o bardzo postępowych pogladach. Wych. fiz. stało się głównym terenem jego dzialania. organizowal w Petersburgu przy gim. wojskowym dwuletnie kursy dla nauczycieli wych.fiz. kierowal trzyletnia szkola wych.fiz. przeksztalcona w 1905 w Wolną Wszechnice dla Wychowawcow Fiz. Ostre stanowisko zajal względem systemu Jahna - Spiessa, krytycznie ustosunkowal się do gim. Lingow. Najpochlebniej oceniał system ang. Podobnie jak Mosso , podkrslal znaczenie podstaw i uważał wych fiz. na rowni z umysłowym i społeczno - moralnym za niezbędny składnik całościowego wych, człowieka. Kladl nacisk na ruchy swobodne i naturalne, zalecal gry ruchowe i turystyke. Dzieła: „O stosunku anatomii do wych.fiz.” „Kierowanie wych.fiz. młodzieży szkolnej” i „Wych.rodzinne dziecka i jego znaczenie”. Zyskaly one szeroki rozgłos zarówno w Rosji jak i w świecie.
Kultura fizyczna po kongresie wiedeńskim:
Dzieło Komisji Edukacji Narodowej znalazło po Kongresie Wiedeńskim znalazło kontynuację w Królestwie Polskim. Realizowała je naczelna władza w zakresie oświaty - Komisja Rządowa Wyznań i Oświecenia Publicznego, na czele której stał Stanisław Kostka Potocki. Jednym z punktów wyjściowych była obowiązująca od 1808 ustawa o „Urządzeniu szkół miejskich i wiejskich element.”.
- wprowadzono wych.fiz. młodzieży w szkołach niższego typu łącząc elem. ćw. fiz. z nauką higieny.
-W szkołach średnich Królestwa wprow. Obowiązkową musztrę wojskową.
-Czołowe miejsce w zakresie kult.fiz. na tych ziemiach zajmowało wzorcowe Liceum w Krzemieńcu kierowane przez T.Czackiego realiz. ono programharmonijnego kształ. umysłowego i fiz.
-Z teoretyków nadal największym uznaniem cieszył się J.Śniadecki i jego traktat o potrzebie wych.fiz. dzieci.
- w miniaturowej Rzeczypospolitej Krakowskiej podejmowano próby realiz. wych.fiz. w szkołach. Zorganizowany tam system óswiaty nawiązywał do tradycji Komisji Edukacji Narodowej. Na wszystkich szczeblach nauczania , począwszy od szkół ludowych aż po Uniw.Krakowski wprow. niektóre el.wych.fiz. W szkołach ludowych obowiązywała musztra (niechętnie widziana przez dzieci i rodziców ze wzgl. na to iż nie była atrakcyjną formą ćw. cielesnych)
-W szkołach średnich i seminariach nauczycielskich , gdzie nie było boisk i sal gim. uprawiano masowo rekreacyjne formy kul.fiz.
- majówki(zwane: świętami sportowymi) odbywały się popisy w skokach, biegach i róznego rodzaju gry.
- W doskonalszej formie uprawiano wych.fiz. na Uniw.Krakowskim . Wprow. Tam oficjalnie jazde konna, taniec, szermierke i pływanie. Zajecia prowadzone były przez wysokoszkolonych nauczycieli - systematycznie. Liczba studentów musiała być ograniczona ze wzgl.technicznych.
-mniejsze możliwości w zaborze pruskim, szkolnictwo nie było wtedy jeszcze zgermanizowane ale obowiązywały programy szkolne pruskie, w zakresie wych.fiz. wcale nie postępowe.
Rozważania teoretyczne:
Bronisław Trentowski - (1808-1869) w obszernym kilkutomowym dziele „Chowanna czyli system pedagogiki narodowej” wzorował się wyraźnie na systemach niemieckiej gim. GutsMuthsa i Jahna, choć nieobce mu były poglądy teoretyków wych. naturalnego. Zalecał przede wszystkim ćw.naturalne: biegi, skoki, pływanie, wspinanie po drzewach, jazdę na łyżwach, taniec. Podkreślał konieczność czynnego zaangażowania i udziału nauczy. oraz rodziców w ćw. fiz. dzieci i mł. Myśli autora Chowanny nie były usystematyzowane. Przedst. raczej w formie luźnych spostrzeżeń, marginesowych w całym jego programie wychowawczym. Nie znalazły i nie mogły znaleźć odbicia w praktyce. Pozostał Trentowski tylko myślicielem w zakresie wych fiz. - czołowym wyrazicielem epoki polskiego romantyzmu.
August Cieszkowski - W kręgu jego zainteresowań znalazło się wych. przedszkolne, co miało związek z bezustannym staraniem o rozbudowę ochronek wiejskich. Wzorem dla niego było z jednej strony wych. w starożytnej Grecji, z drugiej współczesny system wych. w szkołach ang, które poznał z autopsji. Pokreślał znaczenie dla rozwoju młodych organizmów zabaw ruchowych, gier w piłkę, biegów czy skoków.
Ewaryst Estkowski - polski pedagog i publicysta, autor wielu książek , rozpraw i artykułów w zakresie pedagogiki, twórca i redaktor czasopisma „Szkoła Polska” Wielokrotnie wygłaszał postępowe poglądy na temat wych.fiz. młodzieży, dążąc jak dawniej Komisja Edukacji Narodowej, do pewnej równowagi w kształceniu umysłowym, moralnym i fizycznym. Skłaniały go ku temu również błędy pruskiego systemu wychowawczego, które jako nauczyciel wyraźnie dostrzegał, zwłaszcza w szkołach elementarnych. Krytykując ostro jego jednostronność domagał się systematycznego prowadzenia ćw. cielesnych w wymiarze co najmniej 1h dziennie. Zmienne pod tym względ. są jego dwa artykuły: „O wych. fiz. dzieci”,”O wych fiz. młodzieży”. Samodzielnym myślicielem Estkowski nie był. Nie wyszedł poza krąg mysli Komisji Edukacji Narodowej., a zwłaszcza Jędrzeja Śniadeckiego.
Łukasz Gołębiowski autor ksiązki „Gry i zabawy róznych stanów w kraju całym lub w niektórych tych prowincjach” Jest to bogaty zbiór różnorodnych dawnych gier i zabaw ruchowych Polaków, cenny nie tylko jako źródło historyczne, ale przede wszystkim ważny ze wzgl. narodowych.
Prywatne zakłady gimnastyczno-lecznicze:
- Ludwik Bierkowski - zainteresował się gimnastyką w okresie studiów, terenem działania był Kraków, gdzie na uniwerku kierował kadrą chirurgii. Chciał zorganizować szkołę gimnastyczną dla młodzieży polskiej. Miała być to szkoła o szerokim zasięgu, prowadząca ćwiczenia ruchowe dla młodzieży jako uzupełnienie do programów szkolnych nie uwzględniających wychowania fizycznego. Gimnastykę dla chłopaków i dziewczyn oraz gimnastykę ortopedyczną mieli prowadzić wyszkoleni instruktorzy pod opieką lekarzy. Jednak mała wtedy Polska nie mogła zrealizować takiego wielkiego planu. Powstała szkoła, która nie zadawała Bierkowskiego. Potem przestała istnieć. Prowadził on jeszcze szkołę pływania oraz łyżwiarską. Napisał „kilka słów o ważności, potrzebie i użytku gimnastyki”
- w warszawie istniały zakłady Gustawa Manna i Eichlera
- w Poznaniu istniał zakład Teofila Mateckiego, zakłady lecznicze
- inny rodzaj zakładów nie ortopedyczny to zakład Teodora Matthesa w Warszawie , uprawiano tu szermierkę, ćwiczenia gimnastyczne, pływanie i gimnastykę leczniczą. Zakład cieszył się powodzeniem a Matthes wprowadził pierwsza w Polsce kadrę nauczycieli wychowania fizycznego.
Wychowanie fizyczne w szkole:
- gimnastyka jako przedmiot nadobowiązkowy uwzględniano w seminariach nauczycielskich, potem jako przedmiot obowiązkowy we wszystkich gimnazjach pruskich
- potem wprowadzono wychowanie fizyczne do szkół elementarnych
- brak odpowiednich sal, kwalifikowanych nauczycieli
- w Galicji dopiero wf w szkołach ludowych, seminariach nauczycielskich i szkołach średnich jako przedmiot obowiązkowy był od 1879 roku. Nie było odpowiednich sal ani wyposażenia
- w zaborze rosyjskim najoporniej wychowanie fizyczne torowało sobie drogę, rusyfikacja nastała, brak nauczycieli i pomieszczeń
Towarzystwa jeździeckie i bractwa kurkowe:
- zainteresowanie koniem zwłaszcza wśród szlachty
- w 1839 powstało w Poznaniu Towarzystwo ku Ulepszeniu Hodowli Koni i Bydła Wielkiego Księstwa Poznańskiego, organizowano 1 wyścigi konne
- w Warszawie powstało zainteresowanie wyścigami konnymi, powstało towarzystwo wyścigów konnych, organizując na polach Mokotowa liczne wyścigi. Imprezy odbywały się corocznie
- łowy, polowania, które hartowały zdrowie i zręczność fizyczną wraz z polityczną rolą
- literatura i sztuka, opisy polowań np. w „Panu Tadeuszu”, malarze Kossak, Orłowski, Brodowski, Gierymski.
Turystyka i taternictwo:
- wycieczki szkolne, propagowane jako forma poznawania kultury, kraju, przyrody, dziejów ojczystych
-turystyka piesza, systematyczne wycieczki
- zainteresowanie wysokimi górami, głownie Tatry.
- Stanisław Staszic - dzieło „o ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”, opisał przyrodę, klimat, cechy geograficzne. Sam też zdobył kilka szczytów.
- twórczość literacka, muzyczna i malarska z tematyka Tatr np. Radzikowski, który fascynował się górami, turysta, malarz.
Ruch turnerski:
-W niemczech ucisk zew. Musiał wywołac silną reakcję w postaci wzrostu poczucia narodowego. Potrzebna była reforma w zakresie wychowania narodowego.
- Prusy stały się osrodkiem ruchu narodwow-wyzowleńczego. Przeprowadzano reformy w tym wysuwała się konieczność militarnego kształcenia młodej generacji.
-Johann Gottlieb Fichte - wygłaszał w Berlinie „mowy do narodu niemieckiego”, gdzie nawoływał do budzenia świadomości narodowej. Żądał uwzględnienia wychowania fizycznego.
!!!!-Friedlich Ludwig Jahn - napisał „Niemiecka świadomość” gdzie występował przeciez feudalnym podziałom. Pragnął silnych zjednoczonych Niemiec. W wychowaniu fizycznym widział ważny element wychowania i wykształcenia narodowego. Nauczał w jednej ze szkół berlińskich gdzie razem z uczniami zainicjował zbiorowe ćwiczenai gimanstyczne wzorowane na zleceniacg GutsMuthsa. Organizował też wycieczki dalekie. W swoim narodowym fanatyzmie nie chciał przyznać się do błedu i z uporem twierdził, że turnieje powstały w Niemczech, a Francuzi samo to słowo jak i tradycje i zwyczaje wzięli od Niemców. Był romantykiem. W okresie wojny wyzwoleńczej wziął udział w walce, a po zakończeniu tej wojny podarował opracowana z kolega dla Goethego ksiązkę „Niemiceka sztuka gimanstyczna” (teoretyczna podstwa systemu, ćwiczenia usystematyzowano w zespoły ćwiczeniowe, zalecano równoważnię, linę do wspinania, drabiny, maszty, stojaki do skoków, rów w formie trapezu, boiska do rzutów i zapasów, drążek). Poswięcał mało uwagi grom, a kład nacisk na ćwiczenia na przyrządach.
-W 1811 Otwarto również boiska gimnasstyczne - młodzież spędzała na boisku 2 popołudnia wolne od nauki, w pierwszej czesci były cwwiczenia dowolne, a w drugiej pod kierunkiem przodowników. Obowiązywał szary i liniany strój. Noszono na piersi czworokątny znaczek gdzie było imię i nazwisko oraz cztery daty : 9(bitwa w lesie), 919(poczatek turniejów śrdniowiecznych w niemczech) , 1519(koeniec turniejów), 1811(otwarcie tego boiska gimnastycznego). W przerwach spożywano posiłek z chleba i wody.
Ruch turnerski w okresie zawieszenia (turnsperre):
-Poglądy polityczne Jahna oraz angażowanie się turnerów po stronie opozycji doprowadziło do uwięzeina Jahna i zamknięcie bois turnerskich. Jednak jego postawa polityczna spotkała się z uznaniem w pewnje czesci niemiec.
-Uznano Jahna „ojcem turnestwa”.
-Okres kiedy panował turnsperre jednak nie spowodował przerwy w rozwoju wychowania fizycznego. Kontynuowało ciwczenia w róznych miastach, Berlinie czy Monachium. Pozniej zamsiat turnen mowiono Gymnastyk.
-A ruch turnerski stracił polityczny charakter, a stał się ruchem gimnastycznym.
Ruch turnerski = gimanstyczny po zniesieniu zakazu:
-Utworzono Ogólnoniemiecki Związek Turnerski ale roznice ideologiczne członkow doprowadzily do rozłamu i powstał Demokratyczny Związek Turnerów Niemiec.
-Angażowano się aktywnie po stronie rewolucji. Wielu jednak turnerów po upadku wiosny ludów i nadajścia świetego przymierza wyemigrowała do Ameryki.
-Nastepnie powołano organizację Deutsche Turnerschaft do kierowania sprawami gimnastyki w Niemczech. Nadała ona ruchowi jednolitą formę organizacyjną i mocną strukturę i orgaznizowała co roku dni turnera.
Wychowanie fizyczne w szkole:
-Wychowanie fizyczne w niemieckich szkołach zostało wprowadzone dość pozno.
-na poczatku nie wydano rozporzadzenia o obowiązkowym wychowaniu fizycznymw skzolach i lekarze, pegagodzy i gimnastycy zaczęli wypowiadać się na ten temat mówiąc o zaniku zdrowia i sił fizycznych mlodziezy. Pod presją i krytyką rząd pruski ponowie zajął się tą sprwą.
-Rzecznikeim wychowania fizycznego stał się Johann Schulze, a popierano wf nawet przez sfery wojskowe. W rezulatcie wydał memoriał gdzie uznano gimnastykę za „koneiczny i pożyteczny człon” ksztalcenia narodowego w gimnazjach, wyższego stopnia szkolach miejskich, seminariach nauczycielskich i szkołach wojskowych. Latem cwiczenia milay być na boiskach a zima na Sali. Chcieli wyksztalcic dobrych fachowców dlatego opiekowalis ie szczególnie seminariami dla nauczycieli. Utworzono w Berlinie Centralny Instytut Kształcenia Nauczycieli Wychowania Fizycznego.
-Za przykładem prus wproawdzono wf do gimnazjow i szkol srednich w innych panstwach niemieckich. Sprawą sporną był wybór programu. „ojczyzniane turnerstwo” Jahna nie zostało zaakceptowane . nie rzowiązaly tez problemu starania Hugo Rothsteina, który usiłowal zaadaptować system szwedzki. Obce wzroy w gimanstyce przyjmowano niechętnie czego przykladem był tez spór który wybuchnął w Parlemncie Pruskim o naziwe „spór o poręcze”. -!!!!-Po poszukiwaniach przyjęto system Adolfa Spiessa - w „Nauce sztuki turnerskiej” unowoczesnił i do potrzeb szkolnych przystosował system Jahna. Uprzywilejował ćwiczenia porządkowe i musztrę. Podstawa systemu stał się dwuczęsciowy „podręcznik turnerski dla szkół”, który dał mu zaszczytne miano „ojca gimnastyki szkolnej”. Był zwolenniekiem systemowych cwiczen fizycznych w ciągu calego roku dlatego chcial aby powstaly przystosowane do tego sale gimnastyczne. Pozniej wqychowanie fizyczne dzieki niemu znalazło się w szkolach ludowych w wymiarze 2 godz. Tygodniowo. Mialo anuczyć i przygotować mlodziez nizszych warstw spolecznych do przyszlej sluzby wosjkowej.
Wychowanie fizyczne w armii:
-Przywiązywano do wf dużą wagę. Właczyli je do programu szkoelnia zolnierzy
-Kontynuował te zamierzenia Herman Boyeh - budował garnizonowe boiskja i plywalnie, zakladano je w roznych rejonach.
-Cwiczenia po wsiach i miastach mieli zajmować się podoficerowie. W okresie turnsperre sprawa upadła, ale w garnizonach cwiczenia fizyczne nadal odgrywaly wazną rolę. Zmieniał się tylko sposób. Wprowadzono „gimantykę racjonalną”.
Niemcy po roku 1871:
Dzieki zwycięstwa nad francuzami zakonczyl się proces jednoczenia niemiec. Okres II rzeszy niemieckiej można było podzielic na dwa podokresy, czyli okres rządów Otto Bismarcka i okres osobistych rządów cesarza Wilhelma II. Niemcy we wszystkich dziedinach zaczęli osiągac sukcesy. Ustępowali jedynie USA i czesciowo Anglii.
Rozwoj wychowania fizycznegow w szkole:
-Weszlo już na stale do programow szkol.
-Opraty bnyl na systemie Adolfa Spiessa. System ten słuzyl najbardziej militaryzmowi, a z naukowych pozycji jednak spotykal się z krytyką szczególnie jeśli chodzilo o błedne wyroznianie dal rozwojowych dzieci i mlodziezy.
-Modyfikacją tego systemu zajął się Alfred Maul - szwajcarski pedagog, propagował on i uzasadnial potrzebe wykonywania rytmicznegfo ciwczen wolnycj jak i na przyrządakch. Do cwiczen wolnych wproawdzil muzykę.
-Wplyw na modyfikację systemu Spiessa miał tez J.C.Lion - przeciwnik cwiczen nawiązujących do czynnosci pracy, zalecał ruchy abstrakcyjne, mające podkreslic nierozerwalny związek ducha i ciała. Elementem nowym było uznanie cwiczen za zewnętrzny wyraz duchowej aktywnosci czloweika.
-Rolę w rozwoju gimastyki odegral również O.H.Jager - wielbiciel greckiej gimasntyki. W praktyce odszedl jednak od idealu greckiego. Jego gimnastyka miał cele mielitarne. Wprowadzil do niej slynne laski zelazne.
*W skzoel ludowej zwiększono liczbe godzin wychowania fizyvcznego do trzech i dodatkowo wprowadzono pieciominutowe cwiczenia na wolnym powietrzu. Rozszerzono gimnastyke i gry dla dziewczyn do tych samych rozmiarow co dla chlopakow.
*W roznych szkolach srednich obok plywania i gier wprowadzono pilkę nozną gdzie mlodziez tworzyla wlasne druzyny i grala tez poza szkolą.
*W gimnazjach obok gimnastyki duze znaczenie mialo plywanie, wioslarstwo, pilka nozna. Lekkoatletyka, tenis, szermierka, kolarstwo czy turystka szkolnha (najpierw uporawiana była w postaci wycieczek skzolnych potem tworzy się nawet zszerzenia „wędrujące ptaki” z glownym celem jako wucieczki krajoznawcze).
Dalszy rozwoj ruchu turnerskiego:
-Zaczal się ponownie dynamicznie rozwijac.
-Uprawianie ciwczen fizycznych w towarzystwach turnerskich mialo sluzyc wychowaniu czlonkow w „duchu ojczyznianym”. W doborze cwiczen starano się kierowac wolą czlonkow. -Popularnoscia cieszyly się cwiczenai wolne i na przyrzadach. Biegi, skoki, rzuty sluzyly jako cwiczenia uprzywilejowane. Z czasem dolączono lekkoatletykę. Organizowano rozwniez wedrówki turnerskie a zaczęła się rozwijac gimnastyka u kobiet. Cwiczenia turnerek były jednak ograniczone.
Ruch rekreacyjny:
-Propagowalo go mieszczanstwo niemieckie.
-Duze zaslugi w jego rozwoju polozyly towarzystwa turnerskie.
-Zrodzila się glosna broszura Emila Hartwicka „na co cierpimy” gdzie potrzebę rekreacji uzasadnil spolycznymi wzgledami.
-Powolano rowzniez w Berlinie Centralną Komisję Poperania Mlodziezy ui Zabaw Narodowych w Niemczech, która zajęla się miedzyinnymi budowa terenow i urządzen rekracyjnych.
Niemieckie organizacje skautowe:
-Niemcy wilhelminskie staraly się o zapewnienie warunkow sprzyjających dobremu przygotowaniu się do aktywnej sluzby wojskowej.
-Zwracano szczególną uwagę na cielesne kształcenie młodzieży.
Wychowanie fizyczne w szkole i poza nią.
-Powstanie organizacji młodzieżowej wzorującej się na angielskim skautingu.
-Powołanoi jeszcze 2 organizacje młodzieżowe Jugendflege i Jungdeutshland. Chciano wychować młodziez w duchu narodowo-niemieckim. Organizacje te uzupełniały się ale nie przeciwstawiały się sobie. Były połączone z kołami wojskowymi.
Sport i turystyka
-Pod nazwą sportu należy raczej rozumiec nowe zwyczaje i metody gdyż był już znany wcześniej.
-Obok szermierki i jazdy konnej na znaczeniu zyskały: wioślarstwo, żegrlarstwo, boks, gry zespołowe, łyżwiarstwo, pływanie, turystyka wysokogórska, sporty motorowe.
-Sport był zauważony przez malarzy głownie malujących wyścigi konne.
-Powstały też specjalistyczne kluby:
Wioślarski - założony przez kupców angielskich, utworzo tez ogólnoniemieckie zrzeszenie wioślarskie oraz żeglarskie.
Kolarstwo - pierwsze kluby powstały w Monachium i Hamburgu.
Łyżwiarstwo - pierwszy klub we Frankfurcie nad Menem.
Sport pływacki rozwijał się wolniej
Piłka nożna - w Bremie, powstał też niemiecki związek piłki nożnej, początkowo uprawiano tu też hokeja.
Lekkoatletyka - była na początku upraweiana pomocniczo np. w klubach piłkarskich.
Turystyka - sport wymagający aktywności ruchowej, powstało niemieckie towarzystwo alpinistyczne, a potem niemiecko- austriackie. Założono też muzeum alpejskie. Oprócz turystyki wysokogórskiej była tez turystyka piesza, wodna i kolarska. Organizowano wycieczki. Głownie niektóre kluby sportowe i tworzystwa turnerskie propagowały ten rodzaj turystyki.
Zrzeszenia robotnicze
-na początku robotnicy w Niemczech wstepowali do mieszczańskich towarzystw gimnastycznych i sportowych.
-Robotnicy wysokokwalifikowani jednak najczęściej w tych towarzystwach robotnici spotykali się raczej z niechęcią i dyskryminacją ze strony stowarzyszeń i członków ze sfer bogatego mieszczaństwa. Rózne względy i róznice sprawiły że świadomi robotnicy organizowalu się w odrębnych zszerzeniach gimnastycznych i sportowych.
-Pierwsze zrzeszenie gimnastyczne powstało w Lipsku z hasłem „wszystko przez pracę, wszystko dla pracy” i wtedy powstawały też zrzeszenia w innych miastach przekształcając się w zrzeszenia ogólnoniemieckie.
-Utworzonmo Niemiecki Robotniczy Zweiązek Turnerski.
-Utworzono też robotnicze zjednoczenie pływackie i za przykładem towarzystwa przyjaciól przyrody wśród robotników rozwijano krajoznawstwo i turystykę.
Pierwsze nowożytne olimpiady
-W niemczech wznowienie igrzysk spotkało się z niechęcią ponieważ to nie oni wpadli na taki pomysl. Jednak idea odrodzenia igrzysk znalazła zrozumienie u niektórych polityków i naukowców.
-Wyrazicielem ich poglądów był Williabald Gebhard - przyczynił się do udziału zawodników niemieckich w pierwszej nowozytnej olimpiadzie w atenach, został jednak wykluczony z niemieckiego związku do spraw sportu, gier i gimnastyki, ale pracował dalej nad swoim pomyslem. Doprowadzil do powstania niemieckiego komitetu olimpijskiego.
-w Atenach w cwiczeniach na przyrządach prowadzili niemcy.
-W sztokholmie niemcy osiągneli najwieksze sukcesy.
-W Berlinie przerwano igrzyska przez I wojnę światową.
Kultura fizyczna w obliczu I wojny światowej
-Popierano politykę agresji
-Powstały młodzieżowe kompanie, zorganizowane na wzór wojskowy, rekrutowano tu głownie młodzież zrzeszona z towarzystw turnerskich, sportowych i organizacji młodziezowych.
Austria
-odgrywaly w niej rolę 2 narody Austriacy i Węgrzy
-okres józefinizmu
-Maria Teresa [cesarzowa, która przeprowadzila w Austrii reformy wewnętrzne w duchu absolutyzmy, zreformowała admienistrację, sądownictwo, poprawiła stan finansów. Za jej czasów i jej syna w wychowaniu dworskim wypowiadali się za tradycyjnymi ćwiczeniami rycerskimi, tancem, szermierką i grą w piłkę. Takie formy też uprawiano w akademiach rycerskich i szkołach jezuickich]
-Józef II [syn Marii, zwiększył on obciążenie podatkowe klas uprzywilejowanych, dązył do podniesienia poziomu gospodarczego kraju]
-utworzono pierwszy zakład pływacki przez lekarza Ferro
-popularne były wycieczki wysokogórskie, szczyt Triglav czy Duży i Mały Glockner.
-zakładano towarzystwa turnerski dzięki cesarzowi Józefowi I
-rozwijał się też sport w tym powstał klub łyżwiarski jako zrzeszenia wspolne dla Niemców i Austriaków
-nowe związki wioślarski, pływacki, łyżwiarski
-powstało Austriackie Towarzystwo Alpinistyczne
!!!!-Payer przywiózł doWiednia narty i tym zapoczątkował narciarstwo sportowe , chociaż na początku nie przyniosły większych rezultatów, dopiero dzięki ukazaniu się słynnej ksiązki w języku niemieckim i angielskim podróżnika polarnego Nansena o wyprawie w głąb Grenlandii na nartach rozbudziło zainteresowanie się narciarstwiem
-w 1905 roku wprowadzono slalom sportowy i przeprowadzono zawody w slalomie jak i biegu zjazdowym.
-powstawały także zrzeszenia robotnicze; w szczególności ważny jest ruch robotniczy turystyczno-krajoznawczy z inicjatywy robotniczego ruchu turystycznego pod nazwą „przyjaciele przyrody”. Nasladowo je w innych państwach również i szybko zyskano popularność. Z czasem to towarzystwo stało się międzynarodowym robotniczym stowarzyszeniem turystycznym.
-wf w szkołach obywał się z propagowaniem gier i zabaw ruchowych, łyzwiarstwa, pływania i wycieczek
-na pierwszych igrzyskach nowozytnych nie zdobyli żadnego medalu
Węgry
-szermierka
-powstawały kluby i szkoły sportowe (węgierski klub szermierczy, wegierska szkoła jazdy konnej, zakład pływacki, klub wioślarski, zakład gimnastyki leczniczej)
-po wojnie zprusami, przegranej, Józef I zgodził się na utworzenie rządu węgierskiego gdzie otrzymano odrębny sejm i niezależność w sprawach wewnętrznych
-w szkołach średnich i ludowych wprowadzonoi lekką astletykę w wymiarze 2 godz. Tygiodniowo.
-Rozwijały się też nowe rodzaje sportu (klub żeglarski, łyżwiarski, lekkoaltletyczny)
-turnerstwo zyskało wielu zwolenników, utworzono w Budapeszcie związek turnerski zrzeszający 30 towarzystw
- rozwijało się narciarstwo oparte na wzorach norweskich
-nauczano jazdy na nartach
-na pierwszych igrzyskach nowozytnych wegrzy odniesli zwycięstwa w pływaniu i szermierce
Szwajcaria
-szermierka, jeżdziectwo, gry wpiłkę
-zapasy, biegi, skoki, pchnięcia i podnoszenia kamieni
!!!!-Jan Pestalozzi [wielki pedagog, publicysta, stworzył podstway nowożytnego nauczania powszechnego. Napisał książkę „Jak Gertruda uczy swoje dzieci” gdzie pokazał na czym opiera swoje wskazówki wychowawcze, opracował tez „o kształceniu ciała”, i napisał „łabędzi śpiew”. Oddziaływał nie tylko na dzieki objęte nauką szkolną ale również na dzieci pracujące, ćwiczenia przedstwaione w dziele o kształceniu ciała mógł wykonywac każdy. Propagował cwiczenia wolne, wszechstronnie rozwijające organizm z pominięciem cwiczeń na porzyrzadach. Zachował jednak pewne elementy kształcenia wojskowego. Program ćwiczeń cielesnych według niego jest prosty i natrulany, zalecał stopniowanie ćwiczen od najprostszych do tych bardziej skomplikowanych]
-turystyka górska, alpinizm, do rozwoju przyczynili się ludzie sztuki i nauki, którzy w swoich dziełach rozbudzali zainteresowanioe pieknem ojczystego kraju.
-powstał szwajcarski klub alpejski, a wraz z ruchem turystycznym postępował rozwój hotelarstwa, usług gastronomicznych i leczniczych. Znane też sa ośrodki wypoczynkowo-lecznicze
-ruch gimnastyczny (turnerstwo) propagatorem został Clias [nauczał on gimnastyki w zakładzie wychowawczym w Bernie, wydał podręcznik „początki gimnastyki czyli turnerstwa”, założył też ojczyźnianą gminę turnerską]
-sport strzelecki, odbywały się zawody strzeleckie, obchodzono też świeta strzeleckie.
-wioslarstwo, narciarstwo które stało się nie tylko rozrywką ale też srodkiem lokomocji
-powstała w Szwajcarii też młodziezowa organizacja wzorująca się na skautingu angielskim
!!!!-Emil Dalcroze [autor oper, wielu miniatur muzycznych, piosenek, prac teoretycznych i metodycznych, twórca gimnastyki rytmicznej, starał się kształcić ruchowo z muzyką jednocześnie. Napisał „rytmika, muzyka i wychowanie”. Wywarł duży wpływ na dalszy rozwój gimnastyki]
Holandia
-ścierały się tu w kulturze fizycznej wpływy niemieckie i angielskie
-zainteresowanie wzbudziły ksiązki tyakie jak: „gimnastyka wszystkich stanów”, „podręcznik anatomii i fizjologi ćwiczeń fizycznych”, „podręcznik gimnastyki dla dziewcząt”
-sport nawiązywał do wzorów angielskich; kluby myśliwskie, towarzystwo łyżwiarskie, narodziło się żeglarstwo i wioslarstwo, powstał związek szermierczy, gimnastyczny, łyżwiarski, pływacki, piłki nożnej i atletyki, kluby hokeja i alpinizm
-turnertwo miało swoich zwolenników
-na pierwszych igrzyskach nowożytnmych odnoszono sukcesy w szermierce, strzelectwie i wioślarstwie
Luksemburg
-Stammer [odegrał dużą rolę w rozwoju kf; prowadził ćwiczenia turnerskie, otworzył prywatny zakład turnerski]
-wprowdzono do szkoły wf w wymiarze 2godz. Tygodniowo
-powstał związek gimnastyczny
USA
Szkoły amerykańskie:
- początkowo prymitywne, wychowanie fizyczne nie było uwzględniane. Wyjątek to szkoła w Massachusetts, gdzie brano udział w grach sportowych
- Beniamin Franklin w dziele „propozycje dotyczące kształcenia młodzieży w Pensylwanii” podkreślił znaczenie ćwiczeń gimnastycznych dla usprawniania organizmu.
- Tomasz Jefferson podkreślił że uprawianie gimnastyki wyrabia odwagę i wolność umysłu
- Jerzy Washington podkreślał iż nastaje potrzeba wprowadzania ćwiczeń fizycznych w szkołach i kolegiach jako przysposobienia wojskowego, czemu sprzeciwiał się parlament
Krzewiciele kultury fizycznej:
- John Warren [inicjator budowy sal gimnastycznych w Harward]
- Catherine Becher [autorka „kurs lekkiej gimnastyki dla młodszych pań”, „podręcznik fizjologii lekkiej gimnastyki dla szkół i rodzin”, wprowadziła pojęcie kasztelani czyli łączenia piekna i siły, wprowadziłą też woreczki napełnione kukurydza jako przyborów do ćwiczeń, oparła się na systemie Linga, opracowania wzbogaciłą rysunkami, swe uwagi o potrzebie wychowania fizycznego przedstawiła w Amerykańskim Towarzystwie Rozwoju Nauki]
- Dio Lewis [interesował się zdrowotną stroną gimnastyki, otworzył szkołę Gimnastyczna dla mężczyzn, kobiet i dzieci oraz Instytut Wychowania Fizycznego, gdzie kształcono nauczycieli, modyfikował cwiczenia turnerskie, wprowadził różne przybory do ćwiczeń, jego podręcznik nowej gimnastyki zyskał dużą poczytalność]
Wychowanie fizyczne w szkołach i uniwerkach:
- pierwsza szkoła z wychowaniem fizycznym w programie to w Boston, w latach następnych pojawiły się też w innych miastach dzięki Bechter i Lewis.
- przeważała Gimnastyka
- budowano sale gimnastyczne i obiekty terenowe
- wioślarstwo, baseball wprowadzone przez Hitchcock [absolwent szkoły medycznej w Harwardzie, profesor higieny i wychowania fizycznego, a uczniowie musieli brac udział w zajęciach 4 razy w tygodniu po pół godziny, po raz pierwszy stosował pomiary antropometryczne wzrostu, ciężaru ciała, obwodu klatki piersiowej i konczyn]
- uprawiano gimnastykę przy muzyce, cwiczenia z ciężarkami, biegi i chody
- uprawiano też koszykówkę [twórca James Naismith]
- do nauki angażowano wysoko płatnych trenerów
- narodził się nowoczesny, akademicki sport akademicki, forma zawodów intramural
Wpływy europejskie na wychowanie fizyczne w USA:
- Nilsen - propagator systemu Linga w USA uznawanego jako „szwedzkie leczenie ruchem”
- Karl Beck - propagator ćwiczeń gimnastycznych, założył pierwsze boisko gimnastyczne i wprowadził ćwiczenia w szkole
- Francis Lieber - założył szkolę plywania
- Nils Pose - założył w Bostonie szkołę gimnastyki dla kobiet
- John Dewey - amerykański filozof, psycholog i pedagog, przeciwnik europejskich prądów pedagogicznych, zwolennik nowych metod nauczania i wychowania, twórca typu szkoły społecznej „szkoły pracy”
- Tomasz Wood - realizował hasła głoszone przez Deweya, dyrektor wychowania fizycznego i lekarz, kładł nacisk na gry i sporty oraz na naturalne ćwiczenia zwinnościowe wolne i na przyrządach, połączył nauczanie higieny z wychowaniem fizycznym
- Dulleu Sargent - nauczyciel wychowania fizycznego, twórca pierwszych testów sprawnościowych, utworzył szkołę letnią w Harwardzie, gdzie kształcił też nauczycieli wychowania fizycznego.
Rekreacja fizyczna:
- charakter widowiskowo-dochodowy przez industrializacje i urbanizację
- powstały kluby sportowe i YMCA
- pierwsze drużyny futbolowe i lekkoatletyczne
- w 1850 doprowadzono do utworzenia Narodowego Związku Gimnastycznego
Stowarzyszenia wychowania fizycznego
- Amerykańskie Stowarzyszenie dla Krzewienia Wychowania Fizycznego, do dziś istnieje pod skrótem AAHPER
- Towarzystwo Dyrektorów Wychowania Fizycznego w Kolegiach
- YMCA [Chrześcijańskie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej] w 1851, posiadała 150 obiektów sportowych, uruchomiła własną szkołę wychowania fizycznego pod kierunkiem Gulicka, który był inicjatorem wprowadzenia odznaki YMCA czyli odwróconego trójkąta symbolizujący 3 cele: wychowanie fizyczne, umysłowe i moralne, przekształcono później YMCA w Międzynarodowe Kolegium YMCA, a studia trwały 4 lata i wprowadzono magistra wychowania fizycznego. Zasługą tego stowarzyszenia było powstanie i rozpowszechnienie koszykówki i siatkowki. Patronowano też ruchowi oboznictwa. Posiadali własne czasopismo „Umysł i Ciało”
Ruch boiskowo-rekreacyjny:
- otwarto w Bostonie plac zabaw dla dzieci
- utworzono stowarzyszenie boisk dzieci i młodzieży z patronem Rooseveltem.
- utworzono Narodowe Stowarzyszenie Rekreacji
- parki zagospodarowano
- Gulick - był przywódcą ruchu boiskowo-rekracyjnego dla dzieci i młodzieży, widząc w zabawie nie tylko wartości zdrowotne, ale i wychowawcze. Założyl w NY sportową lige szkolną
Olimpiady:
- Ateny - duże sukcesy, 9 pierwszych miejsc w la i konkursach technicznych
- Paryż - dominacja w la
- Saint Louis - olimpiada typowo amerykańska, zwycięstwo w la i wioślarstwie ale również w pływaniu
- Londyn - w la, porażka w biegach krótkich, złoto w boksie, pływaniu i strzelnictwie.
- Sztokholm - klasyfikacja ekip. Pierwsze miejsce Szwecja, potem USA.
Chiny
Kultura wychowania fizycznego kształtowała się na gruncie własnych tradycji, i pod wpływem obcych prądów z Europy i USA. Większy zarys dokonany został za pośrednictwem studentów chinskich pobierających nauki na uniwerkach europejskich i amerykańskich.
Wychowanie fizyczne w szkołach:
- brak jasnego obrazu związanego ze szkoleniem wojskowym
- niedostatek programów i kadr wychowawców
- szkolenie nauczycieli dopiero w 1916 organizując przy Narodowym Uniwersytecie w Pekinie kurs drugiego stopnia na nauczycieli wf
- zawiązały się dobrowolne organizacje sportowe la
- stowarzyszenia rekreacyjne
- utworzono Narodową Chińską Federację Lekkoatletów Amatorów
- organizowano 2 i 3 dniowe coroczne lekkoatletyczne zawody sportowe , podział na juniorów i seniorów. Odbywały się też zawody eliminacyjne gdzie najlepsi uczestnicy startowali w imprezach coraz to wyższego szczebla.
Japonia
Arinori Nori - wybitny działacz kiedy wykształcił się swoisty system wychowania fizycznego, minister wychowania fizycznego, dzięki niemy stosowano nowe metody wychowania i kształcenia
Kultura fizyczna w szkołach:
- Utworzono Narodowy Instytut Gimnastyczny
- Program nauczania był zróżnicowany dla róznych klas ale miał wspolną treść na cele militarne
- Zmierzano do wykształcenia nauczycieli i uczniów z 3 cechami: posłuszeństwa, prawdomówności i godności.
- Plan zajęc to 6h ćwiczenia dla chłopców w tym zajęcia z przygotowania wojskowego i 3h dla dziewczyn jako ogolne wychowanie fizyczne i gry.
- Leland - wprowadził różnorodne ćwiczenia gimnastyczne aktywizujące kończyny
- okres Taisho - przyjmują się obce wpływy, gimnastyka szwedzka, uwzględniona w programie szkolnym, dodano do programu zabawy, gry i tańce, obowiązywała chłopców nauka szermierki i dżudo. Powstał system szkolnych i międzyszkolnych zawodów sportowych. [amatorski związek lekkoatletyczny]
Francja
Francuska kultura fizyczna:
- Francisco Amaros - Hiszpan, urodzony w Walencji, stanął na czele instytutu wychowawczego w Madrycie, działał dynamicznie i pioniersko, mianowano go pułkownikiem gdzie objął kierownictwo nad Gimnazjum Wojskowym, które wyposażył bogato w urzadzenia gimnastyczne i obok gimnastyki wojskowej prowadził też cywilną. Kiedy instytut został zamknięty kształcił młodzież w prywatnym zakładzie według własnych metod. Upamiętnił swoje imię podręcznikiem wychowania fizycznego, otrzymał nagrodę francuskiej Akademii Nauk. W swoim dziele zawarł swoją widzę gdzie uwidoczniły się szczególnie wpływy GutsMutha i Pestalozziego. Osiągnięciem było oparcie gimnastyki na wiedzy lekarskiej, anatomii i fizjologii i na lekarskiej kontroli ćwiczeń. Wyróżniał on w sumie 5 gimnastyk: wojskową, przemysłową, cywilną, leczniczą, akrobatyczna. Łączył cele ogólnowychowawcze z narodowymi.
- Phokton Clias - szwajcar, sprawował stanowisko inspektora dla ćwiczeń fizycznych w szkolach elementarnych Paryza, swe poglądy czerpał od GutsMuthsa, Vietha i Pestalozziego. Dzieła „gimnastyka elementarna”; „kallistenia”.
- Charles D'Argy - wychowawca w szkole gimnastycznej, uczeń Amorosa
- Napoleon Laisne - wychowawca w szkole gimnastycznej, uczeń Amorosa
- Eugene Paz - zasłużył się w walce o wprowadzenie obowiązkowego wychowania fizycznego w szkołach francuskich
- sporty wodne, krokiet, golf przez wpływy innych państw
- idea turnerstwa
- alpinistyka, szermierka, pieściarstwo
- przeloty balonem przez Alpy i balonem o napędzie parowym jako sport
- Georges Demeny - był asystentem filozofa Marleya, nowoczesnymi metodami badali fizjologie ruchu człowieka, został członkiem komisji do spraw gimnastyki szkolnej, zwolennik gimnastyki Lingów, potem jednak występował z surowa krytyką systemu szwedzkiego. Dzieła: „podstawy naukowe wychowania fizycznego”; „kształtowanie siły”; „wychowanie i harmonia ruchów”; propagował większa dynamiczność ruchów, kształcenie siły, zręczności, rozwijanie orientacji przestrzennej, równowagi, stosowanie ruchów obszernych, lekcje składały się z 8 członów.
- Georges Hebert - oficer marynarki, był tez nauczycielem wychowania fizycznego w szkole marynarki wojennej, stworzył nową metodę, naturalną sięgając do wzorów ludów prymitywnych. Dzieła: „wychowanie fizyczne i całkowity trening metodą naturalną”; „wychowanie fizyczne kobiet”. Podstawowe dla niego ruchy naturalne człowieka zestawił w 5 grupach: lokomocyjne (marsz, bieg), lokomocyjne drugorzędne (pływanie, wspinanie), obronne (walka, rzuty), przemyślane (strzelanie, podnoszenie), rozrywkowe (tańce, zabawy, akrobatyka). Podkreślał związek ruchów z terenem, metodykę ćwiczeń zawarł w książce „Moja lekcja kompletnego i utylitarnego ćwiczenia”.
- Pierre de Coubertin - należał do twórców Ligi Narodowej Wychowania Fizycznego, do Komitetu Propagandy Cwiczeń Fizycznych, najgorliwszy propagator sportu. Napisał „Wychowanie w Anglii”; „Gimnastyka utylitarna”, był założycielem miesięcznika, wskrzesił igrzyska olimpijskie. Utworzył Międzynarodowy Komitet Olimpijski na czele którego stanął on sam i zajął się organizacją igrzysk w Atenach i dalszych.
-Olimpiada: złote medale zdobyli szermierce, kolarstwie, biegu maratońskim
- sport motorowy, zwłaszcza samochody. Powstał automobilklub
- związek strzelecki, kolarski, wioślarski i regionalne kluby czy stowarzyszenia