Aksjologia (z greckiego aksios - wartościowy, cenny, logos - nauka, teoria), ogólna teoria wartości i wartościowania. Bada naturę różnego rodzaju wartości, szczególnie etyczno-moralnych i estetycznych. - ich pochodzenie, sposób istnienia, strukturę i hierarchie, zasady stosowania i funkcjonowania, zmienność w czasie i przestrzeni oraz zależność od innych elementów rzeczywistości ludzkiej i pozaludzkiej, zajmuje się też sposobami ich poznawania.
Faktycznie jednak tematyka aksjologiczna towarzyszyła człowiekowi od tysiącleci, znajdując wyraz w refleksji religijnej i filozoficznej, działalności legislacyjnej, a także w rozważaniach o sztuce. Przez niektórych aksjologia uważana bywa za samodzielną dziedzinę wiedzy o charakterze interdyscyplinarnym; inni (np. tomiści) kwestionują potrzebę jej wyodrębniania, lokując właściwe jej problemy w obrębie metafizyki, antropologii i teorii poznania.
Epistemologia (gr. epistéme `wiedza, doświadczenie' + lógos `nauka') filoz. dział zajmujący się ogółem teoretycznych zagadnień związanych z poznaniem; n.os. epistemolog.
Metafizyka dział filozofii zajmujący się przedmiotami wykraczającymi poza doświadczenie i zmierzający do poznania "istoty" rzeczy; nauka o pierwszych zasadach bytu; ontologia (i kosmologia a. gnoseologia); metoda w filozofii przeciwstawna dialektyce, ujmująca zjawiska statycznie, ahistorycznie i w izolacji od innych; pot. oderwane od rzeczywistości, spekulacje myślowe, niezrozumiałe wywody, mętne rozumowanie.
Ontologia, w filozofii, zgodnie z Lexicon Philosophorum (1613), nauka o "pierwszych zasadach i ostatecznych przyczynach" bytu. W takim ujęciu nauka o bycie jako takim, której zadaniem jest dociekanie natury wszystkiego, cokolwiek istnieje, czyli "tego, co jest", zarówno w sferze realnej - przedmioty, zdarzenia, fakty - jak też wyabstrahowanej - pojęcia, kategorie, terminy.
Współcześnie mianem ontologii przyjęło się nazywać jeden z podstawowych działów filozofii zajmujący się - obok teorii poznania (gnozeologii) i aksjologii - teorią bytu, problemami jego natury, sposobami istnienia i przejawienia, stosunkami pomiędzy bytami itp.
Obecnie w filozofii występuje tendencja do wyodrębniania ontologii szczegółowych, takich jak: ontologia egzystencjalna, ontologia rozumienia, ontologia nicości, ontologia wartości itp.
Utylitaryzm (łc. utilitas `pożytek, korzyść') 1. filoz. doktryna filoz., głosząca, że korzyści, użyteczność jest podstawowym kryterium działania i jego oceny jednostki i społeczeństwa są najwyższym celem moralnym postępowania ludzi. 2. stawianie na pierwszym miejscu celów praktycznych, propagowanie wygody dążenie do osiągnięcia, korzyści.