GENETYKA (prelekcja 7)

INTELIGENCJA TO:

• zdolność dostosowywania się naszego umysłu do zaistniałej sytuacji (psychofizjonomia);

• ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i wykonywania nowych zadań (W. Stern);

• zdolność uczenia się (G. Ferguson);

• dostrzeganie zależności i relacji (Ch. Spearman);

• konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność działań, wymagających procesów poznawczych; warunki te kształtują się w wyniku interakcji genotypu, środowiska i własnej aktywności człowieka (J. Strelau);

INTELIGENCJA WG RAYMONDA B. CATTELLA:

• płynna - zależy od struktury i funkcji mózgu, które warunkują: koncentrację uwagi, szybkie kojarzenie, tempo pracy umysłowej;

• ujawnia się głównie w rozwiązywaniu testów bezsłownych;

• poziom najwyższy w wieku 18-21 lat, spada w konsekwencji starzenia się mózgu;

• skrystalizowana - rozwija się na bazie inteligencji płynnej, w wyniku uczenia się i nabywania doświadczenia (rozumienie zdań, wykrywanie analogii, definiowanie znaczenia słów);

• zdefiniowana kulturowo, rozwija się do wieku starczego;

* istnieją dwa podstawowe czynniki zdolności ogólnych człowieka;

ILORAZ INTELIGENCJI IQ - MIARA INTELIGENCJI (ZDOLNOŚCI UMYSŁOWYCH):

• dzieci:

• iloraz wieku umysłowego do wieku życia, x100;

• wskaźnik oceniający zaawansowanie rozwoju umysłowego;

• dorośli:

• iloraz inteligencji tzw. dewiacyjny;

DEWIACYJNY ILORAZ INTELIGENCJI - DAVID WECHSLER:

• oznaczamy w skali, w której wynik przeciętny dla danej populacji umownie = 100, a odchylenie standardowe od przeciętnej wynosi umownie 15;

• tak obliczony wskaźnik matematyczny nie jest ilorazem, ale w dalszym ciągu pozawala ocenić poziom intelektualny jednostki na tle całej populacji;

SKALA INTELIGENCJI WECHSLERA:

• składa się z 11 testów;

• 6 słownych: wiadomości, rozumienie, arytmetyka, powtarzanie liczb, podobieństwa, słownik;

• 5 bezsłownych: porządkowanie obrazków, braki w obrazkach, układanki, klocki, symbole cyfr;

DERMATOGLIFY - LINIE PAPILARNE:

• charakterystyczny układ naskórkowych listewek, między którymi występują bruzdy, w szczególności na opuszkach palców rąk, ale także na wewnętrznej powierzchni dłoni i placach stóp;

• występują u człowieka i innych naczelnych;

• listewki spełniają funkcje czuciowe w organizmie oraz mechaniczne;

• rozwijają się u człowieka w 13-19 tygodniu życia płodowego;

• pod koniec 6 miesiąca życia płodu są już ukształtowane;

3 PRAWA FRANCISA GALTONA:

• linie papilarne są:

• indywidualne - różne nawet u bliźniąt jednojajowych;

• niezmienne;

• niezniszczalne;

• w czasie procesu rozwoju następuje rozrastanie linii; zwiększanie długości, wysokości, szerokości bez naruszania proporcji budowy listewek;

• prawdopodobieństwo napotkania osoby z takimi samymi liniami papilarnymi wynosi 1:64.000.000.000 (miliardów);

• daktylogram - obraz linii papilarnych (dermatoglifów) na papierze;

• układ linii papilarnych uwarunkowany jest prawdopodobnie przez 3 pary genów współdziałających, zlokalizowanych na różnych chromosomach;

• wzór linii - dziedziczy się jako cecha jakościowa;

• liczba listewek skórnych dziedziczy się jako cecha ilościowa;

• układ linii papilarnych modyfikowany jest przez czynniki środowiska wewnętrznego ustroju, stąd wynikają różnice wzoru papilarnego odpowiadających sobie palców dłoni lewej i prawej;

WZORY LINII PAPILARNYCH:

• łukowy (Arch) bezdeltowy;

• pętlicowy (Loop) jednodeltowy;

• wirowy (Whorl) dwodeltowy;

* minutie - dodatkowe elementy wzoru linii papilarnych;

DELTA = trójramiennik = trójpromiennik - element klasyfikacyjny rysunku linii papilarnych;

• rozwidlona (na skutek rozwidlenia jednej linii);

• typowa (na skutek rozwidlenia dwóch biegnących obok siebie linii);

WYZNACZNIKI:

• linia Galtona - łączy środek wzoru ze środkiem delty;

• indeks RC - liczba linii papilarnych przeciętych przez linię Galtona;

• indeks TRC - suma indeksów RC;

linia Galtona

dla wzoru wirowego:

indeks RC1 = (…)

indeks RC2 = (…)

	zespół Downa	prawidłowy (46,XX/46,XY)
pętlice łokciowe	>82%	~65%
bruzda poprzeczna	50-70%	~1%
	zespół Turnera	prawidłowy (46,XX/46,XY)
podwyższony TRC	~165	♂ - 146 ♀ - 129

• w zespole Turnera - przewaga wzorów wirowych;

PRAWA SNELLA:

• przeszczepy tkanek nowotworowych i skóry u szczepów myszy;

• założenia: antygeny transplantacyjne są warunkowane przez parę genów kodominujących H, h;

PRZESZCZEPY PRZYJMOWANE PRZEZ BIORCĘ:

1. autogeniczny (biorca = dawca)

2. izogeniczny (dawca i biorca tacy sami genetycznie):

3. allogeniczny - ten sam gatunek, ale inny genotyp (odrzucany przez biorcę):

np. nerek; przeciwdziałanie odrzuceniu przeszczepu:

• szukanie najlepszego dawcy (rodzina) - gdy biorca i dawca są spokrewnieni - część antygenów na pewno będzie wspólna;

• poddanie immunosupresji;

• przeszczep od rodziców (linia czysta), różniących się antygenami transplantacyjnymi, są przyjmowane przez potomstwo (mieszańce) tych rodziców:





5. przeszczepy od potomstwa (mieszańców) są przyjmowane przez takich samych osobników, ALE odrzucane przez rodziców:






* warunkiem przyjęcia przeszczepu jest brak sprzeczności między antygenami transplantacyjnymi biorcy i dawcy;

GvHR (GRAFT VERSUS HOST REACTION):

• reakcja przeszczep przeciw gospodarzowi;

• np. przeszczep allogeniczny szpiku kostnego;

• reakcje ze strony komórek przeszczepu na antygeny transplantacyjne biorcy;

• po transplantacji komórek macierzystych z krwi obwodowej - rekacja GvHR na skórze ramienia;










2 indeksy dla RC, ale w TRC uwzględniamy tylko RC wyższe

---