17. CZARTAK: PROGRAM, PRZEDSTAWICIELE, CZASOPISMO

Czartak, regionalistyczna grupa literacka założona w 1922, w Wadowicach przez E. Zegadłowicza. Nazwa wzięta od starej budowli, dawnej kaplicy ariańskiej. Wydała kilka zeszytów czasopisma Czartak w latach 1922-1928. Do grupy należeli m.in.: E. Kozikowski, Z. Kossak-Szczucka, J. Wiktor, J. Brzostowski oraz kilku wybitnych artystów-plastyków, jak J. Fałat, W. Weiss, Z. Pronaszko.

Program Czartaka łączył coś w rodzaju mistycyzmu religijnego i społeczny z miłością przyrody i pochwałą "prostaczka" ściśle z nią obcującego. Niechętnie nastawiony do współczesnej cywilizacji. Inspirował się ideami ekspresjonizmu. Poeci Czartaka głosili ideę „wszechmiłości” wyrażającą się w apologii przyrody i człowieka - ewangelicznego prostaczka, bytującego w bezpośrednim kontakcie z naturą.

Propagując regionalizm beskidzki, deklarowali jednocześnie antyurbanizm i sceptycyzm wobec współczesnej cywilizacji. W zakresie środków artystycznych chętnie stosowali stylizację na prymityw ludowy. Nawiązanie do tradycji ariańskiej ujawniło się w hasłach pacyfistycznych i filantropijnych.

W „Czartaku” drukowano poezję członków grupy, fragmenty prozy, recenzje i sprawozdania krytyczne. Poeci Czartaka organizowali wieczory poetyckie w różnych miastach Polski. W 1922 - 1926 wydali własnym nakładem 6 indywidualnych tomików poezji.

---