21. Podstawowe teorie wzrostu/rozwoju gospodarczego
Stworzenie przez ekonomistów kręgu instytucji międzynarodowych po II wojnie światowej
„udogodnienie” jest możliwe
praktyczne - jak
industrializacja
keynsowskie - podkreślają brak popytu
rynek niedoskonały - przejściowa rola państwa
Po II wojnie światowej:
Znaleźli przyczynę powolnego lub nowego braku wzrostu:
ogromna industrializacja
za mały popyt - Keyns - państwo miało wszystko naprawić, a gdy rynek ulegnie poprawie (naprawi się) powinno się wycofać
BIG PUSH
Pail Rosenstein - Radon (Austriak - dotyczyła Europy środ. i wsch.)
Istnienie równowagi ogólnie jest dobre, do pewnej równowagi należy dążyć, ale istnienie równowagi na niskim poziomie aktywności gospodarki - jest zgubne. Bo jeżeli będzie na bardzo niskim poziomie i w równowadze to może być problem wyrwania się, rozwoju. Równowaga istotna ale nie najwyższe dobro. Należy skoncentrować się na wielkich inwestycjach.
Skoncentrowanie inwestycji wspomagane przez państwowe inwestycje infrastrukturalne pomoże - „big push”
Ukryte bezrobocie w rolnictwie - wykorzystanie siły roboczej w sektorze państwowym. Pół biedy, jeżeli są to dzieci np. w Egipcie zbierają bawełnę. Inwestycje stymulowane przez państwo miało tworzyć nowe ośrodki przemysłowe gdzie miano kierować siłę roboczą. Dobrze jest, kiedy inwestycje będą na jednym terenie, bo wtedy ich opłacalność się zwiększa (jedna infrastruktura dla wszystkich fabryk)
Najpierw infrastruktura a później budowa ośrodka
Kompleksowe i planowe kształcenie kadr - rozwój edukacji, planował, kto będzie za ile lat potrzebny tzn. czy elektryk, spawacz itp. Przewidywał, jakie będzie zapotrzebowanie na rynku pracy.
Konieczność interwencji, czyli udziału państwa w gospodarce
Lata 40. inwestycje stymulowane przez państwo, budowa osrodków przemysłowych i nakłanianie ludności wiejskiej do przenoszenia się do nich /bo na wsi są ponoć zbędni/ okręg przemysłowy - jak najbardziej- taniej gdy przemysły blisko siebie, jedna infrastruktura dla wielu zakładów.
Nowa Huta jest rewelacyjnym odzwierciedleniem jego teorii.
WZROST ZRÓWNOWAŻONY
Rager Nurke, Fin
„Pesymizm eksportowy” - wzrost eksportu doprowadza do spadku cen.
Ponieważ kraje opóźnione w rozwoju gospodarczym, które nie mają innych opcji niż surowce i ich eksport. Zmuszane do importu ( m.in. z braku inwestycji) produktów konsumpcyjnych, chcąc powiększyć środki dewizowe, zwiększają podaż, ceny surowców nie mogą utrzymać się na wysokim poziomie - maleją (względem cen przetworzonych artykułów). Produkty przetworzone powinny tanieć bo dokładana praca a surowce drogie bo ograniczone—dziś wiemy że to kompletna bzdura.
Import koncentruje się na dobrach konsumpcyjnych - efekt demonstracji
Błędne koło ubóstwa
NISKA PRODUKCYJNOŚĆ PRACY UBÓSTWO NISKIE INWESTYCJE NISKA PRODUKCYJNOŚĆ PRACY
Wyposażenie miejsca pracy jest niskie niską produkcyjność pracy, a za taką prace są małe płace ubóstwo, no a z takich środków trudno zaoszczędzić i zainwestować brak inwestycji, co nie poprawia miejsca pracy niska produktywność pracy
Jeżeli przetniemy w punkcie niskich inwestycji i świat zainwestuje, powinien wzrosnąć majątek produkcyjny, polepszy się miejsce pracy, co spowoduje większą produkcyjność itd. uzasadnienie mody na pomoc w latach 50 i 60 tych
Jeżeli jednej osobie zachce się wyłamać z tego koła sprzężonego nie uda mu się gdyż nie będzie miał rynku zbytu (nikt nie będzie miał kasy żeby kupić)
Oszczędności powinny być wymuszane przez budżet i inwestowane w sektorze prywatnym za pośrednictwem banków
Grozi konkurencja zagraniczna, pożądana jest, zatem protekcja (a może substytucja importu)
Popierał protekcje, ale z drugiej strony chciał przeprowadzić industrializacje. A subsytucja importu to na dłuższą metę zamykanie gospodarki a potem... kryzys zadłużeniowy! /lata 80 się kłaniają/
WZROST NIEZRóWNOWAżONY
Albert Hirschman ur. w Niemczech, pracował w Kolumbii
W 1958 roku poprawił poprzedników
Koncentrowanie inwestycji w Big Pushu doprowadzi do rozwoju punktów doprowadzi do powstania wąskich gardeł.
Tam gdzie skoncentrowano inwestycje nadprodukcja spadek cen zmniejszenie kosztów (o opłacalność)
Np. ropa naftowa w Meksyku w latach 30 tych. Meksyk wydobycie ropy (wcześniej była Ameryki PN) Większość ropy w okresie tego konfliktu szła na eksport. Amerykanie zrobili bojkot i nikt tej ropy nie chciał kupować. Państwo zaczęło dostarczać ropę na rynek wewnętrzny. Wzrost produkcji tą ropą, która dawała tanie źródło energii.
Aczkolwiek, jeżeli podaż wzrasta w jakimś dziale to skutki obniżenia cen mogą mieć wpływ na inne gałęzie.
Powiązanie wsteczne i wyprzedzające w gospodarce - tablice leontiefa
INWESTYCJE W UMASZYNOWIENIE WZROST WYDAJNOŚCI PRACY WZROST INWESTOWANEGO KAPITAŁU
Kontrola by rolnictwo nie zostało na zawsze w tyle.
NIEOGRANICZONE ZASOBY PRACY
Sir Arthur Lewis (ur. w Saint Lucia, Karaiby) - nobel w 1979 roku
„Eksportowy optymizm” - ceny surowców wzrosną ze względu na zapotrzebowanie w krajach wysoko rozwiniętych, ale niski popyt ze względu na zasoby siły roboczej
Tempo wzrostu zapotrzebowania na surowce przeciwdziała trendowi spadających cen względem przetworzonych artykułów
W latach 70 tych surowce dały kuksańca rynkowi zachodniemu, co spowodowało rozwój technologii energooszczędnej
NADWYŻKI SIŁY ROBOCZEJ NA WSI NISKIE PŁACE W PRZEMYSLE NISKIE DOCHODY LUDNOŚCI MAŁY POPYT
ALE
NISKIE PŁACE NISKIE KOSZTY PRODUKCJI WYZSZE ZYSKI WYZSZA INWESTYCJA WZROST
Jeżeli cześć ludzi zarabia więcej zgłaszają większy popyt.
FAZY WZROSTU
Walt Rostwo (marksista) - 1960 „Niekomunistyczny manifest” Podzielił historię na 5 faz
społeczeństwo tradycyjne
warunki wstępne startu (nadwyżki inwestycje w przemysł przetwórczy)
Take - off /wejście w tę fazę powinno być sukcesem po jej zakończeniu...ale różnie bywa/
dojrzałość - wszystko super się kręci
masowa konsumpcja - każdy wszystko ma
Społeczeństwo tradycyjne - niski poziom produkcji /+i kapitału i wykształcenia/. Potem zaczęły nadchodzić zmiany - zaczęto gromadzić nadwyżkę. Część społeczeństwa mogła się inwestować w przemysł (warunki wstępne startu). Take - off - znaczna część społeczeństwa mogła zarabiać na przemyśle. Głównym elementem gospodarki był przemysł przetwórczy. Później jest dojrzałość a następnie masowa konsumpcja. Impulsem miało być uprzemysłowienie i urbanizacja /tak było w XIX wiecznej Europie/
Można podać przykłady państw, które doszły do fazy startu, a później klapa np. Argentyna
INSTYTUCJONALIŚCI
Clarenc Ayres (Austin)
Teoria uniwersalna:
postęp techniczny
zachowawcze instytucje społeczne:
stratyfikacja
dopuszczalne zachowania
ideologia
indoktrynacja
oprawa ceremonialna
Znaczne inwestycje w człowieka.
Protestantyzm - kult pracy jako drogi do zbawienia
Sahel - ważna jest liczba bydła. Gdy przychodzi susza w latach 70 tych i zmniejszyły się pastwiska nie wybijano bydła. Nie ważne było, że są bardzo chude. Jesteś tak ważny ile masz krów.
Gunnar Myrdal oraz żona Alva (Szwed) Nobel 1974r
„Asia dream” opis błędnego koła ubóstwa w Azji. Przypisywał ogromną wagę do badań zachowań i instytucji społecznych.
Sprzężenia pozytywne (instytucje zapewniające pęd ku rozwojowi - społeczność musi czuć ten pęd) i sprzężenie negatywne (błędne koło). Niemożność wyrwania się z ubóstwa. Mechanizmy pomocy nie tylko materialne ale i w edukację i instytucje społeczne- aby nastąpiły zmiany w myśleniu ludzi /kwestia kultury i mentalności!/
SZKOŁA ZALEZNOŚCI I STRUKTURALNOŚCI
Commision Economica para Americana Latina y El Caribe - CEPAL - utworzona w latach 40. w Santiago de Chile
ECLA -Komisja Ekonomiczna ONZ d.s. Ameryki Łacińskiej i Karaibów
Wokół komisji powstała szkoła zależności i strukturalności
Główne nazwiska:
Raul Prebish - Argentyna - twórca; Juan Noyola - Meksykanin - struktura inflacji; Celso Furtado - Brazylijczyk; Osvaldo Sunkel - Argentyńczyk I Pierwszy podręcznik ; Pedro Paz -Argentyńczyk; Dudley Seers - Anglik ;Andre Gunder Frank - Niemiec/USA/Holender? ; Fernando Enrique Cardoso - Brazylijczyk - przejściowo prezydent ; Samir Amir - Maroko
Główne tezy:
centrum - peryferia
nie ekwiwalentny handel
industrializacja przez substytucje importu
strukturalna inflacja
rola państwa - ogromne rozszerzenie
Istnieje centrum świata i jest cała reszta. Stosunki gospodarcze między nimi wyglądają tak, że wymiana głównych dóbr nie jest ekwiwalentna (ceny z krajów rozwijających się są niższe - ceni nie odpowiadają wartości dóbr, tylko pozycję kraju) Stosunki centrum-peryferie doprowadzają do wypaczenia struktur gospodarczych w krajach rozwijających się. Rozwija się tam to, co potrzebne jest centrum (inwestycje są w tych potrzebnych gałęziach poczynane). Struktury w KRSach są niekompletne, dlatego nie można odciąć się od reszty świata.
Trzeba za tym wprowadzić industrializacje przez substytucje importu - zróbmy sami to, czego potrzebujemy. Nie konkurowanie w świecie a tylko na rynek wewnętrzny.
W Ameryce Łacińskiej przez całe lata po wojnie utrzymywał się brak równowagi, była ogromna inflacja, co nie przeszkodziło tym państwom we wzroście gospodarczym.
Ogromne rozszerzenie roli państwa.
Paul Baran - marksistowski profesor Standfordu
destrukcyjność kapitalizmu
sposoby wykorzystania nadwyżek w gospodarce
HERNANDO DE SOTO
Zastanawia się, dlaczego kraje III świata zostają w tyle. Szukał winy m.in. w kulturze, ale ponieważ Japonii się udało, Chinom nie. Kalifornia i Meksyk - podobne kulturowo, ale Kalifornii się udało, rozwiną się kapitalizm.
Biedne kraje umieją zgromadzić ogromny kapitał, ale np.. budują domy na terenach, do których nie maja papierów, podobnie tworzą przedsiębiorstwa, ale nie są one zarejestrowane (są nie legalne).
De Soto przeprowadził eksperyment. Chciał założyć w Limie zakład. Udało się to po 289 dniach. Uzyskanie pozwolenia na budowę zakładu: ponad 6 lat.
Filipiny: budowa domu na ziemi rolniczej - 15-27 lat na pozwolenie
Egipt - 5-14 lat
Haiti - 19 lat
A nie wiadomo czy da się utrzymać tę ziemię. Stąd bierze się szara strefa. Gdyby włączyć te małe firmy w oficjalne statystyki, okazałoby się, że te kraje dobrze sobie radzą. Trzeba zmienić strukturę prawna żeby te wszystkie małe firmy wyszły na jaw. Haiti - 97% przedsiębiorstw na wsi działa na czarno
De Soto twierdzi, że KWR tez przechodziły przez taki okres. Lokalni pionierzy nabywali ziemię. Ziemia miała nawet 3 właścicieli. Pierwszy kupił od Indian, drugi dostał od królowej brytyjskiej a trzeci kupił od rządu USA. Ameryka tez, więc przez to przechodziła
Większość obywateli KRS nie jest w stanie przestrzegać prawa, bo zbyt wiele ich to kosztuje.
Co należy zrobić:
ustalić, co kto posiada (jak najwięcej sprywatyzować)
stworzyć policję
zarejestrować wszystko
zmienić system prawny tak żeby można było szybko i po niskim koszcie zmieniać swoje zasoby tzn. sprzedawać, kupować, wynajmować itp.
opisy aktów powinny być znormalizowane ujednolicone by można było je porównywać
obie strony musza być odpowiedzialne przed prawem np. w Brazylii zdarza się, że każda ulica w Rio de Janeiro handluje według innych praw
Efekty:
określenie potencjału zasobów
]zintegrowanie rozproszonych informacji w jeden system
uczynienie ludzi odpowiedzialnymi
zamienność zasobów - pieniądz ↔ dobro
tworzenie sieci powiązań międzyludzkich
ochrona transakcji
Nie wszystkim się udało naprawić. Błędne założenia niektórych rządów:
wszystkie osoby chroniące się w szarej strefie robią to po to by nie płacić podatków, a tak naprawdę prawo było dla nich zbyt skomplikowane
zasoby nieruchomości pozostają w szarej strefie, ponieważ nie zostały pomierzone i nałożone na mapę; trzeba im nadąć własność
w danym środowisku do obiektu miały pretensje kilka osób - zostawało po staremu, bo nie było komu egzekwować prawa
Zwyczaje można zmienić bez polityki przywództwa wyższego szczebla. Nakładano obowiązek przeprowadzenia reform na niższy szczebel, a powinien robić to prezydent lub minister
KONSENSUS WASZYNGTOŃSKI lata 80. i 90.
Doprowadzić KRS do przyspieszonego rozwoju. Należy prowadzić twarda politykę fiskalną i monetarną, deregulację, liberalizację handlu zagranicznego i przepływów kapitałowych, eliminacje subsydiów rządowych, umiarkowane opodatkowanie, uwolnienie stóp procentowych, utrzymanie niskiej inflacji.
Stawiali na eksport i na wolny rynek /wsparcie USA istotne/
Nie zawsze interwencja państwa jest dobra. Państwo powinno wspierać rynek /zwłaszcza pośrednio kontrolować/ a nie zastępować (czyli przeciw państwowym monopolom)
Prywatyzacja - jak cos jest moje to mi na tym bardziej zależy lepiej funkcjonuje. Istnieje ryzyko monopolu prywatnego.
Konsensus waszyngtoński skupił się na wzroście a nie na rozwoju.
Ważne zdrowe finanse publiczne, stabilny kurs waluty, niska inflacja, nieskrępowany przepływ kapitału, wolny handel, i procedury demokratyczne.
WYPOSAŻENIE W CZYNNIKI PRODUKCJI
Czynniki produkcji:
praca
kapitał
ziemia
przedsiębiorczość
ewentualnie wiedza
Wybór technik produkcji - to jak te czynniki się mieszają
Kapitałzysk pracapłaca ziemiarenta
Zewnętrzna nadwyżka finansowa pozwala wprawdzie na bogacenie się pewnych warstw ale nie jest ona gwarantem rozwoju gospodarczego -> patrz kraje naftowe nie wykorzystują w pełni swojego kapitału, wolą konsumpcję od produkcji.
1)Nowy paradygmat rozwoju lat 90. opierał się na modyfikacji idei A.Smitha tj. poszukiwania rynków zbytu dla nadwyżek produkcji i przyjęciu poglądów Ricarda o optymalnej alokacji zasobów poprzez wymianę międzynarodową która ma wyeliminować nieefektywne działania. ALE rozwój nie każdego sektora pociąga za sobą w równym stopniu rozwój całej gospodarki narodowej. Teoria infiltracji /takie spill over ) zawodna. Zbyt wąska specjalizacja może skończyć się kryzysem lub zahamowaniem rozwoju mimo pełej liberalizacji.
2) odrzucenie interwencji państwa na rzecz samoreguluijących się mechanizmów rynkowych.
Dlaczego? Bo państwo nieracjoinalnie może działać /pobudki społeczne i socjalne, interesy grupy władzy/ interwencjonizm powoduje zniekształcenia w alokacji zasobów no i po 3 nadmierna etatyzacja życia gospodarczego pociąga za sobą powstanie rynków równoległych dążących do wyrwania spod kontroli państwowej /cos jakby drugi obieg? Czarny rynek? Hmmm/
3) nawet w krajach słabo rozwiętych podmioty prywatne racjonalniej będą gospodarować czyli dostosują środki do celów oraz reagują na impulsy z rynku
ograniczenia:
kryzysy walutowe i finansowe z lat 90. pokazały, że stratetia pełnej otwartości nie do końca się sprawdza. Samo dążenie do powiększania PKB to za mało. Trzeba dążyć jednocześńie do poprawy warunków życia społeczeństwa => czyli trwały, demokratyczny rozwój (z oświatą, zdrowiem i sprawną administracją, marzenie)
prywatyzacja ogarnęła całyświat w 80. i 90. ale monopol prywatny gorszy od państwowego (popatrzy na naszą TP. ... )
konsensus postwaszyngtoński /bonus /
celem rozwoju powinna być taka modyfikacja sektora tradycyjnego aby stał się on dynamicznie i elastycznie odpowiadający potrzebom i ambicjom środowiska tradycyjnego. Zderzenie świata uprzemysłowionego ze światem biednym (np. 11.09.2001...) to ogromny problem. Bo niepowodzenia ekonomii rozwoju wiążą się z narzuceniem modelu modernizacji totalnej (zachodniej) społeczeństwom, których tradycje i wartości, zwyczaje, koncepcje aktywności gospodarczej itd. Są tak odmienne, ż eprzyjęcie wzorów zachodnich nie jest możliwe ani pożadane. Nowy paradygmat rozwoju:
sprzyjanie w dłuższym okresie inwestycjom krajowym i zagranicznym
gospodarka powinna charakteryzować się dużą wrazliwością na parametry rynkowe
uwzględnienie warunków kulturowych
kapitał ludzki musi uzupełniać kapitał fizyczny
sprawny system instytucjonalny, prawo + infrastruktura
tam gdzie występują niedoskonałości rynku interwencja państwa przyjazna rynkowi
jak dla mnie to same pobożne życzenia, ogólniki i zalecenia, brak metod a narzędzia jakie są to znamy... na wszystko potrzeba CZASU.