Zagadnienia do egzaminu z Makrostruktur Społecznych

1. Wyjaśnij koncepcję struktury społecznej Stanisława Ossowskiego

Koncepcja Ossowskiego: jeśli myślimy o strukturze społ to możemy mieć na myśli dwa aspekty struktury przestrzenny-jak coś jest rozlokowane w przestrzeni i nieprzestrzenny-który rozpatrujemy w dwóch wariantach: sens statystyczny-struktura którą można wyrazić w liczbach, procentach, że ileś osób ma wykształcenie wyższe ileś podstawowe i system stosunków-który jest trojakiego rodzaju: stosunki zależności wzajemnych (ja wpływam na ciebie a ty na mnie), stosunki zależności jednostronnych (element A wpływa na element B) i stosunki więzi, dystansów i antagonizmów społecznych. Jest to najstarsza koncepcja w której socjologów najbardziej interesują stosunki zależności.

2. Wyjaśnij koncepcję struktury społecznej Pawła Rybickiego

Koncepcja Rybickiego: każda struktura społeczna zawiera 3 warstwy ściśle ze sobą połączone: zbiorowości społeczne-cechy ilościowe i jakościowe danej zbiorowości; elementy kulturowe-skada się z 2 podwarstw: dobra symbiotyczne (elementy kultury symbiotycznej danego społ) i druga to preferencje i orientacje ludzi wynikające z ich stosunku do swych dóbr kulturowych czy symbiotycznych; działania i zachowania społeczne wynikają z pewnej kultury której żyją, analiza działania jest opisana jakościowo i ilościowo.

3. Wyjaśnij koncepcję struktury społecznej Piotra Sztompki

Koncepcja Sztompki: zbiór 4 różnych struktur: normatywna-reguły postępowania mają mieć charakter prawny, zwyczajowy, magiczny, moralny; idealna-idee i przekonania mogą mieć charakter naukowy, potoczny, nasza wiedza i przekonania; interesów-nasze interesy jednostkowe, grupowe; interakcyjna-zachowania ludzi. Wyjaśnienie zachowania człowieka poprzez inne struktury, należy poszukiwać wyjaśnień we wszystkich bo one są bardzo zależne od siebie.

4. Wyjaśnij determinacja strukturalna w aspekcie negatywnym i pozytywnym

Determinacja strukturalna-struktury których jesteśmy częścią wymuszają na nas pewne zachowania, element będący częścią struktury zobowiązany jest do pewnych zachowań wynikających z wymogów tej struktury, każda determinacja strukturalna ma dwa aspekty: w sensie negatywnym (musiałem tak postąpić nie mogłem inaczej) i w sensie pozytywnym (dzięki temu że jestem członkiem danej struktury mogę realizować pewne zachowania).

5. Wyjaśnij co to jest perspektywa durkheimowska

Perspektywa durkheimowska-poszukiwanie wyjaśnienia danego zjawiska lub procesu w różnych strukturach, struktura społeczna wywiera wpływ na zachowanie, postawy, tożsamość, poglądy, osobowość, mówiąc struktura społeczna mamy na myśli również strukturę kulturową, religijną, struktura społeczna to zmienna niezależna a zachowanie to zmienna zależna, przeciwieństwem perspektywy durkheimowskiej jest perspektywa weberowska.

6. Wymień i opisz metody budowania stratyfikacji

Metody określania klas (budowania stratyfikacji): 1.obiektywna-badacz zadaje badanym pytania o różne cechy ich społecznego zróżnicowania np. wykształcenie, zawód i na podstawie tych cech porządkuje ludzi w warstwy, ta metoda nadaje się do zastosowania w małych i dużych zbiorowościach i jest ona obiektywnym typem stratyfikacji; 2.samookreślenia-badacz zadaje badanemu pytania dotyczące jego sposobu postrzegania struktury społecznej, o kryteria decydujące o kształcie stratyfikacji, badany sam określa swoje miejsce w układzie warstw, metoda ta nadaje się do zastosowania w małych i dużych zbiorowościach i jest ona subiektywnym typem stratyfikacji; 3.reputacyjna-w tej strukturze warstw decyduje reputacja, decyduje społeczny obraz tej osoby jaki ma w zbiorowości, badacz pyta badanych o inne osoby, metodę tę stosuje się tylko w małych zbiorowościach, warunkiem jest konieczność znania się respondentów, muszą mieć o sobie nawzajem jakąś wiedzę, metoda ta jest typem subiektywnym stratyfikacji.

7. Wymień i wyjaśnij grupy czynników porządkujących stratyfikację

Grupy czynników konstytuujących stratyfikację: przywilej konsumpcji i usług-wymiar materialny zróżnicowania społecznego (bierze się pod uwagę takie czynniki jak majątek, dochody, konsumpcja różnorakich dóbr), przywilej prestiżu-wymiar prestiżu ma dwa rodzaje: społeczny-szacunek jakim obdarzamy pewne role społeczne; osobowy-szacunek przypisany do konkretnych osób; przywilej władzy-władza daje możliwość decydowania o innych niezależnie od ich woli, każda władza może być wyznaczona osobowo lub stroficznie.

8. Wyjaśnij w jaki sposób wyjaśniają nierówności społeczne zwolennicy funkcjonalnej teorii nierówności, a w jaki sposób zwolennicy teorii konfliktu

Teorie nierówności: funkcjonalistyczna: nierówność społeczna jest uniwersalną cechą wszystkich społeczeństw, najbardziej wpływową teorią w ramach wyjaśnień funkcjonalnych jest teoria Moore'a i Davis'a, założenia: zróżnicowanie społeczne w tym zróżnicowanie pozycji jest wymogiem funkcjonalnym niezbędnym do tego by społeczeństwo mogło funkcjonować, każde społeczeństwo musi motywować jednostki do zajmowania wysokich pozycji, rozbudować pragnienie wypełniania obowiązków powiązanych z tymi pozycjami poprzez system nagród materialnych i niematerialnych, znaczenie funkcjonalne każdej pozycji zależy od dwóch czynników: od unikalności danej pozycji na tle innych i od stopnia zależności od niej innych pozycji pod względem funkcji; konfliktu: kluczowa teoria do której się wszyscy odwołują to teoria Marksa: na początku historii ludzkości ludzie żyli we wspólnocie pierwotnej to była pierwsza formacja społeczno-ekonomiczna ludzie byli równi wytwarzali tylko tyle ile potrafili skonsumować z czasem gdy zaczęli doskonalić swoje środki produkcji zaczęli wytwarzać nadwyżkę to był kluczowy moment dla późniejszego systemu nierówności wówczas pojawiła się grupa ludzi którym przypadł przywilej dysponowania tą nadwyżką stworzyło to kategorię ludzi uprzywilejowanych i tych którzy tego przywileju są pozbawieni między tymi dwoma zbiorami ludzi istnieje konflikt nieusuwalny jest tylko jeden sposób aby rozwiązać konflikt to wyeliminowanie własności prywatnej wizja ta to model komunistyczny. Między klasą wyższą a niższą ciągle istnieje konflikt który jest grą o sumie zerowej, klasa wyższa dzięki kumulacji wiedzy, władzy, pieniędzy i kultury dominuje nad klasami niższymi i ci na górze ukrywają źródło konfliktu kierując uwagę na inne problemy (fałszywa świadomość).

9. Na czym polega system kastowy i wyjaśnij w czym tkwią źródła jego trwałości

System kastowy-to przykład bardzo ostrych podziałów stratyfikacyjnych, które są oparte na religii przyjmującej, że podział na kasty jest z góry ustanowiony przez siły nadprzyrodzone i że jego przestrzeganie jest nakazem religii. System ten w czystej postaci wykształcił się w Indiach i w wąskim znaczeniu ogranicza się tylko do tego społeczeństwa. System kastowy w swoich początkach był to porządek społeczny o charakterze religijnym. Społeczeństwo dzieliło się na grupy ludzi ściśle od siebie odizolowane, o odrębnych cechach społecznych, wzorach życia, obyczajach. Między kastami nie istniała możliwość przejścia - obowiązywał ścisły nakaz endogamii. Człowiek który urodził się w kaście miał w niej pozostać do końca życia, a jeśli przez całe życie przestrzegał (ściśle!) nakazów religijnych i sposobów życia obowiązujących daną kastę, to mógł po śmierci odrodzić się w wyższej kaście. Podstawą izolacji kast było ponowne narodzenie się w kaście wyższej lub niższej - czyli reinkarnacja. Właśnie wiara w reinkarnację była czynnikiem który stabilizował trwałość systemu kastowego, który pozostawał bez zmian przez tysiąclecia. Ktokolwiek chciał go zmienić, naruszyłby system przepisów religijnych i po śmierci odrodziłby się w kaście niższej. Dla wierzącego Hindusa jedyną możliwością przechodzenia do wyższej kasty, było ścisłe przestrzeganie nakazów kasty, aż do przejścia do kasty najwyższej, z której mógł przejść po śmierci w stan nirwany. Jeśli zaś nie przestrzegał nakazów, jego dusza wcielała się w ciało członka niższej kasty, a potem w ciało zwierzęcia coraz niższego rzędu. Wiara ludzi w Indiach w tak działający system reinkarnacji, zapewniała jego niezmienność. System kastowy skutecznie hamował postęp. Nowoczesna organizacja np. przemysłu czy wojska była niemożliwa, ze względu na to, że członek niższej kasty nie mógł wydawać rozkazów członkowi kasty wyższej. Niemożliwe było także zorganizowanie zbiorowego żywienia, ponieważ każda kasta i podkasta miały swoje ścisłe tabu dotyczące pokarmów. Niemożliwe było także skompletowanie załóg fabrycznych pracujących w te same dni, gdyż każda kasta i podkasta miała swoje święta i obrzędy ściśle przestrzegane. Podział zasadniczy warn rozróżnia 4 główne kategorie: bramini (duchowni), kszatrijowie (dostojnicy i wojownicy), wajśjowie (rzemieślnicy i rolnicy), oraz śudrowie (służba i artyści); grupa piąta, dodatkowa, to harijanie (pariasi-zwani nieczystymi, niedotykalnymi lub wreszcie czandalami-pożeraczami hien).

10. Opisz koncepcję klas społecznych Karola Marksa

Koncepcja klas społ Marksa: klasa społeczna to duża zbiorowość ludzi charakteryzujących się takim samym stosunkiem do środków produkcji, stosunek może polegać na posiadaniu środków produkcji bądź nie posiadaniu. Decydującą dla ekonomicznej pozycji ludzi jest własność, posiadanie dóbr, które mają niejednakową wartość. Najbardziej pożądane są te, które pomnażają swoją wartość przez ich używanie, czyli środki produkcji lub dobra kapitałowe. Fakt posiadania lub nie tych dóbr dzieli społeczeństwo na dwa wielkie segmenty, na tych którzy te dobra posiadają i na tych, którzy ich nie posiadają, czyli na dwie klasy: klasę właścicieli (burżuazja) i klasę pracowniczą (proletariat). Między tymi dwoma klasami istnieje stały konflikt, z którego na początku klasa wyzyskiwanych (proletariat) nie zdaje sobie sprawy więc nie stanowi zagrożenia dla posiadaczy. Dopiero, kiedy w toku procesów klasowych polegających na uświadomieniu sobie własnej tragicznej sytuacji ekonomicznej proletariat zaczyna przejawiać świadomość klasową (czyli wspólnotę interesów z innymi przedstawicielami tej samej klasy) tworzy się pole konfliktu, ponieważ robotnicy zaczynają dopominać się o swoje interesy. Taki proces nabywania świadomości własnej sytuacji Marks nazwał przemianą od "klasy w sobie" do "klasy dla siebie". Konflikt nabrzmiewa znajdując swoje ujście w rewolucji, po której zapanuje społeczeństwo bezklasowe (komunistyczne). Zwieńczeniem ewolucji społeczeństw jest więc zbiorowość bezklasowa, gdzie wskutek zniknięcia klas znikło również pole konfliktu.

11. Podaj i wyjaśnij fazy rozwoju klas w koncepcji Karola Marksa

Klasa w sobie-to klasa pozbawiona świadomości, nie będąca w pełni klasą. Można ją wyodrębnić na podstawie obiektywnych kryteriów, ale jej członkowie nie są połączeni więzią rodzącą się jako skutek uświadomienia sobie podobnego położenia w strukturze klasowej oraz wspólnych interesów.

Klasa dla siebie-jest klasą w pełniejszym znaczeniu, posiada świadomość, jest zdolna by być samodzielnym podmiotem procesu społecznego. Charakteryzuje się łącznością ponadlokalną, organizacją oraz świadomości interesów, więzią psychiczną wynikającą ze wspólnych antagonizmów klasowych (np.: burżuazja, proletariat).

12. Podaj podstawowe założenia koncepcji klas społecznych M. Webera

Koncepcja klas społ Webera: klasa społeczna to duża zbiorowość ludzi charakteryzujących się takimi samymi lub podobnymi szansami życiowymi (rynkowymi), posiadanie własności jest ważne ale jest to jedno z wielu kryteriów klasotwórcznych. Klasa społeczna to zbiorowość ludzi nieświadomych swego istnienia jako klasy społecznej, klasa społ jest grupą o charakterze obiektywnym, powstały dopiero w kapitalizmie, we wcześniejszych formacjach ludzie podzieleni byli na stany czyli grupy statusowe. Grupa statusowa to taka grupa która posiada pewne prawa i przywileje zdeterminowane nie pozycją na rynku ale posiadaniem pewnych cech ocenianych w kategoriach wartości i prestiżu, do takich cech należą m.in. urodzenie, pochodzenie, pokrewieństwo. Każda grupa statusowa realizuje charakterystyczny dla niej styl życia i zakres kontaktów z innymi jednostkami oraz ogranicza kontakty z jednostkami z innych grup statusowych. Ludzie dzielą się również na partie. Partia jest to każda grupa której celem jest sprawowanie władzy w społeczeństwie lub grupa która ma do czynienia z walką o władzę. Taka grupa może być powiązana z określoną klasą lub grupą statusową. Partia to grupa która żyje z polityki i z tego czerpie prestiż. Do tej grupy należeli księża, zubożali szlachcice. Koncepcja Webera jest o charakterze analitycznym bo wyodrębnia różne wymiary i pokazuje ich specyfikę.

13. Co to jest ruchliwość społeczna, opisz jej rodzaje i warunkujące ją czynniki?

Ruchliwość społ-proces zmian pozycji społ przez jednostki, grupy i inne zbiorowości w strukturze społ. Rodzaje ruchliwości: pionowa (wertykalna)-zmiana pozycji na wyższe lub niższe poprzez awans lub degradację; pozioma (horyzontalna)-przemieszczanie się jednostek w obrębie tej samej warstwy społ lub tego samego poziomu hierarchii; wewnątrzpokoleniowa (wewnątrzgeneracyjna)-zmiany pozycji w strukturze społ w ramach jednego pokolenia czyli zmiany pozycji społ w trakcie życia jednostek; międzypokoleniowa (międzygeneracyjna)-zajęcie przez jednostkę wyższej bądź niższej pozycji niż mieli jej rodzice; ze względu na wymiary w jakich się ona dokonuje: edukacyjną, zawodową, społeczno-zawodową; wymienna (cyrkulacyjna)-związana z wymianą jednostek między różnymi grupami społeczno-zawodowymi; strukturalna (technologiczna)-dokonują ją jednostki na skutek przyrostu liczby miejsc w strukturze społecznej, przyczynami przyrostu miejsc mogą być radykalne zmiany ustrojowe, zmiany techniczne i technologiczne; obiektywna-porównywanie pozycji poziomów wykształcenia; subiektywna-odnosi się do subiektywnych wyobrażeń jednostki; rzeczywista; pozorna.

14. Wyjaśnij pojęcie klasa średnia w socjologicznym znaczeniu

Klasa średnia-zbiorowość o charakterze historycznym, zaczęła się wyłaniać w pewnych warunkach historycznych ok. VI wieku dlatego że pewna kategoria ludzi (mieszczanie) zaczęli w specyficzny sposób traktować pieniądze tzn. jako kapitał, coś co można zainwestować. Było to związane z przewrotem Lutra w kościele.

15. Wyjaśnij na czym polegają funkcje stabilizacyjne przypisywane klasie średniej?

Funkcje stabilizacyjne: stabilizacja ekonomiczna-dawniej liczna kś stabilizowała gospodarkę danego kraju poprzez tworzenie nowych miejsc pracy obecnie częściej ta funkcja wyraża się w sferze zaspokajania potrzeb tzn. członkowie kś swoimi potrzebami przyczyniają się do rozwoju rynku pracy; stabilizacja polityczna-kś stabilizuje system polityczny poprzez uczestnictwo w wyborach i głosowanie z reguły na partie umiarkowane, realizowanie zachowań obywatelskich czyli zakładanie stowarzyszeń i działanie w nich, zaangażowanie wolontaryjne.

16. Wymień teorie opisu przemian struktur klasowych i warstwowych we współczesnych społeczeństwach oraz opisz ich założenia

Teorie przemian struktur klasowych: trwałości klasowego podziału-zakłada że przedział klasowy jest rzeczą trwałą; równowagi interesów-są 3 segmenty: pierwszy to kapitaliści, drugi robotnicy, trzeci rolnicy, farmerzy siły tych trzech klas wyrównały się dlatego że robotnicy i rolnicy zyskali pełne prawa wyborcze, system prawny objął ich ochroną, zorganizowali się w związki zawodowe, stowarzyszenia, organizacje ale też partie polityczne; dekompozycji struktury klasowej i instytucjonalizacji konfliktu-struktura klasowa ulega procesom dekompozycji tzn. struktura społeczeństwa bardziej przypomina strukturę warstw niż klas, dekompozycja to proces rozpadu struktury klasowej na mniejsze, węższe segmenty, rozpad segmentu pierwszego na właścicieli i menagerów (klasa wyższa), rozpad klasy robotniczej na robotników wykwalifikowanych i nie (3 klasa), klasa średnia jest wewnętrznie zdekompensowana ze względu na swoją naturę (mali i średni przedsiębiorcy, umysłowi, właściciele gosp rolnych). Procesom dekompozycji sprzyjają procesy ruchliwości społecznej. Konflikt został wpisany w system społeczny, stał się jednym ze sposobów rozwiązywania problemów społecznych i został usankcjonowany prawnie, na dodatek każdy z segmentów został wyposażony prawnie w możliwość strajkowania; nieadekwatność koncepcji klas-klasowy sposób opisu rzeczywistości jest nieadekwatny, jest złym narzędziem opisu, zwolennicy kwestionują to że istnieje coś takiego jak świadomość klasowa, bo świadomości klasowe zlały się ze sobą, style życia poszczególnych klas i warstw bardzo się do siebie upodobniły.

17. Co to jest rewolucja menedżerska?

Rewolucja menedżerska-to przechodzenie władzy w przedsiębiorstwach z rąk właścicieli w ręce menedżerów, proces ten jest dobry, korzystny, doniosły. Ma ona charakter elitarny, na czoło elit we współczesnym kapitaliźmie wysuwają się menedżerowie. Spór o to czy menedżerowie są tym samym segmentem co właściciele czy odrębnym doprowadził do wyłonienia dwóch opcji: menedżerskiej-mówiącej że menedżerowie są nowym, odrębnym segmentem struktury społ, nastawieni są na osiąganie celów społ podczas gdy właściciele nastawieni są na zysk, charakteryzują się odmiennymi od właścicieli postawami, sposobami ruchliwości społ i dochodami, w odróżnieniu od właścicieli rekrutują się z innych środowisk społ; antymenedżerskiej-uważającej że menedżerowie i właściciele tworzą jedną klasę, nie są odmiennymi segmentami struktury społ, są w takim samym stopniu nastawieni na zysk przedsiębiorstwa, realizują bardzo podobne style życia, podobieństwo motywacji, systemów wartości, postaw i dochodów.

18. Podaj hipotetyczne konsekwencje „rewolucji menedżerskiej”

Społeczne konsekwencje rewolucji menedżerskiej: zanik konfliktów klasowych-jedna z hipotez z szerszego i długotrwałego procesu; przeistoczenie się władzy indywidualnej we władzę kolektywną czyli w tzw. technostrukturę-władza z rąk jednego właściciela przechodzi w ręce kilku podmiotów; zintegrowanie się menedżerów ze strukturą klasową doprowadzi do osłabienia polaryzacji struktury klasowej i wzrostu jej otwartości-pojawienie się menedżerów wraz z ich drogami życiowymi polegającymi na awansach w strukturze społecznej jest dowodem na rosnącą otwartość struktury społecznej i osłabia biegunowość.

19. Opisz typologie klasy robotniczej

Typologia klasy robotniczej: 1.typologia Lockwood: typ tradycyjny-robotnicy pracujący w dużych zakładach pracy, powiązani więziami z innymi robotnikami i powiązani świadomościowo z zakładem pracy, ten typ ma jeszcze 2 podtypy: proletariacki i uleglepodporządkowany; typ sprywatyzowany-robotnicy pracujący w firmach prywatnych cechuje ich indywidualizm i słabe powiązanie z zakładem pracy co wiąże się z częstą zmianą pracy; 2.typologia: fordowski-pracownik pracujący przy taśmie w pełnym wymiarze czasu pracy należący do związków zawodowych i związany silnie z zakładem pracy; postfordowski-robotnik sprywatyzowany, nie pracuje na taśmie, w niepełnym wymiarze czasu pracy, jest elastyczny, nie należy do związków zawodowych; 3.typologia: nowa klasa robotnicza-osoby zatrudnione w najbardziej zaawansowanych technologicznie gałęziach gospodarki; podklasa-obejmująca osoby zatrudnione w sektorach peryferyjnych, osoby niskowynagradzane, pracujące w złych warunkach.

20. Wymień trajektorie przemian klasy chłopskiej

Trajektoria: kapitalizacji, farmeryzacji, marginalizacji, proletaryzacji, skansenizacji.

21. Wyjaśnij, na czym polega proces profesjonalizacji

Proces profesjonalizacji-proces o charakterze świadomościowym w ramach którego uznaje się zawód za ważną wartość, za podstawę bytowania człowieka w społeczeństwie, proces ten przejawia się także w postawach i zachowaniach.

22. Podaj klasyfikację zawodów

Klasyfikacja zawodów: 1 typ-pierwotne (pierwsze) związane z rolnictwem, leśnictwem, rybołówstwem; 2 typ-przemysłowe (drugie) związane z przemysłem i budownictwem; 3 typ-usługowe związane szeroko rozumianymi usługami.

23. Wyjaśnij pojęcia:

• Kasta-zbiorowość społeczna o charakterze klasowym zamkniętym której członkiem zostaje się na mocy urodzenia, która nie pozwala na zawieranie małżeństw z członkami innych kast, która reguluje stosunki z członkami innych kast w sposób zrytualizowany oraz posiada ustalone obyczaje i styl życia odmienne od innych kast.

• Warna-określenie warstwy społecznej w Indiach.

• Jamani-system wymian usług zawodowych między jati (dźati)

• Karma-zasada mówiąca że moje działanie, postępowanie tu i teraz określa co się ze mną stanie po śmierci, życie po śmierci jest zależne od moich czynów w czasie życia, zasada ta mówi aby się nie wychylać, zaakceptować swój stan i postępować biernie.

• Stratyfikacja- ustawienie różnych kategorii społecznych w pewnym hierarchicznym porządku, który pociąga za sobą różny dostęp do zasobów społecznych. Stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo posiada pewien system rang. Pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa.

• Klasa społeczna-

• Grupa statusowa-grupa która posiada pewne prawa i przywileje zdeterminowane nie pozycją na rynku ale posiadaniem pewnych cech ocenianych w kategoriach wartości i prestiżu, do takich cech należą m.in. urodzenie, pochodzenie, pokrewieństwo. Każda grupa statusowa realizuje charakterystyczny dla niej styl życia i zakres kontaktów z innymi jednostkami oraz ogranicza kontakty z jednostkami z innych grup statusowych.

• Stan-segment społ o wyraźnie wyodrębnionych prawach, obowiązkach, przywilejach, przynależność do danego stanu społ (poza duchowieństwem) była dziedziczna, system hierarchiczny mniej sztywny od systemu kastowego (możliwość indywidualnego przekraczania barier i przechodzenie z jednego stanu do drugiego), podstawowy podział: arystokracja i feudałowie świeccy, duchowni, mieszczaństwo, chłopi-sytuowani poniżej systemu stanowego.

• Ruchliwość społeczna-proces zmian pozycji społ przez jednostki, grupy i inne zbiorowości w strukturze społ.

• Klika-grupa która dąży do osiągnięcia egoistycznych celów, członków klik wiążą przede wszystkim więzi o charakterze przedmiotowym.

• Zawód: w kategoriach przedmiotowych-zawód jest charakteryzowany jako zespół czynności; w ujęciu socjologicznym-zawód jest to zbiorowość ludzi wykonujących określone rodzaje czynności ukształtowanych w ramach społecznego podziału pracy i wykonywanych wg kwalifikacji i przypisanych do nich umiejętności a przy tym jest to zbiorowość ludzi mających świadomość pewnej wspólności spraw i poczucie własnej odrębności.

• Klasa robotnicza-zbiorowość o charakterze historycznym, zaczęła się wyłaniać w pewnych określonych warunkach historycznych (w XVI wieku) spowodowane to było specyficznym traktowaniem pieniędzy przez pewną kategorię ludzi, pieniądze traktowane były jako kapitał jako coś co można zainwestować a związane to było z reformacją M. Lutra.

• Chłopi-to zbiorowość jednostek utrzymujących się z produkcji rolniczej i których życie pozostaje w stałej relacji z uprawianą ziemią i przyrodą.

• Proletaryzacja klasy średniej-członkowie klasy śr zaczynają upodabniać się do zwykłych pracowników najemnych, fizycznych pod względem dochodowym i stylu życia. Teza o proletaryzacji części kl śr powstała na podstawie porównywania poziomu dochodów członków kl śr i członków kl robotniczej te różnice były bardzo małe.

• Burżuazyjnienie klasy robotniczej-część kl robotniczej uzyskując wyższe dochody ulega procesom zburżuazyjnienia, dzięki wyższym dochodom mogą prowadzić lepszy styl życia.

• Elita-są to nosiciele czołowych pozycji w zinstytucjonalizowanych strukturach politycznych, gospodarczych, kształcenia, prawa, wojska, religii itp.

• Automacja-zastąpienie pracy fizycznej i umysłowej człowieka przez maszyny i roboty.

• Automatyzacja-podział pracy na zespół czynności o większej specjalizacji.

---