Ostatnie świadectwa zwolenników filozofii Ogrodu i przesłanie Epikura wyryte w kamieniu
Odrodzenie się epikureizmu w dwu pierwszych wiekach ery chrześcijaństwa
Po śmierci Lukrecjusza i Filodemosa Ogród został prawdopodobnie zamknięty, a członkowie szkoły rozproszyli się. Kryzys szkoły epikurejskiej przeciągnął się aż na znaczną część I wieku naszej ery. Na podstawie ówczesnych świadectw, Ogród miał odrodzić się w II wieku. Liczne źródła potwierdzają też żywotność tej szkoły poza Atenami. Wydaje się nawet, że poza Atenami epikureizm nie przeżywał kryzysu.
Dogmatyczna stałość, rygorystyczna ortodoksja i całkowita wierność nauce założyciela cechują nie tylko epikureizm epoki hellenistycznej, ale i epikureizm epoki Cesarstwa, o czym świadczą liczne przekazy. Niejednokrotnie Epikur nazywany jest „bogiem” lub „boskim kapłanem prawdy” - w ciągu trzech pierwszych wieków chrześcijaństwa coraz bardziej uwidacznia się religijny charakter epikureizmu. Należy jednak pamiętać, że o ile duch nowych czasów coraz bardziej kierował się ku transcendencji, o tyle regułą epikureizmu pozostała immanencja.
W epoce hellenistycznej epikurejczycy nie byli adwersarzami w ożywionych dysputach filozoficznych. Najczęściej zwalczano ich i krytykowano, byli skazani na duchową izolację. Inaczej ma się sytuacja w epoce Cesarstwa - epikureizm zaczyna zdobywać uznanie, pochlebnie piszą o nim Seneka, Marek Aureliusz. Lukian pisze wręcz o sojuszu epikurejsko-chrześcijańskim, który miał na celu obalenie pogańskiej zabobonności.
Diogenes z Ojnoandy
Diogenes, bogaty obywatel nawrócony na epikureizm, postanowił upowszechnić tę naukę w sposób całkowicie nowy. Kazał na wielkim pomniku wyryć obszerne i szczegółowe jej streszczenie i sentencje zaczerpnięte od samego założyciela Ogrodu.
Z zachowanych fragmentów nie widać, by Diogenes zajmował się kanoniką, ale w trakcie wykładania fizyki potwierdził podstawowe zasady logiki epikurejskiej - w szczególności zasadę bezwzględnej prawomocności wrażenia zmysłowego oraz mocne przekonanie o możliwościach dojścia do prawdy i występował przeciwko tym, którzy kwestionowali te zasady. Jeżeli chodzi o nauki w ścisłym sensie fizyczne, to w zachowanych fragmentach odnaleźć można zupełnie typowe tezy epikureizmu. Należy szczególnie podkreślić obronę Diogenesa przed rzucanymi w epikurejczyków oskarżeniami o ateizm i bezbożność. Również wykład etyki wiernie oddaje nauki założyciela Ogrodu.
Upadek epikureizmu
Wyryte na ścianie pismo Diogenesa z Ojnoandy jest zapewne ostatnim znaczącym przejawem epikureizmu. Ogród w Atenach nadal istniał w wieku III, lecz już nie po 267 roku. W IV wieku epikureizm uległ rozkładowi, a większość ksiąg Epikura wyszła z obiegu. Orędzia neoplatońskie i chrześcijańskie niemal zupełnie podbiły już umysły tej epoki.
HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ