PRAWO KARNE
Lech Gardocki
Rozdział I. Zagadnienia wstępne
§ 1. Prawo karne na tle innych gałęzi prawa i dyscyplin naukowych.
Prawo Karne: określa czyny będące przestępstwami, kar grożących za przestępstwo, środków karnych i środków zabezpieczających.
Prawo karne procesowe: reguły postępowania organów państwowych, oraz określa prawa i obowiązki osób uczestniczących w procesie karnym.
Prawo karne wykonawcze: reguluje tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych. Obejmuje również prawo penitencjarne.
+ prawo karne skarbowe, prawo karne wojskowe, ustaw o postępowaniu z nieletnimi, prawo wykroczeń, prawo międzynarodowe.
Nauka prawa karnego: jest to wykładnia obowiązujących przepisów, tworzenie usystematyzowanego zbioru pojęć i zasad prawa. Wyjaśnia też, społeczna funkcję przepisów, instytucji i zasad prawa karnego.
Dziedziny pokrewne nauce prawa karnego:
Kryminologia: nauka o przestępcy i przestępczości. Bada zjawiska i formułuje jakieś ogólne twierdzenia. Poświęca wiele uwagi przyczynom przestępczości.
Wiktymologia: nauka o ofierze przestępstwa. Dopełnienie kryminologii.
Kryminalistyka: nauka o metodach środkach wykrywania przestępstw, wykrywania i ścigania ich sprawców. Gromadzenie dowodów dla celów procesu karnego.
Nauki o polityce kryminalnej: przedmiotem jest działalność organów państwowych w zakresie wymiaru sprawiedliwości sprawach karnych.
Nauki penitencjarne: zajmuje się różnymi aspektami wykonywania kary pozbawienia wolności, metod postępowania ze skazanymi.
§ 2. Funkcje prawa karnego.
Funkcja sprawiedliwościowa: zaspokaja poczucie sprawiedliwości pokrzywdzonego, przez ukaranie sprawcy.
Funkcja ochronna: służy ochronie dóbr oraz respektowaniu własności.
Funkcja gwarancyjna: ścisłe określenie granic przestępstwa, także obywatel nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności karnej, za czyn nie uznawany za przestępstwo w ustawodawstwie.
§ 3. Zasady prawa karnego.
Zasada odpowiedzialności karnej za czyn: konsekwencja popełnienia czynu lub zaniechania. Nie podlegają odpowiedzialności- poglądy zamiary. Nie jest pociągnięciem do odpowiedzialności zastosowanie środka zabezpieczającego.
Zasada winy: jedynie za czyn, z którego można zrobić zarzut. Musi występować więź psychiczna pomiędzy sprawcą a jego czynem. Więź ta występuje również przy tzw. Zamiarze popełnienia czynu.(art.1 p3 KK).
Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej:
- odpowiedzialność zbiorowa: za przestępstwo jednostki ponoszą odpowiedzialność pewne zbiorowości np. rodzina, miasto, ród.
Można wymierzyć kary pieniężne oraz przepadek korzyści pochodzących z czynu zabronionego, można orzekać różne zakazy.
- Odpowiedzialność posiłkowa (karne skarbowe): grzywną wymierzoną sprawcy można obciążyć osobę fizyczną, prawną, lub jednostkę organizacyjną bez osobowości prawnej, której sprawy prowadził sprawca przestępstwa skarbowego.
- Odpowiedzialność indywidualna: czyn własny sprawcy (plus charakter osobisty-nie może przejąć inna osoba niż sprawca).
Zasada humanitaryzmu: wymagania stawiane przez prawo karne, są na miarę możliwości ludzkich,. A stosowane kary i środki nie mogą być okrutne, nie powinny poniżać karanego, ani powodować zbędnych dolegliwości. (konwencja o ochronie PCz i PW, art.40 KRP).
Zasada nullum crimen sine lege:
prawo karne spisane i zawarte w ustawie
opis przestępstwa maxymalnie dokładny
niestosowanie analogii na niekorzyść oskarżonego
prawo nie działa wstecz
kara za przestępstwo musi być określona i przewidziana we wcześnie wydanej ustawie.
§ 5. Zagadnienia kryminalizacji.
Kryminalizacja: uznanie przez ustawodawcę pewnych czynów za przestępstwa.
Opisowa nauka o kryminalizacji: dlaczego kryminalizuje się i uznaje za przestępstwa pewne czyny.
- racjonalne powody nastawione są na cel, którym może być utwierdzenie postaw moralnych, ochrona pewnego dobra, potwierdzenie wartości, zdyscyplinowanie społeczeństwa, zapobieganie innym przestępstwom.
- irracjonalne powody kryminalizacji, ustawodawca nie stara się osiągnąć celu, kieruje się emocjami, intuicyjnie uznaje coś za karygodne.
Normatywna nauka o kryminalizacji: tworzy zasady dla ustawodawcy przy podejmowaniu decyzji o kryminalizacji lub dekryminalizacji. Winna opierać się o uzasadnienia naukowe. Kryminalizacja powinna opierać się o rachunek zysków i strat. Z uwzględnieniem zasady subsydiarności co oznacza ze prawo ni powinno interweniować gdy inne rodzaje reakcji społecznych są wystarczające.
§ 6. Ustawa karna i jej stosowanie.
Kodeks karny: spisany 1997, vacatio legis, 01.09.1998,
-część ogólna, reguły ustaw, zasady odpowiedzialności karnej, katalog i zasady wymierzania kar.
-część szczególna, szczegółowy opis przestępstw i kar
-część wojskowa,
Inne:
-konstytucja
-umowy międzynarodowe formułujące zobowiązania
-ratyfikowane umowy międzynarodowe
-orzecznictwo sądowe, szczególnie SN
Wykładnie przepisów:
-językowa: znaczenie słów użytych w tekście
-celowościowa: określa cel i sens przepisów
-systemowa: jak umiejscowiony jest przepis w ustawie
-zwężająca, rozszerzająca.
Wejście w Życie:
Dzień ogłoszenia podany jest w samej ustawie. Istnieje vacatio legis, czyli okres między opublikowaniem a wejściem w życie.
Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu:
-należy pamiętać o zasadzie, iż prawo nie działa wstecz
-w wypadku gdy popełnienie czynu nastąpiło w czasie poprzednio obowiązującej ustawy, a orzeczenie Sądu zapada za czasu nowej ustawy, stosujemy ustawę nową, chyba że ustawa obowiązująca uprzednio była względniejsza dla sprawcy
-po wydaniu orzeczenia, stosuje się zasadę stabilności wyroków.
Zasada obowiązywania: ustawy karnej pod względem miejsca i osób, wskazuje sytuacje, których przepisy karne danego państwa maja zastosowanie i w konsekwencji właściwe są sądy karne danego państwa.
Zasada terytorialności: ustawę karną stosuje się do czynów popełnionych na polskim terytorium lub na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną stanowi inaczej.
Koncepcja miejsca przestępstwa: czyli gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, albo w miejscu gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub miał nastąpić.
Instytucja przekazania-przejęcia ścigania(wyjątek od zasady terytorialności): w przypadku popełnienia przestępstwa przez cudzoziemca, wszczyna się postępowanie karne, następnie przekazuje się zebrane dowody i ew. podejrzanego do państwa, którego jest obywatelem.
Zasada narodowości podmiotowej(art.109KK): obywatel polski odpowiada za wszystkie czyny popełnione za granicą które są przestępstwami wg. Prawa polskiego oraz wg. Prawa obowiązującego w miejscu popełnienia (podwójna przestępność czynu).
Zasada narodowości przedmiotowej ograniczona: czyny popełnione przez cudzoziemców zagranicą podlegają polskiej ustawie karnej wtedy gdy są przestępstwami skierowanymi przeciwko interesom RP obywatelowi polskiemu , polskiej os prawnej, jednostce organizacyjnej, przestępstwu terrorystycznemu. (podwójna przestępność)
Zasada narodowości przedmiotowej nieograniczona: przewiduje ona w pewnych sytuacjach zastosowanie polskiej ustawy karnej bezwzględu na obywatelstwo sprawcy, bez ograniczenia warunkiem podwójnej przestępności. Gdy jest to:
-przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP
-przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom
-przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym
-fałszywe zeznania wobec urzędu polskiego
-przestępstwa, z których płynie korzyść majątkowa na terenie RP
Obowiązuje pierwszeństwo ekstradycji sprawcy za granicę
Zasada represji wszechświatowej(art. 113 KK): stosowanie polskiej ustawy karnej do cudzoziemców i obywateli w razie popełnienia przestępstwa zapisanego w umowach międzynarodowych (ludobójstwo, zbrodnie wojenne, narkotyki, fałszowanie pieniędzy).
Nie oznacza to jednak obowiązku ścigania każdego z takich przestępstw. Istnieje on tylko wtedy gdy sprawcy nie postanowiono wydać.
Moc prawna orzeczeń zagranicznych: orzeczenie Sądu zagranicznego nie stanowi przeszkody do wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego za ten sam czyn w Polsce. Sąd polski skazując za ten sam czyn okres pozbawienia wolności liczy od odebrania jej już za granicą.
Immunitety:
-immunitet materialny= stałe i trwałe uchylenie karalności, za czyny będące przestępstwem
-im. Formalne= czasowe wyłączenie możliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego.(prezydent RP, posłowie, senatorowie, rzecznik PO, NIK, sędziowie, prokuratorzy)
-im. Materialny parlamentarny
-im. Sędziowski
-im. Dyplomatyczny i Konsularny
Rozdział II. Nauka o przestępstwie.
§ 7. Pojęcie przestępstwa
Przestępstwo: czyn człowieka, zabroniony przez ustawę pod groźbą kary, jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy, w stopniu wyższym niż znikomy.
Przestępstwo jako czyn człowieka: podmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna. Pod uwagę bierzemy zewnętrzne zachowanie się człowieka. Nie chodzi o zjawiska psychiczne np. myśli zamiary i poglądy. Przestępstwem nie jest działanie pod wpływem przymusu bezwzględnego, nie jest sterowane własną wolą.
-przymus względny, wywieranie nacisku na wolę człowieka, ale nie wykluczanie kierowania przez tę wolę jego zachowanie się.
Czyn zabroniony: musi być zawarty w ustawie, odpowiadać opisowi określonego typu przestępstwa.
Ustawowe znamiona przestępstwa (opis): podmiot, strona przedmiotowa, przedmiot, znamiona opisowe, znamiona ocenne.
Przestępstwa nieumyślne: są przestępstwami z nieostrożności. Istnieją standardy ostrożności w każdej strefie życia społecznego (ruch drogowy, BHP)
Wina: zachodzi wtedy, gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego. Skierowana jest do konkretnej osoby. Ustawa określa przesłanki winy i wskazuje okoliczności wyłączające winę.
-psychologiczna teoria winy- jest to stosunek psychiczny sprawcy do czynu zabronionego
-normatywna teoria winy- istotą winy jest osobista zarzucalność popełnionego czynu.
Szkodliwość społeczna: zachowanie musi być szkodliwe aby można było nazwać je przestępstwem. Szkodliwość jest kwestia ocenną i kontrowersyjną.
Klasyfikacja przestępstw:
-zbrodnia: czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat
-występek: czyn zagrożony karą przekraczającą 1 miesiąc pozbawienia wolności, miesiąc ograniczenia wolności, lub grzywnę powyżej 30 stawek dziennych
-wykroczenie: zagrożenie karą nie przekracza powyższych.
Forma winy:
-umyślne: zbrodnia lub występek może być popełniony umyślnie
-nieumyślne: występek może być popełniony
Forma czynu:
-przestępstwa z działania
-przestępstwa z zaniechania
Znamię skutku:
-przestępstwa formalne (bezskutkowe): polega na określonym zachowaniu
-przestępstwa materialne(skutkowe): polega na podjęciu zachowania jak również zmianach w świecie zewnętrznym, czyli skutkom.
Typy przestępstw: do niektórych typów przestępstw, po dodaniu nowych znamion powstają nowe typy przestępstw.
-typ podstawowy: punkt wyjścia nazwy przestępstwa
-typ kwalifikowany: czyli utworzony a kara jest surowsza od podstawowego
-typ uprzywilejowany: tworzony a kara łagodniejsza od podstawowej.
Tryb ścigania:
-oskarżenie publiczno-skargowe: ściganiem zajmuję się oskarżyciel publiczny, działający w imieniu państwa. Prowadzi postępowanie przygotowawcze, sporządza akty oskarżenia, wykonuje czynności oskarżyciela przed sądem.
-prywato-skargowe: prywatnoskargowe polskim prawie nieliczne, zniesławienie 212KK, zniewaga 216KK, nietykalność cielesna 217KK.
§ 8. Struktura przestępstwa.
PODMIOT PRZESTĘPSTWA
Nieletni:
-osoby do lat 18, wobec których stosuje się środki wychowawcze, są zdemoralizowane
-osoby między 13 a 17 rokiem życia, wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne o znamionach przestępstw lub niektórych wykroczeń
-osoby do czasu ukończenia 21 roku życia, wobec których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze.
Młodociani: sprawca, który nie ukończył 21 lat w chwili popełniania czynu, ani 24 w chwili orzekania I instancji. Jest to szczególna kategoria sprawcy dorosłego.
Wiek sprawcy: podmiotem przestępstwa może być osoba fizyczna, która ukończyła 17 lat w chwili popełniania czynu.
-Istnieją wyjątki iż odpowiedzialność karną może ponieść nieletni który ukończył 15 lat (zamach na Prezydenta, zabójstwo, morderstwo, gwałt z okrucieństwem, rozbój)
-Potraktowanie dorosłego sprawcy w wieku od 17 do 18 roku życia jako nieletniego gdy występek może zostać zamiast karą obarczony środkiem poprawczym lub wychowawczym.
Przestępstwa Indywidualne a powszechne:
-przestępstwa powszechne: to takie, których podmiotem może być każda osoba odpowiadająca ogólnym cechą podmiotu przestępstwa
-p. indywidualne: to te w których opisie ustawowym znamię podmiotu określone jest, przez użycie dodatkowej cechy (matka, żołnierz)
STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA.
-Czyn podmiotu
-Skutek czynu
-Czas i miejsce czynu
-Sytuacja w jakiej popełniono czyn
-Sposób popełnienia oraz przedmiot wykonawczy czynu
FORMA CZYNU.
-Przestępstwo trwałe: czas popełnienia rozciąga się na okres od zapoczątkowania do zakończenia danego stanu(posiadanie broni)
-Wieloosobowe przestępstwo: przepisy ujmują czyn jako branie udziału
-Wieloczynowe przestępstwa: działalność składa się na poszczególne czyny, pojedyncze zachowanie niewyczerpuje znamion przestępstwa.(rozpijanie, znęcanie się)
Zaniechanie: niepodjęcie przez sprawcę działania, do którego był zobowiązany(formalne) lub spowodowanie określonego skutku, przez niepodjęcie takiego działania.(materialne).
-materialne zaniechania: osoby na których ciążą prawne obowiązki wynikające z ustawy, umowy, lub pełnienia określonej funkcji.
SKUTEK CZYNU.
Skutek czynu: określany w KK następstwem czynu. Miedzy zachowaniem się sprawcy a skutkiem tego zachowania się zachodzić musi związek przyczynowy.
- teoria ekwiwalencji: równowartość warunków opiera się na założeniu, że przyczyną każdego skutku jest pewna suma warunków koniecznych doi jego nastąpienia.
- teoria adekwatnego związku przyczynowego: dla uznania zachowania za przyczynę, wymaga się aby określony w ustawie skutek był normalnym typowym następstwem takiego zachowania się.
- teoria relewancji: nie każdy związek przyczynowy jest istotny dla odpowiedzialności karnej. Nie każde spowodowanie skutku może być sprawcy przypisane.
- przyczynowość zaniechania
STRONA PODMIOTOWA PRZESTĘPSTWA.
Inaczej strona subiektywna: wyraża stosunek psychiczny sprawcy do czynu. Stosunek ten może być umyślny lub nieumyślny.
Strona podmiotowa jest najważniejszą przesłanką winy.
Wina umyślna: Art. 9 KK. Czyn zabroniony, który sprawca chciał popełnić, może być bezpośredni lub ewentualny.
Zamiar bezpośredni: gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony. Chcenie oznacza iż sprawca obejmuje swoją świadomością wszystkie znamiona tego czynu.\
-zamiar bezpośredni nagły
-zamiar bezpośredni przemyślany
Zamiar ewentualny: gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i godzi się na to. Świadomość przy zamiarze ewentualnym nie polega na pewności. Wola nie polega na tym że sprawca chce, ale że godzi się na popełnienie takiego czynu.
Wina nieumyślna: przesłanką odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne, jest naruszenie zasady ostrożności. Popełniane jest na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.
-Lekkomyślność: sprawca świadomie narusza zasady ostrożności co daje możliwość popełnienia czynu zabronionego ale sprawca przypuszcza że go uniknie.
-Niedbalstwo: sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje choć mógł ją przewidzieć. Nie wykorzystał swych możliwości intelektualnych.
Wina mieszana: cześć znamion przestępstwa objęta jest zamiarem sprawcy, a druga część tylko winą nieumyśłną. Dot. to przestępstw umyślnych. (chciałam pobić a zabiłam)
PRZEDMIOT PRZESTĘPSTWA.
Przestępstwo jako czyn społecznie szkodliwy godzi w istotne dla społeczeństwa dobra prawne. Dobra te są przedmiotem przestępstwa.
Typy przestępstw, stosując kryterium przedmiotu ochrony, dzielimy na 3 grupy:
-polegające na naruszeniu dobra prawnego
-polegające na narażeniu dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwa
-przestępstwa abstrakcyjnego narażenia dobra prawnego.
Dobra indywidualne: są przedmiotem ochrony pojedynczego przepisu karnego.
Dobro rodzajowe: chronione przez grupę przepisów
Dobro ogólne: abstrakcyjnie pojęte dobro, którego ochrona jest zadaniem całego prawa karnego.
§ 9. Formy popełnienia przestępstwa.
Sprawstwo: Art. 18 KK. Za czyn odpowiada ten , kto wykonuje je sam.
Współsprawstwo: polega na wykonaniu przestępstwa z inna osobą. Działanie 2 lub więcej osób, objęte jest ich porozumieniem. Jest działaniem wspólnym, składającym się na pewną całość, mającą znamiona określonego przestępstwa.
Sprawstwo kierownicze: odpowiada ten kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę, lub kogoś uzależnionego od siebie skłania do wykonania takiego czynu.
Indywidualizacja winy: każdy odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności.
Podżeganie: nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego. Podżegacz musi chcieć nakłonić i chcieć by czyn został dokonany.
Pomocnictwo: fizyczne lub psychiczne ułatwianie innej osobie popełnienia czynu zabronionego. Może być tylko umyślne.
Uczestnictwo konieczne: Aby niektóre przestępstwa popełnić, konieczne jest współdziałanie więcej niż jednej osoby (łapownictwo)
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODŻEGACZA I POMOCNIKA
Kara za podżeganie i pomocnictwo wymierzana jest w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo.
Wyłączenie odpowiedzialności: podżegacz i pomocnik nie odpowiadają, jeżeli przejawili skuteczny czynny żal.
Prowokator (prowokacja): Nakłania inną osobę do popełnienia czynu, w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego.
FORMY STADIALNE PRZESTĘPSTWA
-Zamiar
-Przygotowanie
-Usiłowanie
-Dokonanie
Przygotowanie: Art. 16 KK
(przygotowanie w sensie ścisłym polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego)
(wejście w porozumienie w celu dokonania czynu zabronionego, czyli uzgodnienie zamiaru popełnienia przestępstwa)
Karalność przygotowania: Do niektórych przestępstw np. przeciwko pokojowi, przeciwko ludności.
Czynny żal: Sprawca karalnego przygotowania może przejawić czynny żal.
Usiłowanie: Art. 13 KK:
-zamiar popełnienia czynu zabronionego
-zachowanie zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu
-brak dokonania
Dotyczy zarówno przestępstw z działania jak i zaniechania.
Usiłowanie zagrożone jest taką samą karą jak przestępstwo dokonane.
Usiłowanie nieudolne zachodzi wtedy, gdy usiłujący nie uświadamia sobie, że dokonanie jest wykonalne.
Kodeks Karny gwarantuje bezkarność usiłującemu o ile dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi.
§ 10. Wyłączenie odpowiedzialności karnej.
Okoliczności wyłączające bezprawność czynu: czyn wypełniający znamiona przestępstwa nie jest nim w rzeczywistości, ponieważ na mocy przepisu prawnego lub utartej praktyki uważany jest za zgodny z prawem (kontratypy: obrona konieczna, stan wyższej konieczności)
Okoliczności wyłączające winy: niepoczytalność, rozkaz przełożonego…
Znikoma społeczna szkodliwość czynu
§ 11. Kontratypy.
Obrona konieczna ART. 25 KK
Odpieranie bezpośredniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu.
Warunki:
Bezpośredni zamach - działanie zagrażające naruszeniu dobra prawnego
Zamach bezprawny - niekoniecznie dot. to prawa karnego. Nie musi mieć charakteru przestępstwa (niepoczytalny napastnik)
Obrona musi być konieczna w sensie technicznym - tzn. mamy prawo użyć sposoby i środki konieczne do odparcia zamachu.
Dysproporcja dóbr:
Sposób obrony musi być współmierny do niebezpieczeństwa zamachu. Dysproporcja między nimi nie może być nadmierna.
Przekroczenie granic:
Przekroczenie obrony koniecznej sprawia, że działanie obronne przestaje być działaniem prawnym,
Eksces intensywny, zachodzi gdy broniący stosuje sposób obrony, który nie był konieczny dla odparcia zamachu, lub zachodzi rażąca dysproporcja dóbr.
Eksces ekstensywny, spóźnione działanie obronne lub działanie przedwczesne w momencie, gdy zamach nie miał jeszcze charaktery bezpośredniego.
Stan wyższej konieczności Art. 26 KK
Wyłącza przestępność czynu polegającego na poświęceniu jakiegoś dobra, jeżeli było to zachowanie się podjęte w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru chronionego prawem, przy czym niebezpieczeństwa nie można było uniknąć.
- bezpośrednie niebezpieczeństwo zachodzi, gdy zagrożone jest naruszenie dobra w najbliższej przyszłości.
Proporcja dóbr:
-Dobro poświęcone ma mniejszą wartość niż ratowane
-Dobra te są równej wartości
-Dobro poświęcone ma „wartość wyższą”
Działanie swk musi mieć charakter działania umyślnego i znamiennego celem. Konsekwencja swk „niedopełnia przestępstwa” …
Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków:
Wyłącza odpowiedzialność karną. Szereg uprawnień wynikających z prawa cywilnego określa się jako dozwoloną samopomoc (ukrywanie tożsamości przez policję, ograniczanie wolności przez Sąd)
Zgoda pokrzywdzonego:
Jest skuteczna gdy: dot. dobra którym osoba udzielająca zgody może swobodnie dysponować (większość dóbr prawnych nie może być jednak naruszana za zgodą np. uszkodzenie ciała, zabicie).
Czynności lecznicze:
W celu leczenia zgodnie z zasadami sztuki medycznej
Karcenie Małoletnich:
O ile ma cel wychowawczy, dokonują rodzice lub prawni opiekunowie, nie przekracza pewnego stopnia intensywności.
Ryzyko sportowe:
Dyscyplina jest dozwolona, działanie ma cel sportowy a wszelkie reguły gry zostały zachowane.
Ryzyko nowatorstwa:
Celem jest przeprowadzenie eksperymentu, korzyści mogą mieć istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, przy obecnym stanie wiedzy można spodziewać się rezultatów eksperymentu.
Ostateczna potrzeba:
Dotyczy przepisów wojskowych
Zwyczaj:
Przestępność wyłączona o ile czyn mieści się w społecznie akceptowanym zwyczaju
§ 12. Wyłączenie winy
Niepoczytalność:
Brak możliwości rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swym postępowaniem, która spowodowana jest upośledzeniem umysłowym chorobą psychiczną lub innymi zakłóceniami psychiki.
Poczytalność ograniczona:
Nie wyłączona winy, jednak wpływa na stopień winy powodując jego obniżenie. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Wprawienie się w stan odurzenia:
W chwili czynu znaczne ograniczenie poczytalności wynikające z wprawienia się w stan nietrzeźwości lub odurzenia innym środkiem. Sprawca ponosi odpowiedzialność wg ogólnych zasad o ile dobrowolnie i świadomie pije alkohol lub zażywa narkotyk oraz sprawca przewidywał lub mógł przewidzieć, że pod wpływem będzie miał ograniczona poczytalność.
Błąd co do faktu:
Rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem o nim sprawcy, czyli błąd co do znamienia czynu zabronionego (myśliwy myśli ze strzela do zwierza a popełnia nieumyślne spowodowanie śmierci)
Nieświadomość bezprawności czynu:
Stosuje się go w odniesieniu do mniej znanych typów przestępstw.
Przestępstwo urojone:
Ktoś zachowuje się zgodnie z prawem, ale myśli, że jest to przestępstwo.
Rozkaz przełożonego:
W polskim prawie karnym mamy koncepcję „umiarkowanego posłuszeństwa” żołnierz dopuszczając się czynu zabronionego, który jest wykonaniem rozkazu niedopełnia przestępstwa chyba, że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo.
§ 13. Znikoma społeczna szkodliwość czynu
Art. 1 KK:
Nie stanowi przestępstwa czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Chodzi o czyny wypełniające znamiona przestępstwa, jednak zbyt nietypowe by jako przestępstwo je osądzać. Mogą być potraktowane jako podstawa innego rodzaju odpowiedzialności. Znikomość to kategoria ocenna.
§ 14. Zbieg przestępstw i przepisów ustawy.
Zbieg przestępstw:
Sprawca popełnia 2 lub więcej przestępstw przed wydaniem 1-szego z wyroków za którekolwiek z tych przestępstw.
Systemy wymierzania kary:
-Przewiduje łączenie kar tego samego rodzaju
-Przewiduje 2 górne i 1 dolną granicę kary
-Kara łączna nie może być niższa od najwyższej z wymienionych kar
-Kara łączna nie może być wyższa od sumy kar wymierzonych
Ciąg przestępstw:
-Sprawca popełnia 2 lub więcej przestępstw
-W krótkich odstępach czasu
-W podobny sposób
-I zanim zapadł pierwszy wyrok za którekolwiek z przestępstw
Sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Zbieg kar:
Gdy pewne kary nie podlegają łączeniu wówczas wykonywane są kolejno, co daje ich zsumowanie.
Pozorny zbieg przestępstw:
Pewne podobieństwo czynów przy bliższej analizie zbiegu nie ma, w drodze praktyki można uznać jednak za zbieg.
Przestępstwo ciągłe:
Uważa się za jeden czyn zabroniony o ile:
-w krótkich odstępach czasu
-2 lub więcej zachowań
-w wyniku z góry powziętego zamiaru
Czynności współkarne:
Zbieg przepisów ustawy:
Gdy jeden czyn wypełnia znamiona 2 lub więcej przestępstw
Kumulatywna kwalifikacja czynu:
Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo, choć w kwalifikacji wymienia się wszystkie naruszone przepisy. Karę wymierzą się na podstawie przepisu przewidującego najsurowszą karę.
Pozorny zbieg przepisów:
-Wyłączenie przepisu ogólnego przez przepis szczególny
-Wyłączenie przepisu pochłoniętego przez przepis pochłaniający
-Wyłączenie przepisu posiłkowego przez przepis główny.
Rozdział III. Nauka o karze, środkach karnych i środkach zabezpieczających.
§ 15. Kara
Kara kryminalna to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.
Teorie kary:
-teoria bezwzględna(absolutna):kara ma być odpłatą za przestępstwo
-Teoria względna(utylitarna): akcentuje celowy charakter kary, ma ona wychowywać ukaranego jak i potencjalnych przestępców.
-Teoria mieszana: próbuje pogodzić idee kary sprawiedliwej i idee kary odpłacającej za czyn
Platon:
Sprawiedliwa kara ma przywracać naruszoną harmonię,
św. Tomasz Św. Augustyn:
Jako instrument poprawy, element sprawiedliwości, dolegliwość dla przestępcy za wyrządzone zło
Oświecenie: nacisk na potrzeby racjonalizowania prawa karnego i utylitaryzmu kary
Bentham:
Przymus psychologiczny, kara za przestępstwo ma odstraszać potencjalnych sprawców, ma charakter prewencji generalnej.
Kant:
Kara bezwzględna, jako odwet moralny za wyrządzone zło
Hegel:
Kara jako odpłata, ma przywrócić stan sprzed przestępstwa
Dziś:
Ogólnoprewencyjne, świadomość kary, ma odstraszać potencjalnych sprawców.
Indywidualno-prewencyjne:
Zapobieganie popełnienia przestępstwa przez konkretną osobę.
§ 16. System Kar.
Katalog kar:
Grzywna
Ograniczenie wolności
Pozbawienie wolności
25lat pozbawienia wolności
Dożywotnie pozbawienie wolności
Plus środki karne Art. 39 KK
Kara grzywny:
-grzywna kwotowa: Sąd ustala wysokość kwoty pieniężnej, którą oskarżony musi uiścić na rzecz skarbu Państwa
-grzywna w stawkach dziennych: Sąd określa liczbę stawek dziennych, następnie określa wysokość stawki dziennej.
System stawek dziennych odnosi się do równego traktowania skazanych i dostosowany jest do ich indywidualnych realnych możliwości płatniczych.
Grzywna może być tzw. samoistna lub też występować obok kary pozbawienia wolności.
Kara ograniczenia wolności:
Od 1 miesiąca do 12 miesięcy, skazany w czasie odbywania kary: - nie może bez zgody Sądu zmieniać stałego miejsca pobytu, - jest zobowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez Sąd, - ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
Skazany często wykonując wskazaną pracę działa nieodpłatnie na cele społeczne. Inny rodzaj pracy: potrącenie 10-20% wynagrodzenia na rzecz Skarbu państwa.
Kara pozbawienia wolności:
(historyczne brednie) system celkowy, pojedyncze cele plus czytanie biblii, system milczenia, wspólna praca bez słów.
Wg. Art. 37 KK kara trwa najmniej miesiąc najdłużej 15 Lat.
Pozbawienie wolności dożywotnie i 25 lat pozbawienia wolności:
Obie kary maja charakter izolacyjny, zabezpieczają społeczeństwo przed niebezpiecznymi sprawcami. Dożywotnio skazany może ubiegać się o ułaskawienie lub przedterminowe warunkowe zwolnienie po odbyciu 25 lat wyroku Art. 78 KK.
Problem kary śmierci:
Od oświecenia datuję się próby zniesienia jej,
Argumenty przeciwko:
-Państwo nie ma prawa do uśmiercania Ludzi
-Nieskuteczna bo nie odstrasza innych od popełniania przestępstw
-Wzbudza złe instynkty
-Nieodwracalność kary uniemożliwia naprawienie pomyłki Sądowej
-Kara okrutna.
Argumenty za karą śmierci:
-pozwala eliminować niepoprawnych sprawców zbrodni
-odstrasza od popełniania przestępstw
-zaspokaja społeczne poczucie sprawiedliwości
Kara śmierci jest regulowana w Międzynarodowej konwencji dotyczącej praw człowieka, ograniczona dopuszczalność do przestępstw popełnionych w czasie wojny lub bezpośredniego zagrożenia wojną.
Kodeks Karny z 1997 zniósł karę śmierci w Polsce.
§ 17. Środki karne.
Katalog środków Art. 39 KK.:
Pozbawienie praw publicznych
Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności gospodarczej
Zakaz prowadzenia pojazdów
Przepadek
Obowiązek naprawienia szkody
Nawiązka
Świadczenie pieniężne
Podanie wyroku do wiadomości publicznej
Środki karne dzielimy na:
-wymierne w czasie
-orzekane od roku do lat 10
-środki karne jednorazowe
Pozbawienie praw publicznych:
Pierwsza grupa dotyczy uprawnień w sferze działalności publicznej:
Utrata czynnego prawa wyborczego
Utrata prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwości
Utrata praw do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych
Druga grupa uprawnień traconych:
Utrata orderów odznaczeń i tytułów honorowych
Brak zdolności do uzyskiwania ich w okresie trwania kary
Zakaz zajmowania stanowisk wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej:
W wypadku nadużycia stanowisk lub zawodu (ślusarz podrabia klucze)
Dalsze zajmowanie stanowiska zagraża istotnym dobrą chronionym
Zakaz prowadzenia pojazdów:
Prowadzenie pojazdu przez osobę zagraża bezpieczeństwu komunikacji (samochód traktor rower statek łódź samolot)
Przepadek przedmiotów lub korzyści majątkowych ART. 44 ;45 KK
Przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa
Przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa
Przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przesyłanie, przenoszenie lub przewóz jest zakazany
Przepadek korzyści pochodzących chociażby pośrednio z popełnienia przestępstwa
Podanie wyroku do publicznej wiadomości
Ma głównie znaczenie prewencyjne.
Nawiązka i świadczenie pieniężne
Nawiązka: obowiązek uiszczenia na rzec pokrzywdzonego, kwoty podwójnej wysokości w stosunku do wyrządzonej szkody. Nawiązka nie może przekroczyć 10krotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Może być orzeczona w razie skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, w takim wypadku orzekana jest na cel społeczny związany z ochroną zdrowia. Może być również orzeczona za przestępstwo przeciwko środowisku, wtedy wypłacana jest na ochronę środowiska.
Świadczenie pieniężne: polega na wpłaceniu określonej kwoty na określony cel społeczny, Sąd orzeka świadczenie, gdy odstępuje od wymierzenia kary i w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.
Obowiązek naprawienia szkody Art. 46 KK:
Sąd orzeka obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części na wniosek pokrzywdzonego w razie skazania za pewne przestępstwa (śmierć, uszczerbek na zdrowiu, przeciw środowisku…)
W pewnych przypadkach zamiast obowiązku naprawienia szkody Sąd może orzec nawiązkę.
Zwrot korzyści:
Jego specyfika polega na tym, że dotyczy innych podmiotów niż sprawca przestępstwa, w tym i podmiotów niebędących osobami fizycznymi.
§ 18. Zaniechanie ukarania sprawcy.
Niepodleganie karze:
Instytucja przewidziana w KK w wypadkach takich jak np. czynny żal, ukrywanie sprawcy będącego osobą najbliższą…
Niepodleganie karze ma albo zachęcić sprawcę do określonego zachowania, albo stanowi konsekwencję uznania czynu w mniejszym niż zwykle stopniu nagannym.
Orzeczenie tego nie oznacza całkowitego usprawiedliwienia sprawcy.
Abolicja:
Oznacza darowanie pewnych przestępstw. Z reguły łączona z amnestią. Klasyczna formuła abolicyjna przebacza i puszcza w niepamięć.
Odstąpienie od wymierzania kary:
W tym wypadku sprawca nie jest automatycznie zwolniony z poniesienia kary, jednak na mocy decyzji Sądu pomimo naganności czynu uzna on za niecelowe ukaranie sprawcy. Odstąpienie można stosować również wówczas, jeżeli osoba biorąca współudział w przestępstwie ujawni dane o współuczestnikach i okolicznościach.
Odstąpienie może być też jednym ze sposobów nadzwyczajnego złagodzenia kary o ile zastosuje się przy orzekaniu dodatkowe środki karne.
Warunkowe umorzenie postępowania karnego:
- następuje na okres próby od 1 roku do 2 lat
Przesłanki:
-popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności
-sprawca nie był dotychczas karany z przestępstwo umyślne
-okoliczności popełniania czynu nie budzą wątpliwości
-wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne
-istnieje pozytywna prognoza co do sprawcy
Warunkowe umorzenie może być połączone z dozorem, kuratora, instytucji lub organizacji.
Umarzając warunkowe postępowanie można nałożyć pewne obowiązki na sprawcę:
-informowanie Sądu lub kuratora o przebiegu próby
-obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego
-obowiązek alimentacyjny
-powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu lub innych środków
Obligatoryjne jest zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody w całości lub w części.
Sąd może podjąć postępowanie karne jeżeli w okresie próby sprawca popełnił przestępstwo umyślne, rażąco narusza porządek prawny lub nie wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków prawnych.
§ 19. Sądowy wymiar kary.
Wymiar ten rozumiemy jako orzeczenie kary przez Sąd konkretnemu sprawcy.
Ustawowy wymiar kary:
-granice kary, którą ustala przewiduje dla danego sprawcy za popełnienie zarzucanego mu przestępstwa.
Zasady Sądowego wymiaru kary:
-zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy, nie chodzi o dowolność, ale o pewien margines oceny w kwestii znaczenia i stopnia wpływu konkretnych okoliczności na wymiar kary.
-zasada indywidualizacji kary: akcentuje potrzebę dostosowania orzekanej kary do cech osobowości, charakteru, motywów, sposobu działania, itp. konkretnego sprawcy.
-zasada oznaczności kary: chodzi o to, aby był określony rodzaj i wysokość kary.
Ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary: (Art. 53+3 KK)
Stopień winy sprawcy
Humanitaryzm kary
Społeczna szkodliwość czynu
Prewencja indywidualna
Prewencja ogólna (świadomość prawna społeczeństwa)
Ad1. Dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy, stopień winy wyznacza więc górny pułap kary.
Ad 4 i 5. Kara ma w założeniu oddziaływać na grupy społeczne. Powinna odstraszać od popełniania przestępstw. Zasadność kary powinna utwierdzać prawidłowe postawy wobec prawa.
Kara ma wychować skazanego zresocjalizować go, czyli odstraszyć od ponownego popełniania przestępstw, ukształtować od nowa osobowość. Doprowadzić do ponownej prawidłowej instytucjonalizacji norm prawnych i społecznych.
- kary wolnościowe mają pierwszeństwo nad karami izolacyjnymi
Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary:
Dotyczy to możliwości orzeczeni kary w granicach szerszych niż przewidziane w sankcji przepisu określającego dane przestępstwo, albo ograniczenie możliwości wymierzenia kary łagodniejszej.
- zaostrzenie w wypadku ciągu przestępstw
- w wypadku recydywy specjalnej, gdy sprawca popełnia umyślnie przestępstwo podobne, za które już był skazany.
- w wypadku recydywy specjalnej wielokrotnej - za przestępstwo o charakterze terrorystycznym
Nadzwyczajne złagodzenie kary:
Polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, albo wymierzanie kary łagodniejszego rodzaju.
Zasady:
-jeżeli w wypadku zbrodni kara nie niższa od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagrożenia.
-w wypadku występku (kara izolacyjna powyżej roku), Sąd orzeka grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności.
-w wypadku występku (pozbawienie wolności poniżej 1 roku) Sąd wymierza grzywnę lub karę ograniczenia wolności.
-jeżeli czyn zagrożony jest alternatywnie grzywną ograniczenia wolności albo pozbawieniu wolności, Sąd odstępuje od kary i orzeka środek karny.
Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary:
Gdy czyn popełniany jest w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej
W stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze
Wyjątkowo, kiedy nawet najniższa kara była by niewspółmiernie surowa.
Przypadku szczególne:
Sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie jeżeli sprawca ujawnia informacje dotyczące osób oraz istotne okoliczności popełnienia przestępstwa.
Warunkowe zawieszenie wykonania kary
Warunkowe zawieszenie to odmiana warunkowego skazania. Warunkowe zawieszenie to środek probacyjny związany z poddaniem sprawcy próbie.
Przesłanki:
- orzeczono karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 2 lat, karę ograniczenia wolności albo grzywnę samoistną.
- wymierzenie kary z warunkowym zawieszeniem jest wystarczające dla osiągnięcia celów kary oraz zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
Okres próby, wymierzenie grzywny:
-okres próby oznacza Sąd, od 2 do 5 lat w wypadku zawieszenia kary pozbawienia wolności
-od 1 do 3 lat w wypadku zawieszenia grzywny lub kary ograniczenia wolności
W trakcie poddawania próbie Sąd morze nałożyć na skazanego pewne obowiązki. Zawieszenie kary może być też połączone z dozorem osoby lub instytucji.
§ 20. Zmiana kary orzeczonej.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie:
Przesłanki:
- odbycie przez skazanego pewnej części kary (co najmniej połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach)
- skazanego w warunkach recydywy specjalnej można zwolnić po upływie 2/3 kary ale nie wcześniej niż po roku
- skazany w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej po odbyciu ¾ kary ale nie wcześniej niż po roku
- skazany na 25 lat po odbyciu 15 lat,
- skazany na dożywocie po 25 latach kary.
Dodatkową przesłanką jest pozytywna prognoza kryminologiczna, co oznacza że kara osiągnęła swe cele szczególnoprewencyjne.
Okres próby, dozór:
Warunkowe zwolnienie następuje na okres próby, który jest częścią kary pozostałej do odbycia. Długość tego okresu zależy od długości odbywanej kary.
Warunkowo zwolniony może być poddawany obowiązkom oraz dozorowi.
Jeśli prognoza, co do sprawcy okazała się trafna i okres próby przebiegł pomyślnie, karę uważa się za obytą z chwilą warunkowego zwolnienia.
Natomiast niepomyślny przebieg próby powoduje odwołanie warunkowego zwolnienia.
Kary zastępcze i zmiana kar w toku ich wykonywania:
- nieziszczona w terminie 30 dni grzywna podlega egzekucji. Jeżeli nie dojdzie do skutku egzekucja grzywnę nie przekraczającą 120 dziennych stawek można przekształcić na pracę społeczną i użyteczną. Jeżeli żadna z tych prób jest nieskuteczna można pozbawić wolności. Wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności może być warunkowo zawieszone na okres od 1 roku do 2 lat.
Ułaskawienie:
Jest to akt o charakterze indywidualnym, dotyczy konkretnej, oznaczonej co do tożsamości osoby. Na ogół stosowany w wypadku gdy skazany ma ciężki stan zdrowia, zaawansowany wiek itp. (humanitaryzm)
Amnestia:
Jest aktem generalnym przewiduje złagodzenie lub darowanie kary. Wymaga formy ustawowej i nie jest adresowana do osób oznaczonych co do tożsamości. Darowanie i łagodzenie nie oznacza puszczenia w niepamięć tak jak w wypadku abolicji.
§ 21. Środki zabezpieczające.
Ich funkcją jest zabezpieczenie społeczeństwa przed niebezpieczeństwem osób naruszających prawo karne.
KK przewiduje 2 rodzaje środków zabezpieczających:
- Izolacyjno-lecznicze (Art. 93-98 KK)
- Administracyjne ( Art. 99-100 KK)
Mogą być one orzeczone tylko, gdy jest to niezbędne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę danego czynu.
Środki izolacyjno lecznicze:
- umieszczenie w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym.
- umieszczenie w zakładzie karnym gdzie stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne.
- umieszczenie w zakładzie zamkniętym leczenia odwykowego
Środki administracyjne:
- tytułem środka zakaz zajmowania stanowiska, prowadzenia działalności, wykonywania zawodu, zakaz prowadzenia pojazdów.
Wymierzone zakazy orzekane są bez terminu. Sąd uchyla zakaz jeżeli ustały przyczyny jego orzeczenia.
§ 22. Przedawnienie.
Przedawnienie w prawie karnym polega na tym, że po upływie określonego czasu nie można zrealizować odpowiedzialności karnej za dane przestępstwo.
3 rodzaje przedawnienia w PL:
1. Przedawnienie ścigania (Art. 101 KK)
- 30 lat gdy chodzi o zbrodnie zabójstwa
- 20 lat gdy chodzi o inna zbrodnię
- 10 lat gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 l.
- 5 lat gdy czyn jest zagrożony karą do 3 lat
- 3 lata gdy czyn jest zagrożony karą ograniczenia wolności lub grzywną
Przedawnienie wyrokowania (Art. 101 KK)
- postępowanie przeciwko osobie ustaje z upływem 5 lat. Tak więc podane wyżej terminy przedawnienia ścigania ulegają przedłużeniu o 5 lat.
Przedawnienie kary
- w wypadku gdy dochodzi do wydania prawomocnego wyroku, możemy oczekiwać jedynie przedawnienia wykonania kary:
- 30 lat w razie skazania na karę pozbawienia wolności powyżej 5 lat
- 15 lat w razie skazania na karę pozbawienia wolności do 5 lat
- 10 lat w razie skazania na inną karę
Zatarcie skazania:
Polega na przyjęciu pewnej fikcji prawnej. Fikcja ta polega na tym, że po spełnieniu określonych przesłanek uważa się osobę skazaną za niekaraną, a wpis z rejestru karnego usuwa się.
Rozdział IV. Poszczególne przestępstwa.
§ 23. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości i wojenne.
Art. 6 ze statutu Trybunału Norymberskiego:
- zbrodnie przeciwko pokojowi: obejmują planowanie, przygotowanie, rozpoczęcie lub prowadzenie wojny napastniczej albo wojny będącej pogwałceniem traktatów porozumień lub przyrzeczeń międzynarodowych albo współudział w planie lub zmowie w celu dokonania jednego z powyższych czynów.
- zbrodnie wojenne obejmują: pogwałcenie praw i zwyczajów wojennych. Złe obchodzenie się, deportacja, mordowanie jeńców, zabijanie zakładników, rabunek własności, nieusprawiedliwione koniecznością wojenną spustoszenie.
- zbrodnie przeciwko ludzkości: obejmują morderstwa, wytępienie, niewolnictwo, deportacje i inne czyny nieludzkie, których dopuszczano się przeciwko jakiejkolwiek ludności.
Konwencja z 1948 roku, ONZ.
Ludobójstwo: czyn popełniany w zamiarze zniszczenia całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych a polegający na zabójstwie członków grupy lub na innych czynach.
Konwencja z 1968 roku:
Niestosowanie przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości.
KK z 1997 roku:
Problemowi temu poświęcił cały rozdział XVI.
§ 24. Przestępstwa przeciwko Rzeczpospolitej polskiej.
Ujęcie ich jest względnie szerokie, obwarowane surowymi zagrożeniami ustawowymi. Rozdział XVII KK odnoszą się do ochrony państwa i konstytucji a nie jedynie określonego ideologią ustroju.
Zdrada główna, zamach stanu:
Zdrada główna (Art. 127 KK):
Przestępstwo zdrady głównej może być popełnione przez wspólne działanie, co najmniej 3 osób.
Jest to przestępstwo kierunkowe, sprawca działa w porozumieniu z innymi.
Celem działania jest pozbawienie niepodległości, oderwanie części obszaru lub zmiana ustroju przemocą.
Zamach stanu (Art. 128 KK):
Podlega na podjęciu działalności zmierzającej do usunięcia przemocą konstytucyjnego organu RP.
Zdrada dyplomatyczna:
Jest to przestępstwo indywidualne.
Jego podmiotem może być tylko osoba upoważniona do występowania w imieniu RP.
Zachowanie się sprawcy ma polegać na działaniu na szkodę RP.
Szpiegostwo (Art. 130 KK):
Branie udziału w działalności obcego wywiadu przeciwko RP, np. werbowanie agentów, szkolenia.
Udzielenie obcemu wywiadowi wiadomości, których przekazanie może wyrządzić szkodę RP.
Organizowanie działalności obcego wywiadu lub kierowanie nim.
Dezinformacja wywiadowcza (Art. 132 KK):
Podmiotem tego przestępstwa może być tylko agent polskiego wywiadu. Jest nie lojalny, wprowadza wywiad w błąd, dostarczając podrobione dokumenty, udzielając fałszywych informacji, itp.
Znieważenie narodu (Art. 133 KK)
Zachowanie się sprawcy musi być publiczne. Znieważenie dotyczyć musi albo państwa albo narodu.
Zamach na prezydenta RP (Art. 134-135 KK):
Najpoważniejsze przestępstwo tej grupy to zamach na życie.
Czynna napaść, która polega na naruszeniu nietykalności cielesnej.
Zniewaga prezydenta, polega na naruszeniu w formie werbalnej lub innej godności osobistej prezydenta.
Znieważanie symboli Państwowych (Art. 137 KK):
Publiczne niszczenie, uszkadzanie, usuwanie godła, sztandaru, bandery, flagi. Przepis ten stosuje się również wobec państw zapewniających wzajemność.
§ 25. Przestępstwa przeciwko obronności.
Zamach na jednostkę sił zbrojnych (Art. 140 KK):
Zamach jest przestępstwem kierunkowym, ponieważ do jego znamion należy cel osłabienia mocy obronnej RP. Potocznie nazywa się dywersją.
- służba w obcym wojsku (Art. 141 KK)
- uchylanie się od służby wojskowej ( Art. 143 KK)
§ 26. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.
Zabójstwo (Art. 148 KK):
Jest przestępstwem materialnym, ponieważ do jego znamion należy skutek w postaci spowodowania śmierci człowieka. Śmierć człowieka rozumie się przez śmierć mózgową, która jest nieodwracalnym ustaniem funkcji pnia mózgu.
Istotnym czynnikiem w tym artykule jest definiowanie pojęcia człowieka, istnieją 4 koncepcje:
- moment pierwszego samodzielnego oddechu
- moment oddzielenia się płodu od ciała matki
- moment początku porodu
- moment osiągnięcia przez płód zdolności życia organizmu poza ciałem matki.
Morderstwo (Art. 148 §2 KK)
Konsekwencją uznania czynu za morderstwo a nie zwykłe zabójstwo jest podwyższenie dolnej granicy kary z 8 na 12 lat.
Morderstwem jest umyślne zabicie człowieka, jeśli zostało popełnione:
- ze szczególnym okrucieństwem
- w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem lub rozbojem
- w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie
- z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych
Zabójstwo w afekcie (Art. 148 KK):
Wskazuje na niższy stopień winy sprawcy, gdyż działa on w stanie silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami. Nie chodzi jednak o zwykłą nadpobudliwość, zachowanie się musi wynikać z uprzednio zadanej krzywdy np. znęcanie, zdrada, obelga.
Dzieciobójstwo (Art. 149 KK):
Matka, która zabija dziecko w okresie porodu, pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Zabójstwo eutanatyczne (Art. 150 KK):
Chodzi o zabójstwo na żądanie ofiary i pod wpływem współczucia dla niej. Kodeks przewiduje znaczne obniżenie winy a nawet odstąpienie od niej w wyjątkowych wypadkach.
Namowa lub pomoc do samobójstwa (Art. 151 KK):
Obejmuje on doprowadzenie, namowę lub udzielenie pomocy do samobójstwa. Przypomina to podżeganie lub pomocnictwo.
Nieumyślne spowodowanie śmierci (Art. 155 KK):
Polega na nieostrożnym zachowaniu się sprawcy, którego skutkiem była śmierć człowieka. Istotnymi przesłankami są, lekkomyślność lub niedbałość sprawcy.
Aborcja (Art. 152-154 KK):
Problematyka obejmuje:
- przestępstwo polegające na stosowaniu przemocy wobec ciężarnej, przerywanie ciąży bez jej zgody, doprowadzenie do przerwania ciąży przemocą lub podstępem. Zachodzi to, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki.
- przestępstwo polegające na przerywaniu ciąży za zgodą kobiety, ale z naruszeniem przepisów ustawy. Nakłanianie i udzielanie kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży, przepis ten nie uznaje kobiety za odpowiedzialną, za to przestępstwo.
Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, jeśli zachodzi jedna z 3 sytuacji:
Ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety. Możliwe jest przerwanie ciąży w każdym stadium.
Badanie prenatalne wskazuje na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego uszkodzenia płodu.
Gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.
Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (Art. 156-157 KK):
Czyn obejmuje:
Naruszenie czynności narządu ciała, czyli ciągłości tkanek ciała w postaci zranienia.
Rozstrój zdrowia, czyli spowodowania zmian chorobowych o charakterze czynnościowym.
3 stopnie przestępstwa:
- lekkie
- średnie
- ciężkie
Bójka:
-Starcie pomiędzy 3 osobami, osobami, których każda jest zarówno atakującym jak i broniącym
Pobicie:
- co najmniej 2 osoby występują czynnie jako strona atakująca, przeciwko innej osobie.
Niebezpieczna bójka lub pobicie, gdy naraża się człowieka na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Odrębnie ujęty jest udział w bójce lub pobiciu z użyciem broni.
22