POLITYKA OCHRONY KONSUMENTA
KONKURENCJA- proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej celem realizacji swoich interesów.
Przepis art.3pkt g TWE, podobnie jak przepis art.2ust.1pkt e umowy o EWG, stwierdza, że musi istnieć system zapewniający, że konkurencja w ramach rynku wewnętrznego nie ulegnie zakłóceniu.
HISTORIA POLITYKI KONKURENCJI W UE
1958r.-Traktat Rzymski- Wywodzą się z niego podstawowe przepisy regulujące politykę konkurencji. W Traktacie o WE (w wersji skonsolidowanej) reguły konkurencji są zebrane w specjalnym rozdziale Tytułu VI, art. 81-89.
1972 r.- Na szczycie w Paryżu, szefowie państw i rządów krajów członkowskich wezwali do podjęcia działań na rzecz lepszej ochrony konsumentów. Realizując postanowienia szczytu, Komisja WE przedstawiła pierwszy program działań na rzecz ochrony i informacji konsumentów, który został przyjęty przez Radę w 1975 r.
1987 r.-W ramach Jednolitego Aktu Europejskiego wprowadzony wówczas do Traktatu o EWG art. 100a w ust. 3 stanowił, iż przy rozwoju rynku wewnętrznego za podstawę należy przyjąć "wysoki poziom ochrony" w dziedzinie zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i konsumentów. Zapis ten stał się podstawą prawną polityki ochrony konsumentów we Wspólnotach Europejskich.
1 listopada 1993 r. -Do Traktatu z Maastricht został wprowadzony dalszy rozwój wspólnotowej polityki ochrony konsumentów , który do Traktatu o WE dodawał nowy Tytuł XI - "Ochrona konsumenta". Polityka ochrony konsumentów uzyskała wówczas rangę samodzielnej polityki, niezależnej od polityki rynku wewnętrznego. Odpowiedzialność istniejącej wcześniej w strukturach Komisji Europejskiej Dyrekcji Generalnej XXIV ds. konsumentów została rozszerzona w 1997 r. o ochronę zdrowia .
1999r.-Traktat Amsterdamski-Zmieniony w jego wyniku art. 199a Traktatu o WE (art.153 w wersji skonsolidowanej), wyszczególnia wszystkie cele polityki ochrony konsumentów prowadzonej przez Wspólnotę, a ponadto stwierdza, iż ochrona konsumentów powinna być brana pod uwagę przy nakreślaniu i wprowadzaniu w życie wspólnotowej polityki we wszelkich obszarach.
19 kwietnia 1999 r. - otwarto negocjacje w obszarze "Ochrona konsumentów i zdrowia”, i zakończono 19 maja 1999 r. Obszar ten obejmuje bezpieczeństwo zdrowotne i ekonomiczne konsumentów uproszczony tryb dochodzenia roszczeń konsumenckich, bezpieczeństwo produktów, odpowiedzialność za produkt wadliwy oraz za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz informowanie i reprezentację konsumentów.
Celem wspólnotowej polityki konkurencji jest promowanie i utrzymywanie konkurencyjnego rynku w Unii Europejskiej- gdyż istnienie konkurencji motywuje uczestników rynku do działania bardziej wydajnego niż w sytuacji, gdyby konkurencji nie było, i zmusza ich do efektywnego gospodarowania ograniczonymi zasobami i ciągłego wprowadzania innowacji podnoszących jakość bądź obniżających cenę oferowanych produktów i usług- oraz promowanie integracji.
Polityka konkurencji koncentruje się na 4 głównych obszarach:
Wyeliminowaniu porozumień ograniczających konkurencję i prowadzących do nadużywania dominującej pozycji na rynku
Kontroli połączeń przedsiębiorstw
Liberalizacji zmonopolizowanych sektorów ekonomicznych
Monitorowanie pomocy państwa
Wspólnotowe reguły konkurencji zostały podzielone na dwie grupy:
Działalność przedsiębiorstw;
Działania podejmowane przez państwo członkowskie.
KARTELE - to decyzje grup przedsiębiorstw, wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami i uzgodnione praktyki, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi i których przedmiotem lub skutkiem jest uniknięcie, ograniczenie lub naruszenie konkurencji w obrębie wspólnego rynku.Działania takie są zakazane.
1. Praktyki-obejmują nie tylko formalne porozumienia, lecz także gentelmen's agreements, mające na celu ograniczenie lub pozbycie się konkurencji.
2.Naruszenie konkurencji-przykłady tych praktyk, których celem lub skutkiem jest zapobieganie, ograniczenie albo naruszenie konkurencji w obrębie wspólnego rynku:
a). Bezpośrednio lub pośrednio ustalane ceny zakupu lub sprzedaży albo inne warunki transakcji;
b). Ograniczanie lub kontrola: produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji;
c). Dzielenie rynków lub źródeł zaopatrzenia;
d). Stosowanie różnych warunków dla podobnych transakcji z różnymi kontrahentami i przez to tworzenie dla nich niekorzystnych warunków konkurencji
e). Uzależnianie zawarcia kontraktów od zaakceptowania przez inną stronę dodatkowych zobowiązań, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem transakcji.
3.Zwolnienia-Są kolejnym odnośnikiem do karteli. Aby uzyskać zwolnienie należy spełnić cztery warunki:
a). Należy przyczyniać się do wzrostu produkcji lub dystrybucji towarów lub popierania postępu technicznego lub gospodarczego.
b).Konsumenci powinni otrzymać słuszny udział w wynikłych korzyściach
c). Porozumienie nie może nakładać na przedsiębiorstwa restrykcji, które nie są niezbędne dla osiągnięcia celów określonych w pierwszym warunku.
d).Porozumienia nie mogą prowadzić do wyeliminowania przez dane przedsiębiorstwa konkurencji w stosunku do znacznej części rynku
II.Monopol- występowanie na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców.
1.Dominacja na rynku- pozycja taka musi odnosić się do znacznej części wspólnego rynku, przy czym istotne są zarówno kryteria geograficzne, jak i gospodarcze.
2.Nadużycie- jest zachowaniem innym niż to, które miałoby miejsce w warunkach efektywnej konkurencji, np. zachowanie przedsiębiorstwa mającego na rynku pozycję dominującą, wpływające na strukturę rynku, może stanowić nadużycie.
Cztery przykłady nadużycia:
a). Bezpośrednie lub pośrednie narzucanie nieuczciwych cen zakupu lub sprzedaży albo innych nieuczciwych warunków handlu;
b).Ograniczenie produkcji, rynku lub postępu technicznego na szkodę konsumentów;
c). Stosowanie niejednakowych warunków do podobnych transakcji z różnymi stronami i stawianie ich przez to w niekorzystnej sytuacji;
d). Uzależnianie zawarcia umów od przyjęcia przez strony dodatkowych zobowiązań, które ze względu na charakter lub zwyczaje handlowe nie mają żadnego związku z przedmiotem umów.
III. Fuzje- Są zjawiskiem wpływającym na konkurencję, a często na jej zachwianie. Fuzja ma miejsce, jeżeli:
a). Dwa lub więcej uprzednio niezależnych przedsiębiorstw łączy się;
b). Jedna lub więcej osób uprzednio sprawujących kontrolę przynajmniej nad jednym przedsiębiorstwem albo nad jednym lub więcej przedsiębiorstwami przejmują- poprzez zakup zabezpieczeń lub aktywów na mocy umowy albo w inny sposób- bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad całością lub częścią jednego lub więcej innych przedsiębiorstw.
Pomoc państwa
„Każdy środek, który poprawia sytuację przedsiębiorstwa”, np.:
darowizny pieniężne lub rzeczowe,
subsydia kapitałowo-inwestycyjne,
tzw. miękkie kredytowanie,
poręczenia i gwarancje kredytowe,
preferencje podatkowe.
Pomoc państwa lub ze źródeł państwowych jest niedopuszczalna i niezgodna ze wspólnym rynkiem, jeśli prowadzi do wypaczenia konkurencji lub zagraża naruszeniem konkurencji w handlu między krajami członkowskimi w wyniku uprzywilejowania niektórych firm lub pewnych rodzajów produkcji.
Zgodna ze wspólnym rynkiem jest:
pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom, ale bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów,
pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi.
Pewne rodzaje pomocy państwa mogą być dozwolone na mocy decyzji Rady (art.87 ust. 3 TWE):
pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia;
pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego;
pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem;
pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem;
inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić decyzją, stanowiąc większością kwalifikowaną, na wniosek Komisji.
Kategorie pomocy publicznej wg Komisji Europejskiej
Pomoc na cele regionalne- ma służyć łagodzeniu dysproporcji w rozwoju gospodarczym regionów UE,
Pomoc na cele horyzontalne-skierowana na rozwiązywanie problemów gospodarki poprzez unowocześnienie lub wspieranie wzrostu gospodarczego,
Pomoc dla sektorów gospodarki-przeznaczona dla gałęzi przemysłu przeżywającego trudności gospodarcze.
Dostosowania w Polsce do wspólnotowej polityki konkurencji
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów powstał w 1990 r. jako Urząd Antymonopolowy.
Obecną nazwę otrzymał w 1996 r. po reformie administracji centralnej UA.
Ochrona konsumenta
Prawa konsumenta:
Prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia- towary i usługi nie mogą stwarzać zagrożenia dla zdrowia bądź życia ludzi; określenie wymogów bezpieczeństwa oraz odpowiedniego informowania konsumentów o ewentualnym ryzyku;
Prawo do ochrony interesów ekonomicznych- służy ochronie konsumenta przed używaniem silniejszej pozycji przez producentów czy sprzedawców;
Prawo do informacji i edukacji konsumenckiej- umożliwienie konsumentowi świadomego wyboru na rynku czemu ma służyć rzetelna informacja o cenach i sposobach użytkowania produktu oraz powinien być poinformowany o procedurach dochodzenia swoich praw;
Prawo do dostępu do efektywnego systemu dochodzenia roszczeń- w przypadku reklamacji konsument ma prawo do uzyskania fachowej pomocy
Prawo do reprezentacji- prawo do wyrażania własnego stanowiska w różnego rodzaju sprawach dotyczących swoich interesów
Stanowisko negocjacyjne Polski przed wstąpieniem do UE i jego rezultaty
Stanowisko negocjacyjne Polski w obszarze „Polityka konkurencji” zostało przyjęte przez Radę Ministrów dniu 26 stycznia 1999 r. Stanowisko to zostało przekazane stronie unijnej w dniu 29 stycznia 2001 r.
Negocjacje akcesyjne w tym obszarze zostały otwarte w dniu 19 maja 1999 r.
Obszar negocjacyjny „Polityka konkurencji” składał się z dwóch reguł konkurencji skierowanych do:
przedsiębiorstw (reguły antymonopolowe),
państw (reguły udzielania pomocy publicznej).
Podstawa prawna realizacji polityki konkurencji w Polsce
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.2007.50.331) ze zmianami.