Referat z antropologii - 25.11.2004 - ogólny opis ogrodnictwa - Ogrody koralowe i ich magia - str 91-139. by Szymon Nęcki
Po pierwsze warto wiedzieć, że ogrodnictwo stanowi podstawę gospodarki plemiennej.
Produkty rolnictwa są nie tylko do jedzenia, ale są oznaką bogactwa, sławy, umożliwia wyprawy (takie jak kula) i uroczystości. Pożywienie ma więc społeczny wymiar, a plony są ekonomiczna podstawą życia.
1. Czas a ogrodnictwo.
W związku ze znaczeniem ogrodnictwa obliczanie czasu łączy się ściśle z uprawianiem ogrodów, a np. samo słowo rok jest równoznaczne ze słowem zbiór (taytu). Ogrodnictwo reguluje wszystkie inne czynności. Gdy praca w ogrodach jest jeszcze nie skończona, nie odbędzie się wyprawa kula, walki i wyprawy morskie mają miejsce w czasie wolnym od ogrodnictwa, a uroczystości, obrzędy i zaloty przypadają między żniwami. A czas mierzy się za pomocą okresów w uprawie (od sadzenia, do ścinania upraw), a każdy okres ma swoją nazwę. (szczegóły strony 94-95).
Nazwy miesięcy są wtórne do nazw okresów w ogrodnictwie. Następstwo lat oblicza się za pomocą nazw pól na których odbywała się uprawa w danym roku.
2. Magia a ogrodnictwo.
Ogrodnictwo ma oczywiście swoją magię, którą uważa się za rzecz nierozłączną z ogrodnictwem, a system jaki proponują misjonarze za co najmniej śmieszny. Magia uzupełnia się z pracą i te dwie rzeczy są nierozłączne. Jedna nie może działać bez udziału drugiej. Wiedzą krajowcy, że np. kamienie na działce blokują wzrost upraw, ale np. niespodziewanie dobre uprawy przypisują już magii. Krajowcy doskonale wiedzą jaki rodzaj ziemi jest dobry dla jakiej uprawy. Stosują też racjonalne metody zabezpieczeń przed zwierzętami niszczącymi uprawy (np. ogrodzenia, czy pułapki w postaci kolców).
Magia ogrodowa (towsi) spełniana jest przez czarownika ogrodowego na rzecz wspólnoty. Jego zaklęcia odprawiane nad ogrodami przechodzą bezpośrednio do ziemi pomagając wzrastać yamowi. Ale każdy musi wziąć udział w obrzędach i każdy musi zapłacić za magię.
Magię odprawia się najczęściej na specjalnych, wzorowych działkach usytuowanych na samym początku ogrodów. W narożniku działek ogrodowych stoją kamkokola, konstrukcje z patyków o magicznym charakterze.
Czarownik ogrodowy (też towsi) jest dziedzicznym urzędem.. Jest zawsze w jakiś sposób spokrewniony z wodzem. Czarownik otrzymuje różnego rodzaju dary, na ogół jako zapłatę za swoją posługę. Poza tym musi też ściśle przestrzegać tabu w postaci różnych zakazów, postów itp.
Czarownik wykonuje też pracę bezpośredniego nadzorcy ogrodnictwa i jest uważany za ogólnego specjalistę od ogrodnictwa (Magia czarownika jest więc też siłą społeczną).
Legenda o Tudavie i Gere'u, człowieku który jako pierwszy wprowadził ogrodnictwo i magię ogrodową. Jako pierwszy wyszedł z dziury w ziemi, z której wyszli wszyscy ludzie. Tudava ustalił to, co teraz robią tubylcy dając rady Gere'mu. Później legenda opowiada jak Tudava pływa po wszystkich wioskach i sadzi yam i taytu i inne rzeczy, co ma tłumaczyć dlaczego w jednym miejscu rośnie to, a w drugim coś innego.
Inna legenda o mitycznym bohaterze i jego siostrze. I tak najbardziej urodzajny jest okręg Kiriwina.
Istnieje też magia prywatna, odprawiana prostymi zaklęciami bezpośrednio nad obiektem czarów. Jest też bliżej nieokreślona czarna magia.
3.Socjologia ogrodnictwa.
Ogrodnik zawsze oddaje najlepsza część zbiorów swojej siostrze i jej mężowi. W związku z tym znaczna część darów przypada wodzowi (który ma najwięcej żon) i dostojnikom. Dzieki temu ma dużo pożywienia, którego może używać na finasowanie świąt i może utrzymywać wytwórców, którzy produkują mu przedmioty trwałego bogactwa. Tylko mężczyźni o wysokiej randze mogą gromadzić jedzenie w dużych ilościach.
Jakość ogrodów zależy od pozycji społecznej. Wódz ma zawsze najlepszy ogród, a ktoś o niższej pozycji nie może się zbyt wybijać.
Średnio jeden mężczyzna uprawia 3-6 działek. A im więcej uprawia tym większa jest jego sława. Komu nie powodzi się w ogrodnictwie jest obiektem pogardy.
Podział pracy między kobietą a mężczyzną jest wyraźny, mężczyzna wykonuje cięższe prace, podczas gdy kobieta lżejsze. Ale to mężczyzna zbiera pochwały. Ale ta kwestia różni się w zależności od ilości żon i statusu. Im więcej żon tym więcej działek, w grę wchodzi wynajem siły roboczej, synowie itd.
Dzieci już od szóstego roku życia mogą uprawiać ogrody, ale oczywiście jeszcze nie zupełnie same. A im robią się starsze tym więcej obowiązków i działek przejmują.
Tytuł dobrego ogrodnika (tokwaybagula) to jeden z najdumniej brzmiących tytułów dla Triobriandczyka.
4.Estetyka ogrodnictwa.
Ogrody poza dostarczaniem pożywienia są też źródłem dumy i w związku z tym dba się bardzo o ich wygląd.
Odbywają się też pokazy plonów w których rywalizują dwie wioski.
Ogrodu dzielą się na dwa podstawowe rodzaje. Jeden w którym sadzi się wyłącznie taro i drugi w którym sadzi się yam i inne rośliny.
Ogrody są pewnego rodzaju dziełem sztuki, jak czółno, czy dom. Poletka maja 4(do10) x 2(do 5) metrów długości.
5.Cykl pracy:
Są cztery główne okresy:
1. Przygotowanie gleby (ścinanie zarośli i ich palenie). Sezon ogrodniczy rozpoczyna ceremoniał, którego kulminacyjnym momentem jest posypanie magicznymi liśćmi ziemi i wymówienie zaklęcia przez czarownika.
2. Czyszczenie gleby, sadzenie i wykonywanie ogrodzenia.
3. Pielenie i wyciąganie pnączy z rosnących roślinek. Tutaj pomoc czarownika jest najbardziej widoczna, bo to dzięki niemu rosną liście a pędy pną się w górę.
4. Zbiory.
Narzędzia Triobriadczyka: kijek, toporek, toporek ciesielski, własna ręka.