Opisy pomocy psychologicznej osobie chorej znajdujemy u wielkich filozofów tj : Arystoteles, Platon . Początki medycyny psychosomatycznej zapewne są fikcja ale dzieło które opisuje konkretny sposób postępowania w chorobach somatycznych napisał kiedyś Avicenna . Avicenna pisząc traktat o chorych na atak serca napisał tak : „ powinnością medyka zanim przystąpi do leczenia osoby po ataku serca jest najpierw oswoić chorego.” Wskazywał na konieczność takiego postępowania psychologicznego wobec chorego które miało by przygotować go do dalszych trudów leczenia. Systematyczne obserwacje wartości postępowania psychologicznego w odniesieniu do chorych to właściwie początek XIX wieku. Pierwsza klinika psychologiczna - w 1886 roku dla dzieci niepełnosprawnych , głuchych , nieprzystosowanych społecznie - a wiec tradycja ponad 100 letnia. To nie były kliniki o jakich my dziś mamy pojęcie. W 1908 roku Wittner wydaje pierwsze fachowe pismo na temat psychologii klinicznej :” Psychologia kliniczna” , w 1908 r Beers zapoczątkowuje ruch higieny psychicznej - w latach 60 tych ten ruch był bardzo sprawnie i silnie działającym. Higiena psychiczna to był zaczątek psychologii klinicznej - praktyczne wejście z umiejętnościami psychologicznymi do różnego typu zaburzeń , problemów
Podstawy.
Istnieją w nauce pewne teorie które będą powtarzane przez całe stulecia - są one tak nośne i tak znaczące w dziejach historii nauki że nie można ich pominąć - do takich właśnie należy min. Freud z całościowym opisem i wyjaśnień zaburzeń - głównie chodzi o te zaburzenia które my znamy jako zaburzenia życia psychicznego.
Kretschmer po raz pierwszy w sposób usystematyzowany próbował pokazać związki między strukturą somatyczną. organizmu człowieka a funkcjami psychicznymi a głównie zdrowiem psychicznym człowieka.
Kolejny wielki uczony - Krepelin .
Krzywa pracy normalna - wzrost powolny ilości pracy a potem narastające zmęczenie
Krzywa pracy nerwowa - jak zęby piły
Krzywa pracy zmęczenia - szybko narastająca ilość wykonywanej pracy , a potem długi okres wskazujący na spadek zdolności wykonawczych.
Klasyfikacja Krepelina przetrwała do dziś - jest modyfikowana na różne sposoby ale w dalszym ciągu odwołujemy się do niej dość często. Laboratoria psychopatologii eksperymentalnej powstają w Rosji a potem w Związku Radzieckim. W europie zachodniej rozwój teorii psychologicznej - teorii osobowości i głównie metod testowych , psychometria - to w zasadzie osiągnięcia zachodu , psychofizjologia to bardziej osiągnięcia wschodu - fizjologii radzieckiej , psychiatrii , neurofizjologii. Polska szkoła neurofizjologii jest szkoła prawie że radziecką , a psychologia polska to praktycznie korzysta z doświadczeń szkoły radzieckiej z tej szkoły wywodzi się Prof. Maruszewski który założył duża pracownię neurofizjologiczną pod Warszawą , także pani prof. Kondzielawa .To wszystko są „potomkowie” Lurii.
W Polsce zachwytu wielkiego nad Freudem nie było, w Ameryce wszyscy się nim zachwycali a we Francji początkowo przyjęła obronną pozycję wobec nauki Freuda a potem zachłysnęła się nią i psychoanaliza największe triumfy tam właśnie święciła. Natomiast w Polsce w latach 30 tych był raczej popularny Adler ( był uczniem i współpracownikiem Freuda)
Co było ważne w pracach Adlera??
Głównie w poradniach psychologiczno - pedagogicznych. Psychologia w postaci laboratoriów klinicznych nie istniała. Chodziło o dostosowanie koncepcji psychologicznych do pomagania głównie dzieciom które nie radziły sobie z problemami nauki szkolnej
Prekursorami w Polsce byli Ochorowicz, Abramowski, Błachowski, Grzegorzewska - wywodzili się z Uniwersytetu Lwowskiego - to była najpotężniejsza szkoła filozoficzno - psychologiczna jaka była w tym czasie na ziemiach polskich.
W 1891 roku Ochorowicz zakłada Sekcję Psychologii przy Towarzystwie Lekarzy i Przyrodników powstaje pismo ( „Psychologia i Medycyna” 1916) ciekawe połączenie które potem się rozeszło - psychologia została całkowicie przy naukach humanistycznych, odeszła ze szkół nauczających medycyny . w 1911 roku Stefan Błachowski na łamach „Neurologii Polskiej „pisze prace z zakresu spostrzegania . Psychologia wchodzi w tą specyficzna gałąź nauki - zaczyna się dostrzegać związki pomiędzy funkcjonowaniem struktur nerwowych człowieka a spostrzeganiem. W tej chwili kiedy z metod które są uznane w postępowaniu z chorobami psychosomatycznymi jest metoda poznawczo behawioralna - najpierw poznać potem zmienić.
W 1932 roku Kazimierz Dąbrowski zakłada w Warszawie Instytut Higieny Psychicznej - po wojnie ten instytut egzystował długie lata a jego siedziba był budynek przy kościele św. Michała na Płockiej. Towarzystwo Higieny Psychicznej istnieje nadal.
W 1949 roku S. Błachowski zakłada Polskie Towarzystwo Psychologiczne ( od 1930 r redaguje „Kwartalnik Psychologiczny”)
W 1945 - 1950 bardzo intensywna działalność Instytutu Higieny Psychicznej i Wyższej Szkoły Higieny Psychicznej w W-wie - ( ukończenie jej dawało tytuł technika psychologii - były to osoby specjalnie szkolone po to aby wykonywać badania psychologiczne które przedstawiano psychologowi do oceny) oni byli świetni w zakresie metod badawczych} . Oni byli kształceni nieco szerzej gdyż byli uczeni podstaw psychohigieny , podstaw psychopatologii ]
kształcenie psychohigienistów ( podstawy psychopatologii i stosowania metod testowych : Wechsler, Rorschach ( test projekcyjny - rzutujemy na innych własne niechęci , obawy, ) , Szondi ( metoda badania popędów głębinowych - tych które sterują ludzkim zachowaniem - wybieramy sympatyczne i niesympatyczne twarze ludzkie)
Inteligencja - zdolność do rozwiązywania trudnych problemów, zdolność myślenia abstrakcyjnego.
Początek lat 50 - tych - powstają P.Z.P. Poradnie zdrowia psychicznego - początek struktur oddolnych tworzenia się sieci pomocy psychologicznej stosowania psychologii do różnego rodzaju zaburzeń .
1060 - Katedra Psychologii Klinicznej - Poznań[ pierwsza katedra w Polsce ]
Zakład Psychologii Klinicznej - W- wa i Kraków
Sekcja Psychologii Klinicznej przy P.T.P.
1964 - POLSKIE TŁUMACZENIA PODRĘCZNIKA „Psychologia Kliniczna” R. Wallena to pierwsza poważna książka z której można się było uczyć.
Oprócz pojęcia psychologia kliniczna istnieje również dziedzina psychologii medycznej bo została ona po raz pierwszy tak sformułowana . 79 rok w USA - rożni się od klinicznej sposobem ujmowania pewnych zagadnień - zajmuje się badaniem czynników psychicznych związanych z niektórymi lub wszystkimi aspektami zdrowia psychicznego , choroby i jej leczenia na poziomie jednostki , grupy i systemu a to jest szerzej od klinicznej - która zajmuje się objawami zaburzeń zdrowia psychicznego.
Powstała również medycyna behawioralna - której pojęcia i konstrukcje sformułowano w YALE 1977 roku . Działa ona na pograniczu psychologii poznawczej i klinicznej, społecznej. Dziedzina interdyscyplinarna zajmująca się badaniem zachowania warunkującego stan zdrowia fizycznego i choroby oraz zastosowaniem istniejącej z tego zakresu wiedzy zarówno w diagnozie , rehabilitacji , profilaktyki, prewencji , leczeniu schorzeń somatycznych. Ta dziedzina rozwija się najlepiej ze wszystkich dziedzin. Jak zachowanie determinuje rozwój pewnych zaburzeń na poziomie struktur organicznych człowieka .często mówimy o sposobach modyfikacji ludzkich zachowań . To się niezwykle przydaje bo wiele chorób problemów społecznych wynika z chorób somatycznych jak np. choroba układu krążenia , nowotworowe, alergiczne. To są jakby takie ramy - poszerzone spektrum abyśmy umieli rozróżniać p. kliniczną, medyczną, , behawioralna - bo są to dziedziny które współdziałają z sobą ale różnią się .
PSYCHOLOGIA KLINICZNA - PRZEDMIOT I ZADANIA
Odrębność psychologii klinicznej można uzasadnić :
1 . Ontologicznie - tzn. wskazanie klas zjawisk, którymi powinna się…e ta dyscyplina zajmować
2 . epistemologicznie - nie dokonując żadnych założeń na temat rzeczywistości, natomiast przyjmuje się, że istnieją nieograniczone możliwości tworzenia obrazów tez rzeczywistości. Obrazy owe mogą się różnić:
zakresem uwzględnionych zjawisk
szczegółowością odwzorowania
poziomem uporządkowania informacji o rzeczywistości.
Najwyższym kryterium różnicującym poszczególne dziedziny nauki jest stopień abstrakcji w rekonstruowaniu badań rzeczywistości.
Jak twierdzi K.B. Madsen , ... nauka może koncentrować się na:
rejestracji faktów ( warstwa opisowa nauki)
określeniu związków między obserwowanymi faktami( konstrukty hipotetyczne)
3. Ontologiczno - epistemologiczne - jest to jednocześnie wskazanie dla danej dyscypliny naukowej pewnego obszaru badawczego oraz aspektu pod jakim ten obszar powinien być badany ( to wiąże się ściśle z procesem abstrakcji)
Psychologia kliniczna różni się od pozostałych subdyscyplin psychologicznych zakresem badanych zjawisk. Jeśli zainteresowania badaniem określonej klasy obiektów ( elementów ) rzeczywistości, odznaczających się pewnymi właściwościami. Jakie to obiekty i o jakich właściwościach?
Psychologia kliniczna zajmuje się analiza zaburzeń zachowania, dysfunkcjami psychicznymi, ludźmi niedostosowanymi do otoczenia itd. Natomiast np. . psychologia społeczna ( wg Franklina ) jest to „ naukowe badanie interakcji zachodzących między ludźmi, struktury w relacji do jednostki”. Zaś zdaniem Aronsona „ Psychologia społeczna, bada sytuacje społeczne, które wpływają na zachowanie się ludzi”.
Wg Lewickiego - psychologia kliniczna jest dziedziną psychologii stosowanej
ma własny obszar badań i praktyki
jest dziedzina nauki o zaburzeniach zachowania
Kiedy zaburzone jest zachowanie?? Gdy nie spełnia jednej z dwóch funkcji regulacyjnych:
Nie zaspokaja potrzeb człowieka, zwłaszcza potrzeby rozwoju ( zaburzona funkcja standardów samoregulacji)
Nie służy wypełnianiu zadań życiowych wynikających z wymagań otoczenia - uspołecznionej kultury.
(Jest to ujecie systemowe - człowiek jako układ samoregulujący i samo sterujący, pozostający w ścisłych relacjach z otoczeniem)
Ważnym obszarem zainteresowania psychologii klinicznej są także zaburzenia funkcji somatycznych i choroby somatyczne - ( czynniki psychiczne w etiopatogenezie ) - ten obszar zwany psychosomatyka i somatopsychologia - pokrywa się częściowo z obszarem badań psychologii lekarskiej.
PSYCHOLOGIA KLINICZNA zainteresowana jest również:
przemianami jakie zachodzą w toku psychoterapii , rehabilitacji, resocjalizacji, i reedukacji
mechanizmami zapobiegania powstawaniu zaburzeń
Tak więc przez przedmiot psychologii klinicznej należy rozumieć przede wszystkim zespól twierdzeń i reguł poznawania oraz wyjaśniania powyższych obszarów rzeczywistości.
Służą temu - orientacje teoretyczne ( zawierające koncepcje wyjaśniające zdrowie, zaburzenia , genezę zaburzeń, metody, sposoby terapii i profilaktyki) Stosuje się w nich pojęcia i terminy pozwalające opisać , wyjaśnić , przewidzieć i wskazać to co istotne dla praktyki.
Są to tzw. modele ( paradygmaty) jak :
psychoanalityczny( dynamiczny)
behawiorystyczny lub behawiorystyczno - poznawczy
fenomenologiczno - poznawczy
integracyjny ( wspólny dla psychologii klinicznej i społecznej)
NORMA PSYCHICZNA I ZDROWIE PSYCHICZNE
Istnieje pojecie normalności:
statystycznej ( ilościowej) jak w fizjologii a również w psychologii
kulturowej( społecznej) „poziomy” ( przeciętny , wybitny)
teoretycznej - odnoszenie stanu jednostek lub grup do ogólnych twierdzeń
zawartych w rożnych teoriach człowieka i grupy ( np. fizjol. Psychol. Społ )
NIE ISTNIEJE JEDNA uniwersalna definicja zdrowia psychicznego!
Najbardziej godna przyjęcia jest koncepcja JAHODY oparta na sześciu grupach kryteriów pozytywnego zdrowia psychicznego , które są odzwierciedleniem realistyczno - adaptacyjnego a także postulatywno - samoregulacyjnego podejścia. W pierwszym podejściu - zawierają się wszystkie teorie przystosowania , homeostazy , regulacji
W DRUGIM - ( postulowanym tzn. teorie postulujące model idealnej osobowości, do której człowiek powinien dążyć) - teorie samorealizacji , urzeczywistniania potencjału „ja”
PSYCHOLOGIA MEDYCZNA ( Asken 1979)
Zajmuje się badaniem czynników psychicznych związanych z niektórymi lub wszystkimi aspektami zdrowia fizycznego, choroby i jej leczenia, na poziomie jednostki, grupy i systemu .
MEDYCYNA BEHAWIORALNA ( Yale 1977)
Jest to dziedzina interdyscyplinarna zajmująca się badaniem zachowania warunkującego stan zdrowia fizycznego i choroby oraz zastosowaniem istniejącej z tego zakresu wiedzy w diagnozie , leczeniu, rehabilitacji i prewencji schorzeń SOMATYCZNYCH.
POJECIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO ( K. Dąbrowski)
( w zdrowym ciele zdrowy duch) Mens sana in corpore sano ! - nie jest to prawda, ponieważ :
zdrowi somatycznie psychopaci , przestępcy a nawet psychotycy są częstym zjawiskiem
ludzie schorzali somatycznie przejawiają wysoki poziom i sprawność działania podstawowych funkcji psychicznych. Bogactwo duchowe artystów, wielkich myślicieli, a zwłaszcza poetów , nie pozostaje bez związku z przebytymi lub doświadczanymi w czasie pracy twórczej schorzeniami somatycznymi) Zdrowie psychiczne to nie tylko brak objawów chorobowych , brak zaburzeń określonych ale zdolność potencjalna , możliwość własnego rozwoju. WHO - definicja zdrowia - to nie tylko brak choroby , objawów chorobowych ale również potencjalna możliwość rozwoju fizycznego, intelektualnego, psychicznego, duchowego. Wywoływanie przemian we własnym środowisku wewnętrznym i pozytywne oddziaływanie na środowisko wewnętrzne - nie tylko sam się rozwijam ale pozytywnie oddziałuje na innych ludzi , dzielenie się sobą.
psychologiczna - wywoływanie przemian w środowisku wew. Osoby cierpiącej usuwanie tych własności które pogłębiają proces choroby a rozwijaniu tych które ten proces choroby likwidują.
Zdrowie psychiczne , to zdolność do rozwoju psychicznego. Wywołanie przemian we własnym środowisku wewnętrznym i pozytywne oddziaływanie na środowisko zewnętrzne , świadczy o zdolności jednostki do własnego rozwój
Według Dąbrowskiego zdolność do rozwoju psychicznego łączy się ze wzmożoną pobudliwością psychiczną , z poczuciem niezadowolenia z siebie, poczuciem niższości i winy, z okresami niepokojów , załamań i trudności a wiec nerwowością ( nerwicami) . Rozwój nie dzieje się na zasadzie takiego gładkiego przechodzenia od do - dzieje się często bardzo burzliwie i często bardzo boleśnie. Stąd obserwujemy u ludzi i bunt i bezsenność i różnego typu zaburzenia jako efekt tej wzmożonej pobudliwości . stąd książka Dąbrowskiego nosi tytuł - „ Dezintegracja pozytywna” - rozbicie - w wyniku tej walki jaką człowiek przeżywa , którą prowadzi sam z sobą , rodzi się nowa , lepsza osobowość , łatwiej dająca sobie radę - lepiej funkcjonująca, sprawniejsza, pozytywna. Rozbicie niekoniecznie musi być negatywne - chyba że samochodu
Jak powinno się podchodzić do oceniania zdrowia psychicznego , co się uwzględnia.
Dąbrowski mówi : należy umieć uchwycić przejawy psychiczne te które manifestuje dana osoba i nie oceniać ich jednorazowo ale patrzeć jaka jest dynamika w czasowej perspektywie ujmować to co się chce oceniać i wielopłaszczyźnianym uwzględniać środowisko w którym człowiek się urodził , wychował , miejsca w których przebywał , warunki życiowe jakimi dysponuje bo to ma wpływ na niego .To jest podobne do rozumienia i opisu osobowości człowieka : bo o osobowości mówi się w trzech wymiarach : - o strukturze ( z czego się składa) co jest centrum osobowości, co ją integruje, jaźń, moje ego, dopóki ono jest zdrowe wszystko jest w porządku
- genezie - co ją uwarunkowało ( czemu jest taka) gdzie i z kim się wychowywałaś, zadawałaś,
- ewolucja - jak się to wszystko rozwijało to co w osobowość wchodzi przez wszystkie lata życia. Np. jak miałeś 6 lat to byłeś taki, np. kontaktowy, czy zalękniony , bezpośredni, jak te twoje czynniki osobowości funkcjonowały na poszczególnych latach twojego życia. Lat masz np. 17 a emocjonalność 7 latka.
Nie istnieje jedna uniwersalna definicja zdrowia psychicznego . Najbardziej godną przyjęcia jest koncepcja Jachody??
W ocenie zdrowia psychicznego danej osoby , konieczne jest:
uchwycenie jego przejawów psychicznych w
przebiegu czasowym i
wielopłaszczyźnianym
Negatywne ujęcie zdrowia psychicznego = ujecie statyczne
Pozytywne „ „ „ = dynamiczność , zdolność do rozwoju
Co to jest idealna osobowość ?? to na ile człowiek jest zdolny do rozwoju samego siebie. W ujęciu postulatywnym to stawiam sobie postulat : będę dbał o rozwój wszystkich aspektów swojej osobowości tzn zdobywał wiedzę , kształcił się , kształcił swoje emocje , odporność , tolerancje itd.
PSYCHOANALIZA
Jest przede wszystkim metoda i techniką leczenia zaburzeń psychicznych i emocjonalnych. Wyłoniła się dzięki CHARCOT i BREUER . Była to epoka wiktoriańska , epoka bardzo szeroko rozpowszechnionej pruderii stąd nacisk Freuda na sex był jakby odbiciem epoki. Freud chciał pokazać że człowiek nie jest taki zakryty , ze zakrywanie i ukrywanie naturalnych tendencji organizmu w alkowach przy zasłoniętych oknach - jest działaniem często przeciwko naturze. Popełnił błędy sądząc że dotyczy to wszystkich ludzi na całym świecie. Te 4 podstawowe okresy rozwoju zawdzięczamy Freudowi
Cztery podstawowe okresy rozwoju ( od 1885)
1 - szy : od początków współpracy Freuda z Breuerem tzn 1885 - 1900
powstały wtedy : teorie nieświadomej motywacji, stłumienia, oporu, przeniesienia, leku i etiologii nerwic. Teoria stłumienia , wyparcia - mówi o tym że człowiek naturalne tendencje organizmu są wypierane, tłumione, na skutek nacisku kultury. Kultura nie pozwala na ujawnianie tych tendencji które są biologicznie wbudowane w naturę człowieka i od tej natury są nieodłączne.
2 - gi : ( 1900 do 1910 - 1920) - porzucenie teorii urazów seksualnych jako przyczyny nerwic na rzecz teorii o znaczeniu zaburzeń rozwojowych instynktu seksualnego. Początkowo Freud mówił : wszelkiego typu urazy związane z popędem seksualnym są przyczyną nerwic - nie tyle u dziecka co u dorosłego w przyszłym jego życiu. Potem Freud zrozumiał ze nie o to chodzi i raczej nie zajmował się tego typu urazami co tym co nazywa się fazowością, prawidłowością popędu seksualnego , i zaburzeniami tego rozwoju. Tendencje rozwojowe , popędowe skłaniają dzieci do dostrzegania różnic płci, zachwycania się tymi różnicami. Freud mówi że popęd seksualny jest tą siłą która wypełnia w 90% podświadomość człowieka. Nasza świadomość jest swoistym śmietnikiem ( tam spychamy wszystko czego się boimy, nie lubimy, przeżywamy, nie chcemy myśleć) a w 90% wypełniona jest popędem seksualnym. Freud zauważył analizując zachowania i to co pacjenci mówili ta fazę rozwojową popędu seksualnego które dadzą się wyróżnić, zaburzenia rozwojowe tych faz potem stanowiły jakby dla Freuda model wyjaśniania porozwojowego.
POWSTAJA : PIERWSZE TEORIE INSTYNKTU , ZWRACAJACE UWAGE NA BIOLOGICZNY ROZWOJ SEKSUALNY DZIECKA. Koniec tego okresu - około 1910 rok ( Adlera krytyka seksualnej teorii nerwic) . W latach 1910 - 20 sam Freud dostrzega wagę czynników pozaseksualnych.
3 - ci : ( około 1920) - główne szkoły psychoanalityczne doceniają znaczenie wprowadzonych zmian. Powstaje całościowa teoria osobowości. Przedmiotem badań staje się narcyzm, co wraz z wykryciem roli popędu agresji , stwarza podstawy dla nowej teorii instynktów.
4 - ty : ( połowa lat 20 tych do dzisiaj) Można go podzielić na dwie fazy :
od 1925 do 1934 i
od 1934 do dzisiaj
Pierwsza faza ( 19250 - 1934) poszukiwania bardziej skutecznych sposobów leczenia ( przesunięcie akcentu z prób odtwarzania dawnych wspomnień( co było podstawą leczenia) - usuwanie dziecięcej amnezji, na zrozumienie dynamiki stosunków zachodzących w toku leczenia pomiędzy lekarzem a pacjentem. Początkowo Freud uważał bowiem że leczenie powinno się odbywać poprzez dążenie do tego aby osobie kojarzyły się różne rzeczy i analiza tych skojarzeń miała być czynnikiem leczącym. Potem Freud stwierdził że to nie jest najlepsza metoda - lepsza byłoby jednak obserwowanie dynamicznie zmieniających się relacji miedzy osobą terapeuty a pacjentem.
W drugiej - pogłębienie wiedzy o procesach i presjach społecznych oraz większe znaczenie przypisywane interpersonalnemu aspektowi sytuacji analitycznej. Freud nie był skupiony jedynie na problemach jednostkowych, popędowych ale również procesy społeczne uwzględniał w tym co nazywał terapią.
PSYCHOANALIZA zapoczątkowała nową postawę wobec chorób psychicznych , zmierzała do usunięcia przyczyny choroby , nie zaś objawu ( ja np. w hipnozie )
Dlaczego powstała psychoanaliza?? Bo Szarko z którym pracował Freud i inni byli nastawieni całkowicie na eliminacje , usuwanie objawów. Z tej metody leczenia sporo do dziś pozostało, często terapeuci zmierzają szybko do usunięcia objawów a nie szukają i neutralizują przyczyn.
Odnalezione specyficzne dla danego objawu wspomnienie stanowić miało rodzaj katharsis dla tego , co pozostało z przykrych przeżyć w przeszłości.
Wolne skojarzenia - miały to ułatwić. Poczytać : „Zmierzch psychoanalizy” Klary Thompson.
Słabość teorii Freuda - jego przekonanie , ze odkrył specyficzna etiologie histerii i nerwicy natręctw. Histeria - jak sądził - powstaje , jeśli pacjent był w dzieciństwie bierną ofiarą agresji seksualnej , nerwica natręctw - u tych , którzy w dzieciństwie uczestniczyli w doświadczeniach seksualnych. Miało to tłumaczyć występujące w nerwicy natręctw poczucie winy. Wina budzi sprzeciw - sprzeniewierzył pewnym zasadom, normom moralnym, etycznym, wzorcom kulturowym a nawet wzorcom religijnym.
BLAD FREUDA - przekonanie ze urazy i frustracje seksualne są głównym czy jedynym czynnikiem wywołującym nerwice oraz, że współczesna mu wiedeńska kultura jest przejawem natury ogólnoludzkiej. W latach 1900 do 1910 Freud przekonał się że w niektórych przypadkach rzekome urazy seksualne są mu dostępne tylko wtedy gdy pacjent mu o nich mówi, mogą być wytworem fantazji i nie koniecznie było tak że taki uraz występował. My wiemy że zwłaszcza jeśli chodzi o analizę przeżyć dziecięcych to rzeczywistość miesza się z fantazją itd. Ludzie czasami zasłyszane rzeczy uznają za przeżycia własne. Stąd opieranie się na tych wspomnieniach i budowanie w oparciu o to co właśnie było we wspomnieniach było tym błędem Freuda. Doszedł zatem do wniosku że treści te muszą być wyrazem życzenia. Zdarzało się często że osoby wyrażały takie treści doszedł do sformułowania kompleksu Edypa - coraz mniej mówił o urazach a coraz więcej o czynnikach konstytucjonalnych.
Tendencje w nauce do traktowania teorii Freuda. Zależy od kraju - istnieje coś na kształt mody - myślę że za nazwiskami idzie taka tendencja tworzenia towarzystw wokół danego nazwiska. W Polsce większą estymą cieszy się Jung niż Freud. Psychoanaliza znajduje swych wielbicieli i w terapii jest to wykorzystywane ale jeśli chodzi o jakąś taka intelektualną wartość koncepcji Freuda ale nikt samego nazwiska nie uważa za wspaniałe.
W latach 1900-1910 Freud przekonał się , ze w niektórych przypadkach rzekome ( we wspomnieniach) urazy seksualne są jedynie wytworem fantazji ( uwiedzenie nigdy nie miało miejsca) . Doszedł do wniosku , że treści te muszą być wyrazem życzenia ( nie do przyjęcia dla świadomości, a wiec stłumionego) . Ponieważ jednak zdarzało się to często - niemal powszechnie, doszedł do sformułowania KOMPLEKSU EDYPA . Doszedł zatem do wniosku że treści te muszą być wyrazem życzenia. Coraz mniej mówił o urazach , coraz większe znaczenie przypisywał czynnikom konstytucjonalnym ( ale zaniedbał role czynników kulturowych) .
Dlaczego zwrócił tak wielka uwagę na ten problem?? Chodziło o to aby znaleźć mechanizm tłumaczący pewne życzeniowe nastawienie które nie dało się inaczej wytłumaczyć jak tylko poprzez formy które w tej chwili są bliskie temu co nazywamy transwertyzmem czyli nie akceptacja płci - dążeniem ku innej płci , przyleganiem do innej płci. Przyleganie emocjonalne , psychiczne do osoby ojca przez dziewcząt. Dostrzegał rolę konstrukcji psycho i somatycznej ale w dalszym ciągu nie dostrzegał roli kultury , czynników kulturowych, nie docenił tez roli problemów emocjonalnych rodziców , uważał ze rozwój psychiczny dziecka dzieje się poza strukturą zachowań emocjonalnych , mówił ze leki i trudności dziecka to konsekwencja jego własnych wrodzonych impulsów.
Nie doceniał tez roli problemów emocjonalnych rodziców , zaś leki i trudności dziecka , to konsekwencja jego własnych wrodzonych impulsów.
Freud sądził , ze człowiek posiada dwa potężne popędy : płciowy i samozachowawczy ( popęd EGO) który nie podlega stłumieniu. ( profesor mówi ze tak nie jest do końca)
ADLER - po raz pierwszy przeciwstawił się Freudowi w 1910 r. Uważał , ze podstawowym problemem człowieka jest walka o władze w dążeniu do przezwyciężenia poczucia niższości.
JUNG - uważał ze Freud wyolbrzymił role seksu . wg niego człowiek podgala także wpływom innych sil, ze posiada naturę wyższa, z która musi uzgodnić naturę zwierzęcą i ze to właśnie odgrywa role w powstawaniu konfliktów. LIBIDO zaś uznał za całość energii witalnej.
Nowym ujęciem była teoria RANKA I FERENCZI`EGO że chory cierpi nie tyle skutkiem swoich przeżyć , ile przez sposób , w jaki ta przeszłość wpływa na jego obecne zachowanie.( nieważne ile było urazów w przeszłości ale jak daleko one tkwią w świadomości ) Niewątpliwą jednak zasługa Freuda jest to, ze zaobserwował on poprawnie powszechny w naszym społeczeństwie przebieg rozwoju dziecka i ze fazy te znajdują potwierdzenia w świetle innych badań. ( to jego wielka zasługa)
FAZA ORALNA ( do 1,5 r.ż) uwarunkowana głównie rozwojem biologicznym. Noworodek to głównie usta.
Najlepiej rozwiniętą okolicą kory mózgowej w chwili urodzenia jest ta , która kontroluje usta. Kontakt ze światem za pomocą ust. Z tego okresu pochodzą niektóre zaburzenia w wieku dorosłym ( np. palenie, picie alkoholu, otyłość), -
- i regresją do tej fazy rozwoju. związane z fiksacją
Wykład 2 psychologia kliniczna
Świat ludzi dorosłych rozpoczyna swój rozwój w niemowlęctwie - rozwój człowieka - jego osobowości jest pewną formą jego organizacji dynamicznej a więc ciągle bez przerwy ulegającej zmianie. Fazy rozwojowe maja duże znaczenie w późniejszym funkcjonowaniu człowieka a również w powstawaniu zaburzeń
Błąd Freuda - przekonanie, że urazy i frustracje seksualne są głównym czy
jedynym czynnikiem wywołującym nerwice oraz, że współczesna mu wiedel1ska
kultura jest przejawem natury ogólnoludzkiej,
W latach 1900-1910 Freud przekonał się, że w niektórych przypadkach rzekome
(we wspomnieniach) urazy seksualne są jedynie wytworem fantazji (uwiedzenie
nigdy nie miało miejsca), Doszedł do wniosku, że treści te muszą być wyrazem
życzenia ( nie do przyjęcia dla świadomości, a więc stłumionego ),
Ponieważ jednak zdarzało się to często - niemal powszechnie, doszedł do
sformułowania kompleksu Edypa. Coraz mniej mówił o urazach, coraz większe
znaczenie przypisywał czynnikom konstytucjonalnym (ale zaniedbał rolę
czynników kulturowych),
Nie docenił też roli problemów emocjonalnych rodziców, zaś lęki i trudności
dziecka, to konsekwencja jego własnych, wrodzonych impulsów,
Freud sądził, że człowiek posiada dwa potężne popędy:
samozachowawczy (popęd ego ), który nie podlega stłumieniu.
płciowy i
ADLER - po raz pierwszy przeciwstawił się Freudowi w ł9l0 r. Uważał, że
podstawowym problemem człowieka jest walka o władzę w dążeniu do
przezwyciężenia poczucia NIŻSZOŚCI.
JUNG - uważał, że Freud wyolbrzymił rolę seksu, Wg niego człowiek podlega
także wpływom inn1yTCh sił, że posiada naturę wyższą, z którą musi uzgodnić
naturę zwierzęcą i że to właśnie odgrywa rolę w powstawaniu konfliktów,
Libido zaś uznał za całość energii witalnej ,
Nowym ujęciem była teoria RANKA I FERENCZI' EGO, że chory cierpi nie
tyle skutkiem swoich przeżyć, ile przez sposób, w jaki przeszłość ta wpływa
na
obecne jego zachowanie,
Niewątpliwą jednak zasługą Freuda jest to, że zaobserwował on
powszechny w naszym społeczeństwie przebieg rozwoju dziecka i
znajdują potwierdzenie w świetle innych badań,
Faza oralna ( do 1.5 r,ż, ) - uwarunkowana głównie rozwojem
biologicznym. Czym jest ta faza uwarunkowana ? tym że dziecko poznaje świat za pomocą ust.
Noworodek to głównie usta! Poznawanie własnego organizmu tez się tak odbywa - nóżka do buzi - bo jest to jedyny narząd funkcjonujący sprawnie bogato unerwiony - najlepiej . Zaczyna się wszystko od ssania piersi matki. Inteligencja emocjonalna kształtuje się przez kontakt z ciałem matki - dotykanie , głaskanie, usuwanie negatywnych emocji odbywa się poprzez doświadczanie przyjemności płynących z takich właśnie czynności.
Najlepiej rozwiniętą okolicą kory mózgowej w chwili urodzenia jest ta, która
kontroluje usta. Kora mózgowa małego dziecka jest bardzo niezróżnicowana , ona się kształtuje dopiero przez doświadczanie. Proszę zobaczyć jak szybko dziecko się meczy , chwile czuwania przeplata chwilami spania. Okresy snu są dłuższe niż czuwania, wystarczy ze dziecko leży i przygląda się czemukolwiek i już jest zmęczone bo ma tak niezróżnicowaną i niewykształcona korę mózgową. Z tego okresu pochodzą rożne zaburzenia w wieku dorosłym jak np. palenie, picie alkoholu, właśnie ciągłe dotykanie ust, otyłość. Przez usta nagradzamy się bardzo skutecznie ( całowanie, jedzenie) Kontakt ze światem za pomocą ust,
Z tego okresu pochodzą niektóre zaburzenia w wieku dorosłym (np. palenie,
picie alkoholu, otyłość), związane z fiksacją i regresją do tej fazy
rozwoju, faza oralna nie trwa zbyt długo - przewód pokarmowy wykształca się dość szybko jako że dziecko jest jednym przewodem pokarmowym. Pokarm wchodzi i wychodzi - całe życie na tym polega. Stąd te doświadczenia zdobywane poprzez usta przekształcają się w doświadczenia które dziecko ma poprzez nie tylko pobieranie pokarmu ale jego wydalanie. Wydalanie bywa wielkim problemem ludzi w pewnym okresie życia. Wszelkie niedyspozycje przewodu pokarmowego odbierane są przez człowieka przykro , te doświadczenia dotyczą również dziecka.
Faza analna (1.5 do 3 r.ż) - Zainteresowania dziecka koncentrują się wokół
przyjemności wydalania i zatrzymywania stolca.
(trening czystości - różny w różnych kulturach) - negatywne. Opis Freuda odnosi się w
sposób
specyficzny do naszej kultury. Akcent tej fazy, to nie tyle przyjemność
doznawana przez dziecko w związku z wydalaniem (czy zatrzymywaniem), co
walka dziecka z rodzicami. Dziecko chce robić to na co ma ochotę! To zderza
się (po raz pierwszy) z zamiarami rodziców. Element walki, dziecko sprawdza rodziców - sprzeciwia się po raz pierwszy. Wtedy rodzą się pierwsze odruchy autonomii - stanowienia o sobie :" co wy mnie będziecie zmuszać do tego "? dziecka robi to na co ma ochotę - zderzenie kontrowersyjnych zachowań , bo rodzice chcieli by inaczej, rodzicom zależy by dziecko było ukulturalnione od pierwszych chwil życia, żeby pasowało do modelu kulturowego w którym oni żyją. Rodzice najczęściej odznaczają
się sztywnością i skłonnością do przestrzegania rytuałów, które narzucają dziecku.
Profesor ma wewnętrzne przekonanie, o tym że ten model trwa, jeżeli chodzi o tą sferę życia ten model nie uległ większej zmianie. Trening czystościowy jest w dalszym ciągu treningiem restrykcyjnym.
Defekacja jest wydarzeniem dnia, za które otrzymuje dziecko pochwały. To wydarzenie w ciągu dnia nie kończy się na tym etapie rozwoju. Problem tej fazy jest problemem życiowym człowieka. To nie jest taka sprawa banalna.
Z drugiej strony wszelkie manipulacje stolcem przez dziecko, odbierane jest jako
"niegrzeczne" zachowanie i dziecko jest za to karcone.
Czy ta faza musi wyprzedzać fazę falliczną, skoro anus i penis' dojrzewają nerwowo mniej więcej w tym samym czasie. Chyba nie, gdyby wpływy zewnętrzne nie podkreślały znaczenia anus (odbyt).
Faza falliczna ( 3 - 7 r, ż.) Dlaczego faza falliczna? Faza ta jest to faza jakby budzenia się identyfikacji z płcią, uświadamiania sobie odrębności płciowych, ta odrębność płciowa nie zawsze jest wyrażona dokładnie w późniejszym okresie życia, ale na początku rozwoju człowieka to wyraźnie jest widoczne np. chłopcy mówią: z babami się bawić nie będę.
Dziecko nie zajmuje się swoim członkiem, zanim nie stanie się zdolne do pełnienia nad nim kontroli. Przyjemność manipulowania genitaliami - to jedno z odkryć! Tu jest też kulturowy pewien aspekt. Ludzie wywołują potężną presje na zachowania dziecięce, aby one nie miały nic wspólnego z manipulowaniem narządami płciowymi. Jeżeli uznać że z tej sfery życia płynie doświadczanie przyjemności to wprowadzenie restrykcji w formie zakazów powoduje u dziecka ucieczkę w świat skrytości po to aby manipulacja mogła się odbyć, aby jednak to co daje zadowolenie z tej czynności mogło być doświadczane jako pewna forma spotkania z własną naturą. Świat ludzi dorosłych niewiele na ten temat wie albo wcale. Wszelkie tego typu zachowania o charakterze masturbacyjnym są w sposób bezwzględnym tępione a oni są bezradni i przerażeni. Zachowanie masturbacyjne u dzieci jest to pewien element zachowania który dzieje się nieświadomie i dzieje się tak przez długi okres czasu zanim dziecko nie zostanie uświadomione o niestosowności takiego zachowania przez świat dorosłych.
Zadowolenie płynące z czynności autoerotycznych jest prawdopodobnie jednakowe dla obu płci, ale istnieje
nierówność w zakresie posługiwania się narządem płciowym przy innych
czynnościach. Kompleks kastracyjny dotyczy kobiet , dotyczy faktu nieposiadania członka Zazdrość dziewczynki o nierówność organiczną.
Reakcje rodziców na "brzydkie,' zachowanie dzieci rodzą łęk przed
kastracją, którą Freud traktował jako główne źródło lęku. Sfera ta to sfera która dostarcza głównej przyjemności u człowieka bardziej intensywnej niż inne sfery stąd jakiekolwiek straty w tym zakresie odbierane są przez dzieci jako potężne straty ( nawet podświadomie) i stad rodzi się lęk przed kastracją W tym okresie rodzi się kompleks Edypa, Co jest przyczyną kompleksu Edypa? Ten kompleks tworzy się u chłopców. Główną przyczyną ograniczone ( do wąskiego grona osób- rodziców) kontakty dziecka.
Role męskie wobec chłopca spełnia jedynie ojciec. Ojciec jest wzorcem, który całkowicie zawładną matką do której pretensje zgłasza również syn. Przez to ograniczenie kontaktów właśnie rozwija się negatywne nastawienie do ojca, jakby element walki i nienawiści w stosunku do ojca jako partnera zawierającego przywłaszczającą sobie matkę. Jakby dziecko miało kontakty szersze - jak twierdza psychoanalitycy - z ludźmi dorosłymi (mężczyznami) to wtedy problemu tego pewnie by nie było. Dziecko odkrywa, że fizyczny kontakt z inną osobą jest w jakiś sposób związany z narządami płciowymi. W jaki sposób? Poprzez przytulanie, pieszczenie dziecka. Wtedy też rodzi się rywalizacja, zazdrość a nawet wrogość (rodzice wygrywają dziecko przeciwko sobie ). Dziecko bardzo chętnie ucieka do łóżka do rodziców. Wygrywanie przez rodziców sytuacji dziecka: kupowanie uczuć dziecka, jak to robią mamy w czasach przeciwko tatusiowi. Te wszystkie zachowania mogą być przyczyną tworzenia pewnych nastawień takich właśnie które określone są m.in. jako kompleks Edypa. Reakcja odrzucania dziecka przez rodziców budzi dodatkowy wewnętrzny opór dziecka, tworzy dodatkową barierę emocjonalną, która jest trudna do usunięcia
Relacje: dziecko - rodzic, a zwłaszcza dziecko - matka , to dobrze wychwycona przez Freuda sprzeczność pomiędzy istotą biologiczną a kulturową. Z biologicznego punktu widzenia dziecko całkowicie przynależy do matki a kultura separuje go powoli od matki w sposób bezwzględny
Od sposobów rozwiązania tej sprzeczności zależy dalszy rozwój osobowości jednostki. Freud przypisywał tej fazie ogromną wagę. Przedobrzył problemy natury seksualnej. Useksualnił życie człowieka do maksimum.
Faza latencji (7 - 12 r.ż,) - rozluźnienie kontaktów dziecka z rodzicami, powstanie nowych związków (kateksji) z rówieśnikami. Świat zewnętrzny staje się dla niego bardziej pociągający.
W miarę rozwoju fizycznego oraz intelektualnego - rozwiązany zostaje kompleks
Edypa, a rozwijające się superego Umożliwia pełną identyfikację z rodzicem
tej
samej płci i przyjęcie jego systemu wartości. Faza latencji jest w przekonaniu profesora początkiem rozwoju prawdziwych elementów osobowościowych młodego człowieka.
Faza genitalna ( 13 - 18 r. Ż. ) - zostaje ostatecznie rozwiązany kompleks
Edypa. Okres dojrzewania - bardzo ważna faza , niesie z sobą wiele niespodzianek nie tylko dla samego człowieka ale również dla otoczenia. W tym okresie człowiek dąży do nawiązywania kontaktów heteroseksualnych , czasami homo
Następuje identyfikacja z osobami rodziców i innymi autorytetami.
Konstruowane są nowe związki - heteroseksualne, co gwarantuje najpełniejsze
zaspokojenie popędów libido, Jest to faza najkorzystniejszego rozwoju i
zdrowia, kiedy to osoba ma szansę na pokazanie własnego ego, jest zdolna odraczać popędy, sublimować je, zaspokajać zgodnie z wymogami kultury i norm moralnych.
Naturalne tendencje organizmu zostają przekształcone poprzez doświadczanie siebie, doświadczanie siebie w kontaktach ze światem , w pewne formy akceptowalne
Znaczenie Freuda
Jest to znaczenie przeogromne .
Po raz pierwszy opisany został ogólny kierunek rozwoju dziecka w naszej kulturze w taki sposób że kultura na ten rozwój ma istotny wpływ
. wskazanie, że zainteresowanie własnym ciałem sprawia dziecku wiele
przyjemności i że ta przyjemność ma znaczenie dla rozwoju człowieka nie tylko w tym okresie w okresie wczesnym ale i w późniejszym okresie życia , dalej ze blokowanie tych naturalnych form reakcji może odbić się na funkcjach organizmu i na zachowaniu człowieka w późniejszym jego okresie.
Przesada
. że motorem rozwoju jest dążenie do cielesnego zaspokojenia erotycznego ( profesor nie wie czy to przesada bo gdybyśmy popatrzyli na nasze zachowania to maja one jednak zabarwienie erotyczne , inaczej bowiem zachowujemy się w sytuacji kiedy nie ma żadnego bodźca erotycznego a inaczej kiedy ten bodziec erotyczny pojawia się - nawet wyobrażeniowy)
. że nerwice powstają skutkiem tamowania energii seksualnej (przemieszczenie
się energii do różnych części ciała że niezaspokojona potrzeba seksualna manifestuje się w formie cielesnego napięcia , zaburzenia na różnych poziomach ) co ma wpływ na rozwój osobowości. - obecnie nie uważa się aby nerwice były tylko i wyłącznie tego pochodzenia . urazy emocjonalne, odrzucenie izolacja, brak dojrzałości emocjonalnej to są elementy bardzo istotne dla rozwoju nerwic a nie koniecznie dotyczące życia seksualnego
Obecnie uważa się, że dynamika nerwic ma inne źródła.
Freud nie pojmował ludzi w kategoriach rozwijających się uzdolnień ani
też jako
integralne osobowości. Freud był dynamistą stąd mówi się że teorie dynamiczne to te które są osadzone w psychoanalizie , zajmował się tą sferą życia człowieka która nadaje dynamizm życiu każdego z nas. Traktował ludzi bardziej mechanistycznie - jako ofiary
dążenia do rozładowania napięcia - inaczej - człowiek jest tak naładowany energią że tłumienie tej energii, nie znajdywanie odpowiednich kanałów ujścia dla energii powoduje wiele problemów jego funkcjonowania i na poziomie psychologicznym i na poziomie zdrowotnym - inaczej mówiąc energia życiowa a głównie właśnie libido ciągle domaga się rozładowania w każdym okresie życia i kiedy nie ma tego ujścia to powstaje zaburzenie na poziomie psychicznym bądź na poziomie wegetatywnym. Wg Freuda "nerwica jest negatywem
perwersji" tzn, objawy nerwicowe reprezentują stłumienie perwersyjnych
zainteresowań seksualnych.
W perwersjach libido zostaje wyładowane (rozładowane- nie ma stłumienia), a
więc nie ma nerwicy - czyli gdyby człowiek - każdy kto przeżywa napięcie spowodowane właśnie popędem seksualnym znalazł sobie jakąś formę rozładowania niekoniecznie zgodna z normami kulturowymi np. z osoba tej samej płci , lub inne formy perwersyjne byleby rozładował napięcia to uniknął by nerwicy. Rozumienie odmienności płci, inności odbioru , inności percepcji, przeżyć jest konieczne jeżeli chce się dobrze współistnieć, współgrać w akcie seksualnym A zatem dobrze jest być homoseksualistą ? Nie, bo - już w 1911 r. Ferenczi doniósł, że przynajmniej jeden typ homoseksualizmu męskiego wydaje się być objawem nerwicy (nerwica kompulsyjna) a więc okazuje się że zachowania perwersyjne też do końca nie rozwiązują problemu , a co rozwiązuje do końca problem?? Dobry dobór partnerów.
OSOBOWOŚĆ jest niepowtarzalna konstrukcją ( organizacją psychofizycznych elementów, właściwości człowieka) Osobowość to mózg jednak pojmowano ja na różne możliwe sposoby - my zaczniemy od tego jak pojmował ja Freud.
STRUKTURA APARATU PSYCHICZNEGO - id, ego, superego.
Osobowość FREUD pokazywał jako górę lodową 3 członową.
Id to jest warstwa która jest pod wodą - nie widać jej ale ma potężną moc, siłę.
Id - zbiór intensywnych pobudzeń, generator energii człowieka.( to jest ta warstwa która nadaje jakby wartość , dynamikę ludzkiego działania. Id - rzeczywisty motor ludzkiego działania, nieświadome źródło wszelkiej energii przejawiających się szczególnie za pośrednictwem popędów biologicznych, seksu, agresji. Id ma tą właściwość że kieruje się wyłącznie zasadą przyjemności, zmierza ku temu aby przeżyć, doświadczyć, odczuć przyjemności. Ta przyjemność płynąć może z różnych źródeł ale na pewno związana jest z biologią człowieka. Dziecku sprawia przyjemność karmienie, noszenie, przytulanie, itp. Człowiekowi dorosłemu sprawiają przyjemność podobne czynności. Biologiczne czynności stanowią klu życia człowieka - ciągle człowiek do nich wraca.
Dwa główne popędy: seksualny i popęd śmierci
Silny związek id z somatyczno - biologiczną strukturą człowieka.
Ego - wyłania się z id ( centrum osobowości), rozwija się z potrzeby sprawdzania rzeczywistości, oraz kontroli dążeń popędowych. Pojęcie ego odpowiada pojęciu współczesnej p. osobowości jako jaźń, moje ja. A to wiąże się z obrazem siebie, jak centralna część osobowości człowieka , moje ja które kontroluje wszystko co się dzieje. Id napiera biologicznie ale moje ego jest w stanie to ego kontrolować, odpowiednio dopuszczać go do głosu. Kiedy słabnie kontrola ego wtedy człowiek zachowuje się jak zwierzątko. Ego kształtuje się w toku rozwoju , jest świadome i pełni funkcje mediacyjne, pomiędzy id a wymaganiami społeczeństwa i sumienia. Ego ma do spełnienia ogromną rolę w życiu człowieka - nie tylko mediatora ale również jako czynnik kierujący osobowością człowieka , wykształca ono rozmaite mechanizmy pomocnicze
Spełnia zasady realizmu i powinności moralnej, rozwiązuje konflikty między różnymi wymaganiami aparatu psychicznego m. in. Poprzez stosowanie własnych mechanizmów obronnych).Siła ego, to bardzo istotny wskaźnik zdrowia psychicznego. Ego jest względnie autonomiczne i łączy w sobie dążenia id oraz superego, co pozwala człowiekowi funkcjonować zgodnie z naturą i wymaganiami kultury , bez nadmiernego tłumienia i mechanizmów obrony i bez silnego poczucia winy. Ego wyłania się z id a rozwija się poprzez fakt nacisku tendencji popędowych na człowieka . Gdybyśmy zaspakajali swoje wszystkie popędy w sposób niekontrolowany to narażalibyśmy się na bardzo mocne restrykcje ze strony otoczenia a nawet kary Ego spełnia zasadę realizmu i powinności moralnej rozwiązuje konflikty pomiędzy wymaganiami aparatu psychicznego. Siła ego to bardzo istotny wskaźnik zdrowia psychicznego im silniejsze ego i bardziej zintegrowane ja tym bardziej psychicznie zdrowa jednostka. Dąbrowski twierdzi że w wyniku cierpienia, które jest czymś rozbijającym człowieka np. nerwicowe cierpienie jest czynnikiem rozbijającym wewnętrzne struktury psychiczne człowieka, wpływających negatywnie na sprawność tych funkcji. Nerwicowiec podejmując walkę z własnym cierpieniem, podejmując działanie porządkujące to cierpienie buduje jakby nową osobowość lepszą doświadczoną przez cierpienie, stąd rozbicie zwane dezintegracją ma charakter pozytywny bo w wyniku cierpienia rodzi się jakby nowa bardziej odporna osobowość. Ego jest względnie autonomiczne. Popędy stanowią źródło motywacji człowieka. Oprócz tego są też potrzeby natury psychicznej.
Superego(sumienie) - reprezentuje wartości kultury i normy moralne (społeczna
instancja aparatu psychicznego jednostki - to coś co nas osądza. Superego jest zależne od czynników kulturowych. Może być ono różne od środowiska w którym człowiek się wychował. Superego osądza nasze ego i mówi : nie dość pilnowałeś porządku , czy musiałeś wypić jeszcze dwa kieliszki więcej?? Superego jest czujnym , krytycznym moralistą które ciągle zmierza ku temu aby człowiek stawał się doskonalszy . Oczywiście ego nie może ulegać presji superego , gdyby ulegało tak bezkrytycznie superego to człowiek by miał ciągle wyrzuty sumienia, ciągle by się dręczył. Człowiek nie znosi na dłuższą metę krytyki - nawet autokrytyki jest równie nieświadome jak id. Wymaga hamowania popędów i wyrzeczenia się ich swobodnej realizacji - stanowi zatem dylemat człowieka, ale jest też wyzwaniem dla człowieka, zmuszając go do coraz bardziej intensywnego uczłowieczania się (Obuchowski , 1987) Aby podołać rygorystycznym wymogom superego, EGO musi być dobrze ukształtowane, gdyż inaczej człowiek popada nerwicę (nie jest bowiem w stanie znieść nadmiernych wyrzeczeń swojej natury) Jakie mamy mechanizmy obronne przed superego?? Kiedy by nas chciały zniszczyć nasze emocje to umiemy sobie z tym poradzić mówiąc sobie np. ze zdarzenie nie jest tak straszne, umiemy sobie to wyjaśnić i zracjonalizować. Bardzo częsty mechanizm spotykany w chorobach tzw zaprzeczenie (denial) stosują ten mechanizm ludzie którzy czują zagrożenie sytuacją utraty zdrowia, gwałtownego zdarzenia które związane jest z bólem i człowiek boi się by to nie było to co gwałtownie pozbawi go życia np. łatwiej jest człowiekowi się zgodzić z tym że to pewnie ból od żołądka niż zawał serca, bo zawał serca może być śmiertelny a ból żołądka niekoniecznie , w związku z tym zaprzecza się ze to jest ból wieńcowy a twierdzi się że to np. żołądek. Projekcja - przypisujemy innym takie uczucia , cech których sami w sobie nie lubimy. Aby podołać rygorystycznym wymogą superego, ego musi być dobrze ukształtowane gdyż inaczej człowiek popada w nerwice nie jest w stanie znieść nadmiernych wyrzeczeń. Gdyby nie było superego to nasze zachowanie jako istoty społecznej, mieszczącej się w obrębie określonych wartości kultury, tworzącej kulturę byłoby trudne nasze uczłowieczenie . Superego jest tym co uczłowiecza naszą naturę, sprawia, że możemy spokojnie wejść w każde środowisko ludzkie jako osoby, które poradzą sobie, będą sprawnie funkcjonowały w tym środowisku, nie będą narażały siebie i innych na nadmierne, szkodliwe działanie. Jednocześnie stanowi zagrożenie dla zdrowia psychicznego i rozwoju ego. Nadmierne rozwój superego powoduje zdziwaczanie człowieka, są to ci którzy stroją ołtarzyki, toną we łzach. Nie można tego traktować jako przejaw zdrowia psychicznego. To jest moralność która umie się podporządkować zasadzie realizmu. Wg Freuda twórcza aktywność możliwie bliska pracy oraz miłość są najzdrowszymi formami rozwiązywania sprzeczności między naturą a kulturą.
Co mówili ci których Freud uczył? Czy zgodni byli z tym czego ich "ojciec" nauczył? Nie bardzo, ale u każdego z nich znajdziecie elementy czystego freudyzmu.
SPUEREGO PEŁNI WIĘC W ŻYCIU PODWÓJNĄ ROLĘ
. jest warunkiem uczłowieczania osoby i przystosowania do wzorców kultury jednocześnie stanowi zagrożenie dla zdrowia psychicznego i rozwoju ego, gdy powinność moralna zaczyna dominować nad zasadą realizmu. (Twórcza aktywność - możliwie bliska pracy oraz miłość, są zdaniem Freuda najzdrowszymi formami rozwiązywania sprzeczności między naturą a kulturą,
KAREN HORNEY - neurotyczna i zdrowa osobowość Nie biologiczna a społeczna koncepcja natury ludzkiej! ! ! Istota - konflikt psychologiczny, oraz dezintegracja ,ja" polegająca na odrębności (alienacji) " wyidealizowanego ja" od ,ja prawdziwego".
Zdrowa osobowość zdolność do harmonijnego, zintegrowanego i spontanicznego rozwoju ,ja prawdziwego" tj możliwości człowieka. Jest to również wolność od podstawowego konfliktu odzwierciedlającego tendencje ku ludziom, przeciw ludziom, od ludzi. W zdrowych stosunkach interpersonalnych te tendencje nie muszą się wzajemnie wykluczać, ale wzajemnie uzupełniać. Neurotyczne formy funkcjonowania osobowości rodzą się we wczesnym dzieciństwie jako rezultat braku pełnego zaspokojenia potrzeb, chłodu emocjonalnego, dominacji, nerwowości, odrzucenia, wrogości. Powstaje podstawowy lęk (co jest pojęciem kluczowym dla koncepcji osobowości neurotycznej), wyrażający się jako straszne poczucie izolacji i bezradności w potencjalnie wrogim świecie. Horney wymienia trzy komponenty lęku: poczucie bezradności, wrogości
i izolacji. W NASZYM SPOŁECZEŃSTWIE TE WSZYSTKIE ELEMENTY WYSTĘPUJĄ ZE WZMOŻONĄ MOCĄ - nasilenie tych elementów jest większe niż było kiedyś. Wrogość jest tak wyrażona współcześnie że na jednym z kongresów medycyny psychosomatycznej światowych hasłem były dwa słowa : WROGOŚĆ I IZOLACJA
Konflikty miedzy ludźmi są przyczyną największego stresu i przyczyną jest właśnie tendencja do wrogości i izolacji. Żeby te konflikty zażegnać trzeba by skrócić dystans miedzy ludźmi. Horney wymienia te komponenty lęku jako składowe lęku ale nie muszą one dotyczyć każdego człowieka.
W wyniku tego lęku wytwarza się podstawowy konflikt "do", "od"' "przeciw"
ludziom (inaczej - postawy neurotyczne), których nie da się pogodzić. Rozwiązanie : przyjęcie jednej, skrajnej postawy , stłumienie innych. Tak właśnie rozwijają się neurotyczne tendencje. W konsekwencji dochodzi do wypierania reakcji emocjonalnych takich jak miłość czy nienawiść ( zaś współpraca z ludźmi wywołuje reakcje lękowej paniki). Trudno jest pogodzić uczucie miłości z ucieczką od ludzi , jak rozwinąć miłość uciekając od ludzi ??
Pierwszą wspaniałą postacią z plejady uczonych, dysydentów psychoanalizy była Karen Horney. Uwzględniła w swojej koncepcji rozwoju człowieka element wpływu kultury: kultura jako źródło rozwoju, jako czynnik chorobotwórczy. Naciski kulturowe mogą być dla człowieka bardzo trudne do zniesienia. Największym zagrożeniem współczesności jest izolacja. IM mniejsze są więzi społeczne, im więcej jest izolacji, tym więcej będzie zaburzeń zdrowia i braków przystosowania współistnienia ludzi. Nie biologiczna a społeczna koncepcja natury ludzkiej. Człowiek tworzy się w wyniku ciągłego spotykania się z wymogami społecznymi, naturą społeczną. Naciski społeczne są bardzo silne, ukazują jak być idealnym. Moje "ja" realne jest moim ja dla którego temat ma przekonania i którego doświadczam w życiu codziennym, ale każdy buduje to ja idealne. Zasługą Horney było to że pokazała nam jak społeczeństwo wyciska w nas określone wymogi. Rozpiętość między ja realnym a ja idealnym może być źródłem konfliktów wewnętrznych człowieka. Wyobraźmy sobie że ktoś buduje sobie ja idealne bardzo trudne do osiągnięcia. Jakich doświadcza problemów wewnętrznych napięć aby to ja idealne zrealizować. Ponoć tylko Ci osiągają którzy wiedza że mogą osiągnąć ale to na co ich realnie stać. W rozwoju osobowości człowieka ogromna rolę odgrywa uczestnictwo w życiu społecznym , gdzie stosunki społeczne są sprzyjające wtedy łatwiej rozwinąć osobowość , uzyskać zdrową osobowość. Jakie są przejawy niezdrowego funkcjonowania : neurotyczność. Neurotyczne formy funkcjonowania osobowości rodzą się we wczesnym dzieciństwie jako rezultat braku pełnego zaspokojenia potrzeb zarówno biologicznych jak i natury psychicznej. W tym miejscu Karen Horney jest spadkobierczynią Freuda. To co powiedziała Horney na temat chłodu emocjonalnego jest tym co zaważyło na budowaniu psychologii klinicznej dziecka , bowiem współczesna p. kliniczna dziecka szaloną wagę przywiązuje do związków emocjonalnych z otoczeniem , do tego jak otoczenie emocjonalnie na niego wpływa. Bo przecież faktem jest że w pewnym okresie rozwoju to nieracjonalne wskazania , polecenia, sugestie - tylko emocjonalność odgrywa podstawową role w budowaniu prawidłowej struktury psychicznej dziecka. Zatem o emocjonalności można powiedzieć o jako zasadniczym elemencie w rozwoju człowieka. Kiedy np. w rodzinie jest wrogość mówimy o patologii. Ale to są właśnie formy budowania neurotyczności , wtedy kiedy takie zjawiska maja miejsce powstaje tzw podstawowy lęk. Podstawowy lęk to kluczowe pojęcie w koncepcji osobowości neurotycznej. Podstawowy lęk jako poczucie izolacji w tej grupie, społeczności. Świat bowiem dla takiego dziecka staje się światem wrogim, brak uczucia odbierany jest jako wrogość. Mówiliśmy o lęku pierwotnym i jest tutaj mowa również o wtórnym lęku. Neurotyczne próby rozwiązywania sytuacji trudnej tworzonej przez bycie w takim środowisku jest tendencja do samo idealizowania siebie. Najczęściej chodzi o to że człowiek który znalazł się w takim psychologicznym potrzasku zmierza do realizowania wyidealizowanego obrazu ja które przenika wszystkie cele i sposoby postępowania jednostki i oczywiście nadmierne nadmierne idealizowanie pragnień , tendencji , dążeń, nie da się zrobić bez jak to nazywa Horney - samo oszukiwania się. Nie da się być idealnym we wszystkich zakresach. Samo oszukiwanie powoduje dodatkowe cierpienia i wtórny lęk , wzmaga się wrażliwość jednostki oraz kontrola pozornej mądrości , dobroci. W ten sposób powstaje błędne koło mechanizmów neurotycznych których obrona przed lękiem rodzi nowy lek. Najczęściej stosowanym przez neurotyków mechanizmem jest perfekcja oraz przymus połączone z neurotyczna dumą oraz nadmierną obraźliwością ( neurotyk jest bardzo drobiazgowy w sensie i przezywania i zachowania) i drobiazgowość której nie poświęcamy na co dzień jako nie neurotycy uwagi. Nienawiść do siebie wpływa na spostrzeganie innych jako na zasługujących na pogardę i potępienie. Neurotyk jest bardzo podejrzliwy wobec innych ludzi, przypisuje im cechy których nie posiadają a także nie potrafi spostrzegać ludzi jako życzliwych. Niepewność wobec innych ludzi bierze się z braku pewności siebie. Neurotyk nie jest zdolny do bliskich kontaktów z innymi. Neurotyk lęka się ludzi ale potrzebuje ich w realizacji swoich neurotyzmów, bo ludzie mogą oczekiwać od niego więcej niż jest w stanie w tym momencie o sobie powiedzieć lub zapewnić przez odpowiednie formy zachowania.
Kolejnym dysydentem jest ERICH FROM - należy do tych psychologów którzy też odeszli od FREUDA ale pewne pierwiastki łączą go z FREUDEM. FROM nie sądzi aby zaspakajanie instynktów było centralnym problemem natury ludzkiej tak jak mówił to FREUD. Proces rozwoju człowieka i adaptacji. Fromowi zawdzięczamy zwrócenie uwagi na uczenie się i przyswajanie nawyków kulturowych. Kultura jest mechanizmem napędzającym dobre przystosowanie człowieka lub brak tego przystosowania. Wiec proces przystosowania człowieka odbywa się nie przez zaspakajanie instynktu ale przez uczenie się i przyswajanie nawyków kulturowych. Natura człowieka , jego namiętności i niepokoje są wytworem kultury. Czy człowiek zmienił się biologicznie na przestrzeni wieków?? Nie, ale jak szalenie zmieniło się funkcjonowanie człowieka , choćby na przestrzeni ostatnich 50 lat wszystko , cala struktura człowieka jest wytworek kultury w jakiej żyje. Najwybitniejszy wkład do psychoanalizy stanowią badania nad rozwojem indywidualności nad charakterem powstających przy tym trudności a także spostrzeżenia dotyczące oddziaływania kultury na osobowość. From pokazał jak znaczące jest dla rozwoju wartości ludzkich to co niesie ze sobą kultura i my wiemy doskonale ze jesteśmy tworami kultury. Jakiś profesor napisał : nawet genetyczne uwarunkowania nie musiałyby cię prowadzić do choroby gdyby twój styl życia i wzorce kulturowe nie uruchamiały tych predyspozycji. Czyli można przyjść na świat trochę obciążonym ale mając świadomość tego obciążenia zachowywać się tak aby nie uruchamiać tego mechanizmu biologicznego. A kultura nam w tym pomaga lub przeszkadza - bo jeśli wzorzec kulturowy jest taki a nie inny wtedy dzieje się albo tak ze uruchamiane są te obciążenia albo nie. Człowiek zdobył świadomość siebie jako wyodrębnionego bytu, przez relacje z otoczeniem - bo wtedy najlepiej siebie poznajemy. Wraz z narastającą samo wiedza o własnej autonomii przychodzi świadomość jednocześnie izolacji i tęsknota do dawnego poczucia solidarności z innymi. Uwikłanie w społeczeństwo jest mimo naszych wewnętrznych tendencji do bycia sobą. Dlatego tez ucieka się do pewnych irracjonalnych metod, aby się związać ze zbiorowością tj. soadomasochism, niszczycielstwo, konformizm mechaniczny jako mechanizmy ucieczki. Konformizm mechaniczny: przyjmujemy to bo nam z tym wygodnie choć jest to sprzeczne z naturą naszą. Gdyby to zmienić to trzeba by podjąć pewny wysiłek, włożyć w to dużo energii. Dlatego się człowiek ucieka do tych metod i to From nazywa mechanicznymi sposobami ucieczki od siebie.