MEAD, str 75 -129.

Naśladownictwo

Wydaje się ze u formy ludzkiej naśladownictwo występuje w przypadku gestu wokalnego, ważnego z punktu widzenia mowy. Wydawało się, że liczne dowody na naśladownictwo występują też u pewnych form zwierzęcych szczególnie ptaków. Np. u papugi- nie jest to jednak autentyczna mowa, bo nie pokazuje pojęć, ale naśladownictwo dźwięków, które słyszy.

W psychologii człowieka współcześnie nie uważa się naśladownictwa za instynkt ogólny. Dawniej zakładano, że u człowieka istnieje określony impuls do robienia właśnie tego, co widzi, że robią inni. Wydaje się, że naśladownictwo w dużym stopniu występuje u dzieci. U ludzi występuje mówienie, które również jest zwykłym naśladownictwem (nie pokazuje pojęć) np. osoby mało inteligentne mówią różne rzeczy nie mając pojęcia, o co chodzi.

Czy istnieje jakaś przyczyna naśladownictwa? Odpowiedź zawarta jest w rozwoju młodych form( młody lis uczy się od rodziców jak polować, jak unikać pewnych zwierząt). Jeżeli młoda forma towarzyszy swym rodzicom to te reakcje, które wszystkie istnieją w naturze lisa, zostają powiązane z pewnymi określonymi bodźcami.

TERMIN NAŚLADOWNICTWO MIAŁ PRZEZ PEWIEN CZAS DUŻE ZNACZENIE W PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ I SOCJOLOGII. Był on podstawą całej teorii socjologicznej, której twórcą był francuski socjolog Gabriel Tarde. Początkowo psycholog bez adekwatnej analizy przyjmował, że człowiek skłonny jest robić to, co robią inni.

Konwersacja za pomocą gestów to przykład sytuacji, w których pewne fazy działania stają się i dla występujących w tych sytuacjach form bodźcami do tego, by spełniały one swoją rolę w tym działaniu. Te fazy działania, będące bodźcami dla innych form w działaniu społecznym są gestami. Sa one tą częścią działania, która jest odpowiedzialna za jego wpływ na inne formy. Gest w tej mierze, w jakiej oddziałuje na inną formę, oznacza działania.

W konwersacji za pomocą gestów jest zawarte przygotowanie do pełnego procesu społecznego obejmującego działania różnych form, a gesty, które są częściami działań, służą pobudzaniu innych form. Wywołują one działania odmienne od siebie samych. Mogą one wywoływać działania do nich podobne, z reguły jednak reakcja jest odmienna od samego bodźca. Płacz dziecka wywołuje u matki reakcję- niepokój; bodziec - to Stach, a reakcją jest opieka, troska.

Konwersacja za pomocą gestów nie zakłada symbolu, który ma znaczenie uniwersalne. Może być ona skuteczna nawet, gdy nie ma uniwersalnego symbolu, ponieważ bodziec, który daje jedna jednostka, może być właściwym bodźcem do pobudzenia równych reakcji jednostek w grupie. Aby każda jednostka reagowała właściwe, nie jest konieczne, by jakiś bodziec miał identyczne znaczenie dla wszystkich jednostek. Ludzie idący w tłumie przystosowują się do ludzi idących naprzeciw nieświadomie. Jest to przykład konwersacji za pomocą gestów, w której występuje zbiorowe działanie bez jakiegoś symbolu oznaczającego to samo dla wszystkich.

Wśród ludzi występuje tendencja do naśladowania, a szczególnie do odtwarzania gestów wokalnych (ptaki tez naśladują gesty wokalne). Jeżeli ktoś zamieszka w miejscowości, w której mówi się szczególnym dialektem to tez zacznie się nim posługiwać. Najprostszym sposobem wytłumaczenia tego faktu jest stwierdzenie, że ktoś nieświadomie imituje. Inny przykład: jeżeli ktoś myśli o jakiejś osobie, to jest skłonny mówić tak, jak mówiła ta osoba. Myśląc o jakiejś osobie jesteśmy skłonni naśladować jej różne zwyczaje. To jest właśnie IMITACJA (nic nie wskazuje na istnienie takiego zachowania u niższych form). Imitacja wydaje się być charakterystyczna tylko dla formy ludzkiej, która osiągnęła pewien rodzaj niezależnej świadomej egzystencji.

Gest wokalny i symbol znaczący

Pojęcie naśladownictwa jest szeroko stosowane w odniesieniu do gestu wokalnego. Gest wokalny jest bodźcem do jakiejś reakcji, a nie po prostu bodźcem do odtwarzania słyszanego dźwięku. Jest on jednym z tych bodźców społecznych, które wywierają na formę wykonującą je taki sam wpływ, jaki wywierają na tę formę, gdy sa wykonywane przez kogoś innego. To znaczy: słyszymy siebie samych mówiących i znaczenie tego, co mówimy jest takie samo dla nas, jak i dla innych. W przypadku gestu wokalnego forma słyszy swój własny bodziec tak samo jak wtedy, gdy jest on wytworzony przez inne formy; jest ona więc skłonna reagować na swój własny bodziec tak, jak reaguje na bodźce pochodzące od innych form.

„Imitacja” polega na tym, że jednostka wywiera wpływ na siebie w taki sam sposób, w jaki inni wywierają na nią wpływ; znajduje się ona więc nie tylko pod wpływem innych, ale także pod swoim własnym, w takiej mierze, w jakiej używa tego samego gestu wokalnego.

Gest wokalny nabiera wagi takiej, jakiej nie ma żaden inny gest. Nie możemy widzieć siebie, gdy przybieramy jakiś wyraz twarzy. Ale gdy słyszymy siebie mówiących, jesteśmy bardziej skłonni do zwracania na siebie uwagi. Łatwiej jest wychwycić i kontrolować swe gesty wokalne niż wyrazy twarzy.

Jeżeli jest cos z prawdy w starej maksymie głoszącej, że każdy tyran jest tchórzem to polega ona na tym, że taka jednostka wywołuje w sobie postawę strachu, którą jej wojownicza postawa wywołuje w innych jednostkach. W takiej mierze, w jakiej jednostka wywołuje w sobie postawę, jaką wywołuje u innych, reakcja ta zostaje wzmocniona i staje się dominująca. Jest to jedyna postawa tego, co nazywamy naśladownictwem ( nie jest to naśladownictwo w tym sensie, że powtarza się to, co robi ktoś inny). Mechanizm tego zjawiska jest następujący: jednostka wywołuje u siebie reakcję, która wywołuje u innej jednostki i dlatego nadaje większą wagę tym reakcjom niż innym oraz stopniowo konstruuje z tych serii reakcji dominująca całość.

Reakcja na gest wokalny polega na zrobieniu pewnej rzeczy i mówiąc wywołujesz te tendencję u siebie. Np. prosisz kogoś, aby przyniósł krzesło dla gościa i w ten sposób wzbudzasz w nim tendencję do uzyskania krzesła, ale jeżeli ten ktoś robi to zbyt powoli, ty sam przynosisz krzesło. Chodzi tu o działanie oparte na wspólnej postawie.

Szczególną cechą symbolu znaczącego jest, że jednostka reaguje na własny bodziec w taki sam sposób, w jaki reagują nań inni. Wtedy bodziec staje się znaczący; wtedy ktoś coś mówi. Jeśli chodzi o papugę jej mowa nic dla niej nie znaczy, ale gdy ktoś znacząco coś mówi za pośrednictwem procesu wokalnego to mówi to i do siebie i do wszystkich znajdujących się w zasięgu jego głosu.

Myśl, komunikacja i symbol znaczący

Utrzymywaliśmy, że jeżeli występuje u danej jednostki działanie podobne do działania innej jednostki, wtedy istnieje sytuacja, która umożliwia naśladownictwo.

Przełomowe znaczenie języka dla rozwoju doświadczenia polega na tym, że język jest bodźcem wpływającym tak samo na osobę mówiącą, jak i na osobę słuchająca.

Waga bodźca wokalnego polega więc na tym, że jednostka może słyszeć to co mówi, a słysząc to co mówi ma tendencję by odpowiedzieć tak, jak odpowiada inna osoba.

W przybliżeniu temu, co określamy jako ideę lub pojęcie odpowiada zainicjowanie zorganizowanych systemów reakcji. Gdyby ktoś spytał, jaka jest idea psa i próbował ja znaleźć w ośrodkowym układzie nerwowym, znalazłby grupę reakcji, które sa mniej lub bardziej powiązane przez określone ścieżki, tak, że gdy ktoś używa pojęcia „pies”, pobudza tę grupę reakcji.

Symbol może wywoływać u danej jednostki grupę reakcji takich, jakie wywołuje u innej, ale jest cos więcej, co jest związane z tym, że jest on symbolem znaczącym: ta właśnie reakcja w obrębie czyjejś osobowości na takie słowo jak „krzesło” lub „pies” stanowi dla jednostki zarówno bodziec, jak i reakcję. Na tym właśnie polega sens rzeczy, jej znaczenie.

Aby mogła istnieć myśl, muszą istnieć symbole, zwykle gesty wokalne, wywołujące u danej jednostki reakcję, którą wywołuje ona u innej, i to taką, że dana jednostka może kierować swym późniejszym postępowaniem przyjmując za punkt wyjścia tę reakcję.

Gest jako taki nie ma jakiegoś dużego znaczenia, ale ma wielkie znaczenie ze względu na to, co ujawnia.

Znaczenie

Przedmiotem naszego zainteresowania jest przede wszystkim inteligencja na poziomie ludzkim, to znaczy wzajemne przystosowanie poszczególnych działań jednostek ludzkich w obrębie zachodzącego między ludźmi procesu społecznego; takie przystosowanie następuje poprzez komunikację: za pośrednictwem gestów na niższych poziomach ludzkiej ewolucji i za pośrednictwem symboli znaczących (gestów, które mają znaczenie i które sa dlatego czymś więcej niż zwykłymi bodźcami) na wyższych poziomach ludzkiego rozwoju.

Podstawowym czynnikiem takiego przystosowania jest znaczenie. Znaczenie powstaje i mieści się w granicach związku między gestami danego organizmu ludzkiego, a następującym zachowaniu tego organizmu, wskazanym innemu ludzkiemu organizmowi przez ten gest. Innymi słowy źródłem powstania i istnienia znaczenia jest związek między danym bodźcem(gestami) i następującymi po nim fazami działania społecznego, którego ten gest jest wczesną fazą. Znaczenie jest więc wytworem obiektywnie istniejącego związku między pewnymi fazami działania społecznego; nie jest natomiast psychicznym dodatkiem do tego działania i nie jest `pojęciem” w ujęciu tradycyjnym. Gest wykonywany przez jeden organizm, wynik działania społecznego, którego gest jest wczesna fazą, i reakcja innego organizmu na ten gest sa elementami trójstronnego związku gestu z pierwszym organizmem, gestu z drugim organizmem oraz gestu z następującymi po nim fazami danego działania społecznego; ten trójstronny związek tworzy łożysko, w którym powstaje znaczenie, i które staje się w tym samym czasie jego dziedziną.

Gest oznacza pewną wypadkową działania społecznego, wypadkową, która wywołuje określoną reakcję ze strony jednostek biorących udział w tym działaniu: w ten sposób znaczenie jest dane lub określone w kategoriach reakcji. Znaczenie pociąga za sobą ten trójstronny związek między fazami działania społecznego jako kontekst, w którym powstaje, i w którym się rozwija.

Dwa aspekty procesu społecznego:

1. proces społeczny, przez komunikację, która umozliwia między uczestniczącymi w nim jednostkami, jest odpowiedzialny za pojawienie się ałego zbioru rzeczywistych nowych obiektów, które są funkcjami swego związku z tym procesem

2. gest wykonywany przez jeden organizm i przystosowawcza reakcja nan innego organizmu w obrebie jakiegoś danego działania społecznego wyrażają związek istniejący pomiędzy tym gestem jako początkiem danego działania i zakończeniem lub wypadkową danego działania, do którego ten gest się odnosi.

Logiczna struktura znaczenie wynika z trójstronnego powiązania gestu z reakcją przystosowawczą i z wypadkową danego działania społecznego. To trójstronne lub trójwartościowe powiązanie między gestem, przystosowawczą reakcją i wypadkowa działania społecznego zainicjowanego przez ten gest stanowi podstawę znaczenia.

Znaczenie zawiera związek gestu jednego organizmu z wypadkową działania społecznego, które ten gest inicjuje lub na który wskazuje, związek przejawiający się w przystosowawczej reakcji na ten gest innego organizmu; a taka przystosowawcza reakcja to właśnie znaczenie gestu.

PODZIAŁ GESTÓW:

1. Świadome (znaczące).

2. Nieświadome (nieznaczące)

Konwersacja za pomocą gestów jest znacząca, gdy jest prowadzona przez ludzi, ponieważ w innych przypadkach nie jest świadoma, tzn samo- świadoma. Zwierzę, jako cos przeciwstawnego formie ludzkiej, wskazując coś innej formie lub wykładając jej jakieś znaczenie, nie wskazuje jednocześnie sobie tej samej rzeczy, ani nie przedstawia sobie tego samego znaczenia; gdyż nie ma umysłu, nie myśli i dlatego w takim przypadku nie występuje znaczenie w sensie znaczącym lub samo-świadomym. Gest jest znaczący, gdy reakcja nań innego organizmu nie wskazuje organizmowi wykonującemu dany gest, na co reaguje ten innym organizm.

Istnieją dwie cechy przynależne do tego, co określamy jako „znaczenia”. Jedną jest uczestnictwo, a drugą możliwość przekazywania.

Natura znaczenia jest zawarta w strukturze działania społecznego, w związkach między jego trzema podstawowymi składnikami - trójstronnym powiązaniu gestu jednostki, reakcji innej jednostki na ten gest i ukończenia danego działania społecznego zapoczątkowanego przez ów gest pierwszej jednostki.

(więc trzy podstawowe składniki działania społecznego to gest wykonywany przez jeden organizm, wynik działania społecznego, którego gest jest wczesna fazą, i reakcja innego organizmu na ten gest).

UNIWERSALNOŚĆ

Można wyodrębnić czerwień jako doznanie i jako takie ma ona charakter przemijający; ale poza tym przemijającym charakterem jest coś, co nazywamy uniwersalnym, coś co nadaje temu znaczenie. Wydarzeniem jest kolor, jest on czerwony, jest to pewien rodzaj czerwieni- i w samym określeniu koloru jest coś, co nie ma charakteru przemijającego.

SPOŁECZNY WYMIAR UNIWERSALNOŚCI

Myślenie odbywa się w kategoriach powszechników, a powszechnik jest bytem, który można odróżnić od obiektu, za pomocą, którego my myślimy o tym powszechniku. Gdy myślimy o łopacie, nie koncentrujemy myśli na jakiejś konkretnej łopacie. Jeżeli mówimy o uniwersalnej łopacie to myślimy o czymś, co nie występuje jawnie w szczególnym przypadku, stanowiącym okazje do tych myśli. Myśl góruje nad wszystkimi wydarzeniami. Dewey uważa, że za pomocą naszej abstrahującej uwagi wyodrębniliśmy pewne cechy łopat, które są nieistotne dla poszczególnych róznych łopat, chociaż istnienie lub byt tych cech jest związane z tymi szczególnymi łopatami.Te cechy ,które występują w każdej łopacie jako takiej, są więc nieistotne dla którejkolwiek z nich. Możemy iśc dalej i powiedzieć, że te cechy nie mają związku z istnieniem wszystkich łopat, które można używać i użytkować. Innymi słowy te cechy nie mają związku z czasem i mogą być określane jako obiekty lub byty wieczne. Ale brak związku tych cech z czasem w naszych myślach nie zaprzecza ich istnieniu w szczególnych łopatach. Deweya jest nominalista i nie zgadza się z realistami, którzy twierdzą, że znaczenie nie mieści się w samym słowie. Deweya nalega na to, że znaczenie jest cechą łopaty, powstałą w wyniku społecznego charakteru procesu myślenia. Znaczenia powstały w procesie doświadczania społecznego.

Występowanie znaczenia gestu lub symbolu znaczącego zawsze zakłada istnienie społecznego doświadczenia i zachowania, w którym to znaczenie powstaje.

Sama uniwersalność, bezosobowość myśli i rozumu jest z behawiorystycznego punktu widzenia rezultatem przyjmowania przez daną jednostkę postaw innych w stosunku do niej samej i krystalizowania w końcu przez nią tych wszystkich szczególnych postaw w jedna postawę lub jeden punkt widzenia; taka postawę można nazwać postawą „uogólnionego innego”.

4

---