Dział X
Postępowanie przygotowawcze
Rozdział I
Zadania i funkcje postępowania przygotowawczego
Postępowanie przygotowawcze jest pierwszym stadium procesu karnego. Dotyczy tylko przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego.
Zadania postępowania przygotowawczego (art. 297 K.p.k.) :
Ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo.
Wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy.
Zebranie danych stosownie do art. 213 i 214 K.p.k.
Wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody.
Zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.
Ad 1. Post. Karne prowadzi się tylko co do przestępstw. Do wszczęcia wystarcza uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Gdy jest poparte dowodami, przeradza się w przekonanie faktycznego popełnienia przestępstwa. Gdy nie zostanie potwierdzone post. należy umorzyć.
Ad 2. Niewykrycie sprawcy prowadzi do umorzenia postępowania. Wykrycie, ale niemożliwość jego ujęcia, prowadzi do zawieszenia post.
Ad 3. Zebranie odpowiednich danych o osobie podejrzanego.
Ad 4. Chodzi o okoliczności wyjaśniające kwestię odpowiedzialności danej osoby za pop. Przestępstwo (czas; miejsce; sposób; skutki; wina; forma pop.; okol. wył. przest.; itd.). Ważne jest ustalenie pokrzywdzonego- jest on str. w post. przyg., oraz źr. dowodowym.
Ad 5. Chodzi o wszystkie dowody, w szczególności niepowtarzalne, których odtworzenie w przyszłości będzie niemożliwe.
Funkcje postępowania przygotowawczego:
F. Przygotowawcza- przygotowanie sprawy, by możliwa była decyzja o zakończeniu post. przyg. Na podstawie materiału dowodowego; dokonania przez sąd I instancji kontroli skargi i merytorycznego rozpoznania sprawy.
F. Profilaktyczna- art.2§1 pkt.2 zapobieganie przestępstwom; art. 297§2 dążenie do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu przest.
Rozdział II
Wszczęcie postępowania przygotowawczego.
Podstawa wszczęcia post. przyg.
Podstawą wszczęcia śledztwa lub dochodzenia jest uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa (art. 303 i 325a).
Źródła informacji o przestępstwie.
Każdy ma moralny obow. zawiadomić o przestępstwie, z wyj. Art. 240 K.k. Prawny obow. zawiadomienia mają także instytucje państwowe i samorządowe (304§2). Zawiadomienie może też pochodzić od pokrzywdzonego, którego dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49). Gdy zawiadomienie jest anonimowe, należy je sprawdzić (art. 307), aby stało się bardziej wiarygodne. Zawiadomienia mogą przybierać różną postać (ustna, pisemna); w przypadku ustnej należy sporządzić protokół, a w razie przesłuchania zawiadamiającego, tworzy się wspólny protokół z przesłuchania i zawiadomienia (304a). Zawiadomienie może być w formie samooskarżenia. Może odbyć się za pośrednictwem mediów. Fakt pop. przest. może być także ujawniony w drodze ustaleń własnych organów ścigania.
Czynności sprawdzające.
Ujęte w art. 307 K.p.k. mają zapobiegać bezpodstawnemu wszczynaniu postępowań przygotowawczych.
Czynności sprawdzające podejmowane są przed wszczęciem post. przyg. gdyby nie potwierdziły przypuszczenie pop. przest., to wydaje się decyzję o odmowie wszczęcia post. przyg., a nie o jego umorzeniu.
Formy postępowania sprawdzającego:
Żądanie uzupełnienia w okr. terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przest. (np.: dostarczenie określonych dokumentów).
Uzupełnienie danych przez przesłuchanie w char. świadka osoby zawiadamiającej.
Sprawdzenie faktów przez sam organ ( z reguły czynn. operacyjno- rozpoznawcze)
Punktu 1 i 2 nie stosuje się gdy zawiadomienie jest anonimowe.
W postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego, oraz czynn. wymagających sporządzenia protokołu (art. 143) z wyj. art. 307§2. Post. sprawdzające nie powinno trwać dłużej niż 30 dni (termin instrukcyjny) od zawiadomienia i być zakończone decyzją o wszczęciu post. przyg. lub jego odmowie.
Art. 306§3- jeżeli decyzja nie zapadnie w 6 tyg. Po zawiadomieniu, przysługuje nam zażalenie.
Organ może też własne inf. O pop. przest. Odpada tu tylko możliwość przesłuchania zawiadamiającego w char. świadka i 30 dniowy termin na przeprowadzenie czynności.
Postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia.
Przepisy art. 303 oraz 325a stanowią, że jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa (art. 309) lub dochodzenia (art. 325b). Postanowienie takie musi określać czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną.
Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator lub Policja, ta ma obowiązek niezwłocznie przesłać do prokuratora odpis postanowienia (art. 305 ).
Niektóre postanowienia może wydać tylko prokurator (art. 304§3), Policja przekazuje wtedy dane i materiały niezwłocznie prok. (art. 311§2).
Art. 312- upr. Policji przysługują Straży Granicznej, ABW, innym org. Przewidzianym w przepisach szczególnych (np.: Żandarmeria Wojskowa).
325e- postanowienie o wszczęciu dochodzenia wydaje organ prowadzący post., może ono zostać zamieszczone w protokole (art. 304a) i nie wymaga uzasadnienia.
Podstawowym organem prowadzącym większość dochodzeń jest Policja.
Art. 325e§3- nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia.
Faktyczne wszczęcie postępowania przygotowawczego (art. 308 K.p.k.).
Formalne wszczęcie post. przyg.- wydanie postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia (nie musi oznaczać wszczęcia faktycznego).
Czynności procesowe nie cierpiące zwłoki- dochodzenie zabezpieczające. Można je zastosować w każdej sprawie, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przest. i jest to wypadek nie cierpiący zwłoki (np.: trzeba zabezpieczyć dowody).
Wszczęcie post. przyg. następuje w momencie dokonania pierwszej czynności procesowej (później można przekształcić w śledztwo, dochodzenie, albo umorzyć).
Czynności Art. 308 K.p.k.
Odmowa wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.
Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia zostaje wydane wówczas, gdy organ powołany do ścigania przestępstw nie znajduje podstaw do wszczęcia.
Postanowienie takie może być wydane, gdy zawiadomienie nie zawiera danych uzasadniających podejrzenie pop. przest. albo po przeprowadzeniu czynności sprawdzających.
Okoliczności uniemożliwiające wszczęcie post. przyg. wskazuje art. 17§1 (z wyj. pkt. 9).
Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa wydaje prok. albo Policja ( wymagane zatwierdzenie prok.).
Postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia wydaje org. Upr. Do prowadzenia dochodzenia ( wymagane zatwierdzenie prok.).
Postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia może być zamieszczone w protokole (art. 304a) i nie wymaga uzasadnienia. O odmowie zawiadamia się os. Zawiadamiającą, inst. Państwową oraz ujawnionego pokrzywdzonego- z pouczeniem o ich prawach (art. 305 §4).
Zażalenie na postanowienie przysługuje pokrzywdzonemu i inst. Państwowej, sam., społ. (natomiast nie obywatelowi, który zawiadomił o przest.). Kierowane jest do prok. nadrzędnego, jeżeli ten się nie przychyli- kieruje je do sądu.
Rozdział III
Formy postępowania przygotowawczego.
Śledztwo.
Śledztwo obligatoryjne- ustawodawca zadecydował, że postępowanie musi być prowadzone bezwzględnie w formie śledztwa.
Śledztwo fakultatywne- w przypadku, gdy prokurator w sprawie o czyn będący występkiem, co do którego prowadzone jest dochodzenie tak postanowi, ze względu na wagę lub zawiłość sprawy.
Śledztwo jest obligatoryjne w sprawach (art. 309):
o zbrodnie
o występki, gdy podejrzany jest sędzia, prok., funkcjonariusz Policji, ABW lub AW
o występki, gdy podejrzany jest funkcjonariusz Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej, finansowego org. post. przyg. lub org. nadrzędnego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych
o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia
Prokurator może prowadzić śledztwo w każdej sprawie osobiście.
Obligatoryjne śledztwo prokuratorskie (art. 311§2):
- o przestępstwa, gdy podejrzany jest sędzia, prok., funkcjonariusz Policji, ABW lub AW
o przestępstwa, gdy podejrzany jest funkcjonariusz Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej, finansowego org. post. przyg. lub org. nadrzędnego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych
o przestępstwo określone w art. 148 K.k.
Art. 311 § 3- jeżeli prok. wszczął śledztwo, może powierzyć Policji:
przeprowadzenie śledztwa w całości (wyj. art. 309 § 2 i 3)
przeprowadzenie śledztwa w określonym zakresie (np.: do jakiegoś momentu)
dokonanie poszczególnych czynności śledztwa
Czas trwania śledztwa- art. 310:
§ 1. Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy.
§ 2. W uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może być przedłużony na dalszy czas oznaczony przez prokuratora nadzorującego śledztwo lub prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem, który prowadzi śledztwo, nie dłuższy jednak niż rok. W szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwy prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym lub prowadzącym śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.
Dochodzenie.
Zakres dochodzenia- art. 325b § 1 :
§ 1. Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:
1) zagrożone karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50.000 złotych,
2) przewidziane w art. 159 i 262 § 2 K.k. (te przest. zagrożone są karą pozb. woln. do lat 8)
3) przewidziane w art. 279 § 1, art. 286 § 1 i 2 oraz w art. 289 § 2 K k, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50.000 złotych.
Ograniczenia, co do możliwości przeprowadzenia post. przyg. w formie dochodzenia:
Art. 325b § 2. Spośród spraw o przestępstwa wymienione w § 1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w Kodeksie karnym w art. 155, 156 § 2, art. 157a § 1, art. 164 § 2, art. 165 § 2, art. 168, 174 § 2, art. 175, 181-184, 186, 187, 197 § 2, art. 201, 228 § 2, art. 229 § 2, art. 230 § 2, art. 230a § 2, art. 231 § 1 i 3, art. 233 § 1 i 4, art. 234, 235, 240 § 1, art. 250a § 1-3, art. 258 § 1 i 2, art. 265 § 1 i 3, art. 266 § 2, art. 271 § 1 i 2 oraz w rozdziale XXXVI i XXXVII.
Art. 325c 1) w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że zastosowano zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem; przepisu art. 259 § 3 nie stosuje się
Art. 325c 2) jeżeli zachodzą okoliczności wymienione w art. 79 § 1. (podejrzany jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności).
Zasadniczym organem prowadzącym dochodzenie jest Policja. Poza nią mogą jeszcze prowadzić Straż Graniczna, ABW w zakresie ich właściwości; mogą także org., których uprawnienia wynikają z ustaw szczególnych .
Czas trwania dochodzenia- dwa miesiące z możliwością przedłużenia o jeden miesiąc. Po upływie tego terminu dochodzenie zmienia się w śledztwo. Zmiana ta nie powoduje wyłączenia rozpatrzeni przez sąd w trybie uproszczonym.
Dochodzenie skrócone - art. 325h.
Dochodzenie można ograniczyć do ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania. Org. prowadzący decyduje, czy zastosować tą formę. Czynności obowiązkowe, to: czynności z art. 313 i 314 (przedstawienie zarzutów), z art. 321 (zamknięcie), przesłuchanie pokrzywdzonego i podejrzanego oraz utrwalenie w protokołach czynności, których nie będzie można powtórzyć.
Dochodzenie rejestrowe- art. 325f.
Jeżeli dane uzyskane w toku czynności, o których mowa w art. 308 § 1, lub prowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw.
Na takie postanowienie służy zażalenie. Policja prowadzi teraz czynn na podst. odrębnych przepisów (czynn. operacyjno- rozpoznawcze). Jeżeli takie działania ujawnią dane pozwalające na wykrycie sprawcy, Policja wydaje postanowienie o podjęciu na nowo dochodzenia. W przepisie chodzi o odciążenie Policji od prowadzenia formalnego post. w spr. drobnych, kiedy nie ma szans na wykrycie sprawcy.
Rozdział IV
Instytucja przedstawienia zarzutów.
Instytucja ta rozpoczyna fazę in personam, osoba zostaje pociągnięta do odpowiedzialności karnej i staje się podejrzanym, a więc stroną postępowania przygotowawczego.
Art. 313 stanowi, że jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, należy tej os. Przedstawić zarzut pop. okr. przest.
Zespół czynności:
sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów
niezwłoczne ogłoszenie jego treści podejrzanemu
przesłuchanie podejrzanego (chyba, że to nie możliwe)
pouczenie podejrzanego o prawie żądania przedstawienia mu ustnie zarzutów, a także sporządzenie uzasadnienia na piśmie
doręczenie uzasadnienia podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni
Art. 313- postanowienie o przedstawieniu zarzutów musi zawierać:
wskazanie podejrzanego
dokładne określenie zarzucanego mu czynu
wskazanie kwalifikacji prawnej tego czynu
Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego upr. i obow. procesowych ( art. 300) na piśmie i z pokwitowaniem doręczenia.
Art. 325g- co do zasady w dochodzeniu nie wymaga się postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Na pierwszym przesłuchaniu powiadamia się os. o treści zarzutu.
Art. 314 w zw. z art. 325a- zmiana oraz rozszerzenie zarzutów w toku post. przyg. :
w toku post. okaże się, że podejrzanemu należy zarzucić czyn nie objęty wydanym przednio postanowieniem o przedstawieniu zarzutów
okaże się, że podejrzanemu należy zarzucić czyn w postaci zmienionej w istotny sposób
okaże się, że czyn zarzucany podejrzanemu należy zakwalifikować z surowszego przepisu
Rozdział V
Uprawnienia stron i ich przedstawicieli.
Stronami w post. przyg. są pokrzywdzony i podejrzany. W wypadkach wskazanych w ustawie, określone upr. przysługują również osobom nie będących stronami.
Pokrzywdzony i podejrzany w toku post. przyg. mają prawo do:
korzystania z pomocy przedstawiciela
inicjatywy dowodowej
uczestniczenia w czynnościach śledztwa lub dochodzenia
wnoszenia zażalenia w przypadkach przewidzianych w ustawie
Art. 301- podejrzany w każdym etapie śledztwa lub dochodzenia może zgłosić żądanie, by go przesłuchano z udziałem obrońcy.
W toku post. przyg. stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje się odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie; tylko za zgodą prowadzącego postępowanie.
Stronom przysługuje upr. do składania wniosków dowodowych (o dokonanie okr. czynn. śledztwa lub dochodzenia).
Art. 316- udział w czynnościach niepowtarzalnych. Należy o nich powiadomić strony i je do nich dopuścić. Niebezpieczeństwo utraty dowodów razie zwłoki wył. ten obowiązek. Gdy podejrzany jest zatrzymany, a spr. nie cierpi zwłoki, nie trzeba do dowozić.
Art. 185a- nieletniego pokrzywdzonego w charakterze świadka w spr. z rozdz. XXV i XXVI przesłuchuje się tylko raz, chyba że zajdą okoliczności których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lib żąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.
Art. 318- upr. do udziału w przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego. Doręcza się str. postanowienie o dopuszczeniu dowodu i zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu oraz na zapoznanie się z opinią (pisemną).
Ważne upr. stron stanowi upr. do wnoszenia środka odwoławczego w postaci zażalenia w przypadkach przewidzianych w ustawie.
Upr. stron do składania innych wniosków, np.: podejrzany może w każdym czasie wnioskować o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego (art. 254 § 1).
W niektórych sprawach strony mogą podjąć inicjatywy (wnioskując), by prokurator lub organ prowadzący dochodzenie skierował sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i podejrzanym.
Rozdział VI
Instytucja zamknięcia śledztwa lub dochodzenia.
Jest to określony ciąg czynności, przeprowadza je organ prowadzący postępowanie przygotowawcze. Organ powiadamia podejrzanego i jego obrońcę na ich wniosek o terminie końcowego zaznajomienia się z zebranymi materiałami, pouczając ich o prawie uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy, określonym przez organ procesowy.
Termin zaznajomienia podejrzanego z mat. postępowania powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy upłynęło co najmniej 7 dni.
Upr. przejrzenia akt podejrzanego na tym etapie nie może być ograniczane. W czynnościach zaznajomienia z mat. ma prawo uczestniczyć obrońca ( nieusprawiedliwione niestawiennictwo nie tamuje dalszego postępowania). Samo zaznajomienie podejrzanego z materiałem postępowania polega na ustnym zreferowaniu przez organ procesowy zebranego w sprawie materiału dowodowego.
W terminie dni od daty zaznajomienia strony (podejrzany + obrońca i pokrzywdzony + pełnomocnik) mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia. Po dniach, jeśli nie ma potrzeby uzupełniania post., wydaje się postanowienie o jego zamknięciu i ogłasza się je lub zawiadamia o jego treści podejrzanego i obrońcę. W dochodzeniu nie jest konieczne postanowienie o zamknięciu, chyba że podejrzany jest zatrzymany albo tymczasowo aresztowany.
Rozdział VII
Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym.
Wg art. 326 § 1- prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi i może objąć nadzorem postępowanie sprawdzające prowadzone w oparciu o art. 307.
Czynności, które mogą być dokonane wyłącznie przez prokuratora- np.:
środki zapobiegawcze (wnioskuje); uchyla lub zmienia śr. zapobieg.
wydaje postanowienie o poszukiwaniu podejrzanego listem gończym
uczestniczy w czynnościach otwarcia zwłok
zarządza wyjęcie zwłok z grobu i in...
Czynności, które muszą być zatwierdzone przez prokuratora- np.:
tymczasowe zajęcie mienia ruchomego podejrzanego
odmowa wszczęcia lub umorzenie wydane przez Policję
rozpoznaje większość zażaleń na post. i cznn. organów ścigania
Wyróżniamy trzy fazy nadzoru w post. przyg.:
W toku prowadzonego post. przyg.
W zakresie decyzji kończących to stadium.
W zakresie już prawomocnych decyzji o umorzeniu.
Ad 1. Prokurator czuwając nad prawidłowym biegiem postępowania może np.:
zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie, wskazywać kierunki postępowania i wydawać co do tego zarządzenia
żądać przedstawienia sobie materiałów zebranych w toku postępowania
uczestniczyć w czynnościach, osobiście je przeprowadzać albo przejąć sprawę do swego prowadzenia
wydawać postanowienia, zarządzenia, polecenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia prowadzącego postępowanie
Ad 2. Odpowiedzialność za decyzję, kończącą to stadium procesowe przechodzi na prokuratora- powinno go to mobilizować.
Ad 3. Swoiste formy nadzoru mogą polegać na:
podjęciu na nowo umorzonego postępowania
wznowieniu prawomocnie umorzonego postępowania
uchyleniu prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przez Prokuratora Generalnego
Art. 327 § 1 mówi, że umorzone postępowanie może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, jeżeli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim (umorzonym) postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego.
Ponowne prowadzenie postępowania przeciw osobie, która w prawomocnie umorzonym postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego może nastąpić w drodze wznowienia prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego- art. 327 § 2- tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody.
Postanowienie o wznowieniu wydaje prokurator nadrzędny nad tym, który umorzył.
Art. 327 § 4- po wniesieniu aktu oskarżenia sąd umarza postępowanie, jeśli stwierdzi, iż postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku dowodów.
Rozdział VIII
Rola sądu w stadium postępowania przygotowawczego.
Jedną z gwarancji prawidłowego wymiaru sprawiedliwości jest zapewnienie możliwości kontrolnych sądu nad czynnościami w postępowaniu przygotowawczym.
Ustawowo uregulowana ingerencja sądu w post. przyg. przejawia się w trzech płaszczyznach:
w kontroli organów prowadzących post. przyg. i wyciągnięciu konsekwencji prawnych ze spostrzeżonych uchybień (prawo uchylenia lub zmiany decyzji)
w podejmowaniu określonych czynności procesowych zastrzeżonych dla sądu, które nie mają charakteru decyzji procesowych (art. 298 § 2)
w podejmowaniu decyzji procesowych, które są wynikiem uprzedniej kontroli i oceny działań podjętych w postępowaniu przygotowawczym pod względem prawnym i merytorycznym i które podlegają dalszej kontroli instancyjnej
Sąd rozpoznaje zażalenia m. in. na:
odmowę wszczęcia post. przyg.
postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia
postanowienie prok. o zabezpieczeniu majątkowym
postanowienie prok. w przedm. śr. zapobiegawczych, innych niż tymcz. aresztowanie
zatrzymanie osoby
postanowienie prok. dot. kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych i in.
Sąd wydaje postanowienia:
o zastosowaniu oraz przedłużeniu tymczasowego aresztowania w post. przyg.
o przepadku przedmiotu poręczenia majątkowego lub ściągnięciu sumy poręczenia
o stosowaniu aresztowania jako kary porządkowej w toku post. przyg. na wniosek prok.
o skierowaniu podejrzanego na obserwację psychiatryczną w zakładzie leczniczym oraz o przedłużeniu czasu trwania takiej obserwacji
o wydaniu oraz odwołaniu listu żelaznego
Ponadto sąd decyduje:
o umorzeniu post. w razie stwierdzenia popełnienia czynu przez podejrzanego w stanie niepoczytalności i zastosowaniu śr. zabezpieczających
o warunkowym umorzeniu postępowania po przeprowadzonym post. przyg.
Sąd także może: przesłuchać świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie; pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat w sprawach o przestępstwa z rozdz. XXV K.k.; podejrzanego przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania (obligatoryjnie).
Rozdział IX
Sporządzenie skargi zasadniczej i jej wniesienie do sądu.
Pojęcie skargi.
Art. 14 § 1- sąd wszczyna postępowanie na żądanie uprawnionego oskarżyciela. Podstawową formę takiego żądania stanowi akt oskarżenia. Skarga jest żądaniem wniesionym do sądu przez upr. oskarżyciela o wszczęcie postępowania sądowego i ustalenie odpowiedzialności oznaczonej osoby za określone zarzucane jej przestępstwo.
Funkcje skargi.
F. impulsu procesowego- bez skargi upr. oskarżyciela sąd nie przystąpi do rozpoznania danej sprawy karnej. Z chwilą wniesienia skargi sprawa zostaje przesłana do sądu (zawisła przed sądem), a postępowanie może być zakończone tylko rozstrzygnięciem sądu. Odstąpienie oskarżyciela od oskarżenia nie wiąże sądu.
F. obowiązku procesowego- wniesienie skargi do sądu obliguje go do podjęcia działalności procesowej, określonej przez przepisy K.p.k. Wniesienie A.O. nie obliguje automatycznie sądu do wyznaczenia terminu rozprawy. Sąd ma obow. zbadania, czy spełnione są wszystkie warunki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie sprawy na rozprawie. Sąd jest natomiast zobow. rozpatrzyć sprawę w granicach podmiotowych oraz przedmiotowych zakreślonych przez oskarżyciela w skardze.
F. informacji procesowej- skarga, to źródło informacji o przedmiocie postępowania dla uczestników procesu.
F. bilansująca- skarga stanowi podsumowanie stadium post. przygotowawczego.
Rodzaje skarg.
Zwykły akt oskarżenia.
Zwykły akt oskarżenia powinien odpowiadać wymaganiom określonym w art. 332 oraz 333.
Musi bys w formie pisemnej (wyj. proces wypadkowy). W polskim K.p.k. przyjęto wzorzec germański, gdzie uzasadnienie znajduje się na końcu, po przytoczeniu wszystkich elementów postulatywnych.
Składniki A.O.:
Określenie oskarżonego (imię, nazwisko, dane o osobie, wskazanie śr. zapobiegawczego), ten element zakreśla granice podmiotowe post. przed sądem.
Dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu (czas, miejsce, skutki), ten element zakreśla granice przedmiotowe post. przed sądem.
Jeżeli czyn został popełniony w warunkach art. 64 K.k. albo art. 37 § 1 pkt 4 K.k.s. (powrót do przestępstwa), należy to wskazać.
Wskazanie przepisów ustawy karnej (prawa materialnego), pod które podpada zarzucany czyn.
Wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy (rzeczowo i miejscowo) i trybu post.
Uzasadnienie- należy przytoczyć fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśnić podst. pr. oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie.
Lista osób (z adresami), których wezwania na rozprawę głw. żąda oskarżyciel.
Wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głw. domaga się oskarżyciel.
Lista ujawnionych osób pokrzywdzonych (z podaniem ich adresów).
Prokurator może także dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o zobowiązanie podmiotu określonego w art. 52 K. k. do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy; wniosek powinien zawierać uzasadnienie.
Art. 334. § 1. Z aktem oskarżenia przesyła się sądowi akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami, a także po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego.
Art. 335. § 1. Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nie przekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.
§ 2. Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w § 1, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza się jednak czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można ich przeprowadzić na rozprawie.
§ 3. Uzasadnienie aktu oskarżenia można ograniczyć do wskazania okoliczności, o których mowa w § 1.
Szczególne formy aktu oskarżenia.
Skrócony akt oskarżenia- akt oskarżenia sporządzony przez Policję lub organ, o którym mowa w art. 325d, może nie zawierać uzasadnienia.
Uproszczony akt oskarżenia- wnoszony przez pokrzywdzonego w sprawach z oskarżenia prywatnego- może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się wnoszone oskarżenie.
Ustny akt oskarżenia, składany w procesie wypadkowym- polega na przedmiotowym rozszerzeniu oskarżenia w toku prowadzonej sprawy w sądzie I instancji.
Czynności zastępujące akt oskarżenia.
Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 336 oraz 325i § 3).
Wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie śr. zabezp. (art. 324).
Postanowienie sędziego rodzinnego o rozpoznaniu sprawy w trybie poprawczym (art. 43 ustawy z dn. 26.10.1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich).
Wniosek o ukaranie w sprawach o wykroczenia (art. 57 Kodeksu post. w spr. o wykrocz.).
Uwagi autora opracowania:
Gdy przy numerze art. brak jest oznaczenia ustawy, należy domniemywać, że chodzi o K.p.k.
Powyższe opracowanie jest tylko pomocą dydaktyczną- w żadnym wypadku nie zastępuje podręcznika.
10