Epidemiologia chorób zakaźnych
Podstawowe pojęcia związane z epidemiologią :
Zakażenie - wtargnięcie do organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych.
Nosiciel - osobnik zarażony chorobą zakaźną, lecz nie wykazujący objawów chorobowych.
Przenosiciel - organizm, który przenosi czynniki chorobotwórcze z jednego gospodarza na drugiego, biernie, bez namnożenia się ich w wektorze, jak np. mucha domowa zarazki, lub czynnie, kiedy dochodzi w nim do namnożenia zarazka, jak np. zarodźca malarii u komara widliszka
Choroba zakaźna - zmiany w organizmie pod wpływem zarazka jako podstawowego czynnika patogennego.
Choroba zaraźliwa - choroba zakaźna łatwo przenosząca się na inne osobniki.
Rezerwuar - środowisko zwierzęce/ludzkie/naturalne w którym bytuje dany drobnoustrój.
Źródło zakażenia - organizm w którym : występują DU chorobotwórcze, namnażają się, dostają się do innych środowisk.
Drogi zakażenia - bezpośrednia : dotyk/kontakt organizmów, pośrednia : kropelkowa, przez owady, pokarmowa, przedmioty codziennego użytku.
Wrota zakażenia - otwory naturalne ciała ludzkiego i uszkodzona skóra.
Łańcuch epidemiczny - etapy przenoszenia DU z 1 osobnika na 2.
Epidemia - nadmierna zapadalność na określoną chorobę w określonej czasowo i terytorialnie populacji.
Endemia - ognisko choroby na określonym terenie w którym zachorowalność trwa latami.
Pandemia - szybko rozwijająca się epidemia o znacznie większym zasięgu.
- metody zwalczania chorób zakaźnych
- metody zapobiegania chorobom zakaźnym
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań bakteriologicznych
- szybko, jałowo, sterylnie, z jam zamkniętych, kieszonki dziąsłowe, jama brzuszna, krew. ( tyle co z lekcji )
Pałeczki Gram-dodatnie tlenowe- prątki
Mycobacterium - M.tuberculosis - prątek gruźlicy, M.leprae - prątek trądu, M.bovis - prątek bydlęcy, M.smegmatis, M.avium-intracellulare, M.kansasii, M.marinum - prątek gryzoni ( J. 349-364 )
PRĄTKI - pałeczki, bez zarodników, otoczek, urzęsione, nieruchome, G (+), tlenowce, wywołują : gruźlicę, trąd, przewlekłe choroby. Pod względem wzrostu można je podzielić na: Prątki wolno rosnące - gruźlica ( M. Tuberculosis ) , prątki rosnące szybko, prątki o specjalnych wymaganiach wzrostowych - trąd ( M. Laprae )
Prątek gruźlicy - Mycobacterium tuberculosis
Cechy ogólne :
- 40% masy bakterii stanowią lipidy ( między innymi kw. Mikolowy ) - charakterystyczne.
- 2 charakterystyczne dla prątków związki to : KWASY MIKOLOWE i FTIOCEROL - odpowiadają za kwasooporność prątków.
- Typ wzrostu na pożywkach : eugoniczny- powolny, po 2 tygodniach zauważalne kolonie, glicerol przyśpiesza wzrost. Na powierzchniach pożywek płynnych tworzą gruby ziarnisty kożuch.
- zawierają katalazę, peroksydazę, ureazę, lipazę, redukują azotany do azotynów
- wytwarzają barwniki - karotenoidy, flawiny i FTIOKOL
- zakażenie drogą kropelkową
- gruźlica atakuje różne narządy, szczególnie układu limfatycznego, charakteryzuje się powstawaniem : gruzełków, ropni, zserowaceń i zwapnień na powierzchni organów
- Tuberkulina - stosowana do prób alergicznych na gruźlicę, jest toksyną wtórną wytwarzaną przez prątki, nie działa na ustrój zdrowy.
Prątek trądu - Mycobacterium leprae
Cechy ogólne :
- chorobotwórcze tylko dla człowieka - dzięki czemu wykorzystuje się diagnostykę biologiczną, podobne do prątków gruźlicy
- formy choroby : guzowata - skórna, gruźlicopodobna
Tlenowe promieniowce
Nocardia - N.asteroides ( J. 364-367 )
- drobnoustroje z IV typami ściany komórkowe
- G (+), wytwarzają strzępki, ze względu na to dzielimy na 3 grupy : 1) słabo rozwinięte strzępki, 2) dobrze rozwinięte strzępki, 3) gatunki z fragmentacją strzępek po kilku dniach - strzępki bardzo liczne.
- N. Asteroides należy do 3 grupy, G (+), kwasooporne, słaba hemoliza, rosną powoli - kolonie po 4 tygodniach, wywołują NOKARDIOZʸ - zaczyna się od zakażenia płuc, potem objawy przenoszą się na inne organy przypominając gruźlicę,
DU spiralne
Treponema- T.pallidum - kiła, T.denticola, T.macrodentium, T.vincentii, T.socranskii, T.putidum ( J. 375-383 )
Cechy ogólne :
- bezwzględne beztlenowce, ruchliwe, nie dają się chorować in vitro, wywołują : kiłę, malinicę, pintę.
Krętek blady - Treponema pallidum
- ruchliwy, występuje w formach ziarnistych i granulach spirochetogennych
- elementy morfologiczne : ściana komórkowa 3 warstwowa, błona cytoplazmatyczna 3 warstwowa, ciało komórki, organ lokomocyjny
- wywołuje KIŁĘ - 3 okresowa ( 2 pierwsze „kiła wczesna” ) - 1) pierwszy okres kiły - 3-4tyg, 2) kiła wtórna 9-10tyg, 3) kiła narządowa (późna) - objawy : stwardnienia na narządach płciowych, owrzodzenia - przez 3-4 tyg, po 9-10 tyg „osutka plamista”, potem okres kiły utajonej z możliwościami nawrotów po ~3latach.
Borrelia - B.recurrentis, B.burgdorferi ( J. 373-375 )
Cechy ogólne :
- G (-), ruchliwe, 15-20 włókienek na obu końcach DU, bezwzględnie beztlenowe, nie wytwarzają toksyn, do diagnostyki metoda immunofluorescencyjna
- ze względu na rodzaj stawonoga który przenosi DU podzielono je na 2 grupy :
1) wywołujące epidemiczny dur powrotny - przez WESZ B.recurrentis
2) wywołujące epidemiczne dury powrotne - przez KLESZCZE
Krętki duru powrotnego - Borrelia recurrentis
Cechy ogólne :
- 3 elementy morfotyczne : zewnętrzna membrana - odpowiadające ścianie komórkowej i błonie cytoplazmatycznej, ciało komórki, organ lokomocyjny
- beztlenowe, wywołują DUR POWROTNY - objawy : dreszcze, temperatura, osłabienie, bóle głowy, stawów
Leptospira - L.interrogans ( J. 383-388 )
Cechy ogólne :
- wygląd zwiniętych sprężynek, charakterystyczny rodzaj ruchu, 3 charakterystyczne struktury morfologiczne : cylinder protoplazmatyczny, nić osiowa, membrana
- DU tlenowe, wywołują zakażenia odzwierzęce, typowe objawy : ostry początek zachorowania, gorączka, zespół wątrobowo-nerkowy, bóle mięśni
- Jedna z chorób wywołanych przez te DU to choroba Weila