KATEGORIE KOSZTÓW

Podział kosztów:

-bezpośrednie (medyczne i niemedyczne)

-pośrednie (w obrębie sektora świadczeń zdrowotnych i poza nim)

-niewymierne (związane z bólem i cierpieniem chorego)

Koszty pośrednie nie są bezpośrednio związane ze świadczeniem usług zdrowotnych. Mogą to być na przykład zasoby utracone ze względu na zmniejszoną lub utraconą produktywność chorego. Można je mierzyć metodą kapitału ludzkiego oraz metodą kosztów frykcyjnych.

Metoda kapitału ludzkiego:

-ocenia wartość utraty finansów od chwili zachorowania do emerytury

-koszty wywołane chorobą oblicza się mnożąc liczbę dni zwolnienia lekarskiego przez wartość PKB w przeliczeniu na 1 dzień na 1 pracującego w roku

-nie uwzględnia poprawy stanu zdrowia

Metoda kosztów frykcyjnych:

-ocenia wartość strat finansowych poniesionych z powodu choroby w zależności od czasu, jaki potrzebny jest na przywrócenie produktywności

-uwzględnia utratę produktywności ograniczoną do „okresu przejściowego”

Wybór uwzględnionej kategorii kosztów zależy od wybranej perspektywy badania:

-perspektywa płatnika publicznego - nie uwzględnia się kosztów pośrednich i tych bezpośrednich, które nie są pokrywane z budżetu płatnika publicznego

-perspektywa społeczna - uwzględnia się wszystkie koszty bezpośrednie i koszty pośrednie poza sektorem opieki zdrowotnej (utracona produktywność)

Projekt polskich wytycznych przeprowadzania analiz farmakoekonomicznych zakłada, że koszty pośrednie w obrębie sektora usług zdrowotnych (dodatkowe koszty medyczne w czasie zyskanych lat życia) brane są pod uwagę wyłącznie wtedy, gdy ich związek z badaną interwencją medyczną jest niepodważalny, a koszty niewymierne z powodu braku odpowiednich metod pomiaru nie są uwzględniane lub też są alternatywnie oceniane jako zmiana w jakości życia.

IDENTYFIKACJA JEDNOSTEK ZUŻYTYCH ZASOBÓW

W identyfikacji jednostek zużytych zasobów konieczny jest wybór odpowiednich zasobów dla badanego problemu (choroby, interwencji) i stopnia zastosowanej dokładności. W przypadku, gdy prawie wszyscy chorzy korzystający z porady specjalistycznej mają wykonywane te same testy diagnostyczne, nie trzeba wyceniać każdego testu oddzielnie (można włączyć ich koszt w cenę porady specjalistycznej). Należy najpierw dokładnie opisać daną procedurę (aby wybrać, które jednostki zasobów powinny być uwzględnione w analizie), a następnie określić, które elementy powinny być mierzone i oceniane oddzielnie. Istotne znaczenie ma przeprowadzenie analizy wrażliwości -jej celem jest identyfikacja jednostek mających największy wpływ na koszt całkowity i inkrementalny oraz kosztów, które powinny być mierzone i oceniane oddzielnie, szczegółowo (metodą mikrokosztów) oraz tych jednostek, dla których wystarcza metoda kosztów ogólnych.

POMIAR ZUŻYTYCH ZASOBÓW (WYBÓR ŹRÓDŁA DANYCH O ZUŻYTYCH ZASOBACH)

Typy sposobów pomiaru zużycia zasobów:

-pierwotne gromadzenie danych (randomizowane badania kliniczne lub obserwacyjne)

-wtórne wykorzystanie baz danych (np. narodowych rejestrów)

Wybór źródeł danych zależy od wymagań dotyczących stopnia szczegółowości badania. Kryteria, na których powinien się on opierać:

-perspektywa badania

-udział danej jednostki w koszcie całkowitym lub inkrementalnym

-dostępność danych

-równowaga pomiędzy wiarygodnością wewnętrzną i zewnętrzną

Wiarygodność wewnętrzna dotyczy zużycia zasobów w badanej populacji (najczęściej w ramach badania klinicznego). Wiarygodność zewnętrzna natomiast związana jest z uogólnieniem wyników (odniesienie wyciągniętych na podstawie badania próby wniosków do całej populacji). Zwykle zwiększeniu wiarygodności wewnętrznej towarzyszy zmniejszenie wiarygodności zewnętrznej i vice versa.

Pierwotne dane:

-zaleta-wysoka dokładność

-wada-gromadzone dane zawierają także informacje o zasobach, których zużycie indukowane jest przez protokół badania.

Wtórne dane:

-zaleta-duża wiarygodność

-wada-mogą być niekompletne (nie uwzględnia się w bazach danych wszystkich rodzajów zasobów)

MONETARNA OCENA JEDNOSTEK ZUŻYTYCH ZASOBÓW

Koszty jednostkowe muszą być zgodne z perspektywą badania. Wyróżnia się następujące sposoby uzyskiwania kosztów jednostkowych:

-korzystanie z listy standardowych kosztów

-korzystanie z wcześniej opublikowanych badań w zakresie ekonomiki zdrowia lub korzystanie z lokalnych taryfikatorów opłat

-bezpośrednia kalkulacja

Wybór metody monetarnej oceny jednostek zużytych zasobów determinowany jest przez wybór metody pomiaru zużytych zasobów.

Dostępność kosztów jednostkowych pochodzących z narodowych rejestrów lub z wcześniej przeprowadzonych badań jest bardzo ograniczona i nie dostarcza wystarczającej ilości informacji.

Korzystanie z lokalnych taryfikatorów opłat jest skazane głównie w przypadku, gdy dana interwencja dostępna jest tylko w określonym typie instytucji.

Zalety:

-lista opłat obejmuje dużą liczbę procedur i świadczeń

-dane są dostępne bez dodatkowych nakładów pracy i wydatków

Używanie opłat budzi kontrowersje. Argumentem przemawiającym za ich stosowaniem jest to, że często są najlepszą i jedyną metodą, natomiast przeciw, że opłaty nie zawsze odpowiadają rzeczywistym kosztom, często służą tylko transferowaniu pieniędzy od płatnika do świadczeniodawcy. Stosowanie opłat to metoda z wyboru tylko dla analiz przeprowadzanych z perspektywy płatnika publicznego.

Bezpośrednia kalkulacja kosztów jednostkowych to najbardziej pracochłonna metoda. Stosowana jest do oceny zasobów mających szczególny wpływ na koszt całkowity lub inkrementalny lub gdy brak jest wartości z innych źródeł. W tej metodzie dokonuje się wyboru:

-specyficznego środowiska

-metody kalkulacji („z góry-w dół” lub „z dołu-do góry”)

-metody alokacji kosztów (np. kosztów z innych oddziałów szpitalnych, budynku, ogólnego wyposażenia oraz kosztów stałych)

Koszty jednostkowe nie muszą być jednakowe w przypadku różnych świadczeniodawców. Dlatego też zalecane jest gromadzenie danych o kosztach w większej ilości ośrodków, dokonywanie analizy wrażliwości na podstawie stwierdzonych różnic finansowych i wybór odpowiedniego ośrodka.

Metoda „z góry-w dół”:

-pierwotne źródło danych -dane finansowo administracyjne świadczeniodawcy

-stosowana, gdy z danego oddziału wykazują wysoki stopień homogenności (kalkulacja kosztów jednego osobodnia na podstawie danych o kosztach personelu, materiałów medycznych i rocznej liczby osobodni w danym oddziale)

Metoda „z dołu-do góry”:

-stosowana, gdy świadczenia w danym oddziale nie są homogenne

-jednostkowy koszt -na podstawie pomiaru rzeczywistego zużycia materiałów, urządzeń oraz czasu pracy personelu

-wada-czasochłonność i nie zawsze można bezpośrednio dokonać szczegółowych pomiarów

Najczęściej stosowana jest kombinacja obu metod.

Metoda bezpośredniej alokacji

-to najczęściej używana metoda alokacji kosztów z innych oddziałów, budynków, ogólnego wyposażenia i kosztów stałych

-polega na zidentyfikowaniu oddziałów bezpośrednio służących pacjentom i oddziałów pomocniczych (np. kuchnia), przypisaniu kosztów najpierw oddziałom bezpośrednio służącym chorym, a następnie alokowaniu kosztów między produktami oddziałów bezpośrednio służącym pacjentom.

OGÓLNE ZASDY PRZEDSTAWIANIA BADANIA KOSZTÓW W OCENIE EKONOMICZNEJ PROGRAMÓW ZDROWOTNYCH

Raport badania kosztów powinien zawierać następujące elementy:

-dokładny opis zastosowanej metody badania kosztów

-źródła danych o rodzaju i liczbie jednostek zużytych zasobów

-źródła danych o kosztach jednostkowych

-rodzaj i liczbę jednostek zużytych zasobów i ich koszty jednostkowe (przedstawione oddzielnie w postaci tabelarycznej)

-zakres zmienności wokół średniej wartości kosztu jednostkowego i średniej liczby jednostek zużytych zasobów

-przeprowadzoną analizę wrażliwości.

---