Wartości niematerialne i prawne - zakres pojęcia
I.1. Pojęcie wartości niematerialnych i prawnych w świetle prawa bilansowego
Pod pojęciem wartości niematerialnych i prawnych (art. 3 ust.1 pkt 14 Uor) rozumie się nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:
autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
know-how, tzn. wartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej.
Biorąc pod uwagę układ pozycji bilansowych wartości niematerialne i prawne można podzielić na następujące grupy:
1. Koszty zakończonych prac rozwojowych
2. Wartość firmy
3. Inne wartości niematerialne i prawne
4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne.
Uor ujmuje otwarty katalog składników podlegających aktywowaniu w tej grupie zasobów, który zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym w literaturze można poszerzyć o takie pozycje jak:
prawa posiadane przez jednostkę, między innymi takie jak zezwolenia na obrót gospodarczy,
znak firmowy, marka towaru, nazwa handlowa, reputacja firmy,
pomysłowe programu szkolenia pracowników, dobre stosunki pracownicze,
wysoka jakość zarządzania,
listy klientów, bazy danych,
korzystne warunki kredytowe wynikające z wypracowanej reputacji,
wykorzystywane wewnętrznie oprogramowanie aplikacyjne nie przeznaczone do sprzedaży.
Ujawniane w aktywach bilansu składniki wartości niematerialnych i prawnych obejmują pozycje, które:
a) spełniają ogólne warunki definicji aktywów, tzn.:
mają wiarygodnie określoną wartość- wymóg wiarygodnego określenia wartości znajduje swoje przełożenia w ustawowym wymogu `nabycia' aktywów zaliczanych do wartości niematerialnych i prawnych (w tym przypadku weryfikacja wartości następuje na rynku),
powstały w wyniku przeszłych zdarzeń,
przysporzą w przyszłości jednostce korzyści ekonomicznych,
b) nie są aktywami obrotowymi (zdefiniowanymi w art.3 ust.1 pkt 18 i 19 Uor),
c) zostały przeznaczone na potrzeby prowadzonej działalności (statutowej)- tym samym eliminacji podlegają te prawa majątkowe, które zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych w sposób bezpośredni ( zaliczane do inwestycji w wartości niematerialne).
Do wartości niematerialnych i prawnych jednostki zalicza się także prawa majątkowego przyjęte przez nią do odpłatnego używania lub również pobierania pożytków na czas oznaczony na podstawie umowy, zakwalifikowanej do umów leasingu finansowego (zgodnie z warunkami art. 3 ust.4 Uor).
Za specyficzną pozycję wartości niematerialnych i prawnych, nie będącą prawem majątkowym, uznaje się także:
nabytą wartość firmy,
koszty zakończonych prac rozwojowych.
I.2. Zasady wyceny wartości niematerialnych i prawnych
W odniesieniu do wartości niematerialnych i prawnych prawo bilansowe (art. 28 ust. 1 pkt 1 Uor) bazuje na takich kategoriach jak koszt wytworzenia i cena nabycia.
W przypadku zawarcia umowy darowizny, cena podana w umowie określa wartość początkową otrzymanego nieodpłatnie składnika aktywów. Wartość ta powinna odpowiadać wartości rynkowej przedmiotu umowy.
Cena sprzedaży podobnego składnika aktywów znajduje zastosowanie w przypadku, gdy nie ma innej możliwości określenia wartości początkowej otrzymanej darowizny.
Zarówno cenę nabycia jak i koszt wytworzenia wartości niematerialnych i prawnych zwiększają koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych na ich sfinansowanie oraz związane z nimi różnice kursowe, pomniejszone o przychody z tego tytułu (art. 28 ust. 8 Uor).
W odniesieniu do wartości niematerialnych i prawnych wykluczona została możliwość ulepszenia tego typu aktywów (art. 33 ust. 1 Uor) jak również aktualizacji wyceny przeprowadzonej na mocy odrębnych przepisów.
Nie rzadziej niż na dzień bilansowy wartości niematerialne i prawne wycenia się według wartości początkowej skorygowanej o:
odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także
odpisy z tytułu trwałej utraty wartości (art. 28 ust. 1 pkt 1 Uor).
W odniesieniu do wartości niematerialnych i prawnych, co do metod i zasad amortyzacji, prawo bilansowe nie zawiera odrębnych regulacji i posiłkuje się w tym obszarze rozwiązaniami przyjętymi dla środków trwałych (art. 32 ust. 1-4 i 6 Uor).
W kilku przypadkach Uor zawiera pewne ograniczenia. Prawo bilansowe (w odróżnieniu od prawa podatkowego) jedynie w odniesieniu do kosztów prac rozwojowych i wartości firmy ogranicza swobodę działania. Wartość tych aktywów powinna być odpisana w okresie nie przekraczającym 5 lat.
W uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest wydłużenie okresu amortyzacji wartości firmy do lat 20. Kierownik jednostki może podjąć decyzję o wydłużeniu okresu amortyzacji (art. 44b ust. 10 Uor).
Jedynie w odniesieniu do wartości firmy prawo bilansowe ogranicza swobodę wyboru metody amortyzacji. Zgodnie z art. 44b ust. 10 Uor odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy dokonuje się metodą liniową w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Podstawą określenia okresu amortyzacji wartości firmy powinien być okres jej ekonomicznej użyteczności.
Tabela 1. Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych
Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych (wnip) |
||
|
według prawa bilansowego |
według prawa podatkowego |
Zasady naliczania odpisów amortyzacyjnych |
Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu wnip do używania, a jej zakończenie- nie później niż z chwilą zrównania się wartości odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową lub przeznaczeniem do likwidacji, sprzedaży, stwierdzeniem niedoboru (art. 32 ust. 1 Uor). |
Rozpoczęcie amortyzacji następuje począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten składnik wprowadzono do ewidencji, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową lub w którym postawiono go w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono niedobór (art. 16h ust.1 pkt 1 Uopdop). |
Podstawy określania wysokości stawek amortyzacji |
Przy ustalaniu okresu i stawek amortyzacji należy uwzględnić okres ekonomicznej użyteczności wnip, na który wpływają w szczególności:
|
Zgodnie z art. 16m Uopdop |
Metody amortyzacji |
Amortyzacja drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej na okres amortyzacji (art. 32 ust.1 Uor). Dla składników niskocennych można ustalać odpisy amortyzacyjne w formie uproszczonej, przez: zbiorcze odpisy dla grup wnip zbliżonych typem i przeznaczeniem, jednorazowy odpis wartość tego rodzaju wnip (art. 32 ust. 6 Uor). |
Metoda liniowa amortyzacji. W przypadku, gdy wartość początkowa jest niższa lub równa od kwoty 3.500 zł można ustalać odpisy amortyzacyjne w formie uproszczonej jednorazowo: w miesiącu oddania do używania lub w miesiącu następującym po miesiącu oddania do używania (art. 16f ust.3 Uopdop). |
Ograniczenia czasowe amortyzacji |
Górna granica przedziału czasowego amortyzacji:
|
Dolna granica przedziału czasowego amortyzacji:
Okres amortyzacji własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej wynosi 40 lat (art. 16m ust. 1,2,4 Uopdop). |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Uor i Uopdop.
Nabycie przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części) stanowi transakcję szczególną, która może powodować w wielu przypadkach konieczność:
ujęcia nowych składników nie podlegających dotychczas aktywowaniu oraz
weryfikację wartości nabywanych aktywów i pasywów.
W przypadku nabycia przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części) cena nabycia stanowi nie tylko podstawową kategorię pomiaru, ale także punkt odniesienia dla ujawnienia wartości firmy.
Zgodnie z definicją ustawową (art. 33 ust. 4 Uor) wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki (lub jej zorganizowanej części) a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto. Tym samym wartość początkowa tej pozycji aktywów uzależniona jest od rozpiętości pomiędzy:
wartością przedsiębiorstwa odzwierciedloną przez cenę jej nabycia a
wartością godziwą aktywów netto nabywanej jednostki (art.44b ust.4 Uor).
Tabela 2. Algorytm obliczenia wartości firmy (art. 44b ust.4 i 5 Uor)
Lp |
Algorytm ustalania dodatniej wartości firmy |
||
I. |
Cena nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, którą stanowi: |
||
1. |
Cena rynkowa udziałów- w przypadku wydania przez spółkę przejmującą udziałów w celu sfinansowania przejęcia |
||
2. |
Cena nabycia własnych udziałów- w przypadku nabycia własnych udziałów w celu połączenia |
||
3. |
Cena nabycia udziałów spółki przejmowanej |
||
4. |
Wartość godziwa przedmiotu zapłaty- gdy zapłaty dokonano w formie innej niż wymienione powyżej |
||
II. |
Wartość godziwa aktywów |
||
1a. |
Papiery wartościowe |
- notowane na giełdzie |
Aktualny kurs notowań pomniejszony o koszty sprzedaży. |
1b. |
|
- nie notowane na giełdzie |
Wartość oszacowana przy wykorzystaniu m.in. wskaźnika ceny do zysku i stopy dywidendy porównywalnych papierów wartościowych wyemitowanych przez spółki o podobnych charakterystykach. |
2. |
Należności |
Wartość bieżąca (zdyskontowana) kwot wymagających zapłaty, wyznaczona przy odpowiednich bieżących stopach procentowych, pomniejszona o odpisy na należności zagrożone i nieściągalne oraz ewentualne koszty windykacji1. |
|
3. |
Produkty gotowe i towary |
Cena sprzedaży netto pomniejszona o opust marży zysku wynikający z kosztów doprowadzenia przez spółkę przejmującą do sprzedaży zapasu lub znalezienia nabywcy. |
|
4. |
Produkty w toku |
Cena sprzedaży netto pomniejszona o koszty zakończenia produkcji i opust marży zysku wynikający z kosztów doprowadzenia przez spółkę przejmującą zapasów do sprzedaży lub znalezienia nabywcy. |
|
5. |
Materiały |
Aktualna cena nabycia |
|
6. |
Środki trwałe |
Wartość rynkowa lub ich wartość określona w drodze niezależnej wyceny. Jeżeli nie jest możliwe uzyskanie niezależnej wyceny zastosowanie znajduje aktualna cena nabycia albo koszt wytworzenia, z uwzględnieniem aktualnego stopnia zużycia tych środków trwałych. |
|
7. |
Wartości niematerialne i prawne |
Wartość oszacowana na podstawie cen rynkowych takich samych lub podobnych aktywów. Jeżeli nie można oszacować wartości na bazie cen rynkowych należy przyjąć taką wartość, która nie prowadzi do powstania lub zwiększenia ujemnej wartości firmy w wyniku połączenia. Ujęta w bilansie spółki przejętej dodatnia lub ujemna wartość firmy ma wartość zerową. |
|
8. |
Aktywa z tytułu podatku dochodowego |
Wartość możliwa do realizacji przez połączone spółki, po uwzględnieniu zmiany wartości podatkowej i księgowej aktywów netto spółki przejmowanej. |
|
III. |
Wartość godziwa przejętych zobowiązań |
||
1. |
Zobowiązania |
Wartość bieżąca (zdyskontowana) kwot wymagających zapłaty, wyznaczona przy odpowiednich bieżących stopach procentowych2. |
|
2. |
Rezerwy z tytułu podatku dochodowego |
Wartość możliwa do realizacji przez połączone spółki, po uwzględnieniu zmiany wartości podatkowej i księgowej aktywów netto spółki przejmowanej. |
|
IV. |
Wartość godziwa aktywów netto (II - III) |
||
V. |
Dodatnia wartość firmy ( I- IV) |
||
Objaśnienia: 1 i 2 wyznaczanie wartości bieżącej (zdyskontowanej) w odniesieniu do należności i zobowiązań krótkoterminowych nie jest konieczne, jeżeli różnica pomiędzy wartością należności i zobowiązań według kwot wymagających zapłaty a według ich wartości zdyskontowanej nie jest istotna. |
|||
Źródło: opracowanie własne M.Głębocka na podstawie Uor.
Koszty zakończonych prac rozwojowych
Koszty prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii, mogą być zaliczone do wnip, jeżeli spełnione są warunki wymienione w art. 33 ust. 2 Uor, tzn.:
Produkt lub technologia wytwarzania są ściśle określone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone,
Techniczna przydatność produktu lub technologii została stwierdzona oraz odpowiednio udokumentowania i na tej podstawie jednostka podjęła decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii,
Koszty prac rozwojowych zostaną pokryte- według przewidywań jednostki- przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.
Przykładowo kosztami prac rozwojowych mogą być : koszty projektowania, wykonania i testowania prototypów oraz modeli doświadczalnych (przed ich wdrożeniem do produkcji seryjnej lub użytkowania).
Koszty prac rozwojowych wstępnie ujmowane są na koncie zespołu 6 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów - czynne” (i w taki sposób wykazywane w bilansie w pozycji A.V.2 lub B.IV) do momentu zakończenia tych prac.
Po zakończeniu prac oraz stwierdzeniu, że spełnione zostały warunki określone w Uor, koszty te zaliczane są do wnip a wartość poniesionych kosztów podlega przeksięgowaniu z konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów - czynne” na konto „Wartości niematerialne i prawne”.
Koszty zakończonych prac rozwojowych amortyzuje się według ogólnych zasad przez okres ekonomicznej użyteczności ustalony przez jednostkę we własnym zakresie, który nie powinien jednak być dłuższy niż 5 lat.
Gdy koszty zakończonych prac rozwojowych nie spełniają warunków wskazanych w Uor, wówczas ich wartość obciąża wynik finansowy (dokładnie: Pozostałe koszty operacyjne) w roku, w którym je zakończono.
I.3. Ogólne zasady ewidencji wartości niematerialnych i prawnych
(dalej w tekście - wnip)
Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych (wnip) prowadzona jest na koncie zespołu ) „Wartości niematerialne i prawne”, na którym po stronie Dt ujmuje się zwiększenia wartości poszczególnych pozycji wnip, a po stronie Ct zmniejszenia.
Do konta głównego „Wartości niematerialne i prawne” prowadzi się konto korygujące „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”, na którym ujmuje się wartość odpisów umorzeniowych (amortyzacyjnych).
Wartość bilansowa wnip to wartość początkowa pomniejszona o dotychczasowe umorzenie oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Uor nakłada obowiązek prowadzenia dla wnip kont pomocniczych (analitycznych), które zawierają informacje będące uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej. Celem prowadzenia kont analitycznych jest możliwość:
Identyfikacji wnip,
Ustalenia wartości początkowej i wartości bilansowej,
Prawidłowego obliczenia odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
Grupowania poszczególnych pozycji wnip według grup przewidzianych w bilansie,
Grupowania według miejsca używania.
Schemat nr 1 Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych
Rozrachunki Wartości niematerialne Kapitał zakładowy
z dostawcami i prawne
(1)
(4)
(2)
Rachunek bieżący
(3)
Rozliczenie naliczonego
podatku VAT
+ (2)
(3)
(4)
Objaśnienia do schematu nr 1 Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych:
Faktura za nabycie praw majątkowych, podatek VAT naliczony ujmowany jest na zasadach ogólnych
Faktura za dodatkowe koszty poniesione w związku z nabyciem wartości niematerialnych i prawnych, np. dokumentacji i uruchomienia programu komputerowego.
WB- opłaty związane z zakupem praw majątkowych, podatek VAT naliczony ujmowany jest na zasadach ogólnych
PK- wniesienie wartości niematerialnych i prawnych aportem, podatek VAT naliczony ujmowany jest na zasadach ogólnych
Schemat nr 2 Ewidencja Kosztów zakończonych prac rozwojowych
Różne konta Produkcja pomocnicza Rozliczenia międzyokresowe
czynne
(1)
(2)
Wartości niematerialne
i prawne
(3)
Pozostałe koszty
operacyjne
(5)
Umorzenie wartości Amortyzacja
niematerialnych
i prawnych
(4)
Objaśnienia do schematu nr 2 Ewidencja kosztów zakończonych prac rozwojowych:
Koszty prac rozwojowych realizowane przez jednostkę w ramach produkcji pomocniczej
PK- rozliczenie nakładów na prace rozwojowe
PK- przeksięgowanie kosztów prac rozwojowych po ich zakończeniu wynikiem pozytywnym
PK- odpisy amortyzacyjne i umorzeniowe od wartości kosztów prac rozwojowych
Pk- przeksięgowanie zakończonych kosztów prac rozwojowych, które nie zakończyły się wynikiem pozytywnym.
Inwestycje długoterminowe
zakres pojęcia inwestycji długoterminowych
zasady wyceny pierwotnej i wtórnej inwestycji długoterminowych.
Pod pojęciem inwestycji rozumie się (art.3 ust. 1 pkt 17 Uor) aktywa pozyskane w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z:
przyrostu wartości tych aktywów,
uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach ) lub
innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej.
W szczególności inwestycje obejmują:
aktywa finansowe oraz
aktywa niefinansowe czyli te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia wyżej wymienionych korzyści ekonomicznych ( art. 3 ust.1 pkt 17 Uor ).
Z punktu widzenia zasad bilansowego ujęcia istotnym wydaje się podział inwestycji ze względu na charakter przyszłych korzyści ekonomicznych przez nie generowanych. Zgodnie z tym podejściem inwestycje podzielić można na trzy grupy:
inwestycje, które przyniosą w przyszłości korzyści ekonomiczne w postaci wzrostu wartości. Do tej grupy zaliczyć można zarówno inwestycje w aktywa finansowe jak i rzeczowe, które utrzymywane są przez jednostkę nie ze względu na osiągnięcie ewentualnych korzyści w bieżącym okresie, lecz z powodu przewidywanego wzrostu wartości na dzień ich zbycia,
inwestycje generujące korzyści ekonomiczne z tytułu ich posiadania w postaci odsetek i dywidend (grupa ta obejmuje inwestycje w aktywa finansowe),
inwestycje, dzięki którym jednostka osiągnie inne pożytki, w tym również z transakcji handlowych.
Zgodnie z układem bilansu jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeń (załącznik nr 1 Uor), w aktywach wykazuje się następujące inwestycje długoterminowe (pozycja A. IV bilansu):
1. Nieruchomości
2. Wartości niematerialne i prawne
3. Długoterminowe aktywa finansowe:
a) w jednostkach powiązanych,
w pozostałych jednostkach
z podziałem na :
udziały lub akcje,
inne papiery wartościowe,
udzielone pożyczki,
inne długoterminowe aktywa finansowe,
4. Inne inwestycje długoterminowe.
Tabela 3 Klasyfikacja inwestycji zgodnie ze układem bilansu
Inwestycje |
||
Inwestycje długoterminowe |
||
finansowe |
|
niefinansowe |
|
|
|
Inwestycje krótkoterminowe |
||
finansowe |
|
niefinansowe |
|
|
|
Źródło : opracowanie własne na podstawie Ustawy o rachunkowości (Uor).
II.1. Inwestycje w aktywa niefinansowe
Do inwestycji w nieruchomości zaliczyć można przykładowo:
grunty utrzymywane w celu osiągnięcia korzyści poprzez realizację przyrostu wartości w wyniku ich sprzedaży,
grunty utrzymywane bez określonego przeznaczenia, które z tym samym traktuje się jak wcześniej wymienioną inwestycję ,
budynki lub budowle posiadane przez jednostkę, albo użytkowane na podstawie leasingu finansowego, oddane na podstawie co najmniej jednej umowy w najem, przy czym wynajem nieruchomości nie stanowi działalności statutowej jednostki,
nie użytkowane na własne potrzeby budynki lub budowle, które jednostka utrzymuje
w celu oddania w przyszłości w najem na podstawie jednej lub większej ilości umów.
Za długoterminową lokatę kapitału uznać należy również inwestycje w wartości niematerialne i prawne (art.3 ust.1 pkt 14 Uor), a w szczególności w:
autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
know- how.
W przypadku nieruchomości i wartości niematerialnych i prawnych traktowanych jako inwestycje cena nabycia lub koszt wytworzenia stanowi podstawową kategorię pomiaru wartości (wyceny) w momencie pozyskania tego składnika.
Nowelizacja Uor wprowadziła dodatkową opcję wyceny inwestycji niefinansowych według zasad obowiązujących przy wycenie bilansowej środków trwałych i wartości niematerialnych (art. 28 ust.1 pkt 1a Uor). W konsekwencji wprowadzonej nowelizacji, cena nabycia nieruchomości inwestycyjnych i inwestycji w wartości niematerialne i prawne może obejmować koszty finansowania zewnętrznego, zgodnie z art. 28 ust. 8 Uor.
II.2. Inwestycje w aktywa finansowe
Zgodnie z Uor inwestycje długoterminowe stanowią te aktywa finansowe, które nie zostały sklasyfikowane jako inwestycje w aktywa obrotowe.
Do inwestycji w aktywa finansowe zaliczyć należy:
udziały i akcje nabyte jako lokata kapitału i równocześnie uzyskania prawa do kontrolowania lub wywierania wpływu na politykę finansową i działalność statutową spółki kapitałowej lub spółdzielni oraz osiągnięcia korzyści ekonomicznych w postaci dywidendy,
dłużne papiery wartościowe (obligacje, bony skarbowe, bony pieniężne, czeki obce, weksle obce, listy zastawne oraz inne) stanowiące formę pożyczki zaciągniętej przez emitenta danego papieru wartościowego od nabywcy,
środki pieniężne i inne aktywa pieniężne, zarówno na rachunkach bankowych i gotówka w kasie, waluty obce i dewizy tj. pełniące funkcję płatniczą: weksle, czeki, akredytywy, polecenia wypłat i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych,
instrumenty finansowe, w tym również instrumenty pochodne.
Schemat 3 Struktura inwestycji w aktywa finansowe
Źródło: opracowanie własne.
AKTYWA FINANSOWE (art. 3 ust.1 pkt 24 Uor) obejmują:
aktywa pieniężne,
instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki,
wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub
prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach.
AKTYWA PIENIĘŻNE (art. 3 ust. 1 pkt 25 Uor) to aktywa w formie:
krajowych środków płatniczych,
walut obcych i dewiz oraz
inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych.
KRAJOWE ŚRODKI PŁATNICZE (art. 2 ust. 1 pkt 9 Ustawy z dnia 18. 12.1998 r. Prawo dewizowe) to:
pieniądze będące w kraju prawnym środkiem płatniczym (waluta polska), a także
pełniące funkcję płatniczą:
weksle,
czeki, czeki podróżnicze,
akredytywy,
polecenia wypłat,
przekazy i
inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walucie polskiej.
DEWIZY (art. 2 ust. 1 pkt 8 Ustawy z dnia 18. 12.1998 r. Prawo dewizowe) to pełniące funkcję płatniczą:
weksle,
czeki, czeki podróżnicze,
akredytywy,
polecenia wypłat,
przekazy i
inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walucie obcej.
Do aktywów obrotowych zalicza się te aktywa finansowe (art. 3 ust. 1 pkt 18 Uor), które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub daty ich założenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa pieniężne.
Wszelkie aktywa finansowe nie zaliczone do grupy aktywów obrotowych stanowią tym samym składnik aktywów trwałych.
Grupę finansowych aktywów obrotowych stanowią:
udziały lub akcje,
inne papiery wartościowe,
udzielone pożyczki,
inne krótkoterminowe aktywa finansowe,
środki pieniężne i inne aktywa pieniężne w postaci:
środków pieniężnych zgromadzonych w kasie i na
rachunkach bankowych,
innych środków pieniężnych,
innych aktywów pieniężnych.
W skład długoterminowych aktywów finansowych wchodzą:
udziały lub akcje w obcych jednostkach, które zostały nabyte dla zachowania nad nimi kontroli (lub współkontroli) lub wywarcia określonego wpływu,
udzielone pożyczki o charakterze długoterminowym,
długoterminowe papiery wartościowe, np. obligacje i akcje nabyte e celu otrzymania przychodów w formie odsetek oraz dywidend,
inne długoterminowe aktywa finansowe.
Zgodnie z RMF dotyczącym instrumentów cel nabycia instrumentu finansowego, możliwości i prawdopodobieństwo realizacji tego celu są podstawą ich zaszeregowania do jednej z grup:
aktywów finansowych i zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu,
pożyczek udzielonych i należności własnych,
aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności,
aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży.
Celem nabycia aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu jest osiągnięcie korzyści ekonomicznych wynikających z krótkoterminowych zmian cen oraz wahań innych czynników rynkowych (§6 ust.1 RMF dotyczące instrumentów). Ważnym z punktu widzenia prezentacji bilansowej, wydaje się zakaz przekwalifikowania aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu do innych kategorii instrumentów finansowych, przy czym warunek ten w kierunku przeciwnym nie obowiązuje (§6 ust.3 RMF dotyczące instrumentów).
Należy zaznaczyć, że art. 35 ust. 7 Uor zezwala na przekwalifikowanie inwestycji krótkoterminowych do aktywów trwałych z zachowaniem określonej metody ich wyceny.
Pożyczki udzielone i należności własne, to (§7 ust.1 i ust.2 RMF dotyczące instrumentów) niezależnie od terminu wymagalności, aktywa finansowe powstałe wskutek wydania bezpośrednio drugiej stronie kontraktu środków pieniężnych oraz obligacje i inne dłużne instrumenty finansowe nabyte w zamian za wydane bezpośrednio drugiej stronie kontraktu środki pieniężne, jeżeli zbywający nie utracił kontroli nad tymi instrumentami. Pożyczki udzielone i należności własne, które jednostka przeznacza do sprzedaży w krótkim okresie czasu zalicza się do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu (§7 ust. 3 RMF dotyczące instrumentów).
Aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności (§8 ust.1 RMF dotyczące instrumentów) to aktywa finansowe niezaliczone do pożyczek udzielonych i należności własnych, dla których kontrakty określają termin wymagalności spłaty wartości nominalnej oraz prawo do otrzymania w ustalonych terminach korzyści ekonomicznych, o ile jednostka zamierza i może utrzymywać te aktywa do czasu, gdy staną się one wymagalne.
W odniesieniu do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności, zarówno zbycie, przekwalifikowanie do innej grupy aktywów, wydanie w zamian za inne aktywa, realizacja opcji sprzedaży przed terminem wymagalności aktywów oznacza naruszenie przepisów RMF dotyczące instrumentów (§8 ust.4) i powoduje:
konieczność przekwalifikowania wszystkich należących do kategorii aktywów utrzymywanych do terminu wymagalności do grupy aktywów przeznaczonych do obrotu lub dostępnych do sprzedaży,
zakaz zaliczania jakichkolwiek aktywów finansowych do kategorii aktywów utrzymywanych do terminu wymagalności przez okres pozostały do końca roku obrotowego oraz przez dwa następne lata obrotowe.
Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży to instrumenty finansowe, które nie spełniają warunków zaliczenia ich do innych kategorii instrumentów finansowych (§9 RMF dotyczące instrumentów).
Zasady wyceny inwestycji finansowych
Ciąg dalszy nastąpi ............
Por.: E.Walińska: Inwestycje- definicja, zakres i klasyfikacja, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, nr 961 z 2002 r., s. 380.
Ustawa z dnia 12.12.2003 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. nr 229, poz. 2276 z 2003 r., cyt. za: Nowe regulacje w rachunkowości, „Gazeta Prawna”, nr 251(1107), 29.12.2003 r., s. 13.
W szczególności, warunek zamiaru i możliwości utrzymywania aktywów do terminu wymagalności nie jest spełniony, gdy (§8 ust.3 RMF dotyczące instrumentów):
jednostka zamierza utrzymywać określone instrumenty przez pewien czas, lecz nie ustala, że zakończenie tego okresu nastąpi w terminie wymagalności,
kwota możliwa do uzyskania od emitenta po wykonaniu przez niego opcji kupna znacząco odbiega od wartości instrumentu wynikającej z ksiąg rachunkowych,
jednostka nabywa dłużny instrument finansowy z opcją zamiany na instrumenty kapitałowe, chyba że wykonanie opcji jest możliwe w terminie wymagalności ustalonym dla instrumentu dłużnego albo inne uzasadnione okoliczności wskazują na małe prawdopodobieństwo wykonania opcji,
jednostka nie dysponuje środkami na finansowanie aktywów do terminu wymagalności,
przepisy prawa, status albo zawarte umowy ograniczają możliwość utrzymywania aktywów do terminu wymagalności.
1
1
M. Głębocka Wartości niematerialne i prawne- konspekt do wykładu
Aktywa pieniężne
Instrumenty kapitałowe
Prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finans. z inną jednostką na korzystnych warunkach wynikające z zawartego kontraktu
Instrumenty finansowe dłużne
Jednostki uczestnictwa i certyfikaty funduszy inwestycyjnych
Instrumenty finansowe pochodne
Instrumenty finansowe złożone
Długoterminowe inwestycje
finansowe
Krótkoterminowe inwestycje finansowe
Wyszukiwarka