18. MŁODZIEŻ
Od wiekow mlodziez probowala w mniejszym lub wiekszym stopniu ingerowac w sprawy panstwa. Chciala byl zauwazana, doceniana i traktowana na rowni z doroslymi. Cecha mlodosci jest bunt przeciwko istniejacym konwencjom, zasadom i przyjetym regulom. Jest to okres w ktorym mlody czlowiek przezywa liczne rozterki, wzloty i upadki. Zakochuje sie , czesto bez wzajemnosci. Moldosc przynosi ze soba zapal do zycia, czlowiek czuje sie silny, zdolny do pokonywania wszelkich trudnosci i pietnacych sie przeszkod. Czesto podejmuje walke ze sprawami ktore go przeastaja. Oprocz zapalu do pokonywania trudnosci cecha charakterystyczna mlodego czlowieka jest naiwnosc wynikajaca z braku doswiadczenia. Mlody czlowiek czuje sie silny, czuje, ze moze ''przenosic gory''. Dorosli czesto zapominaja, ze kiedys oni tez byli mlodzi- zbuntowani, ze czasem wydorosleli, podjeli prace i zalozyli rodzine.
Wielu poetow i pisarzy w swoich utworach pisalo o mloldziezy, o jej checi poprawy swiata, o jej buncie. To wlasnie w mlodym pokoleniu pokladali i pokladaja nadzieje.
Jan Kochanowski w dramacie pt. ''Odprawa poslow greckich'' zawarl aluzje do polskiej rzeczywistosc. Autor dostrzegl elementy destrukcyjne wyspepujace w polskim spoleczenstwie. Kochanowski pisal rowniez o ''zlotej mlodziezy'', od ktorej zalezy przyszlosc. Nie chcial, by brala ona wzor z ludzi zdeprabowanych i wynaturzonych.
Obraz mlodziezy polskiej odnalezc mozemy rowniez w Dziadach cz. III Adama Mickiewicza. Bezposrednim bodzcem do napisania '' Dziadow III '' byl upadek powstania listopadowego w ktorym poeta nie bral udzialu. W ''Dziadach '' czesc III poeta scharakteryzowal zroznicowanie polskiego spoleczenstwa pod wzgledem pogladow i postawy ideologicznej. Najbardziej patrityczna brupa byla mlodziez wilenska, ktora wzrastala w atmosferze filomackiej solidarnosci, kolezenstwa i przyjazni. Obraz mlodziezy polskiej mozemy odnalezc w scenie pt. '' Salon Warszawski ''. Przedstawione spoleczenstwo zostalo podzielone na dwie grupy. Tak zwane towarzystwo stolikowe, ktore skladalo sie z wysokich urzednikow, literatow, dam w towarzystwie generalow i oficerow. Glownym ich tematem byly rozmowy o balach i zabawach. Towarzystwo to interesowaly glownie sprawy przyziemne, nie zas sprawy narodu. Rozmowy prowadzili w jezyku francuskim, zachwycali sie francuskimi blahymi wierszami, krotkimi rymowankami i sielankami '' Nasz naord scen okropnych, gwaltownych nie lubi, spiewac, na przyklad, wiejskich chlopow zalecanki, Trzody, cienie- Slowianie, my lubim sielanki'' . Drugaa grupa, tak zwane towarzystwo przy drzwiach, bylo w wyraznej opozycji do obozu kosmopolitow. Reprezentowalo go kilku mlodych ludzi i dwoch starych Polakow. Rozmawiali po polsku, mowili o sprawach powaznych, takich jak aresztowania i przesladowania swoich znajomych. Ostro krytykowali postawe arystokracji oraz Nowosilcowa. To ludzie kochajacy, uczciwi i wrazliwi. Podsumowaniem tej sceny byly slowa Piotra Wysockiego: ''Nasz narod jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnetrznego ognia sto lat nie wyziebi, Plwajmy na te skorupe i zstapmy do glebi''. Zimna twrda i plugawa skorupa to polska arystokracja, kosmopolityczna, obojetna na losy narodu, pogodzona niewola i wladza cara, natomiast wewnetrzna goraca lawa, to patriotyczna, nienawidzaca carskiego zaborcy mlodziez polska. Obraz polskiego mlodego pokolenia odnalezc mozna rowniez w opowiadaniach Jana Sobolewskiego. Byl on jednym z wiezniow, ktorzy wyjechali do miasta na przesluchanie. Po drodze spotkal transport skazancow na Sybir. Wsrod nich rozpoznal swojego dawnego przyjaciela Janczewskiego. Wiezienie zniszczylo jego twarz, lecz w postawie bylo pewna szlachetnosc i dume. Pobyt w wiezieniu wyrobil w nim meskosc i odwage, ktorej dal przyklad krzyczac:
''Jeszcze Polska nie zginela''. Sobolewski opisuje takze 10-letniego chlopca, ktory nie mogl udzwignac ciezkich kajdan. Z opowiadania Sobolewskigo mozemy sie dowiedziec, ze skazancami byli takze bardzo mlodzi ludzie, a nawet dzieci. Pomimo swoich mlodych lat, tortury znosili dzielnie, na przesluchaniach wykazywali z glebokim patriotyzmem i oddaniem sprawie kraju. Z obrazem meczenstwa mlodziezy spotykamy sie w hiostorii Cichowskiego. Cichowski byl uroczym mlodziencem, dusza kazdego towarzystwa, ulubiencem dzieci. Gdy zostal aresztowany wladze rosyjskie zostawily nad brzegiem Wisly jego ubranie. Uznano go za zaginionego. Mimo to po Warszawie krazyly pogloski, ze '' Cichowski zyje, ze mecza, ze przyznac sie wzbrania, ze odtad nie zlozyl zadnego wyznania''. Zona starala sie wielokrotnie o zwolnienie meza, ale niestety bezsutecznie. Po latach przywieziono Cichowskiego do domu, zmuszono zone do podpisania oswiadczenia, ze maz wrocil zdrowy z Belwederu. Jednak tak nie bylo. Okrutne tortury spowodowaly, ze Cichowski powrocil z objawami choroby psychicznej. Nie widac bylo dawnej checi do zycia. Zamkanl sie w sobie. jego ogromna wiedza o bogaty jezyk zmienily sie w nie wiem, nie po??tem''. Represje i przesladowania stosowane takze wobec uczniow gimnazjum,
wsrod ktorych znalazl sie syn pani Rollinson, uczen wilenskiego gimnazjum. Mlody Rollinson pomimo okrutnych tortur nie wydal nikogo, wykazat sie duza lojalnoscia i oddaniem sprawie polskiej. Rosyjskie wladze byly tak okrutne, ze aresztowany jedynego zywiciela rodziny. Kiedy matka przyszla z prosba, by go uwolnic zostala potraktowana z lekcewazeniem. Oprawcy dali jej jednak nadzieje, ktora byla przyczyna jej cierpienia. Mlody Rollinson zostal zabity na zlosc rozpaczonej matce, ktora pozbawiona jedynej radosci swego zycia rzucila przeklenstwo na Nowosilcowa, zbryzganego niewinna krwia mlodych ludzi.
Z przytoczonych przykladow wynika, ze mlodziez polska, okresu romantyzmu, byla nosicielka patriotyzmu, ktory bezwzglednie byl tepiony przez zaborcow.
Adam Mickiewicz w swoim utworze pt. '' Dziady '' III ukazal mlodziez oddana sprawom narodu, walczaca czynnie i biernie z wrogiem, mlodziez noszaca w sobie uczucie patriotyzmu i checi oddania zycia za wolnosc ojczyzny.
W innym natomiast utworze, typowym przedstawicielem mlodziezy jest Kordian, tytulowy bohater utworu Juliusza Slowackiego. W utworze jest ukazany jego proces dojrzewania. Kordfian byl pietnastoletnim, wrazliwym chlopcem. Nie potrafil odnalezc sie w otaczajacym swiecie. Dojrzewanie Kordiana przedstawialy poszczegolne fazy konfrontacki mlodzienczych idealow z rzeczywistoscia. Podczas pobuty w Angli przekonal sie on o wladzy pieniadza, dzieki ktoremu mozna kupic wszystko: slawe, szlachectwo, ale nie szacunek ludzi. Natomiast bedac we Wloszech przekonal sie, ze prawdziwa milosc nie istnieje, poniewaz Wioletta byla gotowa sprzedac swe uczucia za zloto. Bedac na audioencji u papieza w Rzymie, Kordian utwiedzil sie w przekonanium ze los Polakow byl obojetny Ojcu Swietemu.
'' Uczucia po swiatowych upadaly drogach
Gorzkie pocalowanie kobiety kupilem
Wiara dziecinna padla na papieskich progach''.
Ostateczna przemiana w Kordianie dokonala sie na szczycie Mont Blanc, tam tez odnalazl cel swego zycia. W ostatnim akcie Kordian byl przedstawiony jako spiskowiec. W czasie narady nie udalo mu sie przekonac nikogo, sam postanowil dokonac zamachu na cara.
Kordian przegral z powodu swej slabosci i niedojrzalosci politycznej.W koncu dostal sie do niewoli, tam dowidl swojej odwagi i mestwa, skaczac konno przez piramide bagnetow. Mial byc rozstrzelany, jednak akcja urywa sie tuz przed egzekucja. Kordian to postac dynamiczna, wielokrotnie zmienia sie w czasie trwania akcji. W utworze Slowackiego zauwazamy proces dojrzewania, rozwoj swiadomosci ideowej, jakze typowej dla kazdego mlodego czlowieka. Kordian poczatkowo dziala sam, motywowany wielkimi uczuciami i rozgoryczeny nieszczesliwa miloscia. Nastepnie odnalazl cel w zyciu, postanowil poswiecic swe zycie ojczyznie. Dzialania te nie przyniosly mu jednak rezultatu, poiosl kleske z powodu swej niedojrzalosci politycznej. Jednak Kordian- typowy przedstawiciel mlodziezy, do konca pozostal postacia piekna i czysta, kierujaca sie w swym dzialaniu szlachetnymi pobudkami.
Wiersz Adama Asnyka - poety epoki pozytywizmu odnosi sie ''Do mlodych''. Jest manigestem mlodych pozytywistow. Autor kreski program ideowy, w ktorym jest miejsce na szukanie prawdy, nie krytyczne spojrzenie na przeszlosc i ustosunkowanie sie do rzeczywistosci. Poeta w swym wierszu stawia przed mlodzieza ambitne cele , maja oni kontynuowac postep, dokonac dziela ulepszenia swiata. Przypomina jej rowniez, ze musi pamietac o przeszlosci, gdyz bez pracy minionych pokolen mlodzi byli by niczym. Przeszlosci nalezy sie szacunek, bowiem na niej '' jeszcze sie swiety ogien zarzy''.
Innym przedstawicieklem mlodziezy jest Tomasz Judym bohater utowru '' Ludzie bezdomni'' Stefana Zeromskiego. W utworze ukazany jest rozwoj swiadomosci ideowej Tomasza. Tomasz byl synem warszawskiego rzemieslnika, wychowanym w dzielnicy proletariackiej. Na wstepie powiesci autor ukazal Judyma w momencie jego zyciopwych sukcesow. Judym przebywal w Paryzu, dokad zostal wyslany jak stypendysta dla poglebienia swej wiedzy. Jako jednemu z nielicznych udalo sie uciec od swej warstwy spolecznej. od ojca pijaka, ciotki, kobiety lekkich obyczajow, od nedzy. Poczatkowo jego postawa byla optymistyczna, wierzyl w mozliwosc pogodzenia sukcesu zawodowego, szczescia osobistego z praca dla innych. Necil go swiat pieknych kobiet, swiat wysokiej kultury. Po powrocie do kraju Judym zaczal tracic zludzenia. Zawod lekarza byl dla niego zawodem spolecznika, wymagajacym poswiecenia dla dobra innych. Judym wierzyl, ze uda mu sie zarazic entuzjazmem innych lekarzy. jego rozumowanie okazalo sie jednak naiwnoscia, spotkal sie z ostra krytyka srodowiska lekarzy, traktowali go jak szalenca, ktory zagraza ich interesom zawodowym. Mlody idealista musial wiec pogodzic sie z bojkotem jako lekarza. Nie mogl sobie znalezc pacjentow, czul sie niepotrzebny i zagubiony. W Cisach staral sie realizowac swoje spolecznikowskie koncepcje. W koncu uswiadomil sobie jak wiele
dzieli proletariat od burzuazji. Jako syn szewca, Judym czul szczegolny zwiazek z ponizonymi. Postanowil ofiarowac sie im caly. Wybral samotnosc, gdyz ta gwarantowala mu swobode dzialania ''...Musze byc sam jeden ...''. Tomasz Judym byl synem samotnika, idealisty, czlowiekiem o nieprzecietnej wrazliwosci na cierpienie innych. Chcial zmienic swiat na wszelka cene, charakteryzowala go pewna dziecieca naiwnosc i niedojrzalosc, czul , ze moze ''przenosic gory'' , jednak problemy z ktorymi chcial walczyc przeosly jego mozliwosci.
Kolejnym reprezentantem mlodziezy jest Zenon Ziembiewicz, bohater Granicy Zofii Nalkowiskiej. Wychowywal sie w srodowisku zubozalej szlachty, jego rodzice byli dzierzawcami Bolebody - folwarku bogatych ziemian Tczewskich. Zenona juz w mlodosci razilo lenistwo ojca, nie mogl sie pogodzic z jego erotycznymi urojeniami, nienawidzil tolerancyjnej postawy matki godzacej sie z zachowanie meza. Swoje zycie chcial Zenon zbudowac na calkiem innych zasadach, oprzec je na pracy dla ogolu, wlasnej uczciwosci i wiernej milosci do wybranej kobiety. Do doroslego zycia przygotowal sie starannie, zdobywajac wyksztalcenie. Dazyl do zrealizowania wlasnych marzen. Jednak w moldosci popelnil kilka bledow, ktore pozniej mu ciazyly przez cale zycie. Byl to ,miedzy innymi romans z Justyna Bogutowna - corka kucharki w Boleborzy. O romansie zadecydowaly nir tylko uczucia , ile biologiczny i fizyczny pociag. Zenon nie opieral mu sie i przyjmowal ufna milosc dziewczyny. Traktowal ten zwiazek jako malo istotna przygode, ktora wbrew jego oczekiwaniom urosla do miary wielkiego problemu. Bowiem Justyna zaszla w ciaze. Po jej usunieciu nie potrafila pogodzic sie ze swoja sytuacja, nekaly ja wyrzuty sumienia. Poczucie winy poglebialo sie na widok malzenskiego szczescia Zenona i Elzbiety. Justyna z niewinnosci do swiata oblala Ziembiewicza kwasem. Ten gest ujawnil mu podlosc wlasnego postepowania. Popelnil samobojstwo, gdyz zrozumial wlasna kleske. Autorka ukazala proces dojrzewania Zenona. Zenon w mlodosci za zadne skarby nie chcial byc takim jak jego rodzice, obludnym i klamliwym. Swoja rodzine praga zbudowac na uczuciu milosci i zaufania. Tak jak wielu mlodych ludzi mial nadzieje, ze jego rodzina bedzie lepsza od tej w ktorej sie wychowal. Jednak blad, kilka spotkan w tajemnicy przed Elzbieta spowodowalo jego przyszla kleske. Jego mlodziencze marzenia o wielkij milosci i zaufaniu w rodzinie nie spelnily sie tak jak tego pragnal.
Nastepnym utworem jest Tango Slawomira Mrozka. Tu przedstawicielem mlodziezy jest Artur - student filozofii i medycyny , ktory pragnie zmienic styl zycia swojej rodziny. Jego rodzice to awangardowi artysci: Stomil i Eleonora, sa fanatycznymi wyznawcami postepu. Porzucili wszelkie konwencje i czuja sie ludzmi wolnymi. Zycie w tej rodzinie toczy sie leniwie, bohaterowie zapelniaja czas grajac w karty. Artur stara sie sie zaprowadzic tad i porzadek w rodzinie, zmusic do szanowania odrzuconych norm, co mu sie zreszta udaje. W pewnym momencie Artur zrozumial, ze jego rewolucja jest bezsensowna, gdyz jest narzuceniem form a nie jego tresci , potrzebne sa mu idealy. Nie moze ich odnalezc, gdyz wszystkie wlacznie z Bogiem zostaly odrzucone przez wspolczesny swiat. Tango jest utworem mowiacym o niepokojach moralnych czlowieka polowy XX wieku. Artur dokonuje rewolucji w imie tego, z czym walczyly wszystkie pokolenia mlodych. Pragnie powrotu solidnego porzadku i czytelnych regul. Staje po stronie swiata, w ktorym dzieci czuc sie beda swobodne, kobiety beda lamac serca mezczyznom. Zwyciestwo Artura okazuje sie niemozliwe, gdyz swiat, w ktorym walczy zniszczyl wszelkie idee.Artur jest typowym mlodym czlowiekiem, ktorego motorem dzialania jest chec poprawy swiata.
Mysle, ze przytoczone wyzej przez mnie przyklady uwidocznily, ze o mlodziezy wielu poetow i pisarzy pisalo w swoich utworach. Wedlug mnie mlodziez nalezy starannie wychowywac i pielegnowac, gdyz to ona jest przyszloscia narodu. Choc marzenia jej nie zawsze sie spelniaja, to jednak tkwi w niej pewna sila i energia i zapal do czynu, ktory dorosli powinni dobrze ukierunkowac. Literaci pisza o moldziezy, jako o pokoleniu zbuntowanym poszukujacym za wszelka cene idealow i celow w zyciu.
Uwazam, ze postawa mlodziezy wobec spolecznej rzeczywistosci zaznaczyla sie w literaturze bardzo wyraznie, dowodem tego sa porzytoczone przeze mnie przyklady.