WYKŁAD 3 (21.10.2007r.)

Podmioty występujące w ramach stosunków międzynarodowych

1. Państwa - mają największy wpływ na stosunki handlowe i polityczne

2. Podmioty pozapaństwowe

• narody, narodowości, grupy etniczne

• organizacje międzynarodowe - bardzo złożone i zróżnicowane

• ruchy międzynarodowe

• podmioty transnarodowe (korporacje transnarodowe, fundacje, kościoły)

• podmioty subpaństwowe (partie polityczne, organizacje społeczne, osoby fizyczne)

Państwa

Definicja 1

Państwo - suwerenna, terytorialna i przymusowa organizacja społeczeństwa sprzyjająca jego rozwojowi cywilizacyjnemu, do której przynależność ma sformalizowany charakter.

W podanej definicji można zauważyć zaznaczenie służebnego charakteru państwa. Nie jest stworzone po to żeby zaspokoić potrzeby tylko tych niektórych grup, państwo ma zapewnić rozwój całego społeczeństwa i gospodarki; powinno dążyć do jak najlepszego spełniania roli dbania o rozwój. Państwo powinno samodzielnie (lub w grupie) dbać o zmianę, dostosowanie stosunków międzynarodowych tak żeby były one korzystne dla jednostki (lub grupy).

Definicja 2

Państwo - najwyżej i najwszechstronniej zorganizowany podmiot stosunków międzynarodowych posiadający następujące cechy: terytorium, suwerenność, władzę, ludność.

Podział państw na gruncie stosunków międzynarodowych

1. Podział utworzony przez Bank Światowy

Kryterium: finansowe, poziom dochodu narodowego

1. wysoki poziom PKB

2. średni poziom PKB

3. niski poziom PKB

Podział ten był bardzo krytykowany. Z czasem wprowadzono równoległy podział, ale za kryterium tym razem był uznany poziom PKB, ale w przeliczeniu na jednego mieszkańca, w dolarach amerykańskich po parytecie siły nabywczej (USD PPP). Biorąc pod uwagę to kryterium na pierwszym miejscu państw o najwyższym poziomie PKB był Luxemburg.

2. Podział utworzony przez ONZ

1. państwa rozwinięte o gospodarce rynkowej

2. państwa w okresie transformacji

3. państwa rozwijające się

Około 20 lat temu podział ten był słuszny. Obecnie zaszło za dużo zmian żeby można było się do niego odnosić.

Transformacja jest procesem o charakterze permanentnym. ONZ każda zmianę traktuje jako transformację, która z definicji nie jest procesem ciągłym.

Grupa państw rozwijających się jest bardzo zróżnicowana. Mogą to być zarówno małe jak i duże państwa, które podejmują jakiekolwiek działania gospodarcze. Ideą podziału miało być stworzenie grup wewnętrznie podobnych.

3. Podział Międzynarodowego Funduszu Walutowego

Kryterium: struktura produkcji, struktura transportu

Podział ten jest najpowszechniejszy i najczęściej stosowany.

PAŃSTWA PRZEMYSŁOWE - wszystkie należące do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD); nie zauważa się w tej grupie dużych ruchów, dlatego można podać konkretne wartości; w tych państwach w sektorze produkcyjnym i eksporcie dominują artykuły przemysłowe

Główne państwa przemysłowe - Grupa G-7 (USA, Kanada, Japonia, Włochy, Niemcy, Francja, Wielka Brytania)

PAŃSTWA ROZWIJAJĄCE SIĘ - bardzo zróżnicowana struktura produkcji, kryterium podziału w tym przypadku jest struktura eksportu

Eksporterzy paliw - oprócz surowców energetycznych, paliw, nie mają za dużo do zaoferowania na rynku eksportowym, inne artykuły są eksportowane w bardzo małym stopniu

Eksporterzy pozostałych towarów - w strukturze eksportu nie dominują paliwa

Eksporterzy usług - w strukturze eksportu dominują usługi (Egipt, Karaiby);

Odbiorcy płatności transferowych - inne państwa przekazują im środki bez świadczenia usług przez odbiorców (pomoc humanitarna, programy pomocy rozwojowej, świadczenia prywatne)

Eksporterzy towarów przemysłowych - w strukturze eksportu dominują towary przemysłowe (Polska przed 1996r., Chiny, Indie); ze względu na rozwój społeczno-ekonomiczny nie są w grupie państw przemysłowych

Eksporterzy surowców - w eksporcie dominują artykuły nieprzetworzone

Eksporterzy o zróżnicowanym eksporcie - bardzo różne podmioty, nie da się wskazać dobra przeważającego w eksporcie (RPA, Federacja Rosyjska); są też państwa, które nie są ,,dobre w niczym'' i nie wyróżniają się na rynku międzynarodowym (Bangladesz)

Kryterium: finansowe (w ramach podziału Międzynarodowego Funduszu Walutowego)

Dłużnicy netto - państwa gdzie zobowiązania przewyższają należności

• prywatni - co najmniej 2/3 zagranicznych zobowiązań przypada na prywatne instytucje finansowe

• oficjalni, publiczni - co najmniej 2/3 zagranicznych zobowiązań przypada na publiczne instytucje finansowe; pożyczają w Bankach centralnych, u innych państw, w Funduszu Walutowym, dług jest bardziej przewidywalny

• mieszani - nie ma wyraźnej przewagi rodzaju zadłużenia

Wierzyciele netto - państwa gdzie należności przewyższają zobowiązania, głównie eksporterzy paliw

Państwa Europy Środkowej są w większości dłużnikami prywatnymi. W państwach Ameryki Południowej dominuje dłużnictwo publiczne, w Azji mieszane.

Państwa odczuwające problemy w spłacie zagranicznych zobowiązań to takie państwa, które nie są w stanie terminowo spłacać zobowiązań, finansują się długami zewnętrznymi i wewnętrznymi

W latach 80-tych większa część stanowiły państwa ,,z problemami'' (około 70%). W tym przypadku problemy mogą być krótko o długookresowe. Po wprowadzeniu programów naprawczych ,,bez problemów'' było około 60% państw.

Podział na dłużników i wierzycieli netto oraz na państwa ,,z problemami'' i ,,bez problemów'' istnieje również na poziomie państw przemysłowych. W przypadku ,,problemów'' istnieje podstawowa różnica, ,,problemy'' muszą mieć charakter krótkoterminowy. Państwa przemysłowe są zobowiązane do zlikwidowania w pierwszej kolejności problemu, muszą odzyskać wypłacalność w jak najkrótszym czasie. Jeśli problem nie zostanie rozwiązany państwo może zostać wycofane z OECD.

Narodowości, narody, grupy etniczne

Istotą stosunków międzynarodowych jest utrzymywanie więzi w narodzie czy grupie etnicznej.

Ludzie bardzo często migrują a razem z ludźmi przenoszony jest kapitał.

Organizacje międzynarodowe

Definicja 1

Organizacje międzynarodowe - trwałe związki państw lub osób fizycznych i prawnych pochodzących z różnych krajów, stanowią zatem podmioty zbiorowe o międzynarodowym składzie, zorientowane w swoim działaniu na rzecz realizacji wspólnych interesów całej zbiorowości lub przynajmniej jej większości.

Ideą tworzenie organizacji międzynarodowych jest przeświadczenie, że za pomocą organizacji dojdziemy szybciej, efektywniej i korzystniej do postawionego celu.

Definicja 2

Organizacja międzynarodowa - celowy, wielostronny związek uczestników stosunków międzynarodowych powstały w wyniku zawartego miedzy nimi porozumienia i wyposażony w stałe organy

Ruch międzynarodowy - cel jednorazowy, zrealizowanie celu oznacza koniec ruchu, może być krótko jak i długookresowy, w ramach ruchu nie ma obowiązku tworzenia stałych organów

Podział organizacji międzynarodowych

• międzyrządowe - członkami są państwa, reprezentowane przez swoich przedstawicieli

• pozarządowe

Podział organizacji międzyrządowych

1. Ze względu na charakter członkostwa

• powszechne - otwarte dla wszystkich państw: ONZ, IMF (Międzynarodowy Fundusz Walutowy), WHO (Światowa Organizacja Zdrowia)

• regionalne - dla państw określonego regionu: UZE (Unia Zachodnioeuropejska), EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej)

• niezwiązane z żadnym regionem: OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), OPEC (Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową)

2. Ze względu na przedmiotowy zakres kompetencji

• wszechstronne (ogólne, uniwersalne) - mają szeroki zakres kompetencji, obejmują różne sfery i dziedziny życia: LN, ONZ

• wyspecjalizowane (funkcjonalne) - ograniczone kompetencje i obszar regulacji

• gospodarcze: EFTA, WTO (Światowa Organizacja Handlu), IMF

• polityczno-wojskowe: NATO (North Atlantic Treaty Organization, Pakt Północnoatlantycki), UZE

• sfera socjalna: WHO

• sfera kulturowa: UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization; Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury)

3. Ze względu na pozycję organów, sposób podejmowania decyzji, zakres obowiązywania decyzji

• koordynacyjne - stały charakter organów, sposób podejmowania decyzji na zasadzie większości, najczęściej większość zwykła, może być też bezwzględna (zależy od wagi rozpatrywanej sprawy), decyzje o charakterze nieobligatoryjnym, reatyfikacja i implementacja decyzji na szczeblach krajowych, zarówno ten który jest za i przeciw

• ponadpaństwowe - siła organów instytucji jest bardzo duża, maja uprawnienia i narzędzia które stosuje się na szczeblu państwowym, mogą oddziaływać na poszczególne państwa członkowskie, decyzje zapadają na zasadzie jednomyślności (wszyscy za albo nikt przeciw) lub większości kwalifikowanej (odpowiednio silna grupa), spory techniczne - większość normalna, decyzje maja charakter obligatoryjny, np.: Unia Europejska

Podział organizacji pozarządowych

• powszechne (MKOL - Międzynarodowy Komitet Olimpijski) i regionalne (Unia Europejska Federalistów

• masowe (Międzynarodowa Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych) i elitarne (Międzynarodowy Instytut Różnych Cywilizacji)

• otwarte (ekologiczne) i nie w pełni otwarte (osoby z określonych stanowisk: Światowy Kongres Żydów, Światowa Federacja Luterańska, Międzynarodowy Komitet Nauk Prawnych)

9

ŚWIAT

PAŃSTWA PRZEMYSŁOWE

PAŃSTWA ROZWIJAJĄCE SIĘ

Główne państwa przemysłowe (7)

Pozostałe państwa przemysłowe (23)

Eksporterzy paliw

Eksporterzy pozostałych towarów

Eksporterzy usług, odbiorcy płatności transferowych

Eksporterzy o zróżnicowanym eksporcie

Eksporterzy towarów przemysłowych

Eksporterzy surowców

rolnych

mineralnych

PAŃSTWA ROZWIJAJĄCE SIĘ

Dłużnicy netto

Wierzyciele netto

prywatni

oficjalni

mieszani

PAŃSTWA ROZWIJAJĄCE SIĘ

Nieodczuwające problemów w spłacie zagranicznych zobowiązań

Odczuwające problemy w spłacie zagranicznych zobowiązań

---