CLAUDE LÉVI-STRAUSS (ur. 1908),
franc. antropolog społ., socjolog i filozof; jeden z wybitnych przedstawicieli strukturalizmu w badaniach nad kulturą; 1950-74 prof. antropologii społ. w l'École Pratique des Hautes Études w Paryżu, 1958-82 w Collège de France tamże; od 1973 czł. Akad. Franc.; badania terenowe (Brazylia, Pakistan, Oceania) nad życiem społ., systemami pokrewieństwa i mitami społ. tzw. ludów pierwotnych łączy z refleksją metodol.; wychodząc z tradycji szkoły E. Durkheima, amer. szkoły antropologii kulturowej i osiągnięć współcz. strukturalistycznego językoznawstwa, stara się wykrywać struktury leżące u podstaw rozpatrywanych kultur; gł. prace: Les structures élémentaires de la parenté (1949) Smutek tropików (1955, wyd. pol. 1960), Antropologia strukturalna (1958, wyd. pol. 1970), Totemizm (1962, wyd. pol. 1968), Myśl nieoswojona (1962, wyd. pol. 1969), Drogi masek (1975, wyd. pol. 1985).
RODZINA
powszechnosc rodziny [=zwiazek 2 jednostek przeciwnej plci stanowiacych malzenstwo, plodzacych i wychowujacych dzieci] we wszystkich typach spoleczenstw
istnieja przypadki, w których wiezy rodzinne zdaja się nie istniec = ograniczenie roli rodziny malzenskiej = uznaje ja tylko jako jedna z formul instytucjonalny promiskuityzm [tendencja widoczna w zalzkowej fromie w spol nowoczesnych np. nazistowskie niemcy]
poligamia nie przeszkadza zachowaniu przez rodzine tozsamosci prawnej, gosp, uczuciowej
roznica miedzy wiezia malzenska a innymi zw = roznica stopnia a nie istoty - ale tylko malzenstwo wyznacza pelen status dzieci
spoleczenstwa w których nie pojawia się rodzina malzenska = bardzo rozwiniete
rodzina malz nie wynika z powszechnej potrzeby
cechy dystynktywne rodziny:
wywodzi się z malzenstwa
sklada się z meza zony dzieci z ich zwiazku, ew inni krewni
czlonkowie rodziny zwiazani sa wzajemnie
wiezami prawnymi
prawami i obowiazkami nat gosp, rel lub innej
scisla siecia praw i zakazow seks oraz zmiennym i zroznicowanym zespolem uczuc [jak milosc, przywiazanie, uznanie, obawa etc]
monogamiczne malzenstwa: typ b rozpowszechniony; faktycznie niewielka liczba mezczyzn może mieć kilka zon; niekiedy tylko 1sza zona ma pelny status zony; tam gdzie żeby mieć wiele zon trzeba być bogatym = zony wzbogacaja jeszcze bardziej
wszedzie tam, gdzie istnieja klasy wieku mlodziency i kawalerowie [nawet starzy] w jednej wiekszosci spol bezżenność jest wstretna i karygodna w spol, w którym panuje podzial pracy wg plci i tylko stan malz pozwala mezczyznie korzystac z pracy kobiet - kawaler = ˝ czlowieka
malzenstwo bezdzietne: wiele spol odmawia im pelnoprawnego miejsca w grupie a nawet na tamtym swiecie nie mogą zostac przodkami
malzenstwo nie dotyczy tylko osob prywatnych, ale gl rodzin, klanow, linii = tworzy wiezi miedzy grupami, a nie miedzy osobami nie jest sprawa prywatna
każde małżeństwo tworzy rodzinę rodzina [rodziny] powołują do życia małżeństwo
grupa jest odpowiedzialna za zastapienie bratem lub siostra malzonka, którego zabraklo, a którego uprzednio dostarczyla lewirat = w wyp smierci meza - niezonaty brat dla wdowy / sororat = maz może zadac siostry zony jeśli ta zmarla, jest bezplodna etc
filiacja zw z grupa matki lub grupa ojca - wyrazne oddzielenie obu typow wiezi = uznawanie jednego z wykluczeniem 2go [unilateralizm] lub wyznaczajac im odmienne pola zastosowan [np. prawo do ziemi po ojcu, przywileje rel po matce]
rodzina domowa = wielka rodzina utworzona wokół najstarszego mezczyzny przez jego braci synow etc i ich zony corki etc [np. europa do XIXw] rodzina malzenska stopniowo zdobywala sobie status prawny, dawniej dotyczacy szerszych calosci = rodzina zawezona
kiedy rodzina odgrywa mala role funkcjonalna, dazy do schodzenia nawet ponizej pozimu malzenstwa [np. przypadki które wydaja nam się niedajace się pogodzic z celem malzenstwa = np. dorosly mezczyzna poslubia dziewczynke która sobie wychowuje na zone albo odwrotnie] - jednak wciąż roznica plci = podstawowy warunek zalozenia malz [ale kobiety wyzszych kast w afryce mogly poslubiac inne kobiety :)]
malzenstwo nie ma nic wspolnego z przyjemnoscia zmyslowa, bo istnieja inne mozliwosci poza nim [p. malinowski]; gl rola = troska o sprawy ekonomiczne = malzenstwo jest konieczne ze względu na podzial prac wg plci - powszechny, modalnosci wg których rozdziela się te zadania = zaleza od kultury, tak samo sztuczne jak formy które przybiera rodzina [szczegolna kategoria kobiet -pol kochnaki, pol sluzace - lub mlode konkubiny, które towarzyszyly mezczyznom na wojnie legendy o amazonkach?] podzial pracy ustanawia wzajemna zaleznosc plci
fakt istnienia rodziny pociaga za soba zakazy czyniace pewne zwiazki niemozliwymi lub godnymi potepienia zw miedzy maloznkami pociaga za soba wzajemne prawa seks, inne wiezi pokrewienstwa sprawiaj, ze sa one niemozliwe [nawet tam gdzie kazirodztwo dozwolone np. w rodzinie panujacej, istnialy pewne ograniczenia]
zakaz kazirodztwa ustanawia wzajemna zaleznosc miedzy rodzinami biol i zmusza je do tworzenia nowych rodzin, których funkcjonowanie jest warunkiem przetrwania spol = rodziny mogą się kojarzyc tylko jedne z drugimi a nie kazda we wlasnym gronie
rodziny nie tlumaczy ani instynkt prokreacji, ani macierzynski, ani wiezi uczuciowe miedzy mezem i zona i ojcem a dziecmi ani kombinacja tych el warunkiem powstania nowej rodziny jest uprzednie istnienie 2 innych, która mogą dostarczyc mezczyzne lub kobiete malzenstwu i tak w kolko rodzina nie moglaby istniec, gdyby nie istnialo najpierw spol
tylko zakaz kazirodztwa = przeksztalcenie bilo warunkow laczenia się w pary i prokreacji, pozwala przetrwac rodzinom wtedy, gdy krepuje je sztuczna siec zakazow i obowiazkow przejscie od natury do kultury; najlepszy sposób, aby rodziny biol nie zaczely się zabijac, to polaczyc je wiezami krwi
zakaz kazirodztwa siec powinowactwa, która daje spol ich konstrukcje nosna i bez których żadne spol by nie przetrwalo
podzial czlonkow grupy na kategorie na mocy zasad filiacji [uni- lub bilateralne] kategorie, do których nalezec będą ich dzieci i wg których będą mogli się zenic podzial dalszych krewnych na
rownoleglych = spokrewnieni sa przez pochodzenie od rodzenstwa tej samej plci [2 braci lub 2 siostr]
przeciwleglych = przez pochodzenie od rodzenstwa przeciwnej plci
krewni rownolegli sa najblizsi = zakaz zawierania malz; sposrod krewnych przeciwleglych można - lub trzeba - wybrac sobie malzonka
w spol pierwotnych uznaje się o wiele szersze wiezy pokrewienstwa niż u nas
kazda jednostka może otrzymac malzonka spoza zakazanych klas, tak aby miedzy wszystkimi rodzinami biol utworzyly się i utzrymywaly zw wymiany, mniej wiecej zrownowazone
mala rodzina nie jest podstawowym el spol, nie jest jego produktem
spol może istniec tylko, gdy przeciwstawia się rodzinie jednoczesnie liczac się z jej prawami
spol nie dowierza rodzinie i zaprzecza jej prawu do istnienia jako osobnego bytu pozwala jej istniec tylko przez okreslony czas - pod warunkiem, ze elementy rodzin = jednostki będą nieustannie przemieszczane
zwiazek spol i malych rodzin jest dynamiczny