GENETYKA (prelekcja 7)
INTELIGENCJA TO:
zdolność dostosowywania się naszego umysłu do zaistniałej sytuacji (psychofizjonomia);
ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i wykonywania nowych zadań (W. Stern);
zdolność uczenia się (G. Ferguson);
dostrzeganie zależności i relacji (Ch. Spearman);
konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność działań, wymagających procesów poznawczych; warunki te kształtują się w wyniku interakcji genotypu, środowiska i własnej aktywności człowieka (J. Strelau);
INTELIGENCJA WG RAYMONDA B. CATTELLA:
płynna - zależy od struktury i funkcji mózgu, które warunkują: koncentrację uwagi, szybkie kojarzenie, tempo pracy umysłowej;
ujawnia się głównie w rozwiązywaniu testów bezsłownych;
poziom najwyższy w wieku 18-21 lat, spada w konsekwencji starzenia się mózgu;
skrystalizowana - rozwija się na bazie inteligencji płynnej, w wyniku uczenia się i nabywania doświadczenia (rozumienie zdań, wykrywanie analogii, definiowanie znaczenia słów);
zdefiniowana kulturowo, rozwija się do wieku starczego;
* istnieją dwa podstawowe czynniki zdolności ogólnych człowieka;
ILORAZ INTELIGENCJI IQ - MIARA INTELIGENCJI (ZDOLNOŚCI UMYSŁOWYCH):
dzieci:
iloraz wieku umysłowego do wieku życia, x100;
wskaźnik oceniający zaawansowanie rozwoju umysłowego;
dorośli:
iloraz inteligencji tzw. dewiacyjny;
DEWIACYJNY ILORAZ INTELIGENCJI - DAVID WECHSLER:
oznaczamy w skali, w której wynik przeciętny dla danej populacji umownie = 100, a odchylenie standardowe od przeciętnej wynosi umownie 15;
tak obliczony wskaźnik matematyczny nie jest ilorazem, ale w dalszym ciągu pozawala ocenić poziom intelektualny jednostki na tle całej populacji;
SKALA INTELIGENCJI WECHSLERA:
składa się z 11 testów;
6 słownych: wiadomości, rozumienie, arytmetyka, powtarzanie liczb, podobieństwa, słownik;
5 bezsłownych: porządkowanie obrazków, braki w obrazkach, układanki, klocki, symbole cyfr;
DERMATOGLIFY - LINIE PAPILARNE:
charakterystyczny układ naskórkowych listewek, między którymi występują bruzdy, w szczególności na opuszkach palców rąk, ale także na wewnętrznej powierzchni dłoni i placach stóp;
występują u człowieka i innych naczelnych;
listewki spełniają funkcje czuciowe w organizmie oraz mechaniczne;
rozwijają się u człowieka w 13-19 tygodniu życia płodowego;
pod koniec 6 miesiąca życia płodu są już ukształtowane;
3 PRAWA FRANCISA GALTONA:
linie papilarne są:
indywidualne - różne nawet u bliźniąt jednojajowych;
niezmienne;
niezniszczalne;
w czasie procesu rozwoju następuje rozrastanie linii; zwiększanie długości, wysokości, szerokości bez naruszania proporcji budowy listewek;
prawdopodobieństwo napotkania osoby z takimi samymi liniami papilarnymi wynosi 1:64.000.000.000 (miliardów);
daktylogram - obraz linii papilarnych (dermatoglifów) na papierze;
układ linii papilarnych uwarunkowany jest prawdopodobnie przez 3 pary genów współdziałających, zlokalizowanych na różnych chromosomach;
wzór linii - dziedziczy się jako cecha jakościowa;
liczba listewek skórnych dziedziczy się jako cecha ilościowa;
układ linii papilarnych modyfikowany jest przez czynniki środowiska wewnętrznego ustroju, stąd wynikają różnice wzoru papilarnego odpowiadających sobie palców dłoni lewej i prawej;
WZORY LINII PAPILARNYCH:
łukowy (Arch) bezdeltowy;
pętlicowy (Loop) jednodeltowy;
wirowy (Whorl) dwodeltowy;
* minutie - dodatkowe elementy wzoru linii papilarnych;
DELTA = trójramiennik = trójpromiennik - element klasyfikacyjny rysunku linii papilarnych;
rozwidlona (na skutek rozwidlenia jednej linii);
typowa (na skutek rozwidlenia dwóch biegnących obok siebie linii);
WYZNACZNIKI:
linia Galtona - łączy środek wzoru ze środkiem delty;
indeks RC - liczba linii papilarnych przeciętych przez linię Galtona;
indeks TRC - suma indeksów RC;
linia Galtona
dla wzoru wirowego:
indeks RC1 = (…)
indeks RC2 = (…)
|
zespół Downa |
prawidłowy (46,XX/46,XY) |
pętlice łokciowe |
>82% |
~65% |
bruzda poprzeczna |
50-70% |
~1% |
|
zespół Turnera |
prawidłowy (46,XX/46,XY) |
podwyższony TRC |
~165 |
♂ - 146 ♀ - 129 |
w zespole Turnera - przewaga wzorów wirowych;
PRAWA SNELLA:
przeszczepy tkanek nowotworowych i skóry u szczepów myszy;
założenia: antygeny transplantacyjne są warunkowane przez parę genów kodominujących H, h;
PRZESZCZEPY PRZYJMOWANE PRZEZ BIORCĘ:
autogeniczny (biorca = dawca)
izogeniczny (dawca i biorca tacy sami genetycznie):
allogeniczny - ten sam gatunek, ale inny genotyp (odrzucany przez biorcę):
np. nerek; przeciwdziałanie odrzuceniu przeszczepu:
szukanie najlepszego dawcy (rodzina) - gdy biorca i dawca są spokrewnieni - część antygenów na pewno będzie wspólna;
poddanie immunosupresji;
przeszczep od rodziców (linia czysta), różniących się antygenami transplantacyjnymi, są przyjmowane przez potomstwo (mieszańce) tych rodziców:
przeszczepy od potomstwa (mieszańców) są przyjmowane przez takich samych osobników, ALE odrzucane przez rodziców:
* warunkiem przyjęcia przeszczepu jest brak sprzeczności między antygenami transplantacyjnymi biorcy i dawcy;
GvHR (GRAFT VERSUS HOST REACTION):
reakcja przeszczep przeciw gospodarzowi;
np. przeszczep allogeniczny szpiku kostnego;
reakcje ze strony komórek przeszczepu na antygeny transplantacyjne biorcy;
po transplantacji komórek macierzystych z krwi obwodowej - rekacja GvHR na skórze ramienia;
2 indeksy dla RC, ale w TRC uwzględniamy tylko RC wyższe