VDT= trójkąt zależności value depondent triangle =
Konsument Politycy
(= elektorat) ( wybierani przez konsumentów)
Producenci
( = handlowcy uzależnieni
od konsumentów)
Szanse i zagrożenia:
- społeczne
- ekonomiczne [KBBE] - KNOWLEDGE BASIC BIO- ECONOMY
- środowiskowe
- naukowe i techniczne
- filozoficzne
Trzy kategorie argumentów:
naukowe, ekonomiczne i techniczne
polityczne, społeczne i prawne
filozoficzne, religijne, etyczne
Działy gospodarki GMO:
Aspekty biogospodarki:
-finansowe
-postęp naukowo techniczny
-niematerialne;
*nowe jakościowo produkty
*miejsca pracy
*jakość życia
*zielone środowisko
W oficjalnej opinii FAO:
-przyspieszać normalną hodowlę i dostarczać rolnikom zdrowy materiał rozmnożeni owy
-tworzyć odmiany, które są odporne na szkodniki i choroby
-dostarczyć tanich metod diagnozowania chorób oraz ochronnego szczepienia zwierząt
Zastrzeżenia FAO:
*trzeba badać każdą uprawę transgeniczną „case by case”- przypadek po przypadku.
Ocena powinna uwzględniać:
-ważne gatunki roślin uprawnych
-cechy wysoce użytkowe
-systemy …………… trzeciego świata
Cele i zadania inżynierii genetycznej:
- identyfikacja właściwości jako genu
- transfer i / lub modyfikacje genu
- regeneracja zmodyfikowanego organizmu
Komercjalizacja [ legislacja, biobezpieczeństwo, odbiór społeczny ]
Czemu służy biotechnologia w rolnictwie?
- żywność
Polska = 3% produkcji UE, brak samowystarczalności
- pasze
Polska = import 2mln ton GM soi i kukurydzy
- biomateriały
Bawełna, biosteel, biodegradowalne „ bioplastiki”
- bioenergetyka
Bioetanol, biodiesel, biomasa, H 215
Rośliny jako bioreaktory:
Żywność funkcjonalna, produkcja leków
- inne
* Żywność GMO
- pasze
- soja i kukurydza - przetwory
- olej
-dodatki
izolatory białkowe
komponenty
enzymy
- przetwórstwo
enzymy
GMM
* Stan obecny - w 2001 roku komisja Europejska wydała zakaz stosowania pasz pochodzenia zwierzęcego w żywieniu zwierząt, a w konsekwencji zabrakło w krajach Unii mln ton pasz treściwych.
-pozostałe braki można zastąpić paszami roślinnymi opartymi na roślinach motylkowych.
* Roczny raport - genetycznie zmodyfikowanej soi i kukurydzy na cele paszowe w Polsce wynosi ok. 2mln ton
*Czy są alternatywne rozwiązania?
-śruta sojowa tradycyjna, nie GMO
-śruta i …… rzepakowy
-śruta arachidowa
-śruta słonecznikowa
-nasiona strączkowe(groch, peluszka, błonnik)
Codzienne produkty i pytania inżynierii genetycznej
Przykładowo:
- Konsumpcja : kukurydza Bt, soja RoundUpReady, piwo GM, pasza
- Procedury : zawartość GMO w żywności i paszach, metody detekcji, zasadność wydawania zgody na prace z GMO, artykuły GMO w supermarkecie; IP-NO GM przez znakowanie GMO
- Zdrowie : hormony ( np.. gensulina); diagnostyka, terapie genowe, konsumpcje GMO i skutki, rDNA w układzie trawiennym
*efekty:
-import żywnościowy- produkty te będą także oparte na surowcach paszowych, genetycznie zmodyfikowanych
-skutki prawne (konflikt z legislacją UE)
-osłabienie konkurencyjności produkcji krajowej (czyli znaczące efekty ekonomiczne)
-społeczne- (wzrost kosztów utrzymania i likwidacji miejsc pracy)
Jakie obawy merytoryczne:
-skład rDNA
-hydroliza rDNA
-produkty ekspresji rDNA
-geny odporności antybiotykowej
-alergie
-efekty wielopokoleniowe
-100% pewności (dane EFSA, projekt UE, Pusztai, Ermakova)
Stosunek do GMO ( wyniki badań)
Opinia publiczna:
- społeczeństwo 70% „ nie”
- eksperci 90 % „ tak”
- producenci 70% „ tak”
-handlowcy = społeczeństwo
-politycy- tak jak wyborcy.
1128 Polaków w dn. 7-9.03.2008r. (60% ankietowanych) uważało, że spożywanie żywności GM może być szkodliwe dla zdrowia.
2/3 nie kupiłoby produktu genetycznie zmodyfikowanego
Co determinuje akceptacje?
-dogmaty
-potoczne poglądy (wiedza, edukacja)
-propaganda (pro- i contra-)
-poglądy (filozofia, etyka i religia)
-zagrożenia
-rynek
Dlaczego ludzie boją się biotechnologii?
20-30% jest przygotowana merytorycznie na temat GMO
Bardzo niewielkie obiekcje społeczeństwa obserwuje się w stosowaniu GMO do produkcji leków, w ochronie środowiska, czy nawet w tzw. „zamkniętym użyciu”, tj. w zamkniętych zbiornikach- fermentatorach. Największy sprzeciw budzi stosowanie GMO w rolnictwie.
Najczęściej spotykanym nieporozumieniem, niestety intensywnie propagowanym przez część mediów jest utrwalenie poglądu, że wprowadzenie zmian w informacji genetycznej organizmów stało się możliwe dopiero dzięki metodom biologii molekularnej.
(Pusztai, Ermakova)- beznadziejne doświadczenia, które są dowodami dla przeciwników GM.
W przypadku roślin transgenicznych, ich znaczny stopień udomowienia, a tym samym ograniczona możliwość utrzymania się w środowisku znacznie zmniejszają ryzyko tych zagrożeń w porównaniu z tzw. gatunkami inwazyjnymi.
60% rolników chce mieć prawo wyborcze, czy chce uprawiać rośliny GM, czy nie:
-niższe koszty uprawy
-wyższe plony
-większa odporność roślin
Rozwój agrobiotechnologii:
Bioekonomia:
- przyszłośc i perspektywy nowoczesnej biotechnologii w naszym kraju, a w szczególności prace doświadczalne i produkcyjne związane ze stosowaniem genetycznie zmodyfikowanych organizmów mają znaczenie dla rozwoju gospodarki i nauki
-korzystanie z prac badawczych z GMO i możliwości zastosowania produkcyjnych inżynierii gentycznych
-nie można być…………………..
-prowadzenie prac badawczych i dydaktycznych.
Regulacje prawne obowiązujące w Polsce:
*podstawowym aktem prawnym normującym sprawy GMO w Polsce jest Ustawa z dn. 22 czerwca 2001r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych.
*Ustawa z dn. 11 maja 2001r.
*Ustawa o paszach z dn. 25 lipca 2008r.(L. Kaczyński podpisał nowelizację: możemy stosować GM pasze do 1 stycznia 2012r)
*Ustawa o nasiennictwie
Komisja Europejska w styczniu 2008r. opublikowała decyzję, w której odrzuciła koncepcję nowych polskich uregulowań prawnych związanych z użytkowaniem GMO w rolnictwie, które legły u podstaw abolicyjnych klauzul.
Decyzja Komisji UE z dn. 12 października 2007r., opublikowana 19 stycznia 2008r.:
Jeżeli kraj członkowski wprowadza uregulowanie, odmienne od stanu prawnego Wspólnoty, to takie uregulowanie musi być uzasadnione nowymi danymi naukowymi.
Nowy projekt:
1 sierpnia 2008r. - resort Środowiska- „Prawo o GMO”
-1) do konsultacji społecznej
-2) władza w ręce lokalnego samorządu.
Austria/ Węgry/ Grecja- też są przeciwni:
Małe rolnictwo, duże zaangażowanie Kościoła
Ile traci się na rezygnacji z biotechnologii? Jak wycenić efekt GMO?
- % dochodu narodowego [?]
-liczba firm [100?]
-technologie w produkcji [1???]
-obecność produktów na rynku
[100% pasz, 70% produktów w supermarketach, 100% hormonów, diagnostyka, nauka i dydaktyka]
-świadomość społeczna, legislacja.
Biopaliwa
1000ton biopaliwa= zatrudnienie 12- 14osób; czy: efekty środowiskowe (biopaliwo= ograniczona emisja CO2 )
Nowe wyzwania w hodowli roślin:
- przewaga finansów prywatnych w hodowlach roślin z koncentracją firm nasiennych
-patentowanie i ochrona własności intelektualnej- ograniczenia w dostępie do zasobób genowych:
*zasoby genowe- traktowane jako bogactwo narodowe w centrach pochodzenia i centrach zmienności
*patentowanie genów i procedur, ich wykorzystanie w tworzeniu materiałów wyjściowych.
Opinia społeczna- akceptacja społeczna- czynniki determinujące:
- media
-NGO(„zieloni”)
-eksperci
-administracja
-szkoły
-świat akademicki
Komercjalizacja w Polsce:
-rynek konsumentów, a nie producentów
-biotechnologia- wywodzi się z 3 słów: bios- życie, techno- technika, logos- myślenie
-wskazuje na połączenie dwóch dziedzin: biologii i technologii
-GMO
Zastosowanie Biotechnologii:
-rolnictwo (biotechnologia zielona)
[ulepszacze roślin, środki ochrony roślin]
-medycyna (biotechnologia czerwona)
[antybiotyki, szczepionki, witaminy, enzymy, terapie hormonalne i genowe, przeszczepy]
-przemysł spożywczy (biotechnologia biała)
[biotransformacje, katabolizm enzymatyczna, ulepszona żywność, dodatek enzymów]
-przemysł chemiczny
-ochrona środowiska (oczyszczalnie ścieków, utylizacja)
Organizm genetycznie zmodyfikowany (GMO)- organizm inny niż człowieka, który został zmieniony technikami inżynierii genetycznej (w sposób niezachodzący w warunkach normalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji)
Polski związek Produktów Kukurydzy 30. 09.2007r.
- Kukurydza MON 820 [ Bt]
2006r. - 100 ha
2007r.- 340 ha
2008r.- 3000 ha
Zasadnicze rośliny GM uprawiane przemysłowo:
W 2007 r ok. 112 mnl ha
Soja 60%
Kukurydza 22%
Bawełna 11% oraz
Rzepak 5%
Inne rośliny GM stanowią łącznie poniżej 2%.
Uprawa roślin transgenicznych
2006 r 2007 r
102 mln ha - 114 mln ha
( < 5%)
22 kraje - 23 kraje
10,5 mln rolników - 12 (2,6 mld)
Soja, bawełna, kukurydza, rzepak
Herbicydy uniwersalne i Bt
GM rośliny w UE w latach 1995 -2002
- 81 projektów badawczych ( 0,5 mld euro) z udziałem GMO w zakresie bezpieczeństwa. Na podstawie tego kompleksowego doświadczenia Komisja mogła doświadczyć, że praca z GMO nie tylko nie jest zagrożeniem, ale w realnych warunkach są wręcz bezpieczniejsze niż standardowe organizmy ( rośliny).
Biofarmaceutyki:
20% w sprzedaży
50% w badaniach klinicznych
W skład ich wchodzą cenne grupy leków tj. rekombinowane hormony, interferony, interleukiny, hematopoetyczne czynniki wzrostu, czynnik martwicy nowotworów, czynniki krzepnięcia krwi, preparaty trombolityczne, enzymy terapeutyczne, przeciwciała mono kolnalnei szczepionki.
Z klinicznego punktu widzenia znalazły zastosowanie w leczeniu, zapobieganiu ????????
MINISTERSTWO ŚRODOWISKA - departament leśnictwa, ochrony przyrody i krajobrazu; zespół ds. GMO.
Efekt społeczny/ psychologiczny zastosowania GMO (negatywne oddziaływanie) lub pro.
Regulacje europejskie
Normy prawne w Polsce
Rejestry GMO
Ad.1
- Dyrektywa Rady w sprawie zamkniętego użycia
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska
Do dyrektyw są rozporządzenia:
- w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i pasz
- w sprawie identyfikacji i oznakowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych
- w sprawie transgenicznego przemieszczania
Zamknięte użycie - zamknięta instalacja, pomieszczenie lub inna fizyczna bariera (ograniczenie) kontaktu mikroorganizmów z ludźmi i środowiskiem.
4 kategorie zagrożenia:
1. Nie powodują zagrożenia i lub powodują znikome zagrożenie.
2, Niewielkie zagrożenie.
3. Umiarkowane zagrożenie.
4. Duże zagrożenie.
Codzienne artykuły:
- kukurydza Bt
- soja
- rzepak
- bawełna (98%)
- pasze
- piwo GM (zmodyfikowany jęczmień)
Zdrowie:
- hormony (gensulina)
Diagnostyka:
- terapie genowe
Procedury:
- zawartość GMO w żywności i paszach
- metody detekcji
- zaradność wydawania zgody na prace z GMO
- artykuły GMO w supermarkecie
- IP-NO GM oraz znakowanie GMO
Cele i zadania inżynierii genetycznej:
- identyfikacja właściwości jako genu
- transfer i/lub/ modyfikacja genu
- regeneracja zmodyfikowanego organizmu (komercjalizacja, legislacja, bezpieczeństwo, opór społeczny).
Wprowadzenie do obrotu-czynność polegająca na dostarczaniu lub udostępnianiu osobom trzecim, odpłatnie lub nieodpłatnie produktu.
Produkt GMO- organizmy GMO zmodyfikowany lub każdy wyrób składający się z lub zawierający organizmy lub kombinację organizmów genetycznie zmodyfikowanych, który jest wprowadzony do obrotu.
Ocena zagrożenia dla środowiska-dla ludzkiego zdrowia i środowiska, bezpośredniego i pośredniego, natychmiastowego lub opóźnionego, które może być wynikiem zamierzonego uwolnienia lub wprowadzenia na rynek danego GMO.
W każdym kraju i na poziomie KE są udostępniane
nie ma kontroli przepływu towarów na terenie UE w Polsce kilka wniosków zostało odrzuconych.
Znakowanie produktów 0,9 % GMO co jest sprzeczne z definicją (każdy, który zawiera jakąkolwiek ilość)
teoretyczna
Monitorowanie i raportowanie po wprowadzeniu GMO.
tymczasowy zakaz obrotu GMO- ale należy przedstawić argumenty naukowe ( nie opinia publiczna)
Opinia w oparciu o wyniki badań naukowych
które mogą być powtórzone przez innego badacza
(trzeba wykazać szkodliwość dla człowieka i środowiska) fakty re produktywne
2 mln ton paszy rocznie w Polsce ze śruty sojowej genetycznie modyfikowanej (…)
Żywność i pasza nie może:
powodować negatywnych skutków
EFSA- European Food SAfety Autohority- testowanie żywności
opinia dostępna dla Społeczeństwa i pasz???j
jako konsumenci mamy prawo wyboru GM oznakowane może być reklama
Produkty wymagające (prawne)- olej (nonsens), warzywa (np. pomidory), cukier
Produkty, które nie muszą: miód, wino ( napoje)
Threshols -progi
0,1%- poziom możliwy do
0,9%
Lecytyna w czekoladzie - nie wymaga znakowania ( otrzymywana z soi ),
olej sojowy ani ze zwierząt modyfikowany genetycznie- musza być znakowane enzymy a nie końcowy produkt.
Każdemu GMO przydziela się specyficzny znak.
Protokół Kartageński - uregulowanie transgenicznego przemieszczania żywych zmodyfikowanych organizmów, procedury wg których ma następować transport LMO ( zdolne do samodzielnej reprodukcji)
Bezpieczeństwo biologiczne - BCH
System bezpieczeństwa i transparentności informacji ( globalny)
Ad.2
22 czerwca 2001 o genetycznie zmodyfikowanych organizmach +nowelizacje z 2003 roku
Zamknięte użycie organizmów
Zamierzone uwalnianie
Wprowadzenie do obrotu produktów GMO
Wywóz za granicę; tranzyt takich produktów, właściwość organów administracji rządowej.
Ustawy nie stosuje się do modyfikacji genetycznych genomu ludzkiego
Terapie genowe - dotyczą dorosłego człowieka, eksperyment medyczny
Minister środowiska - zgody, zezwolenia, koordynacja plus współpraca z inspekcjami: sanitarną, weterynaryjną, handlową ochrony środowiska, administracja celna
Komisja do spraw GMO - organ opiniodawczo-doradczy
13.02.2007 - projekt nowej ustawy „ Prawo o organizmach genetycznie zmodyfikowanych” - został odrzucony min. KE sprzeczny z legislacją UE + brak uzasadnienia naukowego
Sierpień 2008 - w trakcie konsultacji (ta sama nazwa)
Utworzenie wolnych stref od GMO
Zieloni i zwolennicy ocenili krytycznie
Obecnie konsultacje
Ustawa o nasiennictwie z dn. 26 czerwca 2003 ( nowelizacja 2006 sprzeczna z legislacją UE ale dopuszczalna, niesprzeczna z prawem jest produkcja), kupują w Niemczech, Czechach i uprawiają w Polsce, dopuszczalne stosowanie przez GM przez kolejne 4 lata do 1stycznia 2013
Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia
Ad. 3
Strona internetowa ministra środowiska, podstawą jest ustawa o GMO
http://gmo.mos.gov.pl rejestr jest jawny/ zwolniony z opłat, które dotyczą:
Zamkniętego użycia GMO
Zamierzonego uwalniania
Plany na wypadek awarii
Lista produktów uprowadzonych
Transportu
Wydalane decyzje
18 grudnia 2008- nowe stanowisko w sprawie GMO rządu, rządu premiera Tuska - ramowe stanowisko rządu
Zamknięte stosowanie
„ nie” dla produktów GMO w parzach
Uprawy roślin genetycznie modyfikowanych
Rząd Polski dąży, by Polska uzyskała status kraju wolnego od GMO.
1sierpnia 2008- nowy projekt o GMO podany do konsultacji społecznej
KBBE
Kawa bez kofeiny/ piwo bezalkoholowe
Nektaryny
Koń +osioł = muł
Czarne tulipany
Kukurydza i soja GMO
Metody weryfikacji:
Na detekcji białek
Na detekcji DNA(technologia PCR- porównanie ze wzorcem)
ELISA - test immunoenzymo- adsorpcyjny
Test parkowy- do konkretnych białek. Niewysoka czułość
Biosensory ( przyszłość )
IPR - własność intelektualna
Patenty - prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Państwa
Znaki i wzory firmowe
Tajemnica firmowa
Rejestracja nowych gatunków roślin
Czas trwania patentu to 20 lat ( w Polsce )
Patent
Publikacja
Nowość
Nieoczywistość ( inventive )
Nadaje się do przemysłowego zastosowania
CMO:
Sposoby wytwarzania mikroorganizmów roślin i zwierząt
Mikroorganizmy
Rośliny z wyłączeniem nowych odmian
Zwierzęta z wyłączeniem nowych ras
Możliwość rejestracji odmiany- jednorodna, stabilna
COBORM - odpowiedzialne za rejestracje nowych roślin uprawnych
UPRP- urząd patentowy RP
Wynalazki biotechnologicznie chronione patentownie:
Produkty - polipeptydy ( enzymy, przeciwciała)
kwasy nukleinowe ( primery, sekwencje kojące)
Sposoby otrzymywania produktów:
Mikroorganizmy- wszystko co jest małe, organizmy nietkankowe, posiadające zdolność do samo powielenia się
Nie można patentować:
Ciała ludzkiego
Metod medycznych
Czysto biologiczne metody otrzymywania nowych gatunków roślin i zwierząt
Lokalne przepisy: język, czas
Analityczne wykluczenia zdolności patentowej nie obowiązują w USA ani Japonii
Użyteczność wynalazku- rajstopy z trzema nogawkami
4