dochód narodowy (10 str), Temat 1:

Temat 1:

DOCH�D NARODOWY

RUCH OKRNY W GOSPODARCE

Schemat ruchu okrnego w gospodarce pokazuje przepywy rzeczowe (czynniki produkcji oraz dobra i usugi) i pienine, dokonujce si midzy czterema grupami podmiot�w gospodarczych:

gospodarstwami domowymi,
przedsibiorstwami,
pastwem,
zagranic.

Schemat ten ilustruje podstawowe wsp�zalenoci wystpu-jce w gospodarce.
OZNACZENIA
Y produkt krajowy brutto w cenach rynkowych
Y_d doch�d rozporzdzalny
C konsumpcja
I inwestycje
S oszczdnoci
X eksport
M import
G wydatki pastwa na dobra i usugi
S_b transfery (subsydia) dla przedsibiorstw
B transfery dla gospodarstw domowych
T_d podatki bezporednie
T_e podatki porednie
D dochody pastwa z tytuu wasnoci
F dochody netto z wasnoci i pracy za granic przekazane do kraju
Z zapasy
A amortyzacja
PODSTAWOWE POJCIA
Produkt krajowy brutto (PKB)
Miara wielkoci produkcji wytworzonej przez czynniki wytw�rcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezalenie od tego, kto jest ich wacicielem (tzn. przez obywateli danego kraju oraz przez cudzoziemc�w); w okrelonym okresie (np. roku).
PKB obejmuje tylko produkcj rejestrowan statys-tycznie i przechodzc przez rynek (pominite zostaj np. produkty i usugi wykonane we wasnym zakresie i na wasne potrzeby w gospodarstwie domowym jak r�wnie efekty dziaalnoci gospodarczej tzw. szarej strefy).
Produkt narodowy brutto (PNB)
Miara dochod�w osiganych przez obywateli danego kraju (cznie z dochodami osignitymi za granic, a przekazanymi do kraju).
Dobra finalne
Dobra nabyte przez ostatecznego uytkownika. S to:

dobra konsumpcyjne dla gospodarstw domowych,
dobra inwestycyjne dla przedsibiorstw (np. ma-szyny),
dobra nabywane przez sektor pastwowy,
dobra przeznaczone na eksport (z potrceniem importu).

Dobra porednie
Dobra czciowo przetworzone, zuywane przy pro-dukcji innych d�br, np. surowce.
Warto dodana
Przyrost wartoci d�br w wyniku okrelonego procesu produkcji.
Dobra finalne + Dobra porednie = Produkt globalny
Produkt globalny - Zuycie rodk�w produkcji =
= Warto dodana = Dochody czynnik�w produkcji = PKB
METODY LICZENIA PKB
Istniej 3 metody liczenia produktu krajowego brutto:
PKB to suma wydatk�w na dobra finalne
(PKB = warto wytworzonych d�br finalnych).
W celu obliczenia w ten spos�b PKB, naley doda do siebie:

wydatki gospodarstw domowych na konsumpcj (C),
wydatki inwestycyjne przedsibiorstw (I),
wydatki pastwa na zakup d�br i usug (G),
wydatki netto zagranicy (X - M).

PKB = Y = C + I + G + X - M

Nie sprzedana cz produkcji tworzy przyrost zapas�w (DZ). Zmian zapas�w mona wczy do szeroko rozumianych inwestycji lub wyodrbni jako dodatkow pozycj (DZ) w r�wnaniu PKB, kt�re przyjoby w�wczas nastpujc posta:

PKB = Y = C + I + DZ + G + X - M

PKB to suma wartoci dodanej.

W gospodarce warto d�br finalnych jest r�wna sumie wartoci dodanej.

Posumy si nastpujcym schematem:

Koszty rzeczowe s wynikiem zuywania d�br porednich kolejnych rzd�w.

Gdy schodzimy “w gb” proces�w produkcji d�br, kt�rych warto wlicza si do PKB, w kocu okazuje si, e wytworzenie d�br porednich kolejnego rzdu nie powoduje powstania koszt�w rzeczowych.

PKB to suma wynagrodze czynnik�w produkcji.

W gospodarce warto d�br finalnych jest r�wna sumie dochod�w wacicieli czynnik�w produkcji.

WNIOSEK:

Pomijajc pewne techniczne szczeg�y, trzy przedstawione metody daj identyczny wynik. Czyli:

warto d�br finalnych =

= suma wartoci dodanej =

= suma dochod�w wacicieli czynnik�w produkcji =

= PKB

INNE MIERNIKI DOCHODU NARODOWEGO

Produkt narodowy i produkt krajowy

Produkt krajowy brutto (PKB) miara produkcji wytworzo-nej w kraju (przez obywateli i ewent. przez cudzoziemc�w).

Produkt narodowy brutto (PNB) miara dochod�w osiganych przez obywateli danego kraju (cznie z dochodami osignitymi za granic, a przekazanymi do kraju).

PNB = PKB + dochody netto z wasnoci i pracy za granic (F)

Produkt brutto i netto

PKN produkt krajowy netto

PNN produkt narodowy netto

PKN = PKB - amortyzacja (A)

PNN = PNB - amortyzacja (A)

Dwa systemy cen

PKB i PNB liczymy zwykle w cenach realizacji, tzn. w cenach rynkowych, cznie z podatkami porednimi (np. VAT). Mona je take liczy w cenach czynnik�w produkcji, tzn. po odjciu podatk�w porednich i dodaniu subsydi�w.

(podatki porednie - subsydia = podatki porednie netto)

PKB_{w cenach rynkowych}= PKB_{w cenach czynnik�w produkcji}+

+ podatki porednie (T_e) - subsydia (S_b)

PNN_{w cenach czynnik�w produkcji}= PNN_{w cenach rynkowych}-

- podatki porednie (T_e) + subsydia (S_b)

Doch�d narodowy

Produkt narodowy netto w cenach czynnik�w produkcji to doch�d narodowy (DN).

DN = PNN_{w cenach czynnik�w produkcji} =

= PNB_{w cenach rynkowych} - amortyzacja - podatki porednie +

+ subsydia

Ponisze rysunki przedstawiaj sposoby obliczania r�nych miernik�w z rachunku dochodu narodowego:

DOCH�D NOMINALNY I REALNY

Naley odr�nia wzrost dochodu nominalnego (w cenach biecych) od wzrostu dochodu realnego (w cenach staych).

Do przeliczenia PKB na ceny stae stosuje si odpowiedni wskanik cen - tzw. deflator PKB.

lub:

SPOS�B OBLICZANIA PKB W POLSCE

Rocznik Statystyczny GUS zawiera nastpujce dane z rachunku dochodu narodowego dla Polski za 1998 r.:

1.	Produkcja globalna	1 068 410,8 mln z
2.	Zuycie porednie	586 165,8 mln z
3.	Podatki od produkt�w *minus* dotacje do produkt�w (T_e - S_b)	67 221,7 mln z
4.	Spoycie (C + G)	433 466,6 mln z
5.	Akumulacja (I + DZ)	145 005,1 mln z
6.	Eksport towar�w i usug (X)	155 873,8 mln z
7.	Doch�d netto z zagranicy (F)	-4 115,6 mln z
8.	Import towar�w i usug (M)	184 878,8 mln z
9.	Warto dodana brutto (1 - 2)	482 245,0 mln z
10.	PKB (1 - 2 + 3)	549 466,7 mln z