Przyczyny ubóstwa i jego skutki dla gospodarki
Brak pracy i niskie płace to dwie klasyczne przyczyny ubóstwa w społeczeństwie przemysłowym. W nowej gospodarce przyczyny te nie znikają, ale akcent przesuwa się w kierunku współwystępowania ich z niskimi lub bardzo niskimi kwalifikacjami. Oznacza to przesuwanie się problemu rynku pracy bardziej w kierunku problemów strukturalnych niż koniunkturalnych. Współczesnemu ubóstwu bardziej zagraża bezrobocie długookresowe niż bezrobocie w ogóle. W krajach, w których przemiany w rolnictwie pozostawały w tyle za industrializacją, ludność utrzymująca się z rolnictwa dłużej pozostaje w sytuacji zagrożenia ubóstwem.
Inne zjawisko współczesnego rynku pracy rzutujące na zjawisko ubóstwa to jego segmentacja, prowadząca do ukształtowania się rynków lepszych i gorszych, zarówno pod względem warunków pracy, jak i płacy oraz satysfakcji i prestiżu. Znaczna część gorszego rynku pracy to szara strefa. Sprzyja jej nieefektywna i przeregulowała gospodarka oraz wysoka podaż zasobów pracy o niskich kwalifikacjach, w tym - imigrantów.
Bezrobocie długookresowe wyłącza ludzi z aktywności, izoluje społecznie, a praca w szarej strefie dezawuuje, pozbawia godnych warunków i relacji z innymi. Powstaje zjawisko społecznego wykluczenia na tle braku dostępu do legalnej i godziwej pracy. Ponadto, nie stanowi źródła oszczędności dochodów na starość w postaci składek na ubezpieczenie emerytalne.
Ogólnie rzecz biorąc, przyczyny ubóstwa można podzielić na:
a) obiektywne (względne):
- bezrobocie,
- zbyt niskie płace,
- niski dochód narodowy,
- wysoki przyrost naturalny
b) subiektywne (absolutne):
- wielodzietność,
- brak pomocy ze strony dorosłych dzieci dla starzejących się rodziców
- uchylanie się od pracy,
- patologia społeczna (alkoholizm, narkomania)
Trzy stanowiska dotyczące przyczyny ubóstwa:
1. Teoria skażonych charakterów - ubóstwo uważane jest za wynik indywidualnych wad, ułomności i defektów. Każdy może powiększyć swoje dochody, biedny jest ten kto nie włożył odpowiedniego wysiłku. Istotę tej teorii oddaje formuł „biedny, bo głupi, głupi bo biedny”.
2. Teoria ograniczonych możliwości - ubożenie jednostek pozostaje poza kontrolą jednostki. Biednym jest się dla tego, że nie ma się równego dostępu do szkół miejsc pracy, istnieją różne rodzaje dyskryminacji, czy też z powodu nieodpowiedniej polityki rządu wobec ekonomicznie najsłabszych.
3. Teoria Wielkiego Brata - rząd przez wysokie podatki i liczne programy socjalne prowadzi do tego, że rodziny nie mają motywacji do poprawy swojej sytuacji ekonomicznej i uzależniają się od państwa.
Skutki ubóstwa (dla gospodarki):
zmniejszenie popytu
zmniejszone wpływy do budżetu państwa (m.in. z podatku dochodowego)
obciążenie budżetu państwa wydatkami socjalnymi
Wzrost obciążeń podatkowych (wynikający z wydatków socjalnych)
Zmniejszenie oszczędności, a w konsekwencji inwestycji
Ograniczenie rozwoju gospodarczego - obniżenie tempa wzrostu PKB
deprecjacja kapitału ludzkiego
bezrobocie