5. Wczesna epoka żelaza na obszarze środkowego i dolnego Dunaju: horyzont znalezisk Mezoscat.

Kultura/grupa Mezoscat lub kultura przedscytyjska wytworzyła się w okresie halsztackim C na terenie Wielkiej Niziny Węgierskiej. Zajmowała tereny na prawym brzegu Cisy, w dorzeczach rzek Eger i Torna. Kultura Mezoscat objęła tereny zajmowane uprzednio w części przez kulturę gawską, a w okolicach gór Bukowych i Matry przez grupę kyjatycką. K. M. nie przekroczyła Dunaju, za którym rozciągała się sfera opanowana przez kulturę wschodniohalsztacką. Śladem ich pobytu są niewielkie zgrupowania cmentarzysk szkieletowych.

Cmentarzyska z pochówkami szkieletowymi (dyskontynuacja w stosunku do miejscowej tradycji pól popielnicowych), ułożenie w pozycji wyprostowanej, na wznak, wzdłuż osi wschód - zachód. Z boku zmarłego, na wysokości bioder ustawione były naczynia glinianem przy nogach złożone zostały kości zwierzęce, bydła rogatego. Mniej liczne pochówki szkieletowe w pozycji skurczonej, ułożone na boku, jak też zwłoki ułożone na wznak, ale z podkurczonymi nogami oraz rękami zgiętymi w łokciach i wspartych na biodrach. Brak zupełnie pochówków ciałopalnych, które były typowe dla kultur poprzedzających pojawienie się kultury Mezoscat, jak też dla kultury rozwijającej się na tym terenie poczynając od okresu halsztackiego D. Zwyczaj składania do grobów obfitych mięsnych darów konsumpcyjnych (wołowina). Brak śladów osad - mobilny tryb życia.

Sądzi się, że omawiana kultura została utworzona przez grupy ludności koczowniczej, wywodzącej się ze wschodniej Europy, które przeniknęły przez Siedmiogród, przyczyniły się do załamania dalszego rozwoju kultury gawskiej u schyłku epoki brązu i osiedliły się na Wielkiej Nizinie Węgierskiej. Ludność ta, określana jako Khmerowie albo Trako-Kimerowie, przenikając do środkowej Europy, w dorzeczu środkowego Dunaju, weszła w bezpośrednie kontakty z ludnością najmłodszej fazy kultury pól popielnicowych i przyczyniła się do rozpowszechnienia w Europie całego szeregu wyrobów pochodzenia wschodnioeuropejskiego czy nawet euroazjatyckiego i szeregu nowych zwyczajów pochodzenia wschodniego.

Ceramika: naczynia wazowate o lejkowato rozchylonych brzegach, zdobione żłobkami, guzami i podłużnymi pionowymi zgrubieniami, profilowane kubki z szerokim uchem, zdobione pionowymi żłobkami, grupami pionowych kresek, guzami, ornamentem stempelkowym; misy półkoliste lub o brzegu zagiętym do środka i ukośnie żłobkowanym; naczynia szerokootworowe o dwóch wydatnych uchach, mające swe odpowiedniki w Siedmiogrodzie, Mołdawii, Dobrudży i Bułgarii. Formy ceramiczne wskazują tradycje kultury gawskiej, kultury kyjatyckiej, widoczne są powiązania z zespołami kultur zajmujących dolne dorzecze Dunaju, Mołdawii i Dobrudżę.

Wyroby metalowe: brązowe pobocznice, żelazne wędzidła, toporki żelazne, ozdoby: tarczki, paciorki, bransolety. Niewiele w przedmiotów metalowych w grobach. Występują wyroby kamienne (gładziki, topory) i kościane, w grobach kobiecych podłużne płytki kościane wykonane z żeber zwierzęcych (18-23cm), zdobione ornamentami geometrycznymi.

5. Wczesna epoka żelaza na obszarze środkowego i dolnego Dunaju: horyzont znalezisk MEZÖCSAT

- wytworzyła się w okresie HaC na terenie Wielkiej Niziny Węgierskiej

- kultura Mezöcsat, określana tez jako przedscytyjska

- głównie tereny na prawym brzegu Cisy, w dorzeczach rzek Eger i Torna, na południe od miasta Eger oraz na południe, nad samą Cisą - tu koncentracja

- pojedyncze stanowiska rozproszone wzdłuż Cisy na południe, nad dolnym Kareszem i przy ujściu Maruszy

- kultura ta zajęła tereny zajmowane wcześniej przez kulturę gawską i częściowo przez grupę kyjatycką

- nie przekraczała zasięgiem Dunaju, za nim kultura wschodniohalsztacka

- typowe cmentarzyska, na których występują pochówki szkieletowe, w pozycji wyprostowanej, na wznak, przeważnie wzdłuż osi wschód - zachód

- z boku zmarłego, na wysokości bioder zazwyczaj układano naczynia gliniane, a przy nogach kości zwierzęce, zwykle bydlęce

- mniej liczne pochówki w pozycji skurczonej, ułożone na boku, jak i zwłoki ułożone na wznak - z podkurczonymi nogami i rękoma zgiętymi w łokciach i wspartymi na biodrach (tzw. pozycja żaby), w tych grobach naczynia gliniane ustawione przy zmarłym

- zupełnie brak pochówków ciałopalnych (choć były w kulturach przed i po)

- zupełny brak śladów osiedli ludności kultury Mezöcsat

- uważa się, że ta kultura została utworzona przez grupy ludności koczowniczej wywodzące się ze wschodniej Europy, które przeniknęły przez Siedmiogród , przyczyniły się do załamania kultury gawskiej u schyłku epoki brązu i osiedliły na Wielkiej Niż. Węg.

Ludność ta, określana jako Kimerowie lub Trako-Kimerowie przenikając do środkowej Europy, w dorzecze śr. Dunaju, weszła w bezpośrednie kontakty z ludnością najmłodszej fazy k. pól popielnicowych i przyczyniła się do rozpowszechnienia w Europie całego szeregu wyrobów pochodzenia wschodnioeuropejskiego i szeregu nowych zwyczajów pochodzenia wschodniego

- ceramika:

• naczynia wazowate o lejkowato rozchylonych brzegach, zdobione żłobkami, guzami i podłuznymi pionowymi zgrubieniami wygniecionymi do wewnątrz naczynia na górnej części brzuśca,

• profilowane kubki z szerokim uchem, zdobione m.in. pionowymi żłobkami, guzami czy ornamentem stempelkowym

• misy półkoliste lub o brzegu zagiętym do środka i ukośnie żłobkowanym

• naczynia szerokootworowe o dwóch wydatnych uchach

- zestaw ceramiczny wykazuje silne nawiązania do kultury gawskiej, grupy kyjatyckiej, prócz tego widoczne nawiązania do zespołu kultur zajmujących dolne dorzecze Dunaju, Mołdawie i Dobrudżę (Stoicani, Babadag)

- wyroby metalowe: - brązowe pobocznice i żelazne wędzidła

- ozdoby żelazne: tarczki, paciorki, bransolety

- mało metali w grobach, dużo za to wyrobów kamiennych: toporek, gładziki, czy kościanych

: szczególnie interesujące podłużne płytki kościane z żeber zwierzęcych, zdobione rytym ornamentem geometrycznym, dł. 18-23 cm, znajdywane w grobach kobiecych

---