Pojęcie i zakres materialnego prawa administracyjnego.
Konstytucję stosuje się bezpośrednio - jeśli ustawy, rozporządzenia są sprzeczne z konstytucją to są nieważne.
Prawo adm. mat. - jeden z działów prawa.
3 grupy:
Prawo adm. ustrojowe - określające ustrój gminy, powiatu, województwa, samorządu terytorialnego;
Prawo proceduralne adm. - to które jest zawarte w KPA; pokazuje w jaki sposób działa adm.
3. Prawo adm. materialne - wszystkie ustawy rozporządzenia, kodeks drogowy, prawo budowlane, prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu przestrzennym, podatkowe, wodne.
Prawo materialne - zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz adm pań jako część aparatu państwowego. Każdemu uprawnieniu organu adm pań odpowiada określony obowiązek podmiotu organizacyjnie mu nie podporządkowanego. I odwrotnie, każdemu obowiązkowi adm pań odpowiada stosowne uprawnienie podmiotu znajdującego się na zewnątrz adm pań itd.
Źródła prawa: ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, umowy międzynarodowe, uchwały Sejmu i Senatu, rozporządzenia, zarządzenia, uchwały innych organów np. Rady Ministrów, KRRiT)
Wprowadzanie aktów prawnych w życie (3 rodzaje):
Decyzja adm. - akt woli organu adm (najniższym wójt lub burmistrz, prezydent miasta, minister, prezes RM), który przyznaje nam jakieś uprawnienia albo nakłada obowiązki.
Zostaje wydana w wyniku postępowania adm. Decyzję wydaje się tylko według prawa zawartego w ustawie lub rozporządzeniu wydanym na podstawie ustawy, ale nie zarządzenia (dotyczy podległych urzędników, nie obywateli).
Jeżeli brak zezwolenia - prawo do decyzji odmiennej.
Decyzja wydana w I instancji (wójt, burmistrz, prezydent miasta) ⇒ do wojewody (o ile ustawa przewiduje) lub do Samorządowego Kolegium Odwoławczego.
Decyzja w II instancji jest decyzją ostateczną. Decyzję z II można zaskarżyć do Sądu Adm. - NSA.
Decyzje wydawane na wniosek obywatela przez właściwy organ adm. lub z urzędu przez ten organ nie na wniosek np: o wydanie pozwolenia na broń - tylko wniosek obywatela, na budowę domu. Z urzędu: nakaz rozbiórki budowli.
Decyzje Konstytucyjne - taka, kiedy nabywa się prawo, którego się dotychczas nie miało, Deklaratoryjne - taka, która tylko stwierdza istnienie uprawnienia np: wydanie decyzji o przyznanie emerytury, wydanie dyplomu.
Przez samych obywateli bezpośrednio
Kodeks drogowy,
Prawo o ochronie środowiska.
Organy adm. mają prawo tylko kontrolować, czy stosujemy się do przepisów, o ile nie to może nakłonić do nałożenia kary (już musi być decyzja adm. - dlaczego I na jakiej podstawie).
Wykonanie tego prawa poprzez czynności materialno - techniczne adm.
Adm. prowadzi rejestry I ewidencje. Nabycie samochodu i rejestracja w urzędzie. Wpis to tylko czynność, ale odmowa wpisania samochodu to już decyzja.
Jak się odmawia ZAWSZE musi być decyzja (organ adm. musi wydać decyzję gdyż wtedy można ją zaskarżyć do NSA.
Różnice pomiędzy decyzją a zaświadczeniem.
Decyzja - akt woli adm., zaświadczenie - akt wiedzy adm. (na podstawie rejestru).
WÓJT
Jedną z form konkretyzacji jest decyzja. Wójt wydaje rocznie 2,5 tys. Decyzji, dotyczą one ochrony środowiska, zabudowywania i zagospodarowania terenu, przyznania pomocy społecznej, konstytucyjnej wolności stowarzyszania się.
Administracyjno-prawna regulacja w zakresie praw i wolności obywatelskich.
Wolność słowa, przekazywanie informacji.
Stowarzyszenie i związki.
STOWARZYSZENIA
z założenia niezarobkowe, PCK, TPD, ZHP
samorządne (członkowie opracowują program, wysokość składki)
nie może mieć celów zarobkowych (zarobki rozdzielone między członków)
Partia zmierza do objęcia władzy, stowarzyszenie nie (jedynie wpływ na państwo). Organem nadzorującym stowarzyszenie jest organ administracji rządowej szczebla wojewódzkiego - wojewoda
Można powiedzieć iż stowarzyszenia stanowią najbardziej rozpowszechnioną i przez to podstawową formę zrzeszania się obywateli. Byt prawny stowarzyszeń reguluje ustawa z 7 IV 1989r.- Prawo o stowarzyszeniach. Przepisom ustawy nie podlegają:
organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów mnr, których RP jest stroną,
kościoły oraz inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne,
organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku pań do kościołów i innych związków wyznaniowych,
komitety powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i Senatu oraz do organów samorządu terytorialnego, jeżeli są one przeprowadzane na podstawie ustaw lub zarządzeń władz,
partie polityczne.
Wg ustawy stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o charakterze niezarobkowym, samodzielnie określającym swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne i opierającym swą działalność na pracy społecznej swych członków. Stowarzyszenie ma prawo uchwalać akty wew dotyczące jego działalności, a także zatrudniać pracowników do prowadzenia swych spraw.
Członkami stow mogą być w zasadzie osoby fizyczne; przepisy przewidują szczególne członkostwo osób prawnych, a mianowicie jedynie w charakterze członków wspierających. Prawo tworzenia i uczestniczenia w stow przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie pozbawionym praw publicznych. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat mogą należeć do stow, ale nie mogą wchodzić w skład ich zarządów. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa zrzeszania się w stow z niewielkimi ograniczeniami. Otóż cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania w Polsce mogą zrzeszać się w stow na zasadach przewidzianych dla obywateli polskich. Mogą oni więc zarówno tworzyć stow, jak i wstępować do stow już istniejących. Natomiast cudzoziemcy nie mający miejsca zamieszkania na terytorium Polski mogą jedynie wstępować do stowarzyszeń, i tylko wtedy, gdy statuty tych stow na to pozwalają. Nie mają oni zaś prawa do tworzenia stow.
Prawo o stow przewiduje dwie formy stow:
stowarzyszenia (stow właściwe, rejestrowe) oraz stow zwykłe (stow o formie uproszczonej). Stowarzyszenie (właściwe, rejestrowe) może być utworzone przez co najmniej 15 osób.
Osoby w tej liczbie, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stow i wybierają komitet założycielski. Komitet ten składa następnie do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację stow wraz ze statutem, listą założycieli, protokołem wyboru komitetu założycielskiego oraz informacją o adresie tymczasowej siedziby stow. Sąd rejestrowy po przeprowadzeniu rozprawy orzeka w formie postanowienia o zarejestrowaniu lub odmowie zarejestrowania.
Stow może posiadać swój majątek, który składa się ze składek, spadków, zapisów, dochodów. Prawo o stowarzyszeniach określa zasady nadzoru nad stow i przewiduje, iż nadzór ten sprawuje organ adm-wojewoda oraz sąd rejestrowy.
Rozwiązanie stow znajduje zastosowanie jeżeli działalność stow wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa lub postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem. Do rozwiązania stow może dojść jeszcze w innych okolicznościach. Mianowicie sąd na wniosek wojewody wydaje postanowienie o rozwiązaniu stow jeśli: a) liczba członków stow zmniejszyła się poniżej liczby wymaganej do jego założenia, b) stow nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie dłuższym niż rok.
Przepisy ustawy przewidują możliwość tworzenia związków stow. Mogą go założyć co najmniej trzy stowarzyszenia; założycielami i członkami związku mogą być również inne osoby prawne.
Drugi rodzaj stow, stow zwykłe są uproszczoną formą i nie posiadają osobowości prawnej. Założyć je mogą co najmniej trzy osoby prawne, które uchwalają regulamin działalności określając nazwę, cel, teren i środki działania, a także przedstawiciela reprezentującego stow. Stow zwykłe nie podlega rejestracji.
Partie polityczne.
Partie polityczne - partia musi być zarejestrowana w sądzie wojewódzkim w Warszawie. Z chwilą zarejestrowania partia uzyskuje osobowość prawną. O zgodności działań partii za statutem decyduje Trybunał Konstytucyjny. Partia powinna się utrzymywać ze składek członków, zbiórek publicznych, otrzymywać spadki i darowizny, powinna opierać się na pracy społecznej członków ale może również zatrudniać pracowników zawodowych i prowadzić działalność gospodarczą z tym, że cały dochód powinien być przeznaczony na cele statutowe partii.
Partia polityczna jest to organizacja społeczną występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu politycznym, w szczególności przez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki pań i sprawowanie władzy. Prawo tworzenia i członkostwa w partii przysługuje obywatelom RP, którzy ukończyli 18 lat. Prawa powoływania w Polsce partii ani uczestniczenia w nich nie mają cudzoziemcy, choćby posiadali stałe miejsce zamieszkania w RP. Partię polityczną utworzyć może co najmniej 1000 osób fizycznych posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Powołanie partii polega na złożeniu stosownego zgłoszenia o utworzeniu partii do ewidencji prowadzonej przez sąd wojewódzki. W zgłoszeniu zawarte powinno być określenie nazwy i siedziby partii oraz sposób wyłaniania organu upoważnionego do reprezentowania partii przy czynnościach prawnych, imiona, nazwiska i adresy oraz podpisy co najmniej 1000 osób. Z chwilą zarejestrowania uzyskuje osobowość prawną. Ustawa nie przewiduje odmowy przyjęcia zgłoszenia jako środka uniemożliwiającego powołanie partii. Charakterystyczne jest powierzenie stosowania środków nadzorczych Trybunałowi Konstytucyjnemu. Partie mogą czerpać środki finansowe dla realizacji swych celów ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów itp. Partie nie mogą korzystać z jakiegokolwiek wsparcia rzeczowego i pomocy finansowej pochodzących od osób zagranicznych w rozumieniu prawa dewizowego i osób prawnych z wyłącznym udziałem podmiotów zagranicznych. Może prowadzić działalność gospodarczą - dochód przeznaczony na cele statutowe.
Partie otrzymują pomoc od państwa w formie dotacji:
celowe (zapewnienie partii możliwości działania, tylko ta, która w ostatnich wyborach osiągnęła co najmniej 3% ogólnych głosów)
podmiotowe (zależne od ilości osób wprowadzanych do parlamentu
Funkcje partii politycznych:
artykułują i generują potrzeby i interesy społeczne
rekrutacja polityczna (kreowanie i przygotowanie kadr)
wyborcza
rządzenia.
Partia nie może posiadać jednostek organizacyjnych w zakładzie pracy.
Likwidacja partii:
samorozwiązanie - w trybie określonym w statucie
postanowienie sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji
Zgromadzenia.
Każdy może korzystać z pokojowego zgromadzania się, co najmniej 15 osób w celu wspólnych obrad lub wyrażania stanowiska. Każde zgromadzenie powinno mieć przewodniczącego. Wszystkie zgromadzenia publiczne mogą być organizowane beż żadnego zezwolenia władz. Wyjątek, gdy właściwa władza wyda zakaz urządzenia zgromadzenia. Konkretny powód - dlaczego zakazuje się, przyczyny, faktyczne zagrożenia. Zakaz wydaje wójt, burmistrz, prezydent, etc. Istnieje możliwość odwołania się od takiej decyzji.
Przepisy ustawy nie dotyczą zgromadzeń: a) organizowanych przez organy pań lub samorządu terytorialnego, b) odbywanych w ramach działalności kościołów, c) związanych z wyborami władz pań i samorządowych. Organizatorami zgromadzeń mogą być osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne, inne organizacje, a także grupy osób.
Zgromadzeniem publicznym jest zgromadzenie organizowane na otwartej przestrzeni dostępnej dla nie określonych imiennie osób. Funkcje nadzorcze dotyczące zgromadzeń należą do gminy. Zorganizowanie zgromadzenia publicznego wymaga uprzedniego zawiadomienia organu gminy właściwego ze wzg na miejsce zgromadzenia. Zawiadomienie to organ powinien otrzymać nie później niż trzy dni, a najwcześniej 30 dni przed datą. Organ gminy ma obowiązek zakazać odbycia zgromadzenia jeżeli: 1) jego cel lub odbycie sprzeciwiają się ustawie lub naruszają przepisy ustaw karnych, 2) odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Od decyzji zakazującej przysługuje odwołanie do wojewody. Zgromadzenie publiczne powinno mieć swojego przewodniczącego, który nie tylko odpowiada za sprawny przebieg zgromadzenia. Rozwiązanie zgromadzenia przez przedstawiciela organu gminy może mieć miejsce wówczas, gdy jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu albo mieniu, albo gdy narusza przepisy ustawy bądź przepisy ustaw karnych.
ZWIĄZKI ZAWODOWE
Ustawa o związkach zawodowych mówi, że związek to dobrowolna, samorządna organizacja ludzi pracy, powołana do obrony praw i reprezentowania ich interesów (pracowników, socjalnych)
Prawo tworzenia związków zawodowych i wstępowania do nich mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy. Mają je także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy ajencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami. Do związków zawodowych mogą wstępować również osoby wykonujące pracę nakładczą. Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia pracownika przynależności oraz prawa wstępowania do związków zawodowych. Również osoby bezrobotne zachowują prawo przynależności do związków zawodowych. Ustawa stanowi, że nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związków zawodowych lub pozostawania poza nimi albo z powodu wykonywania funkcji związkowej.
Związki zawodowe mają prawo tworzyć ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych. Ogólnokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia związków zawodowych mogą tworzyć ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje). Organizacje związkowe, w tym federacje i konfederacje, mają prawo tworzenia międzynarodowych organizacji pracowniczych i wstępowania do nich.
Związki zawodowe mogą swobodnie określać w statutach i uchwałach swoje struktury organizacyjne, a także zasady członkostwa oraz sposoby sprawowania funkcji związkowych.
Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych. Osoby, które podjęły uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet założycielski w liczbie od trzech do siedmiu osób. Komitet ten w terminie 30 dni od dnia utworzenia związku zawodowego składa wniosek o rejestrację związku w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowo ze względu na siedzibę związku.
Sąd odmawia rejestracji, jeżeli nie zostały spełnione wymogi ustawowe przy tworzeniu związku lub jeżeli statut związku nie jest zgodny z przepisami ustawy. Związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają osobowość prawną z dniem zarejestrowania.
Ustawa przewiduje kary dla osób, które w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją przeszkadzają w tworzeniu zgodnie z prawem organizacji związkowej, utrudniają wykonywanie działalności związkowej prowadzonej zgodnie z prawem lub dyskryminacją pracownika z powodu przynależności do związku zawodowego, pozostawania poza związkiem zawodowym lub wykonywania funkcji związkowej.
Do związków zawodowych nie mogą należeć żołnierze w czynnej służbie wojskowej. Nie mogą też brać czynnego udziału w działalności związków zawodowych, których byli członkami w chwili powołania do czynnej służby wojskowej. Natomiast ograniczone prawa związkowe mają funkcjonariusze policji i straży granicznej.
Rozwiązać związek można tylko:
uchwałą organu uprawnionego do tego zapisem w statucie
w przypadku likwidacji zakładu pracy, w którym on działa
decyzją organu rejestrującego, gdy liczba członków w okresie trzech miesięcy jest niższa niż 10 osób.
Wolność sumienia i wyznania.
RP zapewnia obywatelom wolność sumienia i wyznania. Kościół i inne związki wyznaniowe mogą swobodnie wypełniać swoje funkcje religijne. Wolność sumienia i wyznania obejmuje swobodę wyboru religii lub przekonań oraz wyrażania ich indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie. Korzystanie z wolności sumienia i wyznania przejawiać się może w następujących formach:
zrzeszanie się obejmujące tworzenie kościołów, a także zrzeszanie się w organizacjach świeckich w celu realizacji zadań wynikających z wyznawanej religii lub przekonań w sprawach religii,
wyrażanie religii lub przekonań religijnych,
podejmowanie innych czynności i działań związanych z wyrażaniem religii i praktykami religijnymi.
Osoby wierzące wszystkich wyznań oraz niewierzący mają równe prawa w życiu pań, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Wolność sumienia i wyznania należy do podstawowych praw i wolności obywatelskich. Tworzenie kościołów i związków wyznaniowych odbywa się w drodze złożenia Ministrowi - Szefowi urzędu rady ministrów deklaracji oraz wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. Prawo złożenia deklaracji, czyli ustanowienia kościoła przysługuje co najmniej 100 obywatelom polskim posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych. W deklaracji tej zawarte powinny być: informacja o podstawowych założeniach doktrynalnych wyznania, lista osób zgłaszających, adres tymczasowej siedziby kościoła i jego statut. Są zwolnione od cła za towary i darowizny pochodzące za granicy, które są przeznaczone na cele kultowe. Kościoły mogą zakładać i prowadzić przedszkola, szkoły, uczelnie wyższe i wydziały teologii na uczelniach, prowadzić działalność charytatywno - opiekuńczą. Wszystkie kościoły powinny być wpisane do rejestru prowadzonego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Państwo musi jednakowo odnosić się do wszystkich kościołów, związków wyznaniowych i sekt.
Inne kościoły i związki wyznaniowe chrześcijańskie w Polsce.
Ocenia się, że w Polsce wyznawcy innych wiar niż katolicka stanowią około 10% ludności. Zakony jako sposób na życie poświęcone Bogu pojawił się tylko w niektórych religiach. Zakony buddyjskie, katolickie, prawosławne. Zakon Franciszkanów, salezjanów, (żeńskie elżbietanki i franciszkanki)
Adm-prawny status obywatela.
Posiadane dokumenty.
Dowód osobisty: co najmniej od 18 roku życia, jeżeli żyje samodzielnie to wcześniej wydane z urzędu każdemu. Paszport - dokument urzędowy stwierdzający naszą tożsamość. Do wydania paszportu nie potrzebna jest decyzja, wydaje się każdemu od 1988. Wyjątek: o ile przeciw komuś toczy się postępowanie karne lub gdy ciążą na kimś obowiązki alimentacyjne.
Nabycie obywatelstwa
Może nastąpić na zasadzie krwi lub ziemi. W Polsce krwi. Każdy jest obywatelem Polski, jeśli rodzice są lub byli Polakami bez względu na miejsce urodzenia. Wyjątek: dziecko znalezione w Polsce, którego rodzice są nieznani będzie uważane za obywatela polskiego.
Jeśli rodzice nie są obywatelami polskimi - zwrócić się do prezydenta RP o nadanie obywatelstwa (mieszkanie w Polsce przez 5 lat i inne warunki).
Oświadczenie woli. Np: kobieta, która wychodzi za cudzoziemca może przyjąć obywatelstwo cudzoziemca lub pozostać obywatelką Polski, jeśli rodzice zrzekają się obywatelstwa to małoletnie dzieci zrzekają się go automatyczne (w wieku 16 lat mają prawo wyboru).
Pozbawianie obywatelstwa
O ile ktoś mieszka za granicą i wyrządza Polsce poważne szkody Konstytucja przewiduje, że można pozbawić obywatelstwa na wniosek prezydenta RP.
Uznanie za obywatela polskiego - wojewoda się tym zajmuje, prezydent jeżeli jest do niego prośba.
Cudzoziemiec w Polsce - każdy kto nie jest polskim obywatelem. Aby przebywać na terenie polski wymagana jest wiza przy przekraczaniu granicy. Może uzyskać prawo pobytu, do pracy, do zatrudnienia, status uchodźcy. Może uzyskać prawo azylu (wydaje MSZ działaczom politycznym prześladowanym w ich krajach.
Działania adm. w stosunkach z obcokrajowcami Adm. musi przestrzegać praw człowieka. Skąd się wzięły? XVIII i XIX w. Dopiero po II wojnie światowej nastąpiła uniwersalizacja praw człowieka. Państwa, które utworzyły ONZ by zapobiec wojnom na świecie. Rada Europy już w 50 r. podjęła, zobowiązania członków RE do przestrzegania europejskiej konwencji ochrony praw człowieka i podstawą wolności. Polska zawiera różne umowy i powinna dotrzymać, nawet jeśli bezpośrednio jej nie dotyczą.
Konwencja - szczególna umowa międzynarodowa, zobowiązuje władze państwowe wobec obywateli w obrocie międzynarodowym i wewnętrznym. Ma doniosłe znaczenie dlatego, że ustanawiając prawa powołała Międzynarodowy Trybunał Praw Człowiek (każdy obywatel może wnieść skargę). W Polsce od 93 r.
Prawa człowieka i obywatela.
Rozdział II Konstytucji - prawa i podstawowe wolności człowieka:
Prawo osobiste,
Prawo polityczne,
Prawo socjalne, ekonomiczne i kulturalne.
Prawo osobiste. Art. 38 konstytucji - RP zapewnia każdemu obywatelowi prawną ochronę życia, art. 41 - o wolności i nietykalności osobistej każdego człowieka (decyzję o aresztowaniu wydaje prokurator, zgodę na tymczasowe aresztowanie po 48 godzinach może wydać sąd, niesłusznie zatrzymany ma prawo do odszkodowania w ciągu 1 roku), art. 14 - RP zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu, art. 54 - reglamentacja sądowa (rejestracja nowego pisma - ochrona przed nieuczciwą konkurencją.
KRRiT - naczelny organ adm. rządowej, dba o: aby radio i TV przestrzegały pewnych norm (respektowały chrześcijański system wartości), wydaje
Obywatelstwo polskie.
Problematyka obywatelstwa leży na pograniczu pr adm i mnr. Polska ustawa o obywatelstwie przyznaje obywatelstwo wg dwóch zasad jednocześnie - zasady krwi, czyli dziecko otrzymuje obywatelstwo rodziców, i zasady ziemi, czyli dziecko otrzymuje obywatelstwo kraju w którym się urodziło. Ustawa nadaje obywatelstwo repatriantom. Repatriantami są cudzoziemcy narodowości lub pochodzenia polskiego, którzy przybyli do polski z zamiarem osiedlenia się na stałe, uzyskując na to zezwolenie właściwych władz. Nabycie obywatelstwa polskiego może także nastąpić w drodze nadania lub uznania. Nadanie obywatelstwa może nastąpić, jeśli cudzoziemiec zamieszkuje w Polsce co najmniej 5 lat, na jego wniosek. Nadanie obywatelstwa rodzicom rozciąga się na dzieci. Nadanie obyw leży w kompetencji prezydenta RP. Uznanie za obywatela polskiego może mieć miejsce w innej sytuacji. Mianowicie gdy osoba nie posiadająca żadnego obywatelstwa lub o nieokreślonym obywatelstwie może być uznana na jej wniosek za obyw polskiego, jeżeli zamieszkuje w Polsce 5 lat. Obywatel polski chociażby równolegle posiadał obywatelstwo innego pań jest traktowany przez pań polskie zawsze wyłącznie jako obywatel polski.
Możliwa jest utrata obyw polskiego. Przede wszystkim obyw polski może uzyskać od władz zezwolenie na nabycie obyw innego pań. Nabycie obyw innego pań przez osobę, która uzyskała takie zezwolenie, pociąga za sobą utratę obyw polskiego. Obywatel polski może też zostać pozbawiony obywatelstwa polskiego, jeżeli przebywa za granicą i zaistniała jedna z okoliczności wymienionych w ustawie. Nie można pozbawić obyw osoby która przebywa w Polsce.
Posiadanie obyw polskiego ma znaczenie nie tylko na gruncie mnr, również w kraju ma to poważne znaczenie. Mianowicie szereg stanowisk lub działań jest zastrzeżonych tylko dla obyw Polski.
Cudzoziemcy.
Cudzoziemcy, czyli wszyscy nie posiadający obyw polskiego, są w Polsce objęci specjalną regulacją prawną (ustawa z 29 III 1963r.). Prawo o cudzoziemcach reguluje ogólne warunki przekroczenia granicy polskiej, w tym zagadnienie uzyskania wizy, odmowy udzielenia wizy lub jej unieważnienia, albo w niektórych przypadkach wprowadza instytucję odmowy wjazdu na teren RP. Prawo to reguluje także zagadnienia wydalenia cudzoziemca. Stały pobyt cudzoziemca na terenie RP możliwy jest pod warunkiem uzyskania tzw. karty stałego pobytu.
Ewidencja ludności.
System ewidencji ludności opiera się na instytucji obowiązku meldunkowego. Obowiązek ten obejmuje wszystkie osoby przebywające na terenie RP, z wyjątkiem personelu dyplomatycznego i konsularnego pań obcych, członków ich rodzin oraz innych osób zwolnionych z wykonywania tego obowiązku na mocy umów czy zwyczajów mnr. Obowiązek meldunkowy obejmuje zameldowanie i wymeldowanie się z miejsca pobytu stałego lub tymczasowego, a ponadto zameldowanie o urodzeniu dziecka, zmianie stanu cywilnego i o zgonie osoby. Wykonanie obowiązku meldunkowego nie rodzi żadnych szczególnych uprawnień i, co zdaje się być najistotniejsze, nie rodzi praw do lokalu, w którym dana osoba przebywa. Stanowi jednak dowód pobytu osoby w danym miejscu, z czym mogą wiązać się pewne konsekwencje prawne. Zasadniczo osoba, która przebywa w danej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy. Cudzoziemiec musi dokonać tego obowiązku nie później niż 48 godzin po przekroczeniu granicy. Natomiast osoba, która przybywa do zakładu hotelarskiego, internatu lub szpitala obowiązana jest zameldować się na pobyt czasowy przed upływem 24 godz od przybycia. W tym przypadku termin jest jednakowy dla obywateli polskich i cudzoziemców, a zameldowanie wykonywane za pośrednictwem administracji hotelu lub szpitala. Osoby opuszczające miejsce stałego pobytu powinny dokonać wymeldowania. Obowiązek ten nie obejmuje osób zameldowanych czasowo. Okres zameldowania czasowego jest ograniczony do 2 miesięcy. Po upływie tego terminu dana osoba powinna zameldować się na pobyt stały.
Akta stanu cywilnego.
Akt stanu cywilnego jest wpisem dokonanym w księdze stanu cywilnego, odnotowującym zdarzenie z zakresu stanu cywilnego, takie jak: urodzenie, zgon, zawarcie małżeństwa, uznanie dziecka itd. Podstawowymi rodzajami aktów stanu cywilnego są: akt urodzenia, akt zgonu, akt małżeństw. Księgi stanu cywilnego zawierają kolejne wpisy w układzie chronologicznym i prowadzone są przez urzędy stany cywilnego. Wpisy dokonywane są na podstawie zgłoszenia zdarzenia podlegającego rejestracji lub poprzez zanotowanie zdarzenia, które miało miejsce w u.s.c. Akta stanu cywilnego stanowią jedynie rejestrację zdarzeń, które prawo nakazuje rejestrować. Akta stanu cywilnego mają bardzo duże znaczenie procesowe, mianowicie stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich zarejestrowanych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu nieprocesowym u unieważnienie lub sprostowanie aktu. Z ksiąg stanu cywilnego wydaje się odpisy zupełne i skrócone aktów stanu cywilnego, zaświadczenia o dokonanych wpisach lub o ich braku i zaświadczenia o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego.
Dowody osobiste i paszporty.
Problematykę dokumentów stwierdzających tożsamość reguluje ta sama ustawa co ewidencję ludności - ustawa z 1974r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Ustawa wprowadza obowiązek posiadania dokumentów stwierdzających tożsamość. Obowiązek ten obciąża obywateli polskich i osoby, których obywatelstwo polskie nie zostało stwierdzone, ale zamieszkują one w naszym kraju. Nie ma jednak obowiązku noszenia przy sobie dokumentu stwierdzającego tożsamość. Natomiast uchylanie się od obowiązku posiadania takiego dokumentu jest przestępstwem, zagrożonym karą ograniczenia wolności lub grzywny. Wyróżnia się trzy rodzaje dokumentów stwierdzających tożsamość:
dowód osobisty - otrzymują obywatele polscy po ukończeniu 18 lat, wydaje się je na czas nie określony,
tymczasowe dowody osobiste - mogą być wydawane osobom w wieku od 13 do 18 lat. Posiadanie ich jest obowiązkowe dla osób w wieku 16-18 lat, jeżeli pozostają w stosunku pracy lub nie zamieszkują razem z rodzicami,
tymczasowe zaświadczenie tożsamości - jest wydawane na czas oznaczony osobie, której obywatelstwo polskie nie zostało stwierdzone, a zamieszkuje ona na terenie RP.
Dokumenty stwierdzające tożsamość podlegają zwrotowi w razie utraty obywatelstwa polskiego oraz zgonu posiadacza dokumentu. Każdy dokument stwierdzający tożsamość musi zawierać dane pozwalające na zidentyfikowanie osoby. Jednak pewne wpisy służą do określenia sytuacji prawnej posiadacza dokumentu.
Zagadnienie paszportów w RP reguluje ustawa z 29 XI 1990r. o paszportach. Ustawa wprowadza zasadę powszechnej dostępności paszportów. Paszport wydaje się dla jednej osoby. Jednakże dany paszport może obejmować także dzieci do lat 16, odbywające podróż pod opieką posiadacza paszportu. Na mocy postanowień tej ustawy paszport jest dokumentem urzędowym uprawniającym do przekraczania granicy oraz poświadczającym obywatelstwo polskie i tożsamość osoby w nim wskazanej w zakresie danych osobowych, jakie dokument ten zawiera. Paszport ważny jest przez 10 lat. Prawo nasze wprowadza następujące rodzaje paszportów: - paszport, - paszport dyplomatyczny, - paszport służbowy MSZ, - paszport blankietowy.
Powszechny obowiązek obrony.
Bezpieczeństwo i porządek publiczny.
Organy działające na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Zapewnienie bezpieczeństwa oraz spokoju i porządku publicznego należy do zadań wielu organów adm publicznej. Część z nich odgrywa jednak w tym zakresie rolę podstawową, są one bowiem specjalnie powołane do realizacji zadań z dziedziny bezpieczeństwa. Tę adm specjalną tworzą: minister spraw wewnętrznych, policja, UOP. Ustawa o urzędzie ministra spraw wew ustanawia go jako naczelny organ adm pań realizujący politykę pań w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa pań oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, a także w dziedzinie ochrony przed bezprawnymi zamachami na życie i zdrowie ludzkie oraz mienie, ochrony granic pań i kontroli ruchu granicznego oraz ochrony przeciwpożarowej. MSW sprawuje nadzór nad działalnością policji, UOP, państwowej straży pożarnej i straży granicznej oraz podejmuje rozstrzygnięcia w zakresie powierzania tym instytucjom zadań w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa w razie wątpliwości dotyczących ich właściwości. MSW ponadto koordynuje działania porządkowo-ochronne oraz czynności ratownicze w razie klęsk żywiołowych, koordynuje działania w zakresie ochrony tajemnicy pań i służbowej, wspiera działalność naukową i społeczną podejmowaną na rzecz przeciwdziałania przestępczości i zjawiskom kryminogennym. Policja jest podstawową instytucją służącą zapewnieniu bezpieczeństwa, porządku i bezpieczeństwa publicznego w praktyce. Wg ustawy policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do zasadniczych zadań policji należy: - ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, - ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, - wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, - kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych. UOP stanowi organ wyodrębniony od policji, którego celem jest ochrona bezpieczeństwa pań i jego porządku konstytucyjnego. Do UOP należy w szczególności: - rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niezależność, całość i mnr pozycję pań, - zapobieganie i wykrywanie przestępstw szpiegostwa i terroryzmu oraz innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo pań, a także ściganie ich sprawców, - rozpoznawanie i zapobieganie przestępstwom godzącym w podstawy ekonomiczne pań i ściganie ich sprawców, - zapobieganie i wykrywanie przestępstw o charakterze mnr, - przeciwdziałanie naruszeniom tajemnicy pań.
Warunki zatrzymania i aresztowania obywatela.
POZWOLENIE NA BROŃ
Obejmuje
całą broń palną - bojowa, myśliwska, alarmowa, sportowa, gazowa, sygnałowa i pneumatyczna, miotacze gazu
białą - ostrza, noże, pałki, kusze, paralizatory elektryczne
amunicja - ostra do broni palnej i ślepe naboje
Pozwolenie:
zezwala na noszenie broni
wyklucza noszenie broni, można mieć w domu
Wraz z pozwoleniem na broń dostaje się zaświadczenie na kupno amunicji, nie można ich wydawać osobno oraz osobą które nie ukończyły 21 lat, uzależnionym od alkoholu. Trzeba posiadać zaświadczenie lekarskie oraz od psychologa z listy uprawnionych do tego. Pozwolenie nie można odstępować innym osobą. Trzeba być nie karalnym i zdać egzamin przed komisją z możliwości posługiwania się bronią. Przy zgubieniu trzeba zawiadomić policję.
Nie można samemu dokonywać przeróbek broni, pozwolenia wydaje komendant wojewódzki (czasem powiatowy) policji. Pozwolenie wydaje się na podstawie podania zainteresowanej osoby, stwierdzenia w jakim celu jej potrzebuje I czy przyszły posiadacz spełnia warunki ochrony osobistej, mienie, innych osób, kolekcjonerskich, pamiątkowych, szkoleniowych, łowieckich.
Dwa rodzaje pozwoleń
na noszenie broni
wyklucza możliwość noszenia broni
Pozwolenia nie wymaga się, jeśli ktoś posiada broń sprzed 1850 (muzealna) lub ręczne miotacze gazu obezwładniającego.
Osoba musi mieć zaświadczenie uprawniające do nabycia broni i amunicji wraz z pozwoleniem na co najmniej 21 lat, orzeczenie lekarskie i psychologiczne z listy lekarzy zatwierdzonych.
Posiadanej broni nie wolno odstępować innym osobom. Właściciel nie może być wcześniej karany I musi zdać specjalny egzamin przez komisją z umiejętności posługiwania się bronią. Jeśli broń zgubi - powinien niezwłocznie powiadomić komendanta policji.
Reglamentacja posiadania broni.
Wg ustawy broń oznacza broń palną krótką oraz broń sportową i myśliwską, amunicja zaś amunicje do tej właśnie broni. Reglamentacji na równi z bronią podlegają pistolety, rewolwery i inne przedmioty służące do miotania chemicznymi środkami obezwładniającymi oraz do odstrzeliwania amunicji alarmowej i sygnałowej, przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób ładunkami elektrycznymi, kusze oraz określone rodzaje broni białej, jak nunczaki i kastety czy ostrza ukryte w przedmiotach nie mających wyglądu broni. Broń można posiadać wyłącznie na podstawie pozwolenia organów policji. Reglamentacji administracyjnoprawnej w postaci określonych nakazów i szczególnych wymogów podlega handel bronią oraz amunicją.
Wg ustawy materiałami wybuchowymi są ciała stałe, ciekłe lub gazowe, które pod działaniem bodźców fizycznych lub chemicznych zdolne są do przemiany wybuchowej, a w jej wyniku do niszczycielskiego oddziaływania na otoczenie. Nabywanie, przechowywanie i używanie materiałów wybuchowych możliwe jest tylko dla przemysłowych oraz eksploatacji rolnej i leśnej i wymaga pozwolenia.
Ochrona przeciwpożarowa.
Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniom poprzez: a) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej, b) zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru i innego zagrożenia, c) prowadzenie działań ratowniczych. Osoby fizyczne, prawne, organizacje i instytucje korzystające ze środowiska, budynków i terenów mają obowiązek zabezpieczyć je przed pożarem, klęską żywiołową i innym miejscowym zagrożeniem, właściciel zaś budynku lub obiektu i terenu ponosi odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych.
Zwalczanie klęsk żywiołowych.
Klęskami żywiołowymi w rozumieniu przepisów są wszelkie zdarzenia żywiołowe zagrażające bezpieczeństwu życia lub mienia większej liczby osób albo mogące wywołać poważne zakłócenia gospodarki narodowej, dla których zwalczania konieczne jest zorganizowana akcja społeczna. Pojęcie klęski żywiołowej nie obejmuje zjawisk o charakterze stałym, z którymi walka może być prowadzona w sposób systematyczny i rutynowy. Zwalczanie klęsk kierują terenowe organy administracji publicznej właściwe ze wzg na obszar zagrożony. Organy te mają kompetencje do wprowadzania w drodze przepisów prawa miejscowego w postaci zarządzeń, obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych w celu przeciwdziałania sytuacji klęski żywiołowej lub katastrofy. Obowiązek świadczeń na rzecz zwalczania klęski może polegać m.in. na udzielani pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom, udostępnianiu pomieszczenia poszkodowanym, przyjęci na przechowanie mienia poszkodowanych, pełnieniu warty, wykonywaniu określonych robót, dostarczeniu niezbędnych urządzeń, środków przewozowych na rzecz akcji ratowniczej. W razie nie wykonania obowiązków przez zobowiązanego wykonanie następuje w trybie postępowania egzekucyjnego w adm. Ponadto niewykonanie jest wykroczeniem podlegającym karze orzekanej w trybie postępowania w sprawach wykroczeń. Równocześnie przepisy przewidują prawo odszkodowania dla osób, które w czasie akcji ratunkowej uległy wypadkowi lub których mienie zostało uszkodzone lub zniszczone.
Oddzielnie unormowane zostały zagadnienia dotyczące ochrony przed powodzią. Powódź oznacza spowodowane siłami przyrody wystąpienie wód z brzegów ich zbiornika w ilości i rozmiarach zagrażających bezpieczeństwu życia i mienia większej liczby osób lub gospodarce narodowej. Bezpośrednią ochronę przed powodzią sprawują komitety przeciwpowodziowe. Ochrona przeciwpowodziowa polega przede wszystkim na: a) wprowadzeniu szczególnego reżimu prawnego na obszarach sąsiadujących z wodami, b) prowadzeniu bezpośredniej ochrony przed powodzią, c) wprowadzeniu obowiązku świadczenia na rzecz ochrony przed powodzią. Obowiązki nakładane są na konkretnych adresatów decyzjami adm i ich wykonanie podlega egzekucji adm. Jeżeli w inny sposób nie można usunąć niebezpieczeństwa dla życia lub mienia, organ gminy może zarządzić ewakuację ludności z obszarów bezpośrednio zagrożonych powodzią. Za zniszczenie, uszkodzenie lub utratę środków przewozowych, sprzętu lub materiałów podczas przygotowania lub udziału w bezpośredniej ochronie przed powodzią należy się odszkodowanie od gminy.
Administracja spraw ochrony zdrowia.
Reforma ochrony zdrowia.
Koszt ponosi nie państwo, a obywatele. Reforma ta opiera się na 7 zasadach:
solidarność społeczna - wszyscy płacą składki choć nie wszyscy korzystają
samorządność obywateli - każdy jest członkiem kasy chorych
samofinansowanie
każdy ma prawo do wyboru lekarza i kasy chorych
równy dostęp do świadczeń każdego członka
kasy chorych nie działają dla zysku
kasy chorych powinny przestrzegać gospodarności i celowości działania
powstało 16 kas chorych, tyle co województw. 17 - ta kasa chorych to branżowa przeznaczona dla funkcjonariuszy policji, więziennictwa.
Można się zapisać do jednej kasy chorych, można się przenieś dopiero po roku z kasy branżowej do ogólnej. 7,5% podstawowego wymiaru składki jest wielkość pensji.
Kasa chorych zawiera umowę ze szpitalami oraz ambulatoriami. Zarządu (dyrektor + 4 członków) kasy chorych wybierana na 4 lata. Od każdej decyzji można się odwołać do sądu pracy. Lekarz pierwszego kontaktu kieruje do lekarzy specjalistów.
Przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomani.
Ustawa przewiduje różne metody i formy przeciwdziałania alkoholizmowi. Zawiera też przepisy należąc do różnych gałęzi prawa - administracyjnego, cywilnego i karnego. Wg ustawy zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi wykonuje się przez:
tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokojenie motywuje powstrzymywanie się od spożywania alkoholu,
działalność wychowawczą i informacyjną,
ustalenie odpowiedniego poziomu i właściwej struktury produkcji napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w kraju oraz ograniczenie dostępności alkoholu,
leczenie i rehabilitacja,
zapobieganie i usuwanie negatywnych następstw nadużywania alkoholu,
zakaż sprzedaży, podawania oraz wnoszenia do niektórych miejsc alkoholu.
Tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokojenie motywuje powstrzymywanie się od spożywania alkoholu, to typowa działalność prewencyjna. Podobny charakter ma działalność wychowawcza i informacyjna. Zmianę struktury spożywania napojów alkoholowych, a także zmniejszenie jego spożycia, realizuje się przez odpowiednie ukształtowanie planu sprzedaży napojów alkoholowych w kraju. Plan taki ma ustalać RM na każdy rok. Ustawa zabrania sprzedaży, podawania i spożywania alkoholu w określonych miejscach oraz sprzedaży i podawania alkoholu osobom wymienionym w ustawie, a także na kredyt lub pod zastaw. Ponadto ustawa zabrania sprzedaży i podawania alkoholu zawierającego powyżej 18% w kawiarniach i cukierniach, w ośrodkach szkoleniowych, a także sprzedaży i podawania takich napojów w domach wypoczynkowych. Sprzedaż, podawanie i spożywanie napojów alkoholowych zawierających więcej niż 4,5% na imprezach na otwartym powietrzu może się odbyć tylko za zezwoleniem. RM ze wzg na bezpieczeństwo i porządek publiczny maże wprowadzić na czas określony na obszarze całego kraju albo jego części całkowity lub częściowy zakaż sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. Ustalanie odpowiedniej ceny alkoholu ma na celu powstrzymanie ludzi od kupna tych napojów w nadmiernej ilości oraz zachęcanie do spożywania napojów o mniejszej zawartości alkoholu. Obowiązek poddania się leczeniu obowiązuje trzy kategorie osób. Pierwszą stanowią osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację nieletnich itp. Obowiązek poddania się leczeniu trwa tak długo jak długo wymaga cel leczenia, lecz nie dłużej niż 2 lata. Drugą kategorię stanowią osoby uzależnione od alkoholu umieszczone w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Trzecią kategorią są osoby umieszczone w zakładach karnych, aresztach śledczych i środkach przystosowania społecznego.
Ministrowie: zdrowia i opieki społ, edukacji narodowej, sprawiedliwości, rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz spraw wew zapewniają kształcenie i doskonalenie niezbędnej liczby specjalistów w zakresie zapobiegania narkomanii, leczenia, rehabilitacji i resocjalizacji. Terenowe organy adm zostały powołane do reglamentowania i kontroli uprawy maku i konopi. Uprawę taką może prowadzić osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna wyłącznie na podstawie zezwolenia właściwego organu adm pań. Ustawa wprowadza ogólny zakaz posiadania i używania środków odurzających i psychotropowych. Zadania w zakresie zapobiegania narkomanii realizowane są także przez leczenie, rehabilitację oraz resocjalizację osób uzależnionych. Leczenie tych osób prowadzą zakłady i placówki społecznej służby zdrowia. Poddanie się leczeniu, rehabilitacji oraz readaptacji jest dobrowolne, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie. Wyjątki dotyczą osób które nie ukończyły 18 lat, oraz osób pełnoletnich, które kontynuują przymusowe leczenie lub rehabilitację. Na leczenie przymusowe może skierować jedynie sąd rodzinny na wniosek przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej lub rodzeństwa albo poradni wychowawczo-zawodowej.
Zwalczanie chorób zakaźnych.
Wykrywanie chorób zakaźnych, zapobieganie ich szerzeniu się oraz leczenia tych chorób obecnie normuje ustawa z 13 XI 1963r. o zwalczaniu chorób zakaźnych i liczne przepisy wykonawcze wydane m.in. w sprawie powszechnych badań lekarskich dzieci i młodzieży, obowiązkowych szczepień ochronnych, zgłaszania przypadków zachorowań, podejrzeń o zachorowania i zgonów na choroby zakaźne, warunków zdrowia wymaganych ze wzg sanitarno-epidemiologicznych od osób wykonujących niektóre zajęcia zarobkowe.
Administracja pracy i spraw socjalnych.
Sprawy zatrudnienia, polityki socjalnej oraz pomocy społecznej należą do min pracy i polityki socjalnej oraz podległych mu organów i jednostek organizacyjnych. Do zadań ministra należy opracowanie założeń i realizacja polityki pań w zakresie: 1) zatrudnienia i efektywnego wykorzystania zasobów pracy, 2) organizacji i warunków pracy, 3) wynagrodzeń i innych świadczeń za pracę, 4) ubezpieczeń społecznych i świadczeń socjalnych oraz pomocy społecznej. W województwach zadania te wykonują wojewodowie.
Prawo o zatrudnieniu. Przeciwdziałanie bezrobociu.
Postępujące przekształcenia gospodarki polskiej pociągają za sobą z jednej strony bezrobocie, z drugiej zaś brak siły roboczej w nowo tworzonych działach przemysłu i usług. Jednocześnie trwa proces opuszczania kraju, przez młode energiczne i wykwalifikowane osoby w poszukiwaniu pracy, wyższych zarobków i lepszych warunków życia. Ustawa tworzy system organów ds. zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu oraz złagodzenia jego skutków, a także określa ich zadania i kompetencje. Do wykonania w/w zadań ustawa powołuje min pracy, krajowy urząd pracy oraz wojewódzkie i rejonowe urzędy pracy. Do zakresu działania krajowego urzędu pracy należy: - współtworzenie i realizacja polityki w zakresie rynku pracy, - organizacja i funkcjonowanie wojewódzkich i rejonowych urzędów pracy, - gospodarowanie i kontrola wydatkowania środków z funduszu pracy i funduszu gwarantowanych świadczeń pracowniczych, - koordynacja współpracy z zagranicą. W świetle ustawy za bezrobotnego można uznać tylko tego, kto jest zarejestrowany w urzędzie pracy, jest gotowy do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, jest obywatelem polskim lub cudzoziemcem mającym kartę stałego pobytu lub status uchodźcy, ukończył 18 lat i nie przekroczył 60 lat, gdy jest kobietą, lub 65 lat, gdy jest mężczyzną. Za bezrobotnego ustawa uznaje także osobę niepełnosprawną, której stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia na pół etatu. Ustawa przyznaje bezrobotnemu prawo do zasiłku za każdy dzień po dniu, w którym został on zarejestrowany, pod warunkiem, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy przepracował co najmniej 180 dni. Prawo do zasiłku wygasa jeżeli pobierający go bezzasadnie odmówił przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, wykonania prac interwencyjnych lub robót publicznych.
RM został upoważniona do wskazania w drodze rozporządzenia rejonów zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, w których na podstawie odrębnych przepisów mogą być stosowane specjalne środki ekonomiczno-finansowe i inne preferencje, w celu ograniczenia bezrobocia. Ustawa powołuje też fundusz pracy, którego środki przeznacza się na finansowanie kosztów szkolenia pracowników, bezrobotnych, pożyczek itp.
Reforma ubezpieczeń społecznych.
Przez ubezpieczenie społ należy rozumieć ogół różnorodnych urządzeń, świadczeń i przedsięwzięć mających na celu udzielanie pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy. W pań współczesnym pomoc tą gwarantuje państwo. Z zasady polega ona na świadczeniach pieniężnych. Może ona polegać jednak również na świadczeniach rzeczowych i usługowych. Zadania w dziedzinie ubezpieczeń społ, zaopatrzeń emerytalnych oraz innych świadczeń wykonują na podstawie odpowiednich ustaw minister pracy, ZUS oraz podległe im organy. Do zadań ZUS należy: - ustalanie prawa do świadczeń pieniężnych oraz dokonywanie wypłat tych świadczeń, - ustalanie obowiązku ubezpieczenia, wymiar i pobór składek, - wypłaty zaopatrzeń przyznanych żołnierzom zawodowym i nadterminowym, funkcjonariuszom policji i służby więziennej oraz członkom ich rodzin, - prowadzenie analiz przy współpracy organów służby zdrowia i związków zawodowych w zakresie orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy i zapobiegania chorobom i wypadkom przy pracy, - powołanie komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia oraz nadzór nad działalnością tych komisji, - opracowywanie rocznych i wieloletnich planów świadczeń objętych zakresem działania zakładu, - kontrolowanie legalności pobierania świadczeń oraz korzystania ze zwolnień lekarskich od pracy.
Administracja w dziedzinie oświaty.
Reforma systemu oświaty.
Istotą zagadnień oświaty, czy węziej szkolnictwa, jest realizacja konstytucyjnego prawa do nauki. Prawo to jest realizowane m.in. przez szkolnictwo - powszechne i obowiązkowe szkoły podstawowe oraz upowszechniane szkoły średnie. Prawo do nauki jest również realizowane przez pomoc pań w podnoszeniu kwalifikacji osób pracujących oraz system różnorodnej pomocy dla osób uczących się, przez system stypendiów i innych form pomocy materialnej. Wg postanowień obowiązującej ustawy system oświaty obejmuje: 1) przedszkola, w tym specjalne, 2) szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, w tym specjalne artystyczne, sportowe, 3) placówki oświatowo-wychowawcze, placówki pracy pozaszkolnej, 4) poradnie psychologiczno-pedagogiczne udzielające dzieciom i młodzieży, rodzicom i nauczycielom specjalistycznej pomocy, 5) placówki opiekuńczo-wychowawcze i resocjalizacyjne dla młodzieży pozbawionej częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej, 6) rodziny zastępcze, 7) ochotnicze hufce pracy, 8) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli, 9) biblioteki pedagogiczne. Szkoła i placówka oświatowo-wychowawcza, opiekuńczo-wychowawcza i inne mogą być instytucją publiczną albo niepubliczną. Szkołą publiczną jest szkoła która zapewnia bezpłatne nauczanie, rekrutuje uczniów na zasadzie powszechnej dostępności, zatrudnia nauczycieli o określonych prawem kwalifikacjach, realizuje podstawowy program przedmiotów obowiązkowych i ramowy plan nauczania oraz kieruje się ustalonymi przez MEN zasadami oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów. Szkołę lub placówkę publiczną zakłada się na podstawie aktu założycielskiego, który należy przesłać właściwemu kuratorowi oświaty wraz ze statutem. Ramowe statuty poszczególnych typów szkół i placówek publicznych ok. MEN i min kultury i sztuki. Statut szkoły publicznej powinien określać w szczególności nazwę i typ szkoły oraz jej cele i zadania, organ prowadzący szkołę, organy szkoły oraz ich kompetencje, zakres zadań nauczycieli, zasady rekrutacji uczniów oraz ich prawa i obowiązki. Szkołą niepubliczną jest szkoła założona przez osobę fizyczną lub prawną inną niż gmina lub związek komunalny. Podmiot zakładający taką szkołę musi uzyskać wpis do ewidencji. Jedynie szkoły publiczne umożliwiają uzyskanie świadectw i dyplomów pań. Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienie do wydawania świadectw pań jeżeli realizuje podstawy programowe oraz stosuje, ustalone przez ministra zasady klasyfikowania i promowania uczniów. Przymusowe korzystanie z instytucji oświaty oparte jest na tzw. obowiązku szkolnym. Polega on na przymusie pobierania nauki w zakresie szkoły podstawowej. Rozpoczęcie spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego może być odroczone nie dłużej niż o jeden rok. Decyzję w sprawie odroczenia obowiązku szkolnego podejmuje dyrektor szkoły publicznej po zasięgnięciu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Można także zezwolić na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą. Leży to w gestii dyrektora szkoły. Możliwe jest także wcześniejsze przyjęcie dziecka do szkoły podstawowej, dotyczy to tylko dzieci, które przed 1 września kończą 6 lat.
Upowszechnianie i ochrona dóbr kultury.
Dobrem kultury jest każdy przedmiot ruchomy lub nieruchomy, dawny lub współczesny, mający znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego ze wzg na jego wartość historyczną, naukową lub artystyczną. Przepisy nakładają obowiązek ochrony ogółu dóbr kultury na wszystkich obywateli, organy pań i samorządowe, a w szczególności na właścicieli i użytkowników. Jednak ochrona oparta na konkretnych instytucjach prawnych nie dotyczy ogółu dóbr kultury, lecz tylko dobra: 1) wpisane do rejestru zabytków, 2) wchodzące w skład muzeów i bibliotek, 3) inne jeżeli charakter zabytkowy jest oczywisty. Wymienione dobra ok. się mianem zabytków. Ochroną dóbr kultury zajmują się: minister kultury i sztuki, generalny konserwator zabytków, dyrektorzy muzeów w stosunku do zabytków znajdujących się w muzeach itd. Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi rejestr zabytków znajdujących się na terenie województwa. Do rejestru ni wpisuje się przedmiotów znajdujących się w muzeach i bibliotekach. Wpis dobra do rejestru zabytków pociąga za sobą poważne konsekwencje dla właściciela zabytku. Mianowicie ma on obowiązek dbania o zachowanie zabytku oraz użyczania zabytku dla celów wystawienniczych lub badawczych. Niespełnienie tych obowiązków może stanowić jedną z przesłanek przejęcia zabytku na własność pań. Przejęcie zabytku nieruchomego następuje w trybie przepisów o wywłaszczeniu nieruchomości, natomiast zabytek ruchomy zostaje przejęty na mocy decyzji za odszkodowaniem równym wartości zabytku. Na gruncie prawa o ochronie dóbr kultury istnieje generalny zakaz wywozu ich za granicę. Niektóre dobra nie podlegają temu zakazowi, jak np. dzieła twórców żyjących, dzieła rzemiosła wytworzone po 9 maja 1945r., materiały biblioteczne wydane po 9 maja 1945r.
Wg postanowień obowiązującego prawa działalność kulturalna polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury. Działalność taką mogą prowadzić osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Do najpopularniejszych form działalności kulturalnej należą: teatry, opery, kina, muzea, biblioteki, domy kultury, galerie itd. Te rozmaite formy ok. są przez ustawodawstwo mianem instytucji kultury, które mogą mieć charakter narodowych, państwowych albo komunalnych instytucji kultury. Istotną rolę w upowszechnianiu kultury pełni także radio i telewizja. Kinematografia obejmuje twórczość filmową i produkcję filmów, obrót filmami, działalność kin, kształcenie kadr filmowych.
DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
Zarobkowa działalność, wytwórcza, handlowa, budowlana i usługowa. Podejmowanie i wykonywanie równe dla wszystkich, bez zagrożenia dla zdrowia, życia ludzkiego, wolności osobistej, ochrony środowiska. Nie dotyczy leśnictwa i rolnictwa, hodowli zwierząt, ogrodnictwa.
Przedsiębiorca - osoba fiz. lub prawna, spółka prawa handlowego, która zawodowo i we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą. Obowiązkowy wpis do rejestru przedsiębiorstw. ( nie dotyczy rolnictwa, hodowli zwierząt, ogrodnictwa warzywnictwa, leśnictwa,). Wykonywanie i podejmowanie działań
KONCESJA
Zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w dziedzinie, na którą państwo posiada monopol. Przedsiębiorca musi mieć konto bankowe i zawiadomić Urząd Skarbowy.
ZEZWOLENIA NA PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI
dla każdego, o ile przedstawi, że odpowiada wszystkim warunkom wydania zezwolenia. Wydawane przez centralne i terenowe organy administr. Koncesję wydaje organ koncesyjny - minister, tylko w 8 działach: magazynowanie i przetwarzanie paliw i energii; ochrona osób i mienia; handel materiałami wybuchowymi; transport lotniczy, budowa i eksploatacja płatnych autostrad; przewozy kolejowe; rozpowszechnianie programów radiowych i TV
MAŁY PRZEDSIĘBIORCA
Zatrudnia mniej niż 50 pracowników, a jego przychód netto ze sprzedaży w poprzednim roku obrotowym nie przekracza 7 mln euro (równowartość zł)
ŚREDNI PRZEDSIĘBIORCA
Mniej niż 250 pracowników, przychód netto < niż 40 mln euro.
1