Rozdział 2. Turystyka i sacrum.

2.1. Przyroda i estetyzacja.

• Przeżycia o charakterze estetycznym; -Pozaformalne i samorodne piękno

• Estetyzacja - przypisywanie faktom naturalnym określonym wartości, czego punktem wyjścia są emocje i spostrzeżenia zmysłowe

• Przypisywanie naturze właściwości artystycznych

• Porównywanie natury do wytworów ludzkich o charakterze materialnym (np. Zaruskiemu kojarzyły się góry z kolumnami, świątyniami gotyckimi )

2.2. Sakralizacja przyrody.

• Estetyzacja prowadzi do aksjologizacji, przybierającej postać sakralizacji gór. Góry zostają nasycone wartościami sakralnymi, odświętnymi; religijnymi i pozareligijnymi. Przypisane są im:

• właściwości architektoniczne charakterystyczne dla dzieła sztuki

• cechy związane z miejscem kultu religijnego (np. kościół); sztuka sakralna

• może mieć charakter:

• filozoficzny - może stanowić miejsce zamieszkania ducha czy bóstwa o wydźwięku pozareligijnym (np. Arcyczwórka w poglądach pitagorejczyków,Demiurg w rozważaniach Platona czy Pierwszy Poruszyciel w metafizyce Arystotelesa)

• religijny - miejsce pobytu Boga

• panteistyczne i panenteistyczne

• dzięki czemu góry u Zaruskiego mają właściwości naturalne i nadnaturalne cechują się bytem boskim i są przyczyną lęku przed nieokiełzaną przyrodą (Kierkegard, Otto). Bruno zdaniem, którego Bóg przebywa nawet w pyle (pył ma duszę). Podobnie Zaruski: góry mają duszę i posiada właściwości psychiczne

• duch święty nasyca swoją osobą całą przyrodę, działając ujemnie na środowisko naturalne występuje się przeciw Bogu

• Paweł z Tarsu - „wasze ciała są świątynią Ducha Świętego”

2.3. Animizacja przyrody.

• animizm - forma sakralizacji, możliwość istnienia niematerialnych dusz zdolnych do samodzielnej egzystencji wcielających się w różne postaci.

• Zaruski - przyroda ma duszę, duch wędruje nad Orlą Krainą, w Tatrach mieszka bóstwo nieznane; Taylor - góry prawzorem bogów

• Ewoluowanie idei sakralizacji - u Zaruskiego - z nadprzyrodzonego i absolutnego w byt o religijnym charakterze, co pozwala wędrowcowi na pokonanie dolegliwości zżyciem sportowym i indywidualnym

2.4. Hilozoizm - w stronę filozofii gór.

• wszelka materia jest żywa, uduchowiona i w ruchu

• nawiązanie do filozofów - Platon, Bruno, Walter

• Zaruski - Tatry żyją życiem odrębnym, traktuje je jak organizm żywy (podobnie jak Tales, Anaksymander, Anaksymenes, Anaksagoras, Heraklit, Demokryt - wg Arystotelesa - pierwsi filozofowie)

• Dwa porządki hilozoistycznej wizji świata:

• porządek natury - wyższy sprawia, że przyroda jest uporządkowana, cykliczna, doskonała, ma sakralne i animistyczne właściwości

• porządek ludzki - u podstaw natury

• porządek Heraklitejski - siła kosmiczna jako celowy wysiłek sprawczy odróżniany od ludzkiego rozumu

• pitagorejski dualizm - liczby ograniczają, kształtują i regulują przyrodę w sposób harmonijny

• wędrowcy postrzegają naturę w relacjach religijnych, pozareligijnych i parareligijnych