REPORTAŻ

1. obecność podmiotu mówiącego w świecie przedstawionym.

2. opiera się na : dziennikarstwie, literaturze, socjologii.

Teoria gatunku reportażowego w latach 60-tych XX wieku:

• Jacek Maziarski : „Anatomia reportażu” 1966

• Melchior Wańkowicz : „Karafka LaFontaine'a””Prosto od krowy” „ O poszerzenie konwencji reportażu”

Według Wańkowicza reportaż to odnoszenie wrażenia ze zdarzenia do świadomości ludzi, którzy tego nie widzieli.

• Kazimierz Koźniewski

• Jerzy Lowell

1. Linia rozwoju reportażu:

Pisma starożytne i średniowieczne :

- Juliusz Cezar

- Pliniusz Młodszy

-Gall Anonim

-Wincenty Kadłubek

-Jan Długosz

Literatura podróżnicza

-istniejąca już od antyku (Grecja i Rzym)

-pisanie w pierwszej osobie liczby pojedynczej - „ja” reporterskie-sensualizm narracji reporterskiej.

-itinerarium

-periegeza opisy podróży zwłaszcza do miejsc świętych - bedekery.

Czas wielkich odkryć

-1492 odkrycie ameryki (szereg pism)

-Marco Polo - słynne opisy świata

-wyprawy misjonarzy do Chin

-relacja Casco da Gamy

Rewolucja przemysłowa, przełom XIX i XX wieku

-nowoczesne technologie

-nowoczesna prasa informacje przekazywane szybciej , zmiana myślenia linearnego na asocjacyjnego

-triumf literatury z gatunku realizmu i naturalizmu:Zola, Balzak, Dostojewski.

-uczyła faktu, szukania, penetracji autorskiej zwrotu w stronę rzeczywistości.

Lata 20,30-te XX wieku.

-szał literatury faktu

-Rosja radziecka - grupa Lef i Nowy Lef

-podpatrywanie ciężkiej pracy proletariatu

-Niemcy Sachbuch, Sachschrift, Sachliteratur

-Wielka Brytania -Wen-fiction

-powstawanie biografii autobiografii, literatury autentyku

-zapotrzebawanie na opis nowych czasów

3. W Polsce pojawiają się dwie grupy literackie , środowiska autorskie dzięki którym dotarła do Polski literatura autentyku.

1. Zespół literacki „Przedmieście”- czyli margines, peryferia.

Przedstawiciele : J.Kornacki i W.Boguszewska

• Popularyzacja pojęcia „literatura faktu” Pojęcia tego po raz pierwszy użył Aleksander Wat w 1929 r. w „wiadomościach literackich”.

• Biografie, autobiografie,dzienniki,konkursy na wspomnienia

• Wydają „pamiętnik bezrobotnych, chłopów, robotników”

• Tygodnik „Wiadomości literackie” założony i kierowany przez Mieczysława Grydzewskiego,oskarżanego o faszyzm.

-Nakład 10 tysięcy egzemplarzy.

-odbiorcy są burżuazją, inteligencją.

-po raz pierwszy powstała w gazecie rubryka reportażu( Wiersz Tuwima „ Czterowiersz na warsztacie” o łódzkich tkaczach.)

Autorzy :

• Miron Mironowicz „ Więzienie w Baranowiczach”

• Ewa Szalburg -> Zarembina „Myjcie owoce”- tytuł zaczerpnięty z plakatu więziennego, opisała więzienne realia czasów sanacji.

• Wanda Melcer - podczas wojny pracowała jako tłumaczką np. w procesie norymberskim, pisała o środowiskach żydowskich np. o obrzezaniu. Autorka „Polskich Gejszy”, „Miasto w mroku”, „Czarny ląd- warszawa”.

• Rebin Rant „ Reportaż ze szkoły specjalnej -podrzutki czystej i nieczystej rasy” - ukazanie odmienności kulturowej.

• Konrad Wrzos -tematyka Niemiec faszystowskich

• Irena Krzywicka - „proces gorgomowy”

• Wańkowicz

• Koźniewski

4. Reportaż zagraniczny

1. Brazylia A.Słonimski, Umiłowski, Wańkowicz, Prószyński, Fiedler.

ANTOLOGIA

-Koźniewski i Ewa Sabelarka- „7599 dni II RP.”jest to portret tego co działo się w 20-leciu międzywojennym.

-„Wstęp” K.Koźniewski pisze że reportaż to kopciuszek polskiej publicystyki w latach 20-tych.W kolejnych latach był już primadonną, oraz że reportaż przypomina cebulę o wielu łuskach.

5. EWOLUCJA REPORTAŻU

Nowe środki przekazu - surowość opisu np. u Różewicza.

• 1945 -1949 przyjęcie socrealizmu

• pisma „Odrodzenie” i „Kuźnica” „Tygodnik powszechny” „Dziś i jutro” „ Nowiny literackie”

• Edmund Osmańczyk, Ogrodziński, Mercel, Patroment, Jasienica, Tyrman, Koźniewski.

Tematy reportaży :

• Opis życia w rujnowanej stolicy

• Doświadczenia repatryjańskie

• Reforma rolna ,industrializacja

• Zapisa podnoszenia się gruzów państwa po wojnie

• Stosunek do nowych terenów ziem odzyskanych.

1949-1955 -okres zapaści polskiego reportażu.

• Opis budowy Nowej Huty

• Edukacja chłopów

• Bohater reportażu to chłop, pracownik PGR, oborowy lub oborowa.

• J.Andrzejewski jako autor.

1956 - cenzura

• Czasopismy „Po prostu” z 1955

• Koniec epoki, jesień 1957

• Wolność

• Powstanie, rewolucja

• Obecność Niemców, Ukraińców

• Tolerancja

• Doświadczenia więźniów stalinowskich

• Kondycja ludności na ziemiach odzyskanych

• Podróże zagraniczne

Lata 60-te.

• Do głosu dochodzi Gomułka

• Okres stabilizacji

• Kapuściński, Kąkolewski, Strońska, Krall, Seidler, Lowel,.

• Tytuły: „ Tygodnik kulturalny” „Polityka „ „Tyg. Powszechny” „Życie literackie” „Argumenty”

• Penetracja prowincjonalnych zaciszy

• Temat wielkiej budowy np. budowa Nowej Huty

• Cykl reportaży Kapuścińskiego „ Busz po polsku”

• 1964 -list 34 przeciwko polityce rządu. Proces. Skazani na 3 lata więzienia.

Lata 70-te- złote lata reportażu

• Literalizacja cenzury

• Wykrystalizowanie się doktryny , propaganda sukcesu,

• Zakłamanie w sferze publicznej

• Od 1973 reportaż trzeba czytać , szukając tam drugiego dnia.

• Lowel, Koźniewski, Seidler, Krall, Chlebowski

• Reportaż- przypowieścią, groteską, metafora.

Lata 80-te

• Cenzury reportażu pojawiają się wraz z cenzurami politycznymi

• Liberalizacja cenzury zniesionej w 1991.

• Sierpień 80.

• Stan wojenny 13 grudnia 1981

• 1989 obrady okrągłego stołu

• zwycięskie wybory , ukazuje się pierwszy numer „Gazety Wyborczej”

• reportaż ma ubogą formę artystyczną.

Nurt Rozliczeniowy :

• rozliczenie z betonem partyjnym, dygnitarzami

• spowiedź grona dziennikarskiego o lojalkach

• nadmiar egzaltacji w reportażu

• nie pogłębiony intelektualnie

Po stanie wojennym:

• polaryzacja polskiego środowiska dziennikarzy

• wydania antologii reportaży

• pisma „reporter” redaktora Pieleckiego

• „Tygodnik kulturalny” „Przegląd tygodniowy” „Polityka” „Odra” „Kultura” „Literatura”

Krytyka :

• PGR-ów -przez Brykalskiego

• Wilkiej budowy Nowej Huty

• Skompromitowana propaganda sukcesu

---