Właściciel - ten, kto na swojej rzeczy może zostawić swój znak, szyld, może ją ogrodzić, doskonalić, ma rzecz w zasięgu swojego oddziaływania (zasięg wzrokowy, dotykowy, telefoniczny), ma nieograniczoność swobody do jej użytkowania - niezależnie czy wykorzystuje rzecz w sposób odpowiedni czy nieodpowiedni.

Finanse publiczne - to gospodarka pieniężna w obrębie sektora publicznego i na jego stykach z sektorem prywatnym. To przenikanie się sektorów, np. z sektora publicznego wypływają świadczenia socjalne do budżetu gospodarstw domowych, może istnieć przedsiębiorstwo, gdzie udziały mają osoby prywatne i instytucje państwowe. Obydwa sektory współdziałają ze sobą.

Rangę sektora publicznego, w szczególności finansów publicznych w gospodarce określają:

1. relacja dochodów publicznych do PKB ( suma wytwarzanych w gospodarce narodowej w ciągu dóbr i usług finansowych w cenach rynkowych) - bez produktów wytworzonych na własny użytek.

PKB pomija efekty zewnętrzne (wytwarzane mimo woli, nie są celem wytwarzania , np. odpady (degradacja środowiska)). PKB nie uwzględnia utraty czasu przeznaczonego na odpoczynek. PKB może być liczony różnymi metodami ( od strony dochodowej lub od strony wydatków) - jednak we wszystkich krajach świata jest liczony w ten sam sposób.

W metodzie tej badamy relację dochodów do PKB - dochody i wydatki publiczne muszą być dostosowane do PKB;

2. relacja wydatków publicznych do PKB;

3. udział sektora publicznego w popycie globalnym (zakupy rządowe, samorządowe oraz instytucji publicznych stanowią 8-11% popytu globalnego - nie jest to jednak szacunek precyzyjny);

4. liczba osób zatrudnionych w sektorze publicznym;

5. liczba osób, dla których dochody otrzymywane z sektora publicznego z tytułu zatrudnienia lub świadczeń stanowią wyłącznie bądź podstawowe źródło utrzymania (Polska ok.. 40 %);

6. majątek rzeczowy i finansowy będący własnością publiczną (majątek trwały, obrotowy, udziały) określany szacunkowo;

7. kapitał społeczny - kreowany przez władze różnego szczebla, sprzyjający działalności gospodarczej, tworzony przez politykę gospodarczą, społeczną, pieniężną, fiskalną, przez ograniczanie ryzyka inwestycyjnego, bezrobocia, inflacji i przez inne działania.

W badaniach naukowych bywa stosowana metoda czarnej skrzynki „Black Box” - oznacza, że nie we wszystkie procesy możemy wnikać.

K´>K

(co w tym przypadku oznacza, że dochody powinny być większe niż koszty)

Kapitał - to ogół wartości angażowanych w celu osiągnięcia nadwyżki. Kapitał dzieli się na:

• widzialny - ujmowany w ewidencji, np. w sprawozdaniu finansowym;

• niewidzialny - poza ewidencją - tworzą go zasoby ludzkie o specjalnym, niepowtarzalnym zespole umiejętności profesjonalnych i konkurencyjnych wobec innych organizacji. Wysoki poziom tych umiejętności jest efektem wykształcenia, dokształcenia, doświadczenia w pracy, również talentu i cech osobowości i zaangażowania pracowników.

Kapitał społeczny - rozumiany jako ogół zaufania w stosunkach między ludźmi, sprawność procedur, zgodność i prawidłowość przepisów, itd.

Część kapitału społecznego zależy od państwa - ludzie i instytucje powinny sobie ufać.

Jak duży jest udział finansów publicznych w aspekcie dochodów i wydatków w PKB tak wysoko ocenia się zjawisko centralizacji gospodarki. Deklaratywnie wprowadziliśmy i wprowadzamy nadal gospodarkę rynkową, ale władza dysponuje ponad 40% PKB. W przybliżeniu jest to około 10 punktów procentowych więcej niż w krajach rozwiniętych.

Finanse publiczne mają własną specyfikę w relacji do finansów prywatnych:

1. większość dochodów publicznych jest gromadzona przy zastosowaniu przymusu (podatki, składki na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne) co umożliwia sprawowana władza a tylko niewielka część dochodów publicznych jest uzyskiwana dzięki własnej wytwórczości sektora bądź świadczonym usługom.

Natomiast żadna część dochodów prywatnych nie jest osiągana legalnie z zastosowaniem przymusu.

2. finanse publiczne służą zaspokajaniu potrzeb ogółu obywateli lub określonej społeczności. Prywatne zaś zaspokajają potrzeby gospodarstw domowych.

3. finanse publiczne są w dużym stopniu skoncentrowane - prywatne są rozproszone.

4. finanse publiczne nie przyjmują za cel pierwszoplanowy osiąganie zysków, co często występuje w finansach prywatnych.

„GOTÓWKA JEST KRÓLEM” „ZYSK JEST OPINIĄ, GOTÓWKA FAKTEM”

Z tego względu zysk nie może być dobrym weryfikatorem racjonalności gospodarowania finansami publicznymi. Konieczna jest ścisła reglamentacja prawna i kontrola społeczna. Natomiast finanse prywatne są swobodnie dysponowane, kontrola zewnętrzna może dotyczyć tylko legalności ( zgodności z przepisami prawa) i rzetelności ( zgodności dokumentów ze stanem faktycznym) i to tylko w przypadku przedsiębiorstw. Finanse prywatne nie są kontrolowane z zewnątrz pod względem racjonalności i celowości ( racjonalność oznacza respektowanie zasad racjonalnego gospodarowania, czyli zasadę minimalizacji kosztów albo zasadę maksymalizacji efektów). Celowość oznacza działanie zgodne z celami statutowymi jednostki.

Operacje publicznymi zasobami pieniężnymi.

Żyjący w XVII wieku doradca Króla Ludwika XIV i Generalny Kontroler Finansów Francji Jean Baptiste Colbert zreorganizował francuski system gospodarczy. Jego założeniem było wspieranie rodzimego przemysłu, handlu i zakładaniu licznych manufaktur państwowych. Wyraził aktualną do dziś opinię, że finanse stanowią najważniejszą i najniezbędniejszą część państwa, która wnika we wszystkie pozostałe sprawy w kraju.

Za publiczne uznaje się finanse, jeżeli:

1. ich przeznaczeniem jest wykonanie usługi publicznej;

2. są oddane do dyspozycji podmiotu publicznego;

3. są dysponowane przez przedsiębiorstwo poddane reżimowi administracyjnemu;

4. zostały powierzone organom publicznym w charakterze depozytu;

5. będąc publicznymi zostały przekazane organom nie mającym uprawnień do ich otrzymania (nieprawidłowo wypłacone z kas publicznych nie tracą publicznego charakteru - należy domagać się ich zwrotu).

Według innej definicji „publiczne zasoby pieniężne to środki, którymi dysponują organy publiczne lub prywatne podczas wykonywania zadań władzy publicznej”.

W finansach publicznych występują wpływy i wydatki. Należy podkreślić, że bardzo istotne obok wysokości sum są ich natura i przedmiot. W podejściach teoretyków można przyjąć, iż bardziej eksponowane są wydatki aniżeli dochody.

Klasyfikacja wydatków (łac. classis - oddział; facere - czynić) dzielimy na klasyfikacje:

1. Klasyfikacja administracyjna - jest uznawana za najstarszą, ponieważ od dawna wydatki klasyfikowano wg typu oraz szczebla władzy, która nimi dysponowała.

Wydatki są klasyfikowane:

• wg ministerstw

• wg podstawowych obszarów działalności państwa

2. Klasyfikacja polityczna - wyodrębnia wydatki:

• neutralne, nie wpływające bezpośrednio na środowisko społeczne i gospodarcze

• aktywne, które modyfikują te środowiska

Ten podział jest w dużym stopniu umowny, bo trudno wskazać wydatki, które w ogóle nie wpływają na te środowiska - można ewentualnie wydzielić wydatki słabo wpływające i silnie wpływające.

3. Kwalifikacja polityczna wyodrębnia wydatki według:

1. przeznaczenia (na cele polityczne, społeczne, gospodarcze, kulturalne i inne)

2. dzieli się według formy wyodrębniającej wydatki (ze świadczeniem wzajemnym i bez takiego znaczenia)

3. definitywne (ostateczne), czasowe

4. wyspecyfikowane, oddziaływujące na poszczególne sektory i ogólnie oddziałujące na koniunkturę w gospodarce.

4. Klasyfikacja ekonomiczna - operuje podziałami, które częściowo się pokrywają. Wyodrębnia się np. bieżące i kapitałowe, nieprodukcyjne i produkcyjne, zwyczajne i nadzwyczajne, ze świadczeniem wzajemnym i transferowe bez świadczenia wzajemnego

5. Klasyfikacja finansowa - opiera się na sposobie autoryzacji wydatków i procedurach ich akceptacji. Wyodrębnia się wydatki przesądzone w poprzednich okresach ( ich bieżące korekty są łagodne) i wydatki na nowe przedsięwzięcia podlegające ostrym korektom bieżącym.

Każdą decyzję finansową charakteryzują następujące cechy:

- skala wydatku

- ryzyko wydatku

- stopień swobody, czyli uzależnienia od wcześniej podjętych decyzji

- stopą zwrotu (oprocentowania depozytów, kredytów; dyskonta weksli), która składa się z :

• realnej stopy %-ej - cena pieniądza jako wynik relacji rynkowej między podażą pieniądza i popytem na pieniądz;

• stopa inflacji - każdy pożyczający nie chce tracić realnej siły nabywczej;

• premia za płynność, a właściwie za niepłynność, ponieważ kredyty na dłuższe okresy są wyżej oprocentowane.

Wymienione trzy elementy stopy zwrotu stanowią cenę czasu.

• cena ryzyka - czyli premia za podejmowane ryzyko

W klasyfikacji finansowej ponadto dzieli się wydatki na:

- definitywne - mają charakter ostateczny i podlegają ścisłej kontroli;

- czasowe - jako zwrotne są poddane mniej sztywnym regułom;

- wirtualne - to zobowiązania jednostek publicznych do udzielania pożyczek, gwarancji lub dokonania wydatków ale dopiero po spełnieniu przez beneficjenta określonych wymogów. W ostatecznym wyniku wydatki wirtualne mogą się stać realnym obciążeniem budżetu (kiedy kredytobiorca mający gwarancję okaże się niewypłacalny) lub pozostaną bez urzeczywistnienia.

---