Julian Tuwim - przedstawiciel Skamandra.
SKAMANDER - wywodzi się z grupy pikadorczyków - organizatorów słynnych imprez w kawiarni „Pod Pikadorem”, które były satyrą antymieszczańską, głosiły „sztukę na sprzedaż” i odejście od poetyckiej chwały.
- Skład grupy: Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Wierzyński.
- Nazwa: Pochodzi od mitologicznego źródła o imieniu Skamander; twórcy tej grupy poetyckiej nazwę wzięli z „Akropolis” Stanisława Wyspiańskiego. Nazwali tak również miesięcznik poetycki, który stał się wykładnią postulatów Skamandrytów.
- Postulaty:
a) Programowa zapowiedź bezprogramowości (programy są zawsze spojrzeniem wstecz, są dzieleniem nieobliczalnego życia przez znane). Poeci Skamandra nie chcą określać wspólnego programu, łączy ich przyjaźń, mają jednakowe ogólne poglądy na temat poezji, ale obierają różne techniki pisarskie.
b) Prawo do swobody i niechęć do patosu.
c) Poeta ma być rzemieślnikiem, uczciwie pracującym, a nie „nadludzką istotą”.
d) Młodość jest głównym tematem i siłą twórczą poezji Skamandrytów.
e) Skamandryci podkreślali potrzebę silnego związku poezji z życiem współczesnym, z dniem codziennym. Starali się adresować swą wypowiedź poetycką do jak najszerszego kręgu odbiorców, toteż oprócz wierszy pisali szopki polityczne, teksty piosenek do kabaretów, wiersze satyryczne i felietony.
f) Wprowadzili do poezji konkretność obrazowania, opiewali optymistyczną radość życia, preferowali tematykę dnia codziennego, zwracając się do prostego człowieka, wprowadzili do poezji język potoczny. Poeta to zwykły człowiek, wciśnięty w tłum, a poezja jest polem do popisu dla wszystkich tematów.
Lata trzydzieste to koniec działalności Skamandra. Drogi przyjaciół rozeszły się, poróżniły ich między innymi poglądy polityczne.
Julian Tuwim urodził się w Łodzi w 1894 roku. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Współpracował z czasopismem „Pro arte et studio”, był współtwórcą grupy poetyckiej Skamander. Wojnę spędził w Paryżu i USA (powstał tam słynny poemat dygresyjny „Kwiaty polskie” ). Poeta powrócił do kraju w 1946 roku. Zmarł w Zakopanem w 1953 roku.
Poezja J. Tuwima odznacza się różnorodnością konwencjii stylów literackich. Pierwszy okres twórczości tego poety to młodzieńcze upojenie życiem, przestrzenią, wyraz dynamiki i biologicznego witalizmu. Pierwsze dwa tomy poetyckie: „Czyhanie na Boga” (1918), „Sokrates tańczący” (1920) wyrażają charakterystyczny dla młodych Skamandrytów zachwyt nad codziennością. Poeta opisuje radosne, powszednie miasto, ulice, jazdę tramwajem. Opisany przez Tuwima świat, ulice miasta, skwery pełne są tajemniczego piękna i szczęścia. Poeta realizuje tutaj założenia Skamandra, którego członkowie podkreślali potrzebę silnego związku poezji z dniem codziennym. Ogromny ładunek energii, sił witalnych i zachwytów aktem istnienia zawiera wiersz „Życie...” z tomu „Czyhanie na Boga”. Pełen radości życia, zachwytu i młodzieńczego entuzjazmu jest wiersz pod tytułem „Do krytyków” z tomu „Sokrates tańczący, w którym poeta fascynuje się jazdą „na przedniej platformie tramwaju”. Tuwim wyznaje w tym wierszu, iż tematem poezji nie muszą być głębokie, filozoficzne ani patriotyczne treści, którym to wyznaniem wspiera założenia Skamandrytów. Tematem poezji może być wiosna oraz banalne, codzienne zdarzenia.
Wyrazem zainteresowania Tuwima tematyką powszedniego dnia są również następujące wiersze: „Garbus”, „Szczęście”, „Staruszkowie”, których bohaterami są prości ludzie, czasem pokrzywdzeni przez los, cierpiący bądź też cieszący się codziennym życiem.
Jednym z założeń Skamandrytów jest niechęć do kultu talentu. Poeta ma być rzemieślnikiem i uczciwie pracować, nie ma być „nadludzką istotą”. Tę koncepcję potwierdza Tuwim w utworze pod tytułem „Poezja” z tomu „Czyhanie na Boga”, w którym pisze:
„Nie chcę być przodownikiem,
Chętnie w tłum się wcisnę
Będę ultimus inter pares” (ostatni wśród równych).
Witalizm ujawnia się także w erotykach Tuwima. Z ironiczną przekorą przedstawia on miłość jako tajemnicę ciała - serca - krwi (utwór „Wiosna” z tomu „Czyhanie na Boga”).
W młodzieńczym etapie twórczości Juliana Tuwima powstały również wiersze poważne, takie jak „Rewizja”, „Pogrzeb prezydenta
Narutowicza”.
Charakterystyczna dla Tuwima jest nowatorska koncepcja języka poetyckiego. Tuwim chętnie posługuje się zwrotami potocznymi, słownictwem gwarowym i kolokwialnym. Poeta wprowadza wulgaryzmy i brutalizmy językowe, jego wiersze naśladują potoczną, a nawet nieestetyczną polszczyznę (np. wiersz Ranyjulek” z tomu „Sokrates tańczący”). Postawa poetycka Tuwima ulegała w okresie międzywojennym ewolucji. Młodzieńczy zapał i zachwyt poety codziennością przeobraził się w ekspresjonistyczny niepokój o adekwatny wobec rzeczywistości kształt słowa poetyckiego. Język poezji wyraża indywidualne przerażenie człowieka; powinien on identyfikować się z przedstawianą rzeczą. W wierszach z kolejnego tomu poetyckiego zatytułowanego „Słowa we krwi” (1926) poeta realizuje konflikt pomiędzy słowem (martwym pojęciem) a realną, istniejącą rzeczą, która się pod nim ukrywa.
Kolejny tom wierszy J. Tuwima „Rzecz czarnoleska” (1921) jest poszukiwaniem ładu i harmonii w świecie. Poeta wyraża w nim przekonanie o znaczeniu kultury ocalającej sens i wartość życia ludzkiego. Odwołanie się w „Rzeczy czarnoleskiej” do tradycyjnych wzorów (horacjański motyw exegi monumentum, mit Jana Kochanowskiego) kształtuje nową wizję poetycką, która jest refleksyjna, filozoficzna, skupiona na trwałych wartościach słowa poetyckiego i opisywanego przez nie świata.
W następnych tomach („Biblia cygańska” 1933, „Treść gorejąca 1936) powraca problem relacji pomiędzy słowem - znakiem a rzeczywistością, do której owo słowo się odnosi.
Tuwim podejmował również inne liczne tematy. Ważne w jego twórczości były wątki satyryczne (tom „Jarmark rymów” 1934, satyryczny poemat „Bal w operze” 1936, nie został dopuszczony do druku, wydany dopiero po wojnie). Tonacja satyryczna często łączyła się z tematyką polityczną i społeczną. Tuwim demaskuje prymitywne wzory życia, zakłamanie, fałsz, posługując się kpiną, groteską, ironicznym żartem. Często w swoich wierszach Tuwim manifestuje poglądy pacyfistyczne, a także wyraża osobiste refleksje na temat śmierci.
Wspomniane zostało wyżej, iż Skamander był grupą „programowo bezprogramową”, a o jej niezwykłości zadecydowały zdolności rzemieślnicze, talent artystyczny każdego z poetów oraz ich różne techniki twórcze. Dzisiaj ich twórczość stanowi klasykę literatury polskiej, ale należy pamiętać, że wartość poezji skamandryckiej polega na jej artystycznej różnorodności, co doskonale widać na przykładzie Tuwima, który z początku wyrażał przekonania ideowo - artystyczne wspólne całej grupie, a następnie poszedł własną drogą poetycką.
Na koniec warto również wspomnieć o popularnych utworach dla dzieci, których autorem był Tuwim („Lokomotywa”, „Ptasie Radio”, „Słoń Trąbalski”, „Zosia Samosia”). Wiersze te na stałe weszły do kanonu literatury dziecięcej, a znają i lubią je chyba wszyscy.